Giáo dục đại học trong bối cảnh Việt Nam cam kết và thực hiện hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS)

Header Page 1 of 237.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

LÊ THỊ THẮM

GIÁO DỤC ĐẠI HỌC TRONG BỐI CẢNH VIỆT NAM
CAM KẾT VÀ THỰC HIỆN HIỆP ĐỊNH CHUNG
VỀ THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ (GATS)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU

Hà Nội – 2016

i
Footer Page 1 of 237.


Header Page 2 of 237.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------------------LÊ THỊ THẮM

GIÁO DỤC ĐẠI HỌC TRONG BỐI CẢNH VIỆT NAM
CAM KẾT VÀ THỰC HIỆN HIỆP ĐỊNH CHUNG
VỀ THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ (GATS)
Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế

Mã số: 60 31 01 06

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THÙY ANH
XÁC NHẬN CỦA
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN

Hà Nội – 2016

ii
Footer Page 2 of 237.


Header Page 3 of 237.

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan!
Bản luận văn tốt nghiệp này được hoàn thành bằng sự nhận thức chính
xác của bản thân.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn là trung thực và
chưa hề được sử dụng để bảo vệ bất kỳ một học vị nào.
Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các
thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

iii
Footer Page 3 of 237.

Header Page 4 of 237.

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc đến TS. Nguyễn Thùy Anh là
người trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực hiện
luận văn này. Nếu không có sự chỉ bảo và hướng dẫn nhiệt tình, những tài liệu
phục vụ nghiên cứu và những lời động viên khích lệ của thầy thì luận văn này
không thể hoàn thành.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến nhà trường, khoa và các ban ngành đoàn thể
của trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện
thuận lợi cho học viên trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường.
Cuối cùng, tôi muốn dành lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và người thân
đã hết lòng ủng hộ và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và nghiên
cứu, động viên tôi vượt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống để tôi
có thể yên tâm thực hiện ước mơ của mình.
Xin trân trọng cảm ơn!

iv
Footer Page 4 of 237.


Header Page 5 of 237.

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Ký hiệu

STT

Nguyên nghĩa

1

GATS

Hiệp định chung về thương mại dịch vụ

2

WTO

Tổ chức Thương Mại Thế giới

3

MFN

Đối xử tối huệ quốc

4

GDĐH

Giáo dục đại học

5

IIE

Viện giáo dục Quốc tế

6

VCCI

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam

7

CTĐT

Chương trình đào tạo

8

DHI

Chỉ số phát triển con người

9

PPP

10

USD

Đô la Mỹ

11

ĐHQGHN

Đại học Quốc gia Hà Nội

12

MTI

Trường đại học Công nghệ Moscow

13

MBA

Thạc sỹ quản trị kinh doanh

14

BUV

Đại học Anh Quốc

15

FDI

Đầu tư trực tiếp nước ngoài

16

BTA

Hiệp định thương mại song phương Việt Mỹ

Tổng thu nhập quốc nội tính theo sức mua của
đồng tiền

v
Footer Page 5 of 237.


Header Page 6 of 237.

DANH MỤC CÁC BẢNG

STT

Bảng

Nội dung

Trang

Nhận diện các hoạt động xuất nhập khẩu dịch vụ
1

Bảng 1.1 giáo dục đại học theo 4 phương thức cung cấp

16

dịch vụ của GATS/WTO
Số lượng sinh viên Thái Lan tại nước ngoài và

2

Bảng 1.2

3

Bảng 1.3

4

Bảng 2.1

5

Bảng 2.2 Phân bổ chương trình đào tạo theo đối tác nước ngoài

sinh viên nước ngoài tại Thái Lan
Số lượng sinh viên quốc tế tại Trung Quốc phân
theo ngành học năm 2014
Thống kế số trường Đại học tham gia liên kết đào
tạo năm 2015

vi

Footer Page 6 of 237.

23

27

47
48


Header Page 7 of 237.

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

STT

Hình vẽ

1

Hình 1.1

2

Hình 1.2

3

Hình 2.1

4

Hình 2.2

5

Hình 2.3

Nội dung
Số trường Đại học, cao đẳng tại Thái Lan
Số lượng sinh viên nước ngoài đến Trung
Quốc học tập (2009 – 2014)
Số lượng du học sinh Việt Nam tại một số
quốc gia năm 2014
Số lượng du học sinh Việt Nam giai đoạn
2006-2014
Phân bổ các chương trình theo cấp đào tạo

vii
Footer Page 7 of 237.

Trang
21
24

39

40
50

Header Page 8 of 237.

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Xu thế toàn cầu hóa đang ngày càng phát triển cả về chiều rộng lẫn
chiều sâu và xu thế toàn cầu hóa giáo dục đại học cũng không nằm ngoài quy
luật đó. Toàn cầu hóa giáo dục đại học là đặc điểm nổi bật của tiến trình phát
triển giáo dục đại học thế kỷ XXI. Tất cả các nền giáo dục đại học không
phân biệt là nền giáo dục đại học của nước phát triển hay đang phát triển đều
nằm trong xu thế quốc tế hóa và toàn cầu hóa. Trên thực tế, giáo dục đại học
đã phát triển ở rất nhiều quốc gia trên thế giới và giáo dục được coi là một
trong 12 ngành thuộc phạm vi điểu chỉnh của Hiệp định chung về thương mại
dịch vụ (GATS). Cho đến thời điểm này đã có 47 quốc gia cam kết Hiệp định
chung về thương mại dịch vụ về lĩnh vực giáo dục và 38 quốc gia cam kết về
giáo dục đại học trong đó có Việt Nam.
Kể từ khi Việt Nam thực hiện đường lối “Đổi Mới” năm 1986, chuyển
đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã mở rộng hợp tác quốc tế trên rất nhiều lĩnh vực
trong đó có lĩnh vực giáo dục. Là một lĩnh vực quan trọng trong đời sống xã
hội, giáo dục đại học ở nước ta trong thời gian qua đã đạt được những thành
tựu đáng tự hào, góp phần đắc lực vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của
đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, giáo dục đại học
cũng đang bộc lộ những hạn chế, bất cập về mặt lý luận cũng như thực tiễn,
cần được khắc phục. Trong khi những giải pháp: tăng cường quyền tự chủ của
các trường đại học, giảm nhẹ đồng thời đổi mới để nâng cao hiệu quả quản lý
nhà nước, mở rộng khi vực đại học tư, thu học phí, hoặc quan niệm cần phải
có cạnh tranh để nâng cao chất lượng đào tạo… đều được xã hội chấp nhận thì
khái niệm thị trường hóa lại gặp rất nhiều những phản ứng rất khác nhau. Có

1
Footer Page 8 of 237.


Header Page 9 of 237.

những ý kiến kiên quyết từ chối ý thức hệ khái niệm thị trường giáo dục. Có
những ý kiến chấp nhận như một thực tế khách quan để có giải pháp phát huy
ưu điểm, khắc phục những hạn chế của thị trường để phát triển giáo dục đại
học. Đặc biệt, trong bối cảnh cam kết và thực hiện Hiệp định chung về thương
mại dịch vụ đang đặt ra những cơ hội và thách thức đòi hỏi giáo dục đại học
Việt Nam phải có sự đổi mới mạnh mẽ và toàn diện trong toàn bộ hoạt động
giáo dục. Do đó, đề tài: “Giáo dục đại học trong bối cảnh Việt Nam cam kết
và thực hiện Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS)” có ý nghĩa
cả về lý luận và thực tiễn đối với giáo dục Việt Nam trong tiến trình hội nhập
kinh tế quốc tế.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài :
Giáo dục đại học trong bối cảnh toàn cầu hóa không phải là một vấn đề
mới tại Việt Nam, song do tính chất quan trọng của vấn đề - một vấn đề có
tính thời sự, thời đại và có tác động trực tiếp đến sự phát triển của đất nước do
vậy giáo dục đại học đã được khá nhiều nhà khoa học quan tâm và nghiên
cứu. Ở trong và ngoài nước đã xuất hiện một số công trình nghiên cứu tìm
hiểu về giáo dục đại học dưới những góc độ khác nhau và được trình bày dưới
dạng các bài báo khoa học, sách hoặc đề tài nghiên cứu.
Tình hình nghiên cứu trong nước
(1) Tham luận: “Thực thi cam kết thương mại dịch vụ: kinh nghiệm quốc tế
và thách thức đối với Việt Nam” trong hội thảo “Thực hiện cam kết thương mại
dịch vụ trong WTO của Việt Nam” của TS. Dietrich Barth, chuyên gia EU của dự
án MUTRAP. Bài tham luận trình bày các nghĩa vụ, cam kết, khung pháp lý
GATS của Việt Nam, những khó khăn trong việc thực hiện GATS. Tuy nhiên,

tham luận không đi sâu phân tích cụ thể về dịch vụ giáo dục.
(2) Tham luận: “GATS và giáo dục đại học Việt Nam: Vấn đề và giải
pháp” – TS. Lê Văn Hảo – Trường Đại học Nha Trang (16/10/2009). Bài
2
Footer Page 9 of 237.


Header Page 10 of 237.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng việt
1. Phạm Văn Châu (2011), “Xuất nhập khẩu dịch vụ giáo dục đại học Việt
Nam”, NXB Thông Tin và Truyền Thông, Hà Nội.
2. Phạm Đức Chính (2009), “Vai trò quản lý của Nhà nước trong giáo dục
đại học – Góc nhìn từ lý thuyết kinh tế học hiện đại”, Khoa Kinh tế, Đại
học quốc gia TP.Hồ Chí Minh.
3. Dietrich Barth (2008), “Thực thi cam kết thương mại dịch vụ: kinh nghiệm
quốc tế và thách thức đối với Việt Nam”, dự án MUTRAP, Hà Nội.
4. Vũ Minh Giang (2008), “Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong
bối cảnh mở của và hội nhập”, mục tiêu điểm, bản tin đại học Quốc Gia
số 208/2008, Đại học Quốc gia Hà Nội.
5. Lê Văn Hảo (2009), “GATS và giáo dục đại học Việt Nam: Vấn đề và giải
pháp”, Trường Đại học Nha Trang.
6. Biền Văn Minh (2010), “những cơ hội và thách thức đối với giáo dục Việt
Nam khi gia nhập WTO”
7. Đỗ Ngọc Mỹ (2008), “Hội nhập kinh tế quốc tế: Thách thức đối với các
cơ sở đào tạo, nghiên cứu và các nhu cầu xây dựng năng lực”, Trường
Đại học Kinh Tế - Đại học Đà Nẵng.
8. Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam VCCI (2009), “Hệ thống
ngắn gọn về WTO và các cam kết gia nhập của Việt Nam. Hiệp định

GATS và Biểu cam kết dịch vụ. Các Hiệp định và nguyên tắc WTO”.
9. Phạm Đỗ Nhật Tiến (2010), “Phát triển giáo dục đại học Việt Nam trong
bối cảnh Việt Nam gia nhập WTO”, Vũng Tàu.

3
Footer Page 10 of 237.


Header Page 11 of 237.

10. Ủy Ban Quốc Gia về hợp tác kinh tế quốc tế (2005), “Tác động của các
hiệp định WTO đối với các nước đang phát triển”.
11. Ủy ban Quốc Gia về hợp tác Kinh tế Quốc tế (2005), “Tác động của Hiệp
định WTO đối với các nước đang phát triển”, Hà Nội.
12. Vụ Hợp tác Quốc tế (2015), “Danh mục các chương trình liên kết đào tạo
đã được Bộ GDĐT phê duyệt”, Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Tiếng anh
13. Barnet. R (1992), “Improving higher education: Total quality care”,
Buckingham
14. Edilberto C. (2006),“WTO and Vietnam Higher Education Reform – The
Role of Government”, Southeast Asian Ministers of Education
Organization.
15. Knight, J. (2002), “GATS – Higher Education Implications Opinions and
Questions”, Paris.
16. Knight, J. (2006), “Internationalization of Higher Education: New
Directions, New Challenges”, 2005 IAU Global Survey Report,
International Association of Universities.
17. Knight, J. (2007), “Internationalization of Higher Education: Motivation
and Realities”, Published by SAGE, ASIE.
18. Knight, J. (2008). Higher Education in Turmoil: the Changing World of

Internationalization, Sense Publishers, Rotterdam.
19. Knight, J. (2008), “Financing Access and Equity in Higher Education”,
Sense Publishers, Rotterdam.
20. Nguyen Thuy Anh (2015), “Internationalization of higher education in
Vietnam: Policies & Practice”, Vietnam National University, Ha Noi.

4
Footer Page 11 of 237.


Header Page 12 of 237.

21. Proefschrift

(2006),

“Higher

Education

and

GATS:

Regulatory

Consequences and Stakeholders’ Respond”,Unitsk Publisher, Czech
Republic.
22. UNESCO (2005), “Implications of WTO/GATS on Higher Education in Asia
and the Pacific”, presented at “Regional Seminar for Asia Pacific” in Korea

23. Varghese N.V (2007), “GATS and Higher Education: “The Need for
Regulatory Policies”, University of Philippines in the Visayas.
Website:
24. . />25. />26. />27. />28. />29. />30. />31. />32. />33. www.ier.edu.vn

5
Footer Page 12 of 237.