Trách nhiệm xã hội và hiệu quả tài chính bằng chứng từ các công ty niêm yết Việt Nam (Luận án tiến sĩ)

I THI U
1.1. Gi i thi u
Trong nh n th c c a ph n l n các
li n v i giá c phi u. M

thì hi u qu công ty

c a qu n tr

ty (Sujoko, 2007), hi u qu /giá tr
nh hay
ng

giàu có c a công

c ph n ánh vào giá c phi

là n

ng. N u giá c phi u cao s làm cho hi u qu công ty cao và tác

n lòng tin c a th

v

t

ng g n

i v i hi u qu công ty

i v i công ty
t

hi n t i,

tri n

, r t quan tr ng trong các giao d

Tuy

c hi u qu công ty cao thì các nhà qu n lý có th th c hi n theo

nhi u cách khác nhau. M t là,

ng vào các ch s tài chính c a công ty

thi n l i nhu n, vì l i nhu

d n

n giá c phi u trên th

c i

ng ch ng

. Hai là, các nhà qu n lý công b r ng rãi v vi c th c hi n t t trách nhi m
xã h i (Corporate social responsibility

nâng cao hình nh và

doanh s bán hàng c a công ty. Ba là, các nhà qu n lý th c hi n t t qu n tr công ty,
hi u qu công ty. B n là, các công

vì quá trình qu n tr công ty t
ty l n có

ng

là s làm gia

ng kinh t v ng ch c

nên

c d ki n

hi u qu công ty. Cho nên, nh ng công ty có báo cáo các thông tin

v trách nhi m xã h i t t, qu n tr công ty t t, và quy mô l

c k v ng s có

nh ng

y, có nhi u khía

ng t t

i v i vi c c i thi n hi u qu công ty.

c

c hi u qu công ty cao và trách nhi m xã h i là m t trong

nh ng khía c

c các nhà qu n lý s d

u qu

trách nhi m xã h i (CSR) là gì? Trách nhi m xã h
qu công ty (hi u qu tài chính)
Thu t ng

nào lên hi u

ng nghiên c u chính c a nghiên c u này.

Trách nhi m xã h i

toán trong kho

xu t hi n trong lý thuy t Qu n tr và K
Trong nh

ch c kinh t mà c xã h i

không ch các t

i quan tâm c a h

i v i trách

nhi m xã h i (Adams và Frost 2006; Gulyas 2009; Young và Thyil 2009). Theo
truy n th ng, các công ty ph i t p trung các chi
doanh và l i nhu n (ví d
v.v

). Tuy nhiên, g

ng xã h i

s khác bi t, s
u m r ng các ho

tr nên c p thi t và

c c a h cho ho

ng, t p trung và toàn c u hóa
ng c a t ch c vào các ho t
ng

1

ng kinh

c

c a t ch c. Các h c gi cho r ng nh ng ho

ng

y chính là các ho

trách nhi m xã h i (Carroll 1979; Margolis và Walsh 2001). C th
xã h i là vi c công ty/doanh nghi p s t nguy n tích h p các v
ng vào ho

ng kinh doanh c a h

2003). Hay hi u r

ng

trách nhi m
v xã h i và môi

i các bên liên quan (Djalil,

, khái ni m này hàm ý r ng trách nhi m xã h i tr thành m t

ph n không th thi u trong chi

c kinh doanh c t lõi, công c

qu

trách nhi m không ph i là chi

ng c a t ch c -

phí mà là m t s

i v i t ch c kinh doanh (Kusuma Dilaga, 2010). Trách

nhi m xã h i là s kh

nh r ng t ch c không ch ho

ng vì l i ích c a các c

, mà còn vì l i ích c a các bên liên quan khác c th là
, t ch c phi chính ph (NGOs)

ng, c ng
i tiêu dùng và môi

ng.

ty Honda -

ân

qua
c

t

càng
Ngân hàng Á Châu - ACB,

).
y, khái ni m t

không h m

trình nghiên c u v trách nhi m xã h i

nhi u

t nhi u công
c ngoài t

th c hi n trách nhi m xã h i m t cách nghiêm túc và bài b n. Tuy nhiên, vi c th c
hi n trách nhi m xã h i ph thu

u ki n phát tri n c a m i qu c gia, nh t là

c phát tri

c Anh (UK)

(Chambers và c ng s , 2003). Các
nghiên c u và h

u ki n c th

nh là có kho ng cách gi

c th o lu n b i nhi u nhà
c phát tri n và

c

n (Chambers và c ng s , 2003; Matten và Moon 2004; Chapple và

2


Moon 2005; Visser 2008). Các nhà nghiên c
Burton và c ng s (2000) và Khan (2005), cho r ng trách nhi m xã h i b
b i

ng

c truy n th ng khác nhau nên có th khó áp d ng
phát tri n.
M t khác, có m t s

ng l n các nghiên c u v trách nhi m xã h

c th c

hi n khi s d ng các khía c nh trách nhi m xã h i khác nhau, các qu c gia khác nhau
và th

ng khác nhau (Guthrie và Parker, 1989; Deegan và Gordon, 1996;

ng s , 2002; Murphy và Abeysekera,

2008; Clarklon và c ng s , 2011).
hành

ts

ng l n nghiên c u khác ti n

u tra m i quan h th c nghi m gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính

công ty (Corporate financial performance

CFP) (Griffin và Mahon, 1997;

McWilliam và Siegel, 2000; Chen và Wang, 2011). Tuy nhiên, k t qu c a các nghiên
c u th c nghi m v m i quan h gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính

ng

mâu thu n và h n h p. C th , m t s nghiên c u cho th y m
gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính (Waddock và Graves, 1997; Van de
velde và c ng s , 2005; Petrer và Mullen, 2009; Choi và c ng s , 2010; Kwanbo,
2011; Michelon, 2011; Oeyono và c ng s , 2011; Stephanus và c ng s , 2014; Sarah
và c ng s , 2015; Yusuf và Maryam, 2015; Strouhal và c ng s , 2015; Amran, 2015;
Wan và Muhammad, 2016); trong khi m t s nghiên c u khác phát hi n ra m
quan âm (Mittal và c ng s , 2008; Crisostomo và c ng s , 2100); hay

có m t s

nghiên c u không tìm th y b t k m i quan h nào gi a trách nhi m xã h i và hi u
qu

lliam và Siegel, 2000; Moneva và

Ortas; 2008; Kimbro và Melendy, 2010).
Ph n còn l i

c phân b

m c 1.2, b i c nh; m c 1.3, câu h i nghiên

c u; m c 1.4, m c tiêu nghiên c u; m c 1.5,
1.6,

u; m c 1.7,

ng và ph m vi nghiên c u; m c
c a nghiên c u; m c 1.8, b c c c a

nghiên c u.
1.2. B i c nh
Vào cu i nh

trách nhi m xã h i

toàn th gi i và m t s h c gi

c s chú ý trên

nh r ng các công ty có trách nhi m xã h i

ng m t s l i ích. Nh ng l

bao g m các y u t

l i nhu n - vi c

c m t l i th c nh tranh (Smith 1994; Porter và Kramer, 2002); t o ra m t hình

3


nh tích c c v công ty (Smith và Stodghill, 1994); thu hút và gi chân nh ng nhân
viên gi i nh t (Turban và Greening, 1997); và nâng cao lòng trung thành c a khách
hàng (Brown và Dacin, 1997). Tuy nhiên, m t s h c gi

a nh n r ng các sáng

ki n trách nhi m xã h i có th t o ra chi phí b sung (Agarwal, 2008; Sharma và
Talwar, 2005) và các công ty có th g p m t s b t l i v kinh t t vi c th c hi n
trách nhi m xã h i (Ullmann, 1985; Turban và Greening, 1997).
Sang th k 21, t m quan tr ng c a trách nhi m xã h i
tri n b

u

c th o lu n b i nhi u h c gi . M t nghiên c u v các công ty Châu Á

(Belal, 2001) l p lu n,

ti

do

n

n các m i nguy hi m

c ngoài mang l i, phát tri n công nghi p cho th y nh ng tác

ng x

ng và t

n n xã h i. Trong nghiên c u c a Rais và

Goedegebuure (2009), Chappel và Moon (2003) v

n

m nh, toàn c u hóa

n

khuy n khích trách nhi m xã h i

nói chung và c u trúc l i h th ng doanh nghi p qu c gia, chính tr , tài chính, giáo d c
và

trách nhi m xã h i trong các công ty

n
i, ô nhi

ng có các v

c gia nói riêng

a, các

v xã h

n con

ng và các v

i dân

n cho r

c

c gia (MNCs) có th gi i quy t nh ng v n

này khi tham gia vào các sáng ki n trách nhi m xã h i theo s phát tri n b n v ng
và h p tác v i xã h i (Ite, 2004). Các t ch

làm th nào

hi u qu tài chính c a h . N u h tham gia vào các ho
h có th gi i quy t các v

v

trên

xã h

n, các nhà nghiên c

kh c ph c nh ng v

nhi m xã h i. T t nhiên, nh ng v
m t qu

ng (Henderson, 2001). B i vì nh ng

ng ph bi n

xu t nh ng bi n pháp

chung này b ng vi c th c hi n trách

nêu trên có liên quan tr c ti

n. Vì v y, nghiên c u này

hành trách nhi m xã h i và xác

ng trách nhi m xã h i,

ch ts

n Vi t Nam,
nh vi c th c

nh l i ích c a trách nhi m xã h i thông qua ki m tra

các m i quan h gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính c a các công ty niêm
y t Vi t Nam.
ng th i các nhà nghiên c u t
b

n hi n nay

u xem xét các khái ni m trách nhi m xã h i

tâm li u vi c th c hi n trách nhi m xã h i

4

t

m c
nm

c bi t quan
nào (Dober và Halme,


2009), các khái ni m ph bi n c a
c

trách nhi m xã h i có th th c hi n

n (Jamali, 2007), và li u trách nhi m xã h i có mang

n l i ích kinh doanh cao (Dutta và Durgamohan, 2008). M c dù các bên liên quan
bu c các t ch c
h i,

có v

n th c hi n trách nhi m xã

t nhi u t ch c kinh doanh

hóa trách nhi m xã h i (Fernando,
nhi m xã h i

ki n th

hi n th c

a, không có quy t c nào v trách

c ch p nh n

th c thi yêu c u các bên

liên quan (Chambers và c ng s , 2003; Blowfield, 2004; Chapple và Moon, 2005;
Thorpe và Prakash-Mani, 2006; Visser, 2008). Các h c gi khác l i cho r ng s thi u

hi u bi t v các l i ích c a trách nhi m xã h i

n tr vi c th c hi n trách nhi m

xã h i (Fernando, 2007; Agarwal,
thông tin v kh
tri n.

ch c có ít

ng các khía c nh trách nhi m xã h i

a, các thông tin

t

n t các t ch c qu c t

Globa

Global Compact và

h tr cho s phát tri n c a nhi u k ho ch th c

hi n trách nhi m xã h i.
Tuy nhiên, các nghiên c u v các m i quan h gi a trách nhi m xã h i và hi u
qu tài chính là quan tr ng b i vì n

c phát hi n là có m i quan h cùng chi u,

u này s h tr cho các tranh lu
th y các k t qu

. Qu nhiên, các tài li

cho

c nhau b i vì nhi u nghiên c u b m c ph i l i mô hình

thông s sai l ch và/ho c d li u h n ch (Elsayed và Paton, 2005). Elsayed và Paton
nh m t kho ng tr ng l n trong các tài li u - r t ít nghiên c u có ki m
i v i công ty
gi a hi u qu

ng nh t ho c xem xét hi u
ng

xã h i và hi u qu tài chính".

Vi t Nam là m
i

ng trong m i quan h

c có l ch s lâu dài v i

4000

o Ph t và h tin r ng h có trách nhi m l n

r t quan tr ng trong s phát tri n cu c s ng c a h . Trách nhi m này
r ng
v i

Ph n
u này là
cm

t ng "Trách nhi m xã h i" không ph i là m i

i

i dân Vi t Nam nói chung và các t ch c nói riêng. Tuy nhiên, khái ni m

trách nhi m xã h i (CSR) là m

i v i các t ch c kinh doanh

i

i tiêu dùng và toàn xã h i nói chung. Nh t là, sau khi Vi t Nam tr thành thành
viên th 150 c
ch c kinh doanh tr

, vi c th c hi n trách nhi m xã h i
c bi t quan tr ng.

5

i v i các t

vi c th c hi n trách nhi m xã h i


Vi t Nam l i

u này do nguyên nhân b i chính b n thân

các t ch c

u bi

n v trách nhi m xã h i (CSR).

Ngoài ra, n u xem xét t ng th các t ch c kinh t thì Vi t Nam có
doanh nghi p có quy mô nh và v a (Ngh

nh s

c a Chính ph ) nên s am hi u

-CP ngày 30/6/2009

c th c hành trách nhi m xã h i còn

r t nhi u kho ng tr ng. M t khác, cách hi u ph bi n c a ph n l n các t ch c kinh t
ng nh t gi a th c hi n trách nhi m xã h i v i làm t thi n hay th c hi n trách
nhi m xã h i là không b t bu c,

u ki n thì làm. Th m chí có nhi u nhà

qu n lý trong các t ch c còn coi trách nhi m xã h i là ho

ng PR, khu

tên tu i c a mình nh m che d u hi u qu kinh t th c t
v i tinh th n c a trách nhi m xã h i.

c hoàn toàn

ng th i, vi c thi u ngu n nhân l c, tài chính

và k thu t c a các t ch c kinh doanh

n vi c th c hi n các phát

ki n trách nhi m xã h i.
M c dù v y, m t s t ch c kinh doanh t i Vi t Nam
ho

c hi n m t lo t các

ng trách nhi m xã h i và nhi u báo cáo sáng ki n trách nhi m xã h i c a h
c công b trên các websites công ty, báo cáo b n v ng và các

niên. B i vì, các t ch c
ng c a h

u nh n th c và quan tâm

i v

ng, c

n các ho

ng trong các ho t
ng và các bên liên quan

t nhi u các t ch c Vi
c

ns

n th

c nh ng l i ích tích

ng trách nhi m xã h i. Tuy nhiên, các t ch c v n ph i

i m t v i nh ng thách th c to l n trong vi c th c hành các ho
xã h i và m

hi u bi t v trách nhi m xã h i v n còn r t th

c u t p trung vào vi

ng

ng trách nhi m

, các nghiên

nh các m i quan h gi a trách nhi m xã h i và hi u qu

tài chính c a các công ty niêm y t Vi t Nam là m t nhi m v
có b ng ch ng b t bu c cho dù trách nhi m xã h i

c th c hi n

i vì không
Vi t Nam.

D a vào nh ng l p lu n trên trong các nghiên c u v trách nhi m xã h i
Nam,

tác gi th

c s c n thi t m r ng các nghiên c

Vi t
trách

nhi m xã h i, v m i quan h th c nghi m gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài
chính

i v i các công ty niêm y t trên th

gi l a ch n ch

v

ng v n Vi t Nam.

tác

Trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính: b ng ch ng t
ng nghiên c u chính cho nghiên c u này.

các công ty niêm y t Vi t Nam
1.3. Câu h i nghiên c u

6


o lu n trong b i c nh nghiên c u, s hi u bi t v trách nhi m xã h i
Vi

c dù, m t s cô

trách nhi m xã h i
nguy n

báo cáo các ho

i có

ng trách nhi m xã h i c a h

i ít các công ty niêm y t

nhi m xã h i trong
b n v ng.

ng và phát tri n các khía c nh
t

c hi n vi c công b trách

ng niên, báo cáo b n v ng và websites có n i dung

, nh ng cu

v trách nhi m xã h i c

vi c m r ng các nghiên c u

c

c th c hi n.

Các câu h i nghiên c u chính trong nghiên c u này bao g m:
(1) Có m i quan h gi a trách nhi m xã h i và các

n (khía c nh)

trách nhi m xã h i v i hi u qu tài chính trong các công ty công ty niêm y t Vi t Nam
hay không?
(2) Có m i quan h gi a trách nhi m xã h i và r i ro công ty trong các công ty
công ty niêm y t Vi t Nam hay không?
(3) Các công ty niêm y t có công b trách nhi m xã h i luôn có hi u qu tài

chính t

công ty niêm y t khác không công b trách nhi m xã h i

không?
1.4. M c tiêu nghiên c u
gi i quy t s thi u rõ ràng v m i quan h gi a trách nhi m xã h i và hi u
qu tài chính,
c

ng tranh lu n v kh
n

ng trách nhi m xã h i vào

t Nam.

- M c tiêu chung c a nghiên c u này: ki m tra các m i quan h gi a trách
nhi m xã h i và hi u qu tài chính, và r i ro công ty b ng vi c áp d
phân tích n i dung
tra m

phát tri n ch s trách nhi m xã h i (CSR)

ki m

th c hành CSR cho các công ty niêm y t Vi t Nam

ng các m i

quan h gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính.
- M c tiêu c th :
(1)

ng ch s trách nhi m xã h i

d ng ch s CSR

này ki m tra các m i quan h gi a ch s trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính, và
r i ro công ty.
(2) Ki m tra m i quan h gi a trách nhi m xã h i và các khía c nh trách nhi m
xã h i v i hi u qu tài chính c a các công ty niêm y t Vi t Nam.
(3) Ki m tra m i quan h gi a trách nhi m xã h i và r i ro công ty.

7


(4) Xem xét hi u qu tài chính gi a các công ty niêm y t có công b trách
nhi m xã h i so v i các công ty niêm y t khác không công b trách nhi m xã h i.
1.5.

ng và ph m vi nghiên c u

1.5.1.

ng nghiên c u: trách nhi m xã h i, hi u qu tài chính, r i ro công

ty và các m i quan h gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính, và r i ro công ty.
1.5.2. Ph m vi nghiên c u:
Nghiên c

c th c hi n d a vào các công ty niêm y t trên th

ng

ch ng khoán Vi t Nam (chia thành hai nhóm g m các công ty niêm y t có công b
CSR và nhóm các công ty niêm y t không công b CSR)

n 2012

2016,

hoàn thành hai ki m tra th c nghi m. M t là, kh o sát vi c th c hành trách nhi m xã
h i c a các công ty niêm y t; hai là, ki m tra các m i quan h gi a trách nhi m xã h i
và hi u qu tài chính, và r i ro công ty

ng th i so sánh hi u qu tài chính gi a các

công ty niêm y t có công b trách nhi m xã h i và các công ty niêm y t không công
b trách nhi m xã h i.
Trong ph n ki m tra th c nghi
d a trên phân tích n i dung

ng niên, báo cáo b n v ng và các websites có

n i dung b n v ng c a các công ty niêm y t
bao g m b n p
ng, v i c
tri

phát tri n ch s trách nhi m xã h i

n (khía c nh): trách nhi m v i
ng và v i s n ph m/khách hàng

ki m tra m

c: m t là,

c

ng, v
s

th c hành trách nhi m xã h i

c phát

ng các m i quan h

gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính, và r i ro công ty; hai là,
bi

i lao

nh các

i di n cho hi u qu tài chính, các bi n ki m soát và thu th p d li u cho các

bi n này.

Trong ph n ki m tra th c nghi m th hai s d ng mô hình kinh t
ki m tra k thu t

ng và các

ki m tra các m i quan h trách nhi m xã h i và hi u qu tài

chính, và r i ro công ty, so sánh hi u qu tài chính gi a các công ty niêm y t có công
b CSR và các công ty niêm y t không công b CSR.
1.6.

u
d ng trong nghiên c u

c d a trên các tài li u hi n nay

v trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính. Các thành ph n chính c
cs d

8


M t là, phát tri n khung nghiên c u; thi t k m u nghiên c u và thu th p d
li u cho nghiên c u.
Hai là, s d

phát tri n ch s trách

nhi m xã h i phù h p v i b i c nh Vi

ng vi c th c hành trách

nhi m xã h i c a các công ty niêm y t b ng cách thu th p d li u th c p t báo cáo
ng niên, báo cáo b n v ng và websites c a các công ty niêm y t có công b thông
tin trách nhi m xã h i.

ng th i, xá

nh các bi

i di n cho hi u qu tài

chính, r i ro công ty và thu th p d li u cho bi n hi u qu tài chính và r i ro công ty
t báo cáo tài chính c a các công ty niêm y t.
Ba là, xây d ng mô hình h i quy c th

ng các m i quan h gi a

trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính và r i ro công ty trong nghiên c u.
B n là, s d ng các mô hình kinh t
ki m tra k thu t phù h

ng (Pooled OLS, FEM, REM) và các

ki m tra các m i quan h gi a trách nhi m xã h i và

hi u qu tài chính, và r i ro công ty trong nghiên c u.
Cu i cùng, các k t qu t phân tích th c nghi m s
phân tích. Các k t qu
c

u t nghiên c u

c gi

c

c so sánh v i k t qu t các nghiên

gi i thích m c tiêu nghiên c u và câu h i nghiên c u.
1.7.

a nghiên c u

Các nghiên c u hi

t th

trách nhi m xã h i vì nó ch a các hi u qu kinh t
chi

c
h tr vi c áp d ng các

c và chính sách trách nhi m xã h i thích h p. Hi u qu kinh t

các k t qu phân tích h i quy, và các chi

t

ct

c và chính sách trách nhi m xã h i

nh t s phát tri n c a các ch s trách nhi m xã h i. Ph n l n các nghiên
c u hi n có v m i quan h gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính
mc

M , Anh và Úc). Các tài li u

p trung
n m nh

r ng m t khung nghiên c u trách nhi m xã h i thích h p là m t y u t quan tr ng
trong vi

m b o các chính sách và nguyên t c trách nhi m xã h i

phát tri n (Rathnasiri, 2003; Fernando, 2008; Moon, 2002). Hi n nay các nhà nghiên
c u v trách nhi m xã h i

McWilliams và c ng s (2006), Rodríguez và c ng s

trích các nghiên c u v trách nhi m xã h i là nh ng l i tuyên b kém vì
c ch p nh n, thi u v n hành và

9

c ch p nh n.

Nghiên c u này c g ng kh c ph c nh ng v

trên b ng cách phát tri n

khung nghiên c u trách nhi m xã h i phù h p v i b i c nh
khung nghiên c u trách nhi m xã h i có th

Vi t Nam. Ngoài ra,

cs d

t c các nghiên c u trách nhi m xã h i và ra quy

t công c

nh

ti p

i v i các nhà nghiên c u

a, quá trình phát tri n khung nghiên c u trách nhi m xã h i có
th h u ích cho vi c qu

giúp h hi u

c các

khái ni m trách nhi m xã h i (Carroll, 2004; Maon và c ng s , 2009).

M t khác, n

c p nhi m v

nhi m xã h i

t cho các nghiên c u trách

ng hi u qu trách nhi m xã h i. Wood (2010), có m t s nghiên

c u trách nhi m xã h i

s d ng nhi

các nghiên c u này không th
k t qu .

vi c

trách nhi m xã h i khác nhau
c phân thành các nguyên t c, quy trình ho c

ng hóa khái ni m trách nhi m xã h i là r t quan

tr ng vì nó s giúp các nhà nghiên c u

ng

c các m i quan h gi a trách

nhi m xã h i và hi u qu tài chính, và cho phép s minh b ch gi a nhà qu n lý và các
bên liên quan. Abbott (1979) nêu hai v
các nghiên c
các ho
gi

chính v

ng trách nhi m xã h i cho

c trách nhi m xã h i: (i) vi c thi u các d li

ng xã h i và (ii)

ng

c s d ng b i các h c

nh n ra nh ng hi u

c a xã h i. B i vì, s d ng các con s

nh

ng có th nh n ra hi u qu trách nhi m xã h i c a công ty. K t qu là, nhà qu n lý
có th

nh mà nh ng quy

ch c và nhân viên, c

nh này s làm gi

t gi a các t

ng và khách hàng c a mình. Do v y, vi c

ng hóa trách

nhi m xã h i thông qua vi c phát tri n ch s trách nhi m xã h i c a nghiên c u này
s b sung

cho các tài li u v trách nhi m xã h i hi n nay trong b i c nh Vi t

Nam.
Cu

c tiêu chính c a nghiên c u này là ki m tra các m i

quan h t ng th gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính, và r i ro công ty khi
mà

i h n ch các nghiên c u th c nghi m
Vi t Nam.

các ho

c th c hi

u này s h tr và khuy

cho

ng trách nhi m xã h i và làm n n t ng cho các nghiên c

m i quan h này

v y, nghiên c u

c

các

i v i th c hành trách

nhi m xã h i c a các công ty niêm y t trong b i c nh Vi t Nam.
1.8. B c c nghiên c u

10


Nghiên c u này bao g m

i thi u v các ch

và cung c p ki n th c n n t ng cho nghiên c u. Nó bao g m m t thi t k cho các
m

c s d ng trong nghiên c u.
: Th o lu n v các lý thuy t và các tài li u th c nghi m liên quan

nt

, hi u qu tài chính, r i ro công ty và các m i quan h gi a

t

và hi u qu tài chính và r i ro công ty.

vi c th o lu n v khái ni m t

b

uv i

, các lý thuy t chính liên quan trách

, lý do t i sao ph

t

và l i ích c a trách

mang l i cho các t ch c
th c nghi m gi a t

ng quan các v

v m i quan h

và hi u qu tài chính

c phát tri n, các

n và Vi t Nam. Ti p theo, xem xét m i quan h gi a trách nhi m
xã h i và r i ro công ty. K ti p xem xét hi u qu tài chính gi a công ty có công b
t

và công ty không công b t

m xã

. Cu i cùng, x

nh

u. T nh ng n n t ng lý lu n này, hình thành gi thuy t nghiên
c u và khung nghiên c u

s d ng trong nghiên c u án này.

3: Th o lu n v d li u và p

u.

thích khung nghiên c u và mô t vi c phát tri n khung nghiên c u
nh ng

u tiên, gi i
hi

ng c a các bi n lên hi u qu tài chính. Ti

ch n m u nghiên c u, vi c l a ch n và

c
nl a

ng các bi n, xây d ng mô hình h i quy

ki m tra các m i quan h , và l a chon các mô hình kinh t

ng và các ki m tra

k thu t s d ng trong nghiên c u.
: Gi i thích các k t qu nghiên c u chính c a nghiên c u.
này th o lu n các k thu

c p tr ng

gi thuy t nghiên c

ba

a trên các
c

t m c tiêu nghiên c u:

(i) s d ng phân tích n i dung, (ii) th ng kê mô t , (iii) h s
thích k t qu phân tích h i quy v các m i quan h gi a t

gi i
và hi u

qu tài chính và r i ro công ty.
: K t lu n. C th
chính sách, nh ng h n ch và

t vài ki n ngh , hàm ý

xu

ng nghiên c

11


LÝ THUY T
2.1. Gi i thi u
2 gi i thi u các lý thuy t và các nghiên c u th c nghi
t

n

và các m i quan h gi a trách nhi m xã h i v i hi u qu tài chính

và r i ro. Th nh t, n i dung bao g m

v t

, hi u qu tài

chính và r i ro công ty. Th hai, các lý thuy t và nghiên c u th c nghi m v m i quan
h gi a t

m i quan h gi a t

m xã

có m t s hi u bi t s b v các m i quan h này trong th c
t .
Nhi u nghiên c

ng

n vi c

c at

và làm th nào t

n vi c làm

Ví d , các nhà nghiên c

g ng

nh các

m xã

i th c nh tranh.

ng c a t

lên các bên liên quan khác nhau, ch ng h
s nghiên c

i. M t

u tra làm th nào các ho

ng t

c a công ty

n l i nhu n c a nó (Waddock và Graves, 1997; Luo và Bhattacharya,
p lu n r ng t

m chi phí (Cruz

và Wakolbinger, 2008; Maloni và Brown, 2006). Các nhà nghiên c u khác (Ruf và
c ng s , 2001; Griffin và Mahon,
s d

ra r ng vi c c i thi n t

n hi u qu tài chính

m xã

hi u qu này là do gi m chi phí ho c
trách nhi m chính c a công ty là t

có c a c

. Garriga và Melé (2004), t

th a mãn l i ích nh
công ty nh

nh c a nh

giá tr c a c

có th

m c a lý thuy t các bên liên quan, t
u ki n c a m

"th a mãn yêu c u các bên liên quan,
có chi

t gi m thi

h b

m

ng nhu c u c a

nhi u cách ti p c n khác
nt

c vào nhu c

c l i th c nh tranh b ng vi c phát tri n thêm các k
c nh tranh g

u

c i thi n l i th c nh tranh

nhi u bên liên quan. Ruf và c ng s (2001) cho r

xã h i. B

nói r ng các

u xã h i và "vi

ng t thi n có th là cách duy nh
c a m t công ty". Ngoài ra, t

phù h p v i s

i trong t ch c và h

c nhi u l i ích qua vi

s giàu

c".

12

t
sung mà

i th


Các ph n ti p theo

c trình bày

. M c 2.2, trách nhi m xã h i doanh

nghi p (CSR). M c 2.3, hi u qu tài chính công ty (CFP). M c 2.4,

m lý

thuy t v trách nhi m xã h i. M c 2.5, các nghiên c u th c nghi m v m i quan h
gi a

và hi u qu tài chính. M c 2.6, m i quan h gi a
và r i ro công ty. M c 2.7,

nh kho ng tr ng nghiên c u. M c 2.8, gi

thuy t nghiên c u. Cu i cùng, ph n tóm t t C

2.

2.2. Trách nhi m xã h i doanh nghi p (Corporate social responsibility CSR)
2.2.1.
2.2
Có r t nhi

trách nhi m xã h i. M i doanh nghi p, t

ch c, chính ph nhìn nh
thu c vào

i nh ng góc

u ki

v

m riêng, ph

phát tri n c a mì

ra m t khái ni m khá r
các v

riêng và

quan tâm và ph n ng c a doanh nghi p v i

t ra ngoài vi c th a mãn nh ng yêu c u pháp lý, kinh t , công ngh

ó, Caroll (1999) cho r ng trách nhi m xã h i còn có ph m vi l
t t c các v

kinh t

trong m i th

m nh

o

Theo

c và nh

c khác mà xã h i trông

i

CSR là m t khái ni m bao g m nhi u khái

ni m khác

c kinh doanh, doanh nghi p làm t

thi n, công dân doanh

nghi p, tính b n v ng và trách nhi

ng

th thách trong t ng b i c nh kinh t , chính tr , xã h
Theo

.

y ban Kinh t Th gi i v phát tri n b n v

doanh nghi p là s cam k t c a doanh nghi p nh
b n v ng thông qua nh ng ho

l i cho c doanh nghi

, cho c
ng

m xã h i c a

óng góp cho phát tri n kinh t

ng nh m nâng cao ch t

ng và các thành

c

i s ng c a ng

i

ng và cho toàn xã h i theo cách có

phát tri n chung c a xã h

y, khái ni m trách nhi m xã h i theo th

r

ng

ng c a mình ra nhi u doanh nghi p và t ch c liên quan. Các doanh nghi
ph i quan tâm t i vi c các ho
xã h

ng c a mình có
i c

ov

ng (quy n con
au r t nhi

13

nào t i các v n
i, các v

v lao

trách nhi m xã


h i thì khái ni m c a

y ban Kinh t Th gi i v phát tri n b n v ng cho th

b n ch t c a trách nhi m xã h i. Do

nghiên c u th ng nh t v i khái ni m c a

y

ban Kinh t Th gi i v phát tri n b n v ng.
2.2.1.2. Các cách ti p c n trách nhi m xã h i
M c dù hi n nay trách nhi m xã h i là m t v

i ph bi n. Song,

trên th c t , còn có nhi u cách ti p c n khác nhau v n i dung và ph m vi c a trách
nhi m xã h i

t s cách ti p c n ph bi n:

Ti p c n theo mô h

a A. Carroll (1999)

Mô hình này có tính toàn di

c s d ng r ng rãi nh

a A. Carroll th hi n rõ nh t và bao quát nh t các l nh v c quan tâm c a trách
nhi m xã h i.

tháp trách nhi m xã h i (Ngu n: Carroll Archie, 1999)
Theo mô hình trên, trách nhi m xã h i bao g m trách nhi m kinh t , trách
nhi m pháp lý, trách nhi m

c và trách nhi m t thi n. Ranh gi i gi a các t ng
ng l n nhau. Vi c tuân th

lu t ch c ch n

n các chi phí kinh t cho t ch c. Và quy t

ngoài lu t luôn m r

nh pháp
c xã h i

phát tri n c a xã h i), t o áp l c lên h th ng

pháp lu t, b t bu c các nhà làm lu t ph i luôn bám sát th c ti n xã h i.
Bên c
nhi u góc

t s tác gi cho r ng: trách nhi m xã h i có th ti p c n
khác nhau và bao trùm nhi u khía c nh. Ngoài cách ti p c n theo mô

a A. Carroll, các t ch c có th ti p c n theo các bên liên quan.

Ti p c n theo các bên liên quan
Các bên liên quan,
có th bao g m: C

ng và

ng l i c a vi c th c thi trách nhi m xã h i

s h u doanh nghi

hàng, c

i tác, khách
n lý, các hi p h i hay các t

ch c phi l i nhu n hay các t ch c qu c t (Matten và Moon, 2005).

14


Theo hình 2, trách nhi m xã h i
ng kinh doanh có trách nhi
ng, trách nhi

i vi c doanh nghi p t ch c ho t

iv

i lao

óng góp cho l i ích c

ng, có trách nhi m b o v môi

ng, trách nhi

i v i khách hàng,

nhà cung ng.

ng c a
Các n i dung th c thi trách nhi m xã h i và các m c

quan tâm c a các bên

n vi c th c thi trách nhi m xã h i c a doanh nghi

c tóm t t trong

b ng sau.
B ng 2.1: M

quan tâm c

i v i trách nhi m xã h i

Ch s

Khách

h u

hàng

Trách nhi m_ kinh t

1

Trách nhi m_ pháp lý
Trách nhi

N i dung

Ng

i lao

C ng

C

ng

ng

4

2

3

5

3

2

1

4

5

c

4

1

2

3

5

Trách nhi m_ t thi n

3

4

2

1

5

Các s t

n 5 ch th t quan tâm c a t

qu n lý

n các n i dung trách

. (Ngu n: Carroll và Buchholtz, 2003)
y, qua b ng trên có th th y r ng tùy thu c vào m c tiêu c a t
ng c th mà các khía c nh trách nhi m xã h i s

i

c nh n th c theo t ng m c

i v i ch s h u công ty, h luôn xem trách nhi m kinh t là m c
tiêu quan tâm hàng

i v i h vì l i ích c a c
tv

và cung c p trên th

n thân công ty.

c c a công ty vào s n ph m h s n xu t

ng là m i quan tâm chính

nhi m th c thi pháp lu t c

i v i h l i là v

15

ng l i xem trách
thi t y u

b o v quy n


và l i ích c a chính b
cao các ho

ah

ng tham gia t thi n c a các công ty, doanh nghi p thông qua các ho t

b o v môi

ng h , tài tr

ng g

i

quan tr ng b i vì ngoài trách nhi m v i
qu n thông qua vi

trách nhi m v i c

thì các công ty, doanh nghi

ng

h t

ng s n xu t kinh doanh. Cu i cùng,
nhi

iv ic

n có

th c hi n các hoat

qu n, h xem c b n trách

u quan tr ng và thi t y u mà b t k m t công ty, m t doanh nghi p hay

m

m b o l i ích chung cho toàn xã h i.
Ti p c n chu i giá tr
Theo cách ti p c n này, Michael Porter và Kramer (2006) và các nhà nghiên

c u

d ng chi

c th c hi n trách nhi m xã h i g n li n v i nh ng yêu c u

th c thi trách nhi m xã h i b t bu c và t nguy n. Nó có th tr thành m t b ph n
trong chi

c c a t ch c n u t ch c th c s quan tâm, hi

c vai trò c a trách

nhi m xã h i trong th c hi n các m c tiêu c a mình.
B ng 2.2: Cách ti p c n chu i giá tr
Chu i giá tr
Các ho
ng h tr
h t ng (các m i quan h
v tài chính, k ho

Các v

n trách nhi m xã h i

Th c hành các báo cáo tài chính trung th
m
b o s minh b
i chính

Qu n tr ngu n nhân l c (tuy n
o và t p hu n công vi
ng;
d
o, h th
mb
u ki n làm vi
ng ,...)
s
ng và phân bi
s c kh e và các l i ích khác; Có ch
i
v
il
ng; Có ch
ng
ngh vi
Phát tri n công ngh (thi t k Duy trì các m i quan h v
o;
s n ph m, thi t k quy trình, Nghiên c u v các giá tr
c; S n xu t các
nghiên c u v
u s n ph
i tiêu dùng; S d ng các

th
ngu n nguyên li u b n v ng; S d ng các ngu n
nguyên li u và s n xu t các s n ph m tái ch .
Mua s m (v
Mua s m và th c hi n chu i cung ng s ch (tránh
d ch v ngoài)
các v
liên qua
n hành vi b t minh trong
mua bán, s d
ng tr
d ng
các ngu n nguyên li u c bi t (lông thú,..); T

16


hóa ngu n l c t

nhiên

Tác nghi p tr c ti p
Logistic mua (nh p kho nguyên
ng c a vi c v n chuy n (hi u ng nhà kính,
li u và qu
d t c ngh
li u, d ch v ,...)
V n hành (t o s n ph m, d ch B c x và ch t th i;
n sinh thái và
v

d ng sinh h c; S d
c s ch;
u ki
ng và quan h v i
ng; Ngu n v t li u nguy hi m
Logistic bán (nh
i; Các
ng c a v n chuy n
phân ph i s n ph m, d ch v )
Marketing và bán (bán, khuy n Các ho
ng marketing và qu
m b o
m i, qu
qu ng cáo trung th c, chú ý các ho
ng qu ng
cáo cho tr
n
i v
i
i tiêu
D ch v sau khi bán (h tr Lo i b s n ph
m b o vi c thay th và v n
khách hàng; gi i quy t các phàn hành cho khách hàng (d u máy ô tô, m
nàn c a khách; s a ch a, thay
m b o s an toàn thông tin c a khách hàng
th
Giá tr
(Ngu n: Porter và Kramer, 2006)
2.2.2.

ng

Các tài li u trách nhi m xã h i cho th y có nhi u thách th c trong vi c
ng hi u qu xã h i c a công ty (Graves và Waddock, 1994). Trong th c t , do các
trách nhi m xã h i nên thi u s

ng thu

trách nhi m xã h i. Abbott và Monsen (1979) nói r
vi c

ng trách nhi m xã h i

trong s này là vi c thi
u này, h cho r ng
ph

n trong

nm
ng v các ho

iv im

u các ho

u. Vi
ng xã h

u tiên

kh c ph c

ng trách nhi m xã h i

c báo cáo th ng nh t thông qua phân tích th ng kê b i m t s
ng l n các công ty
ng toàn b

hai là phát tri n m

ng c a các ho

phù h p

ng xã h i c a công ty lên ph m vi xã h i r ng

l n
Nhi u h c gi

trách nhi m xã h i theo nh ng cách khác nhau. Griffin và

Mahon (1997) nghiên c u m i quan h gi a trách nhi m xã h i và hi u qu tài chính

17


khi s d ng m

t c a hi u qu xã h i - ô nhi

khác v

ng. Ví d

c a trách nhi m xã h i bao g m s d ng x p h ng tài

chính và các ch s

c phát tri n

KLD Kinder, Lydenberg, Domini và Co

(Waddock và Gr

u tra m t lo t các ngu n và s d ng các tiêu
nh các giá tr phù h p; Vigeo c a Châu Âu (Vermeir và c ng

s

d li

i Canada (Canadian Social Investment Database -

CSID) (Mahoney và Roberts 2007); b d li u doanh nghi p Monitor CSP cho các
công ty Úc (Kristoffersen và c ng s , 2005); Toxics Release Inventory (TRI), trong
t p trung vào m t vài ngành công nghi p; công dân doanh nghi p t t (Best
Corporate Citizens). G

n m t ch s CSR cho

các công ty Sri Lanka (Anthonisz, 2011). Saleh và c ng s (2008) gi i thích r ng
nh

c "d a trên t tr ng b ng nhau c a b y tiêu chí. B y tiêu chí bao

g m l i nhu n trung bình c a c
hi u qu xã h

c

c báo cáo b i m t công ty nghiên c

c y" (Murphy và Poist 2002, trang 6).
Hi n nay, nhi u h th

ng trách nhi m xã h i

nhà nghiên c u. Các h th
s

c bi

c s d ng b i các

là các ch s ch quan. Các ch

u tiên là kh o sát c a sinh viên kinh doanh (Heinz, 1976), gi ng viên kinh doanh

(Moskowitz, 1972) ho c th m chí các b ng x p h ng tài s n (McGuire và c ng s ,
1988). Các nghiên c u khác

d ng công c

u tra bu c ph i l a ch n (Aupperle

và c ng s , 1985; Aupperle, 1991), ch s uy tín c a công ty (McGuire và c ng s ,
1988.) và phân tích n i dung c

n (Wolfe,

ng

trong nghiên c u trách nhi m xã h i. Ngoài ra, m t s ch s trách nhi m xã h i khác
nhau c ng có s n (Hopkins 2005) ch ng h

s c

ng doanh nghi p

(Business in the Community - BITC), ch s FTSE4Good, ch s B n v ng Dow Jones
(Dow Jones Sustainability Index -

c kinh doanh 100, x p h ng trách

nhi m (AA), báo cáo Sáng ki n toàn c u (GRI) và ch s KLD (Graves và Waddock,
1994). Th

trách nhi m xã h i s d

th áp d ng tr c ti p vào các nghiên c u c

2005) b i vì các

này d a trên các công ty c

ng không
át tri n (Hopkins,
c phát tri n (Fortune

500 công ty) và các tiêu chu n trách nhi m xã h i qu c t (Pháp lu
t ).

18

ng Qu c


các nhà nghiên c u
th c

n

u qu trách nhi m xã h i t các cu

ng s d ng d li u
u tra khác nhau. Theo

Ghauri và Gronhaug, (2005) - "D li u th c p là h u ích không ch
gi i quy t v

nghiên c u mà còn

c uc

hi

tìm thông tin

i thích v

nghiên

c l i v i các x p h ng tài chính, d li u th c p cung c p

m t cách ti p c n b sung cho trách nhi m xã h i
ng th c t c a công ty mà không có s
ph bi n nh

u

c d a trên các ho t

t

c

i v i trách nhi m xã h i s là ch s trách nhi m xã h i

c trích

xu t t các d li u th c p. Vì v y, nghiên c u này s d ng d li u th c p

ng ch s trách nhi m xã h i b ng cách s d ng
b n v ng

nh

ng niên và báo cáo

i dung.

2.2.3. T i sao ph

m xã h i (CSR)?

Khái ni m trách nhi m xã h i
nh ng

n liên t c do s

i

ng bên trong và bên ngoài. Silberhorn và Warren (2007) cho r ng khái

ni m trách nhi m xã h i phát tri
và

ng v i s

a các giá tr t ch c

ng bên ngoài. Các giá tr quan tr ng c a m t t ch c có th

c mô t

u trúc c a nó (Wheelen và Hunger, 2002).
M t s nghiên c
lu n

xu t r ng m c dù các y u t

trên, các t ch c ch y u ph n

ngoài ch

i v i trách nhi m xã h i t áp l c bên

không ph i

nh trách nhi m xã h i (L'Etang, 1994;

Vogel, 2005). Ví d

ng xã h i và kinh doanh hi n t i, có m t nhu c u

c a công chúng
xã h

c th o

iv i

o c a t ch c bao g m các v n

t ph n trong chi

c c a h (Lantos, 2001). Các nhà qu n lý

ng xuyên ph i ch u áp l c t các bên liên quan khác nhau trong vi c phân b
ngu n l c tài chính cho các ho
liên

:

ng trách nhi m xã h i. Các áp l
i tiêu dùng, c

(McWilliams và Siegel 2001)

c th o lu

2.2.3.1. Áp l c t

ng

Nh ng áp l c t
nhìn nh n

n t các bên
ng

c th o lu n b i Musah (2008) bao g m s

c a công chúng v các quy n l i nh

c, không phân bi

nh c a nhân viên t i

i x trong tuy n d ng, sa th i và

và Moon (2008) cho r ng trách nhi m xã h i

19

i quy t rõ ràng các v

p. Matten
ti n


ng, gi

u ki n làm vi

c kh e, d phòng và b o v

ch ng l i sa th i b t công. Các ví d quan tr ng khác v áp l c t

ng

ch s uy tín c a trách nhi m xã h i (KLD). Các khía c nh bao g m
các v

t

vi c và nhân viên là quan h

nhân viên tham gia. KLD s d ng các v

, quy n l i nhân viên và

v

ng cho m

ng trách nhi m xã h i (Graves và Waddock, 1994; Sharfman, 1996; Turban và
Greening, 1997).
c phát tri n

c có nhi u m i quan tâm v s c kh e c a

ng, an ninh xã h i và s

góp vào d ch v y t qu c gia c a h thông

qua thu (Matten và Moon, 2008). Phân tích c a Aguilera và c ng s (2007) cho th y
nh n th c v trách nhi m xã h i

n

và hành vi c a

công ty và nh n m nh r ng làm th nào nhân viên có th

iv i

y các công ty tham

gia vào các sáng ki n trách nhi m xã h i. Trên th c t , s công b ng trong nh n th c
b tk

ng làm vi c

u có m

hài lòng trong công vi

ng lên phúc l i c a nhân viên (s

ng và c m xúc) c ng v i s cân nh c c a t ch c

s v ng m t và cam k t c a nhân viên (Colquitt, 2001). Trên th c t , khi m t t
ch c t o m

ng làm vi c không thiên v , nhân viên r t vui và r

Khi

ng h nh phúc thì không khó

tình nguy n viên cho các ho

.

thuy t ph c h tham gia làm

ng trách nhi m xã h i c a công ty - g i là nhân viên

tình nguy n. Trung tâm công dân doanh nghi p t

i h c Boston (1999) k t lu n

r ng nhân viên tình nguy n cung c p nhi u l i ích theo ba cách (1) cho các công ty,
(2)

ng và (3) là c

ng. Theo Hahn (2003) nh ng l i ích c a ho t

ng tình nguy n c i thi n m i quan h v i c
nh công c ng, xây d ng m t l
qu

t

công ty trong các th

ng xung quanh, c i thi n hình

ng g n k

u

ng, giúp thi t l p và nâng cao uy tín ho

uc a

ng m i ho c hi n t i .

u quan tr ng

th o lu n v s c n thi t c a các t ch c th c hi n

trách nhi m xã h i

ct l

cao, c i thi n quan h v

i

ng và duy trì các th

ng có thu nh p
ng tiêu dùng c a các t

ch c. Collier và Esteban (2007) trong l i gi i thích c a h v vai trò c a trách nhi m
xã h i trong vi

ng l c và cam k t c

cung c p hi u qu c a các sáng ki n trách nhi m xã h

20

i

ng, cho r ng "vi c
ng c a công ty


ph thu c vào ph n ng c a nhân viên
nhi m xã h i, h ph i

iv

th a mãn yêu c u trách

ng l c và cam k t kh c ph c nh ng thách th

các m c tiêu c a hành vi trách nhi m
2.2.3.2. Áp l c t

c

.

i tiêu dùng/khách hàng

, áp l c t

i tiêu dùng/khách hàng bao g m k v ng r ng công ty

s s n xu t các s n ph m an toàn và cung c p thông tin cho
(Musah, 2008). Các t ch c c n ph i nh n th
ng vì các nhu c u c a h

i tiêu dùng nhi

c nh ng nhu c u c
t ph n trong chi

i tiêu
c kinh doanh

c a mình; ví d , các d ch v sau khi bán hàng, và các d ch v b o v khách hàng.
Nói chung, khách hàng yêu c u m t kho ng th i gian b o hành cho s n ph m
mà h mua, các d ch v

và kh

mua, n

l i b t k s n ph

c

c k v ng c a h (Maignan và c ng s , 2005). N u t

ch c không xem xét nhu c u c a khách hàng, nó s m t th ph
khách hàng

n r i ro th

ít cung c p
vào m

ng d

ct

ng c a t ch c. Các tài li u h c thu t và qu n

giúp các nhà ti p th tích h p các sáng ki n khác nhau

quan tr ng có th bao g m m t lo t các trách nhi m c a công

ty. Ví d

i ta cho r

ng nhu c u c a khách hàng và

ng viên

i lao

th a mãn s k v ng c a công ty (George, 2003). Nghiên c u các bên liên
quan cho th y vi

i x v i khách hàng và nhân viên có

qu tài chính (Berman và c ng s , 1999). Vì v y, cách t
v i khách hàng là áp d ng trách nhi m xã h i

t chi

ng nhi u lên hi u
c i thi n vi c

ix

c ti p th (Maignan và

c ng s , 2005).
ra r ng "kinh doanh có th mang l i l i ích
trách nhi m xã h i

c bi t là l

lên

c

lu n r

ng c a trách nhi m xã h i
i tiêu dùng" (p.100). Bhattacharya và Sen (2004) k t

i tiêu dùng s n sàng tr nhi u ti n

n ph m c a các t

ch c có trách nhi m xã h i. Tuy nhiên, n u công ty b qua nhu c u tiêu dùng c a h ,
ho

ng t y chay có th d n

n k t qu x u và tr thành m t v

m t trong nh ng bi u hi n c a áp l c t
p t y chay s n ph

l

i tiêu dùng. Smith (2003) cho r ng thông
n nh ng ph n ng tiêu c c l n trên th

ng

ch ng khoán. Smith (2003) gi i thích r ng "t y chay có th là m t ví d rõ ràng nh t

21


c a m t hi

ng l

v hành vi tiêu dùng ch u

ng b i nh n th c trách

nhi m xã h i sai l m c a t ch c".
2.2.3.3. Áp l c t c

ng

Ngoài vi c s n xu t hàng hóa và d ch v , xã h i hy v ng r ng các t ch c s
cung c p s an toàn, c i thi

i s ng, vi

mà không

ng và l

c a xã h

n ho
i v i vi c c i thi n

ng

, 2008). S

i

i s ng bao g m s phát tri n c a giáo d c, y t , tôn

giáo, chính tr và công ngh hi

i. Idemudia và Ite (2006) nói r ng các công ty th c

hành trách nhi m xã h i ch y u nh m
phòng ch ng vi ph m quy
khác nhau

h t ng và b o v

nm

m nghèo, công tác

i và b o v

i v i t ng n

ng. Nh ng k v ng này

i c a xã h i và

khá khác nhau. S không phù h

i c a t ch c

t áp l c lên các t ch c, vì n u nh ng mong

ic

c th a mãn, c

ng có th c m s n ph m c a

công ty và th c thi nhi u ch tài. Tuy nhiên, Idemudia và Ite (2006) nói r ng ngay c
khi các công ty tham gia vào các ho

ng trách nhi m xã h i t

cho ho t

ng t thi n và xã h i, phân b thêm ngu n v n cho phát tri n c
v n tham gia vào các cu
b ng

i dân

t v i các t ch c. Newell (2005)

ng minh

ng h p c a các ngành công nghi p khai thác m , lý do các cu

thi u s

i di n c a c

ng trong vi c thi t l p các quy t

2.2.3.4. Áp l c t
Ho

t là
nh.

ng

ng c a các công ty gây ô nhi

ng và th m chí gây ra các cu c

kh ng ho ng. Các nhà nghiên c u khác (Brown và c ng s , 1989; Clark, 1989; Pryde,
1992) th o lu n v các thi t h

suy gi m ozone do CFC, s nóng

lên toàn c u gây ra b i ô nhi m công nghi p trong khí quy
, ch t th
thiên nhiên và suy gi

c h i và h t nhân, s tuy t ch ng các ngu n tài nguyên
ng sinh h c (Shrivastava, 1995).

s d ng các tài nguyên thiên nhiên

suy gi

ng th i, các t ch c
t trong quá

trình s n xu t c a h . Shrivastava (1995) cho r ng vi c duy trì m
là m t trách nhi m l

m

ng s ch s

i v i các t ch c.

2.2.4. L i ích khi th c hi n trách nhi m xã h i (CSR)
Các công ty c

nh chi phí và l i ích c a trách nhi m xã h i. Các công ty

n ch s h u c a chúng vào các ho

22

ng trách nhi m xã h i, k v ng t


hóa l i nhu n và t i thi u hóa r i ro. Tsoutsoura (2004)
r

trách nhi m xã h i

nh n m

c nh ng l i ích c t y u

S phát tri n c a khái ni m trách nhi m xã h i s

có

u này và nói
cs b nv

.

c th o lu n t nh

m

kinh t và xã h i. Có m t s l i ích h u hình và vô hình t trách nhi m xã h i

c

nh b i các nhà nghiên c u (Jenkins, 2006; Grayson và Hodges, 2004; Greening
và Turban, 2000; Orlitzky và c ng s , 2003). Ngoài ra, các nhà nghiên c u cho r ng
ng l c c a nhân viên, và c i thi n hình nh công ty có th là nh ng l i ích n i b t
c a trách nhi m xã h i

i.

Nhi u l i ích c a trách nhi m xã h i

nh. M t là, hình

hi u và uy tín c a các công ty th c hi n các ho t

ng trách nhi m xã h i thì cao

so v i các công ty không th c hi n trách nhi m xã h i, hay các công ty thi u trách
nhi m xã h i (Jenkins, 2006). Tsoutsoura (2004), m t s khía c nh trách nhi m xã h i
u hành c a m t công ty. Hai là, các công ty có trách nhi m

có th làm gi
xã h i s có ít các r

n các s ki n tiêu c c hi

. K t qu là,

Turban và Greening (1997) cho r ng s cam k t m nh m v vi c th c hi n trách
i gi i cho công ty. Ba là,

nhi m xã h i
th c hành trách nhi m xã h i d
2004). Vì v y, nh ng l i ích này
Ví d , hi u qu

t và gi m t l l i (Tsoutsoura,
c k t h p v i s hài lòng c a các bên liên quan.

t t vi c c i thi

ng (Tsoutsoura, 2004). Hình
ch c, cho phép các t ch c

u ki n làm vi c và th c hành lao
u và uy tín là m t l i th cho các t

n và thu hút và gi chân

i tác kinh doanh c a h .

M t l i th n a c a vi c th c hành trách nhi m xã h i là thu hút và gi
viên,

tuy n d
Nh ng l

c nhân

o và phát tri n c a các công ty gi m.
nh trong nhi u nghiên c

cs

d ng trong vi c phát tri n các khái ni m trách nhi m xã h i. Các nghiên c

ch ng

minh l i th c a vi c c i thi n trách nhi m xã h i.
Nh ng l
tr th

c nh n m nh b i nhi u nhà nghiên c

làm

ng (Aupperle và c ng s , 1985; McWilliams và Siegel, 2000), làm gi m r i

ro (Moore,

ng l c

y nhân viên (Turban và Greening, 1997), và làm

c a nhân viên và nâng cao uy tín c a công ty (Maignan và c ng
s , 1999).
2.3. Hi u qu tài chính công ty (Coporate financial performance - CFP)

23


2.3
Trong chi

c kinh doanh và qu

i ta tin r ng hi u qu

tài chính là m t trong nh ng khái ni m quan tr ng nh
là m c tiêu mà t t c các công ty ph i c i thi
quan c a nó. M c dù có m t s
tài chính

a, hi u qu tài chính

t nt

th a mãn các bên liên

ng l n các tài li u và nghiên c u xem xét hi u qu

n ph thu c chính,

ng

bi n

c a hi u qu tài chính v n không t n t i (Richard và c ng s , 2009). Các nghiên c u
n hi u qu tài chính cho k t qu khác nhau do thi u s

ng thu n, do

ng khác nhau v hi u qu tài chính c
(2005) cho r ng các nhà nghiên c
s

ng s

ng s d ng ch có m t ho c m t s ch

i di n cho hi u qu tài chính.
Trên th c t , hi u qu công ty là m t khái ni m ph c t p v i c

u.

Venkatraman và Ramanujam (1987) phân lo i hi u qu công ty thành ba khía c nh
khác nhau: hi u qu tài chính, hi u qu kinh doanh và hi u qu t ch c. Hi u qu tài

chính c a m t công ty có th
tài chính c

i m t s ch tiêu d a trên k toán ho c
s

ng

ng l i nhu n công ty b ng

cách quan sát tình hình tài chính và k t qu kinh doanh c a công ty. M t s bi n
di n

i

n cho hi u qu tài chính có th là ROA (l i nhu n trên tài s n), ROE (l i

nhu n trên v n ch s h u), và ROS (l i nhu n trên doanh thu). Ngoài ra, hi u qu
kinh doanh gi m t v

n trong nghiên c u qu n lý và th c ti n. Nó có th

c coi là bi n pháp d a trên th
ho

ng. M t s ch s có th

ng bao g m c hi u qu tài chính và hi u qu
cs d

ng doanh thu, th ph n, phát tri n s n ph m, v.v
c nh khác c a hi u qu

ng hi u qu
i u qu t ch c là m t khía

i di n cho hi u qu ho

c m c tiêu c a công ty. Các công ty luôn c g
u, ch
2.3.2.
Vi

hai

ng, s hài lòng c a nhân viên công ty, v.v

ng hi u qu tài chính
ng hi u qu tài chính r t ph bi n trong các nghiên c u trách nhi m

xã h i; tuy nhiên, có r t ít s
nghiên c

c hi u qu công ty

ng thu n v các công c

c áp d ng. Các

r ng hi u qu công ty có th

a vào k toán và/ho c d a trên th

24

ng b ng m t trong
ng:


D a vào k toán: s d ng các ch s k

, ROE ho c phân tích

tình hình tài chính c a doanh nghi p/công ty (Ruf và c ng s , 2001; Elsayed và Paton
2005). Các ch s này có th ph n ánh ho

ng c a công ty

m

t ng th

c gia c a quá trình s n xu t c a doanh
nghi p/công ty. M t s

a vào k

cs d

hi u

qu tài chính bao g m ROE, ROS và ROA (Cochran và Wood, 1984; Aupperle và
c ng s , 1985; Waddock và Graves, 1997; Stanwick và Stanwick, 1998; Tsoutsoura,
2004). Simpson và Kohers (2002) s d ng ROA và t n th t cho vay, Berman và c ng
s (1999) ch áp d ng ROA. Lý do s d ng ba bi n trên
nh ng d li u này ít có kh

hi u qu tài chính là

b ng y t o

c s d ng

r ng rãi nh t cho hi u qu tài chính (Yoshikawa và Phan, 2003).
h u c a các

h n ch c

a vào k toán là chúng ch n m b t các d li u l ch s c a

hi u qu tài chính. Th hai, các d li u có th b sai l ch b i nh n th c qu n lý và th
t c k

c s

d ng b i các công ty khác nhau (Branch, 1983;

McGuire và c ng s , 1986.).
D a trên th

ng, m t s nghiên c

d

ng

(Vance 1975; Alexander và Buchholz 1978). B i vì
trên th

hi u qu tài chính d a

c m t s nh ng h n ch v k toán vì nó cho th y các y u t
p trung vào các hi u qu th

ng (McGuire và c ng s 1986). Nh ng

n th t c k toán và là ch s c

a ch n

a m t công ty t o ra l i nhu
(1985) cho r ng vi c s d ng các
hi u qu tài chính c

Ví d , Ullmann

a trên th
t

ng cho th y vi

u qu phù h p (McGuire và c ng

s , 1988; Tsoutsoura, 2004). Song, vi c s d ng c phi
trên th

ng c a hi u qu tài chính
Ngoài ra, m t s nghiên c

a

ng h n ch .
d ng c d li u li u k toán và d li u th

ng (Han và Suk, 1998; Saleh và c ng s , 2008) v i ba bi
l i trên th
nhu n c phi

giá

ng ch ng khoán và

t sinh

a, Han và Suk (1998) s d ng l i

n ph thu

ng hi u qu tài chính. Orlitzky và c ng

s (2003) l p lu n r ng c hai ch s k toán và th

hi u qu tài chính c a doanh nghi p/công ty.

25

ng có th

c áp d