Hoàn thiện công tác lập dự toán tại công ty cổ phần dược danapha

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

NGUYỄN THỊ THU HẰNG

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI
CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC DANAPHA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN

Đà Nẵng - Năm 2017


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

NGUYỄN THỊ THU HẰNG

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI
CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC DANAPHA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
Mã số: 60.34.03.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS TRẦN ĐÌNH KHÔI NGUYÊN

Đà Nẵng - Năm 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được
ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Hằng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................1
3. Câu hỏi nghiên cứu:...................................................................................2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..............................................................2
5. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................2
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn..............................................3
7. Bố cục đề tài..............................................................................................3
8. Tổng quan tài liệu nghiên cứu...................................................................3
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LẬP DỰ TOÁN TRONG DOANH
NGHIỆP...........................................................................................................7
1.1. TỔNG QUAN VỀ DỰ TOÁN VÀ LẬP DỰ TOÁN.....................................7
1.1.1. Khái niệm về dự toán & lập dự toán................................................7
1.1.2. Phân loại dự toán..............................................................................7
1.1.3. Mục đích và tầm quan trọng của lập dự toán.................................11
1.1.4. Lập dự toán với chiến lược và chiến thuật kinh doanh..................12
1.2. LẬP DỰ TOÁN TỔNG THỂ DOANH NGHIỆP......................................13
1.2.1. Dự toán tiêu thụ..............................................................................15
1.2.2. Dự toán sản xuất.............................................................................16
1.2.3. Dự toán chi phí bán hàng................................................................18
1.2.4. Dự toán chi phí hoạt động khác......................................................18
1.2.5. Dự toán tài chính............................................................................19

1.3. QUY TRÌNH LẬP DỰ TOÁN...................................................................20
1.3.1. Chuẩn bị lập dự toán.......................................................................21


1.3.2. Soạn thảo dự toán...........................................................................22
1.3.3. Các mô hình lập dự toán.................................................................23
1.3.4. Giám sát dự toán.............................................................................27
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..............................................................................29
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI CÔNG
TY CỔ PHẦN DƯỢC DANAPHA..............................................................30
2.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC DANAPHA.....30
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Công ty..............................30
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ, sứ mệnh của Công ty..................................31
2.1.3. Đặc điểm tổ chức sản xuất kinh doanh của Công ty......................33
2.1.4. Tổ chức công tác kế toán quản trị tại Công ty................................38
2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN
DƯỢC DANAPHA..........................................................................................39
2.2.1. Kỳ lập dự toán:...............................................................................39
2.2.2. Mô hình lập dự toán:......................................................................40
2.2.3. Bộ phận lập dự toán........................................................................41
2.2.4. Quy trình lập dự toán......................................................................44
2.2.5. Hệ thống báo cáo dự toán...............................................................44
2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XÂY DỰNG LẬP DỰ TOÁN TẠI
CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC DANAPHA.......................................................69
2.3.1. Ưu điểm của công tác lập dự toán tại công ty :..............................69
2.3.2. Nhược điểm của công tác lập dự toán tại công ty..........................70
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..............................................................................73
CHƯƠNG 3. HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI CÔNG
TY CỔ PHẦN DƯỢC DANAPHA..............................................................74
3.1. CÁC QUAN ĐIỂM VÀ CĂN CỨ ĐỂ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP

DỰ TOÁN TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC DANAPHA..............................74


3.2. HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN
DƯỢC DANAPHA..........................................................................................76
3.2.1. Hoàn thiện kỳ lập dự toán..............................................................76
3.2.2. Hoàn thiện mô hình lập dự toán.....................................................76
3.2.3. Hoàn thiện bộ phận lập dự toán......................................................79
3.3. HOÀN THIỆN QUY TRÌNH VÀ NỘI DUNG LẬP DỰ TOÁN TẠI CÔNG
TY CỔ PHẦN DƯỢC DANAPHA...................................................................79
3.3.1. Hoàn thiện quy trình lập dự toán:...................................................79
3.3.2. Hoàn thiện việc đánh giá trách nhiệm và sự phối hợp của các bộ
phận lập dự toán.......................................................................................82
3.3.3. Hoàn thiện nội dung lập dự toán....................................................84
3.3.4. Hoàn thiện biểu mẫu báo cáo dự toán............................................93
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..............................................................................95
KẾT LUẬN....................................................................................................96
PHỤ LỤC
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI (BẢN SAO)
GIẤY ĐỀ NGHỊ BẢO VỆ LUẬN VĂN (BẢN SAO)
BIÊN BẢN HỌP HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ LUẬN VĂN (Bản
sao)
NHẬN XÉT CỦA PHẢN BIỆN 1
NHẬN XÉT CỦA PHẢN BIỆN 2
BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

NVL

Nguyên vật liệu

CP NVL

Chi phí nguyên vật liệu

SXC

Sản xuất chung

QLDN

Quản lý doanh nghiệp

TSCĐ

Tài sản cố định

GTGT

Giá trị gia tăng

TNCN

Thu nhập cá nhân

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

BHYT

Bảo hiểm y tế

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHTN

Bảo hiểm thất nghiệp

KPCĐ

Kinh phí công đoàn

QA

Đảm bảo chất lượng

QC

Kiểm tra chất lượng


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Số hiệu
bảng

2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
2.11
2.12
2.13
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5

Tên bảng
Các loại dự toán và bộ phân thực hiện
Mục tiêu kinh doanh năm 2016
Dự toán tiêu thụ chi tiết năm 2016
Dự toán tiêu thụ tổng thể năm 2016
Dự toán đầu tư năm 2016
Dự toán sản xuất năm 2016
Dự toán chi phí bán hàng năm 2016
Dự toán chi phí tài chính năm 2016
Dự toán chi phí quản lý doanh nghiệp năm 2016
Dự toán chi phí khấu hao TSCĐ năm 2016

Dự toán tiền lương năm 2016
Dự toán tài chính năm 2016
Dự toán chi phí thuế năm 2016
Các loại dự toán và bộ phân thực hiện
Dự toán giá thành sản phẩm
Dự toán chi phí quản lý doanh nghiệp
Dự toán chi phí marketing
Dự toán lưu chuyển tiền tệ

Trang
43
46
48
49
51
53
55
57
59
61
63
65
67
81
86
88
91
93

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Số hiệu
sơ đồ
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
2.1
2.2
2.3
2.4.

Tên sơ đồ
Trình tự xây dựng dự toán trong doanh nghiệp sản
xuất
Quy trình dự toán của Stepphen Brookson
Mô hình lập dự toán từ trên xuống
Mô hình lập dự toán từ dưới lên
Mô hình lập dự toán phản hồi
Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý của Công ty
Sơ đồ tổ chức bộ máy Kế toán quản trị của Công ty
Mô hình lập dự toán tại công ty
Hệ thống dự toán tại công ty

Trang
14
21
23
25

27
35
38
41
45


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xây dựng dự toán ngân sách là một công cụ khá phổ biến mà các doanh
nghiệp đều vận dụng, đặc biệt đối với các doanh nghiệp sản xuất. Việc lập dự
toán là việc cụ thể hóa kế hoạch chiến lược trong từng kỳ hoạt động trong
ngắn hạn. Mục đích chủ yếu của lập dự toán là hỗ trợ nhà quản trị trong việc
hoạch định và kiểm soát các hoạt động sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp.
Mặt khác lập dự toán giúp cho nhà quản trị dự đoán trước các vấn đề, giải
thích những khoản chênh lệch giữa thực tế so với dự toán đồng thời tổ chức
đánh giá điểm mạnh để củng cố, phát huy, điểm yếu để khắc phục, cải tiến
cách thức quản lý nhằm đề phòng, hạn chế những rủi ro bất định có thể xảy ra
và khuyến khích các nhà quản trị các cấp và nhân viên trong doanh nghiệp cố
gắng để thực hiện các chỉ tiêu dự toán đã đề ra.
Tại công ty Cổ phần Dược Danapha, đã áp dụng từng phần công tác kế
toán quản trị, trong đó việc lập dự toán được thực hiện vào quý IV hàng năm.
Tuy nhiên công tác lập dự toán ở công ty hiện nay chưa đầy đủ, công tác lập
dự toán ở khối quản lý còn chung chung, do đó việc phân bổ các nguồn tài
chính cho các mục tiêu cụ thể chưa hoàn chỉnh, việc đánh giá hoạt động của
các phòng ban chưa được đặt ra một cách cụ thể.
Xuất phát từ các yêu cầu thực tiễn tại công ty cũng như các khoảng trống
nghiên cứu về lập dự toán trong thực tiễn, tác giả đã quyết định chọn đề tài “

Hoàn thiện công tác lập dự toán tại Công ty Cổ phần Dược Danapha” làm đề
tài nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Dựa trên nền tảng lý luận về lập dự toán, luận văn hướng đến nghiên
cứu, đánh giá thực trạng công tác lập dự toán tại Công ty Cổ phần Dược
Danapha. Thông qua việc đánh giá những mặt còn hạn chế trong công tác lập


2

dự toán, đề tài đề xuất một số khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng lập dự
toán tại Công ty Cổ phần Dược Danapha.
3. Câu hỏi nghiên cứu:
Để giải quyết được mục tiêu nghiên cứu trên, luận văn cần phải trả lời
câu hỏi sau:
- Công tác lập dự toán hiện nay ở công ty đã đáp ứng được yêu cầu quản
lý chưa?
- Những yêu cầu nào đặt ra đối với công tác lập dự toán trong thời gian
tới?
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
 Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những nội

dung về lập dự toán tại Công ty Cổ phần Dược Danapha. Công tác lập dự toán
tại Công ty Cổ phần Dược Danapha bao gồm các vấn đề xung quanh quy trình
lập dự toán, nội dung lập dự toán, báo cáo dự toán nhằm cung cấp thông tin
hữu ích cho Nhà quản trị ra quyết định phù hợp và đúng đắn.
 Phạm vi nghiên cứu: Luận văn được thực hiên nghiên cứu tại Công ty
Cổ phần Dược Danapha bao gồm tất cả các phòng ban tham gia vào hoạt
động sản xuất kinh doanh. Số liệu minh họa nghiên cứu trong năm 2016
5. Phương pháp nghiên cứu

- Đề tài dựa trên phương pháp phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý cấp
cao ( Ban lãnh đạo, Giám đốc tài chính ) và cấp trung (trưởng phòng) nhằm
tìm hiểu công tác lập dự toán tại các phòng ban và của công ty.
- Ngoài ra đề tài còn sử dụng phương pháp quan sát việc tổ chức quản
lý, thực hiện dự toán của các phòng ban
- Từ những thông tin thu thập được, tác giả sẽ phân tích, tổng hợp và hệ
thống lại để đánh giá thực trạng về công tác lập dự toán và hiệu quả hoạt động
của Công ty cổ phần dược Danapha
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn


3

Trong phạm vi nghiên cứu của mình, tác giả đã có những đóng góp về
mặt khoa học và thực tiễn:
- Về khoa học: Luận văn giúp củng cố lý thuyết về kế toán quản trị, đặc
biệt là lập dự toán trong doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp sản xuất
nói riêng.
- Về thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ giúp Công ty hoàn
thiện công tác lập dự toán và qua đó có những đóng góp cho việc ra quyết
định, điều hành của người quản lý.
7. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung của luận văn gồm 3 chương:
 Chương 1: Cơ sở lý luận về lập dự toán trong doanh nghiệp
 Chương 2: Thực trạng công tác lập dự toán tại Công ty Cổ phần Dược

Danapha
 Chương 3: Hoàn thiện công tác lập dự toán tại Công ty Cổ phần Dược
Danapha

8. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Ngày nay, với xu hướng phát triển hội nhập, nhu cầu về thông tin để
kiểm soát chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh thúc đẩy các doanh nghiệp
vận dụng công tác lập dự toán để phục vụ quá trình sản xuất kinh doanh. Dự
toán tổng thể là công cụ quản lý khá phổ biến, do đó để công tác lập dự toán
hiệu quả công ty cần nhận thức được tầm quan trọng của công tác lập dự toán
về kỳ lập dự toán, mô hình lập dự toán, quy trình lập dự toán và hệ thống báo
cáo dự toán phù hợp với đơn vị mình. Tại Công ty Cổ phần Dược Danapha,
công tác lập dự toán được áp dụng và quan tâm đúng mức. Mặc dù công tác
lập dự toán ở công ty còn bộc lộ nhiều nhược điểm nhưng nội dung nghiên
cứu của đề tài có ý nghĩa thiết thực cả về lý luận và thực tiễn đối với công ty.
Hiện nay, đã có nhiều đề tài nghiên cứu khác nhau về lập dự toán tại doanh


4

nghiệp như là Luận văn “Hoàn thiện công tác lập dự toán tại Viễn thông
Quảng Nam” của tác giả Nguyễn Thị Cúc (2011), Luận văn thạc sĩ Quản trị
kinh doanh, Đại học Đà Nẵng [1]. Luận văn đã hệ thống những vấn đề lý luận
cơ bản về lập dự toán trong doanh nghiệp, đánh giá thực trạng tác lập dự toán
tổng thể tại Viễn thông Quảng Nam, qua đó đánh giá ưu, nhược điểm và đưa
ra các giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán tại đơn vị. Ngoài giải pháp
hoàn thiện mô hình lập dự toán, quy trình lập dự toán và các báo cáo dự toán
liên quan thì đề tài còn đưa ra được giải pháp hoàn thiện hệ thống đánh giá
trách nhiệm cho các cấp quản lý trong việc lập dự toán tại đơn vị. Tuy nhiên
trong các báo cáo dự toán mà tác giả đưa ra trong phần giải pháp thực hiện số
liệu còn chung chung, chưa cụ thể theo từng tháng, quý, gây khó khăn cho
người sử dụng thông tin và trong chương 2 luận văn chưa đề câp đến kỳ lập
dự toán tại Viễn thông Quảng Nam.
Năm 2008, đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Ý Nguyên Hân

“Hoàn thiện dự toán ngân sách tại Công ty phân bón Miền Nam”, người
hướng dẫn khoa học TS. Huỳnh Đức Lộng, Trường Đại Học Kinh Tế
TP.HCM [3]. Nội dung đề tài đã đề cập đến vấn đề ngân sách của doanh
nghiệp ở những góc độ khác nhau cả về lý luận và thực tiễn, đưa ra các giải
pháp hoàn thiện và đề xuất phương hướng ứng dụng dự toán ngân sách trong
doanh nghiệp sản xuất phân bón. Tuy nhiên, môi trường dự toán không thuận
lợi có nhiều cản trở cho công tác lập dự toán. Công ty có nhiều cơ sở trực
thuộc, có sự phân cấp cao trong công tác quản lý nên khi sử dụng mô hình lập
dự toán theo mô hình thông tin phản hồi làm tốn nhiều chi phí, không đảm
bảo tính kịp thời của dự toán. Mặt khác, đề tài chưa phân tích hết hệ thống
dự toán ngân sách của doanh nghiệp để có thể đánh giá được năng lực sản
xuất của doanh nghiệp và đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp. Đề tài


5

chưa hoàn thiện các biểu mẫu Báo cáo dự toán riêng của công ty mà vẫn theo
biểu mẫu của Tổng công ty hóa chất Việt Nam.
Luận văn “Hoàn thiện công tác lập dự toán tại công ty cổ phần vật tư và
xây dựng Đắk Lắk” của tác giả Nguyễn Thị Huân (2016), Luận văn thạc sĩ
Kế toán, người hướng dẫn khoa học PGS.TS. Hoàng Tùng, Trường Đại Học
Kinh Tế Đà Nẵng [4]. Luận văn đã nêu đầy đủ về mặt lý luận cũng như thực
tiễn về quy trình, phương pháp, nội dung công tác lập dự toán. Bên cạnh đó,
luận văn đã nêu rõ được đặc điểm sản phẩm và chi phí của ngành xây lắp và
đưa ra các dự toán phù hợp với ngành xây lắp. Tuy nhiên trong phần đánh giá
thực trạng và hoàn thiện tại công ty, luận văn chưa đưa ra được một số dự
toán quan trọng như dự toán đầu tư, dự toán quỹ lương hay dự toán dự toán
khấu hao. Bởi vì lập những dự toán này sẽ giúp đơn vị xác định lợi nhuận
được chính xác và hiệu quả.
Đề tài thạc sỹ của tác giả Trần Văn Thoại với luận văn “Hoạch định

ngân sách tại Công ty cổ phần đường Kon Tum” Người hướng dẫn khoa học:
GS.TS. Trương Bá Thanh, Trường Đại Học Kinh Tế Đà Nẵng, thực hiện năm
2013 [10]. Đề tài đã nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng về công tác
hoạch định ngân sách tại Công ty cổ phần đường Kon Tum, đưa ra một số giải
pháp hoàn thiện công tác hoạch định ngân sách doanh nghiệp sản xuất trong
ngành mía đường.
Luận văn “Công tác lập dự toán tại công ty TNHH một thành viên Cảng
Đà Nẵng” của tác giả Hoàng Thy Thơ (2014), Luận văn thạc sĩ Quản trị kinh
doanh, Đại học Đà Nẵng [9]. Tác giả đã hệ thống hóa và phát triển hoàn chỉnh
thêm những vấn đề cơ bản về dự toán từ đó có thể khẳng định được vai trò dự
toán rất quan trọng. Ngoài ra tác giả cũng đưa ra mô hình, quy trình và hệ
thống dự toán phù hợp với đặc điểm và chức năng sản xuất của công ty. Bên
cạnh đó, tác giả đã phân tích đánh giá thực trạng lập dự toán của công ty, phân
tích những ưu điểm cũng như những hạn chế còn tồn tại của công tác lập dự


6

toán. Từ đó tác giả đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện các loại dự toán một
cách chi tiết về sản lượng và doanh thu.
Điểm chung của các luận văn trên là xác định đúng đối tượng nghiên cứu
và vận dụng phù hợp phương pháp nghiên cứu. Hầu hết các đề tài đã khái
quát được cơ sở lý luận về lập dự toán doanh nghiệp một cách khoa học. Bên
cạnh đó, các nghiên cứu đã đánh giá được thực trạng công tác lập dự toán tại
đơn vị và đưa ra các giải pháp hoàn thiện. Tuy nhiên các nghiên cứu trên chưa
có nghiên cứu nào nói về công tác lập dự toán tại công ty dược. Do đó, việc
nghiên cứu về công tác lập dự toán tại Công ty Cổ phần Dược Danapha của
tác giả là điều hoàn toàn hợp lý. Việc nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác
lập dự toán của các nghiên cứu trên là nền tảng để tác giả có cơ sở vận dụng
vào thực tế công tác lập dự toán tại Công ty Cổ phần Dược Danapha.

7

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LẬP DỰ TOÁN TRONG
DOANH NGHIỆP
1.1. TỔNG QUAN VỀ DỰ TOÁN VÀ LẬP DỰ TOÁN
1.1.1. Khái niệm về dự toán & lập dự toán
- Khái niệm về dự toán
Tùy theo mục tiêu nghiên cứu mà có nhiều định nghĩa khác nhau về dự
toán. Một trong những định nghĩa phổ biến của dự toán là: Dự toán chính là
một sự tính toán, dự tính hoạt động của doanh nghiệp trong một khoảng thời
gian xác định trong tương lai. Dự toán không chỉ đề xuất các công việc cần
phải thực hiện, mà còn chỉ rõ cách để thực hiện các công việc đó.
Theo PGS.TS Nguyễn Ngọc Quang [5,tr.163], dự toán là những dự kiến,
những phối hợp chi tiết chỉ rõ cách huy động và sử dụng nguồn lực của doanh
nghiệp trong từng thời kỳ và được biểu hiện bằng một hệ thống chỉ tiêu dưới
dạng số lượng và giá trị.
Theo PGS.TS Trương Bá Thanh (2008), dự toán là việc ước tính toàn bộ
thu nhập, chi phí của doanh nghiệp trong một thời kỳ để đạt được một mục
tiêu nhất định. Theo nghĩa rộng dự toán được hiểu là dự kiến các công việc,
nguồn lực cần thiết để thực hiện các mục tiêu trong một tổ chức.
Từ những khái niệm trên, dự toán được hiểu là việc dự tính bằng tiền
tình hình hoạt động của doanh nghiệp với các nguồn lực cần thiết để đạt được
mục tiêu của tổ chức trong một thời kỳ. Lập dự toán là những tính toán, dự
kiến một cách toàn diện mục tiêu kinh tế, tài chính mà doanh nghiệp cần đạt
được trong kỳ hoạt động.
1.1.2. Phân loại dự toán

a. Phân loại theo chức năng
- Dự toán tổng thể là sự tính toán chỉ rõ cách thức huy động, sử dụng
vốn và các nguồn khác để thực hiện các mục tiêu của đơn vị. Thông tin trên
dự toán là cơ sở để đánh giá kết quả hoạt động của các bộ phận và từng cá


8

nhân trong bộ phận nhằm phục vụ tốt cho quá trình tố chức và hoạch định
trong doanh nghiệp.
- Dự toán hoạt động là dự toán phản ảnh mức thu nhập và chi phí đòi
hỏi để đạt mục tiêu lợi nhuận. Là dự toán liên quan đến các hoạt động của
doanh nghiệp trong một thời gian cụ thể, các hoạt động kinh doanh như mua
hàng, sản xuất, bán hàng, quản lý và xác định kết quả kinh doanh. Trong đó,
dự toán tiêu thụ nhằm dự đoán tình hình tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp
trong kỳ dự toán, được lập trên cơ sở dự báo tiêu thụ. Dự toán sản xuất được
áp dụng cho các doanh nghiệp sản xuất, sau khi dự toán tiêu thụ được lập
xong thì dựa vào dự toán này để lập dự toán sản xuất. Dự toán sản xuất được
lập nhằm xác định số lượng sản phẩm sản xuất ra để đáp ứng đủ yêu cầu tiêu
thụ trong kỳ và yêu cầu tồn kho cuối kỳ. Từ dự toán sản xuất sẽ lập các dự
toán nguyên vật liệu trực tiếp, dự toán nhân công trực tiếp và dự toán chi phí
sản xuất chung.
Đối với các doanh nghiệp thương mại, dự toán mua hàng được lập thay
cho dự toán sản xuất nhằm xác định lượng hàng hóa cần tiêu thụ trong kỳ và
số lượng hàng tồn kho cần thiết. Từ đó sẽ lập dự toán chi phí bán hàng, dự
toán chi phí quản lý doanh nghiệp, dự toán kết quả hoạt động kinh doanh.
- Dự toán tài chính là dự toán cho các hoạt động tài chính và đầu tư như
về cách thức huy động các nguồn tài chính doanh nghiệp. Dự toán tài chính
bao gồm các dự toán liên quan đến tiền tệ như: Dự toán tiền, Dự toán vốn đầu
tư, dự toán bảng cân đối kế toán... Trong đó, Dự toán tiền là lên kế hoạch chi

tiết việc thu, chi tiền. Dự toán vốn đầu tư là kế hoạch đầu tư thêm các tài sản
dài hạn và vốn trong doanh nghiệp trong những năm tiếp theo. Dự toán bảng
cân đối kế toán trình bày tổng quan tình hình tài sản và nguồn vốn tại một thời
điểm nhất định trong kỳ dự toán.
b. Phân loại theo theo mức độ hoạt động


9

- Dự toán cố định là dự toán với các số liệu cố định, ứng với một mức
doanh thu dự kiến cho trước nào đó. Dự toán cố định sẽ không có sự thay đổi
hay điều chỉnh gì bất kể sự thay đổi của điều kiện dự toán.
- Dự toán linh hoạt là dự toán cung cấp cho đơn vị khả năng tính toán ở
các mức doanh thu, chi phí khác nhau. Dự toán linh hoạt giúp các nhà quản lý
giải quyết các vấn đề không chắc chắn bằng cách xem trước kết quả ở các
mức doanh thu, chi phí khác nhau. Các nhà quản lý thường thích sử dụng dự
toán linh hoạt hơn dự toán cố định vì khi sử dụng dự toán linh hoạt nhà quản
lý có thể đánh giá kết quả thực hiện công việc của nhân viên sau khi kiểm
soát tác động ảnh hưởng từ doanh số
c. Phân loại theo thời gian
- Dự toán ngắn hạn là dự toán phản ánh kế hoạch kinh doanh và kết quả
dự tính của một tổ chức trong một kỳ kế hoạch, kỳ kế hoạch này có thể là một
năm hay dưới một năm, kỳ kế hoạch này thường trùng với kỳ kế toán của
doanh nghiệp. Dự toán ngân sách ngắn hạn thường liên quan đến việc mua
hàng, bán hàng, doanh thu, chi phí, bao nhiêu sản phẩm sẽ được tiêu thụ, mức
giá tiêu thụ, giá vốn tiêu thụ, các khoản tài chính cần thiết cho hoạt động của
doanh nghiệp trong kỳ dự toán. Dự toán ngân sách ngắn hạn được lập hàng
năm, trước khi kết thúc niên độ kế toán nhằm hoạch định kế hoạch kinh
doanh cho năm tiếp theo.
- Dự toán dài hạn là dự toán được lập cho một khoảng thời gian dài có

thể là 2, 5, 7, 10 năm. Dự toán ngân sách dài hạn thường liên quan đến việc
mua tài sản dài hạn như đất đai, nhà xưởng, kênh phân phối, nghiên cứu và
phát triển và các hoạt động kinh doanh trên 1 năm. Đây là việc sắp xếp các
nguồn lực để thu được lợi nhuận dự kiến trong một thời gian dài. Đặc điểm
của loại dự toán này là rủi ro cao, thời gian từ lúc đưa vốn vào hoạt động đến
lúc thu được lợi nhuận tương đối dài. Dự toán dài hạn khuyến khích các nhà


10

quản lý chủ yếu sử dụng kiến thức chuyên môn để phán đoán các sự kiện xảy
ra trong tương lai.
d/ Phân loại theo mức độ phân tích
Theo cách phân loại này thì dự toán chia làm hai loại: dự toán gốc và dự
toán cuốn chiếu ( Huỳnh Đức Lộng, 2013).
- Dự toán gốc
Dự toán gốc là loại dự toán khi lập phải gạt bỏ hết những số liệu dự toán
đã tồn tại trong quá khứ và xem các nghiệp vụ kinh doanh như mới bắt đầu.
Dự toán được lập dựa trên xem xét khả năng thu nhập, những khoản chi phí
phát sinh và khả năng thực hiện lợi nhuận của doanh nghiệp để lập các báo
cáo dự toán. Các báo cáo dự toán này sẽ không phụ thuộc vào số liệu của các
báo cáo dự toán cũ. Dự toán từ gốc không theo khuôn mẫu các báo cáo dự
toán cũ, vì thế nó đòi hỏi nhà quản lý các cấp phải phát huy tính chủ động,
sáng tạo và tuỳ thuộc vào tình hình thực tế của doanh nghiệp để lập dự toán.
- Dự toán cuốn chiếu
Dự toán cuốn chiếu hay còn gọi là dự toán nối mạch. Theo phương pháp
này thì bộ phận lập dự toán sẽ dựa vào các báo cáo dự toán cũ của doanh
nghiệp và điều chỉnh theo những thay đổi trong thực tế để lập các báo cáo dự
toán mới. Dự toán cuốn chiếu thường được lập cho một năm tài chính và chia
thành những kế hoạch quý hay tháng. Trong trường hợp có sự thay đổi mức

độ hoạt động hoặc có sự chênh lệch giữa báo cáo dự toán ngân sách cũ và số
liệu thực tế thì sẽ tiến hành điều chỉnh hoặc sửa đổi dự toán cũ cho phù hợp
với tình hình thực tế rồi mới dùng làm cơ sở cho việc lập dự toán tháng tiếp
theo.
1.1.3. Mục đích và tầm quan trọng của lập dự toán
a. Mục đích của lập dự toán:
Dự toán là công cụ quản lý giúp việc lập kế hoạch, kiểm soát các nguồn
tài chính của một tổ chức.


11

Dự toán giúp phát hiện sự trì trệ tiềm ẩn ở các khâu sản xuất kinh doanh
để có biện pháp chấn chỉnh kịp thời, đảm bảo sự phối hợp hoạt động nhịp
nhàng giữa các bộ phận phù hợp với mục tiêu chung của doanh nghiệp
Dự toán giúp hoạch định cụ thể các mục tiêu và nhiệm vụ của doanh
nghiệp như: hoạch định về sản lượng tiêu thụ, số lượng sản xuất, chi phí
nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung,
chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp.
- Dự toán giúp nhà quản trị cụ thể hoá các mục tiêu của doanh nghiệp
bằng số liệu. Việc so sánh kết quả thực hiện với kế hoạch đã đề ra, nhà quản
trị dễ dàng thấy được bộ phận nào trong doanh nghiệp không hoàn thành chỉ
tiêu đề ra, từ đó tìm hiểu nguyên nhân vì sao hoạt động của bộ phận không
hiệu quả và có biện pháp hữu hiệu để khắc phục.
- Các nhà quản trị các cấp trong doanh nghiệp thường có những quyền
hạn, năng lực riêng khác nhau. Quá trình lập dự toán đã tăng cường sự hợp
tác, tham gia, trao đổi công việc giữa các thành viên trong doanh nghiệp.
Nhờ đó dự toán đảm bảo hoạt động của các bộ phận phù hợp với mục tiêu
chung của toàn doanh nghiệp
- Các bộ phận xem các chỉ tiêu trong dự toán là kim chỉ nam cho hoạt

động của các bộ phận. Vì vậy, dự toán thể hiện sự cam kết của một bộ phận
đối với mục tiêu đặt ra tương ứng với dự toán được giao.
- Dự toán giúp nhà quản trị phát hiện những điểm mạnh, điểm yếu, từ đó
sẽ có những cơ sở phân tích, lường trước được những khó khăn trước khi
chúng xảy ra để có những biện pháp đúng đắn khắc phục kịp thời
- Dự toán tạo cơ sở cho việc giải trình trách nhiệm và tính minh bạch.
- Dự toán ngân sách là căn cứ để khai thác các khả năng tiềm tàng về
nguồnlực nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh
b. Tầm quan trọng của lập dự toán


12

- Dự toán không những giúp điều phối các hoạt động của nhà quản lý và
các bộ phận khác nhau, mà còn buộc nhà quản lý phải chuẩn bị cho những
thay đổi của môi trường kinh doanh để đảm bảo tổ chức đạt được mục tiêu
mong muốn.
- Dự toán trở thành thước đo để giám sát các hoạt động thực tế, vì vậy dự
toán là cách thức tin cậy để phân tích hiệu quả kinh doanh thực tế.
- Dự toán là cách để tổ chức thu thập thông tin nhằm đánh giá mức độ
tiến triển và thích ứng của kế hoạch kinh doanh.
Để công tác lập dự toán phản ánh đúng tiềm năng thực tế của doanh
nghiệp, khi lập dự toán doanh nghiệp phải xem xét các thủ tục phù hợp nhằm
xác định được những công việc cần làm, chu kỳ kinh doanh của doanh
nghiệp, thời gian thực hiện, độ bất ổn của môi trường và tiềm năng kinh
doanh của doanh nghiệp.
1.1.4. Lập dự toán với chiến lược và chiến thuật kinh doanh
Quá trình dự thảo dự toán là một biện pháp ngắn hạn, là một phần của
chiến lược kinh doanh tổng thể. Nó là một chiến thuật được sử dụng trong
việc triển khai các hoạt động mà các nhà quản trị cấp cao sẽ hạch định. Nó

được tích hợp trong kế hoạch kinh doanh và quá trình kiểm soát. Các nhà
quản lý cấp cao sẽ chọn những phương án chiến lược nào có tiềm năng lớn
nhất để đạt được mục tiêu và tạo ra những kế hoạch dài hạn nhằm thực thi
những chiến lược này.
Chiến lược kinh doanh là tầm nhìn mà doanh nghiệp muốn thực hiện
trong một khoảng thời gian ( khoảng ba đến năm năm). Chiến lược kinh
doanh gồm việc thiết lập mục tiêu tổng thể và xác định lộ trình hành động. Vì
vậy đòi hỏi phải phân tích môi trường hoạt động của doanh nghiệp bằng việc
đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và đe dọa. Cùng với việc xây dựng
chiến lược dài hạn, doanh nghiệp cần phải xây dựng kế hoạch ngắn hạn bằng
kế hoạch kinh doanh.


13

1.2. LẬP DỰ TOÁN TỔNG THỂ DOANH NGHIỆP
Lập dự toán giúp các nhà quản trị thấy trước được sự biến động tài chính
của doanh nghiệp, từ đó có thể tận dụng, khai thác những mặt mạnh của
doanh nghiệp hoặc đưa ra các biện pháp khắc phục những tồn đọng. Vì vậy,
dự toán có vai trò quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp.
Để đảm bảo dự toán có tính khả thi cao khi xây dựng dự toán cần dựa vào
những cơ sở khoa học sau:
- Dựa vào kết quả hoạt động của kỳ trước, năm trước
- Dựa vào các điều kiện dự kiến trong tương lai như: các chính sách kinh
tế, biến động giá cả trên thị trường , lạm phát, kế hoạch phát triển dài hạn của
doanh nghiệp.
- Dựa trên những điều kiện thực tế của doanh nghiệp như: quy mô hoạt
động, nguồn lực lao động, chất lượng lao động.
- Dựa vào trình độ chuyên môn của người xây dựng dự toán.
- Dựa vào hệ thống định mức chi phí. Định mức chi phí phải được xây

dựng một cách khoa học và phù hợp với thực tế.
Do đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp là đa
dạng nên trình tự lập dự toán ở các doanh nghiệp cũng khác nhau, không theo
một trình tự cụ thể nào. Trình tự chung được thể hiện qua sơ đồ sau:


14

Dự toán tiêu thụ

Dự toán
dự trữ TP

Dự toán
NVL trực tiếp

Dự toán
sản xuất

Dự toán nhân
công trực tiếp

Dự toán Chi
phí SXC
Dự
toán
hoạt
động

Dự toán giá thành

sản xuất

Dự toán chi phí
bán hàng

Dự toán
vốn

Dự toán vốn
bằng tiền

Dự toán giá vốn
hàng bán

Dự toán chi phí
QLDN

Dự toán báo kết
quả kinh doanh

Dự toán chi phí và
doanh thu hoạt
động tài chính

Dự toán Bảng
cân đối kế toán

Dự toán Báo
cáo lưu chuyển
tiền tệ

Dự
toán
tài
chính

Sơ đồ 1.1. Trình tự xây dựng dự toán trong doanh nghiệp sản xuất
(Nguồn: PGS.TS Trương Bá Thanh (2008), Giáo trình kế toán quản trị, NXB
Giáo dục)


15

1.2.1. Dự toán tiêu thụ
Dự toán tiêu thụ là nền tảng của dự toán tổng thể doanh nghiệp, vì dự
toán này sẽ xác lập mục tiêu của doanh nghiệp với thị trường, với môi trường.
Hơn nữa về mặt lý thuyết tất cả các dự toán khác của doanh nghiệp đều dựa
vào dự toán tiêu thụ. Dự toán tiêu thụ chi phối đến các dự toán khác, vì vậy
nếu xây dựng không chính xác sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của dự toán tổng
thể doanh nghiệp. Dự toán tiêu thụ được lập dựa trên dự báo tiêu thụ, mà cụ
thể là dự kiến số lượng sản phẩm tiêu thụ và đơn giá bán trong kỳ kế hoạch
nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của đơn vị.
Khi lập dự toán tiêu thụ, các nhà quản lý cần xem xét đến tình hình tiêu
thụ của các kỳ trước, hay tính thời vụ sản phẩm trong các phương pháp dự
báo, chính sách giá cả sản phẩm, và khả năng mở rộng thị trường tiêu thụ.
Nếu sản phẩm của doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi tính thời vụ thì khi xây
dựng dự toán phải tính đầy đủ mức ảnh hưởng này, và có phương pháp tính
đến tính thời vụ trong các phương pháp dự báo.
Ngoài ra, khi lập dự toán tiêu thụ cũng cần phải xem xét chính sách
quảng cáo, khuyến mãi của hoạt động tiêu thụ của doanh nghiệp, hay thu nhập

của người tiêu dùng để từ đó có thể lập dự toán tiêu thụ cho từng vùng, miền
và cho từng loại sản phẩm. Như vậy, nó không những giúp đỡ cho nhà quản
trị trong việc tổ chức thực hiện mà còn cho phép đánh giá kết quả và thành
tích của các vùng khi so sánh kết quả thực hiện và mục tiêu đạt được.
Xu hướng phát triển kinh tế của ngành, lĩnh vực mà đơn vị hoạt động và
những dự kiến biến động về kinh tế, xã hội trong và ngoài nước cũng là cơ sở
để bộ phận lập dự toán tiêu thụ cần quan tâm.
Dự toán doanh thu = Dự toán sản phẩm tiêu thụ X Đơn
giá bán
Từ dự toán doanh thu, có thể ước tính dòng tiền liên quan đến bán hàng
trong từng thời kỳ để phục vụ cho việc lập dự toán vốn bằng tiền.
Số tiền thu vào trong kỳ = Số tiền nợ kỳ trước thu được trong kỳ
+ Doanh thu bán hàng kỳ này thu được bằng tiền


16

1.2.2. Dự toán sản xuất
Việc xây dựng dự toán sản xuất nhằm xác định số lượng, chủng loại sản
phẩm sản xuất trong kỳ đến. Để xây dựng dự toán sản xuất cần dựa vào:
Số lượng sản phẩm tồn kho đầu kỳ được ước tính theo thực tế của kỳ
trước
Số lượng sản phẩm tiêu thụ dự toán được xác định theo dự toán tiêu thụ
Nhu cầu sản phẩm tồn kho cuối kỳ theo mong muốn của nhà quản trị. Đây
chính là mức dự trữ tối thiểu cần thiết để phục vụ tiêu thụ cho thời kỳ sau thời
kỳ dự toán. Mức tồn kho cuối kỳ dự tính nhiều hay ít thường phụ thuộc vào
độ dài của chu kỳ sản xuất. Nhu cầu này có thể được xác định theo một tỷ lệ
phần trăm nhu cầu tiêu thụ của kỳ sau. Như vậy, số lượng sản phẩm sản xuất
yêu cầu trong kỳ là :
Số lượng sản phẩm cần sản xuất trong kỳ = Nhu cầu sản phẩm tồn kho

cuối kỳ + Số sản phẩm tiêu thụ trong kỳ - Số sản phẩm tồn đầu kỳ theo
dự toán
1.2.3. Dự toán chi phí sản xuất
a. Dự toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
Được lập dựa trên cơ sở dự toán số lượng nguyên vật liệu cần thiết sử
dụng và đơn giá nguyên vật liệu theo phương pháp tính giá hàng tồn kho tại
đơn vị.
Dự toán CPNVL = Số lượng NVL sử dụng theo dự toán x Đơn giá xuất NVL

Liên quan đến dự toán chi phí nguyên vật liệu thì có dự toán cung cấp
nguyên vật liệu. Dự toán cung cấp nguyên vật liệu được lập cho từng loại
nguyên vật liệu cần thiết để thực hiện quá trình sản xuất trên cơ sở số lượng
nguyên vật liệu dự toán cần thiết sử dụng và chính sách dự trữ tồn kho của
doanh nghiệp theo công thức sau: