Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ bệnh giun đũa ở chó tại huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

TR N TH TH Y
Tên

tài:

NGHIÊN C U

C I M D CH T B NH GIUN

A

CHÓ T I

HUY N VÕ NHAI, T NH THÁI NGUYÊN VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR

KHÓA LU N T T NGHI P

H

IH C

ào t o: Chính quy

Chuyên ngành: Ch n nuôi Thú y

Khoa: Ch n nuôi Thú y
Khóa h c: 2011 - 2015

Thái Nguyên - 2015


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

TR N TH TH Y
Tên

tài:

NGHIÊN C U

C I M D CH T B NH GIUN

A

CHÓ T I

HUY N VÕ NHAI, T NH THÁI NGUYÊN VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR

KHÓA LU N T T NGHI P

H

IH C

ào t o: Chính quy

Chuyên ngành: Ch n nuôi Thú y
Khoa: Ch n nuôi Thú y
Khóa h c: 2011 - 2015
Gi ng viên h

ng d n: TS. Lê Minh

Thái Nguyên - 2015


i
L IC M
cs

N

ng ý c a Ban Giám hi u tr

nuôi thú y, giáo viên h

ng, Ban ch nhi m khoa Ch n

ng d n và s nh t trí c a Tr m Thú y huy n Võ

Nhai, t nh Thái Nguyên, em th c hi n nghiên c u
i m d ch t b nh giun

a

tài: “Nghiên c u

c

chó t i huy n Võ Nhai, t nh Thái Nguyên

và bi n pháp phòng tr ”.
Trong quá trình th c hi n
tr

tài, em ã nh n

c s quan tâm c a Nhà

ng, Khoa Ch n nuôi Thú y, cán b Tr m Thú y huy n Võ Nhai, gia ình

và b n bè.
Nhân d p này, em xin g i l i trân tr ng c m n
tr

ng, khoa Ch n nuôi Thú y - Tr

ng

n Ban giám hi u Nhà

i h c Nông Lâm Thái Nguyên,

Tr m Thú y huy n Võ Nhai ã t o i u ki n thu n l i giúp em hoàn thành
khóa lu n t t nghi p này.
gi ng h

c bi t, em xin bày t lòng c m n sâu s c t i cô

ng d n TS. Lê Minh ã t n tình h

trong quá trình th c hi n

ng d n ch b o giúp

em

tài.

M t l n n a em xin kính chúc toàn th th y, cô giáo trong khoa Ch n
nuôi Thú y s c kh e, h nh phúc và thành

t. Chúc cán b công nhân viên

Tr m Thú y huy n Võ Nhai, t nh Thái Nguyên công tác t t. Chúc các b n
sinh viên m nh kh e và thành công trong cu c s ng.

Thái Nguyên, ngày tháng
Sinh viên

Tr n Th Th y

n m 2015


ii
L I NÓI

U

Th c t p t t nghi p là khâu cu i cùng c a quá trình ào t o, óng vai
trò quan tr ng và không th thi u

các tr

ng

i h c nói chung và Tr

ng

i h c Nông Lâm nói riêng. Quá trình th c t p giúp cho sinh viên ti p c n
và n m b t th c t , c ng c ki n th c ã h c,
th c ti n s n xu t, t
ph

ng th i áp d ng lý thuy t vào

ó nâng cao ki n th c chuyên môn, n m v ng các

ng pháp nghiên c u khoa h c.
Ngoài ra, th c t p t t nghi p c ng là th i gian giúp cho sinh viên rèn

luy n, h c h i kinh nghi m c a ng

i i tr

c, nh m trang b nh ng ki n

th c chuyên môn, nghi p v và công tác qu n lý
tr

ng tr thành ng

v ng vàng, có th

i cán b khoa h c có trình

sau khi t t nghi p ra
chuyên môn, tay ngh

áp ng yêu c u c a s n xu t.

Xu t phát t c s trên, theo nguy n v ng c a b n thân,
trí c a khoa Ch n nuôi Thú y – tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, cùng

v i s ti p nh n c a Tr m thú y huy n Võ Nhai và s h
cô giáo h

ng d n, em ã ti n hành nghiên c u

c i m d ch t b nh giun

a chó

c s nh t

ng d n t n tình c a

tài: “Nghiên c u m t s

huy n Võ Nhai, t nh Thái Nguyên

và bi n pháp phòng tr ”.
Trong su t quá trình làm

tài, m c dù b n thân ã h t s c n l c song

do th i gian và ki n th c còn h n ch nên bài vi t ch c ch n không tránh kh i
nh ng thi u sót. Em r t mong nh n
bè

tài

c s góp ý quý báu c a th y cô, b n

c hoàn ch nh h n.
Thái Nguyên, ngày tháng n m 2015
Sinh viên

Tr n Th Th y


iii
DANH M C B NG
Trang
B ng 4.1. Th c tr ng ch n nuôi chó và vi c áp d ng các bi n pháp
phòng b nh cho chó ....................................................................... 25
B ng 4.2. Thành ph n loài giun
B ng 4.3. T l và c

ng

a ký sinh

nhi m giun

a

chó ........................................ 27
chó t i 4 xã c a huy n Võ

Nhai ................................................................................................ 27
B ng 4.4. T l và c

ng

nhi m giun

a theo tu i chó........................... 31

B ng 4.5: T l và c

ng

nhi m giun

a chó theo các tháng ................. 34

B ng 4.6. Th i gian tr ng giun
b nh trong phân

a phát tri n thành tr ng có s c gây

ngo i c nh ........................................................ 37

B ng 4.7. Th i gian s ng c a tr ng giun

a có s c gây b nh trong phân

ngo i c nh ................................................................................... 40
B ng 4.8. Bi u hi n lâm sàng c a chó b b nh giun

a chó t nhiên ............ 41

B ng 4.9. Hi u l c c a m t s lo i thu c i u tr giun

B ng 4.10 Các ch tiêu sinh lý c a chó nhi m giun
B ng 4.11.

a trên chó............... 43

a .................................. 44

an toàn c a m t s thu c i u tr b nh giun

a chó .............. 45


iv
DANH M C HÌNH
Trang
Hình 2.1 Tr ng giun Toxocara canis .............................................................. 4
Hình 2.2: Giun

a toxocara canis ................................................................. 4

Hình 2.3: Tr ng giun T. leonina ..................................................................... 5
Hình 2.4: Ph n

u T. leonina......................................................................... 5

Hình 2.5. S

vòng phát tri n Toxocara canis ............................................ 6

Hình 2.6. S

vòng phát tri n c a Toxascaris leonine ................................ 7

Hình 4.1. Bi u

t l nhi m giun

Hình 4.2. Bi u

c

Hình 4.3. Bi u

t l nhi m c a chó

Hình 4.4. Bi u

c

Hình 4.5. Bi u

t l nhi m giun chó theo các tháng ................................ 34

Hình 4.6. Bi u

c

ng

ng

ng

a chó

các xã ................................... 29

nhi m c a chó

các xã ................................... 30

các l a tu i ................................... 31

nhi m c a chó

các l a tu i ........................... 33

nhi m giun chó theo các tháng ........................ 35


v
DANH M C CH

VI T T T

A.canium

: Ancylostoma caninum

cs

: c ng s

T.canis

: Toxocara canis

T. leonina

: Toxascaris leonina

U. stenocephala

: Ucinaria stenocephala

n

:s m u

mg

: mili gram

TT:

: th tr ng

to

: nhi t

Ao

: m

as

: ánh sáng


vi
M CL C
Trang
U........................................................................................ 1

PH N 1: M

1.1. Tính c p thi t c a

tài ........................................................................... 1

1.2. M c ích nghiên c u ................................................................................ 2
1.3. M c tiêu nghiên c u................................................................................. 2
1.4. Ý ngh a c a

tài ..................................................................................... 2

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................. 3
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài ........................................................................ 3

c i m sinh h c c a giun

2.1.1.1. V trí c a giun
2.1.1.2.

a chó trong h th ng phân lo i

c i m hình thái, kích th

2.1.1.3. Vòng

i c a giun

2.1.2. B nh giun

a chó..................................................... 3

c, c u t o giun

ng v t................ 3

a chó ....................... 3

a chó ................................................................ 5

a chó (Toxocariosis) ........................................................ 7

2.1.2.1. D ch t h c b nh giun

a chó ........................................................... 7

2.1.2.2. Bi n pháp phòng, ch ng b nh giun

a

chó ................................. 11

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c ............................................ 15

2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c........................................................ 15

2.2.2. Tình hình nghiên c u ngoài n

c ....................................................... 17

PH N 3: Ð I T

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN

C U .............................................................................................................. 18
3.1. Ð i t

ng,

a i m, th i gian nghiên c u ............................................ 18

3.1.1. Ð a i m nghiên c u ........................................................................... 18
3.1.2.

it

ng nghiên c u.......................................................................... 18

3.1.3. Th i gian nghiên c u .......................................................................... 18
3.2. V t li u, d ng c nghiên c u ................................................................. 18
3.2.1. V t li u nghiên c u ............................................................................. 18


vii
3.2.2. D ng c nghiên c u ............................................................................ 18
3.2.3. Hóa ch t............................................................................................... 19
3.3. N i dung nghiên c u .............................................................................. 19
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u........................................................................ 20

3.4.1. Ph
ph

ng pháp i u tra tình hình th c tr ng ch n nuôi chó t i

ng và vi c áp d ng các bi n pháp phòng b nh cho chó

a

các xã c a

huy n Võ Nhai .............................................................................................. 20
3.4.2. Ph

ng pháp l y m u .......................................................................... 20

3.4.3. Ph

ng pháp

3.4.4. Ph

ng pháp xét nghi m m u: ........................................................... 21

3.4.5. Quy
3.4.6. Ph
giun

nh danh giun

a chó ................................................. 20

nh v m t s y u t d ch t ...................................................... 22
ng pháp xác

nh th i gian phát tri n và t n t i c a tr ng

a có s c gây b nh trong phân

ngo i c nh. ..................................... 22

3.4.7. Ph

ng pháp theo dõi hi u l c c a thu c t y giun

3.4.8. Ph

ng pháp ánh giá

3.5. Ph

a chó: .............. 22

an toàn c a thu c ...................................... 23

ng pháp x lý s li u...................................................................... 23

3.5.1. M t s tham s th ng kê ..................................................................... 23
3.5.2. M t s công th c tính t l (%) .......................................................... 24
PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ........................ 25
4.1. Th c tr ng ch n nuôi chó và vi c áp d ng các bi n pháp phòng b nh
cho chó .......................................................................................................... 25
4.2. Nghiên c u m t s
4.2.1. Xác

c i m d ch t b nh giun

nh thành ph n loài giun

4.2.2. Tình hình nhi m giun
4.2.2.1. T l và c

ng

a ký sinh

a

chó .................... 26

chó (qua m khám) ..... 26

a chó

4 xã c a huy n Võ Nhai ................ 27

nhi m giun

a chó 4 xã c a huy n Võ Nhai .... 27

4.2.2.2. T l và c

ng

nhi m giun

a theo tu i chó............................. 30

4.2.2.3. T l và c

ng

nhi m giun

a chó theo các tháng ................... 33


viii
4.3. Nghiên c u kh n ng phát tri n và t n t i c a tr ng giun

a chó

ngo i c nh ..................................................................................................... 36
4.3.1. Th i gian và t l tr ng giun
b nh trong phân

a phát tri n thành tr ng có s c gây

ngo i c nh ....................................................................... 36

4.3.2. Th i gian s ng c a tr ng giun

a có s c gây b nh

4.4 Bi u hi n lâm sàng c a chó b b nh giun

ngo i c nh ..... 39

a chó t nhiên.................... 41

4.5. ánh giá hi u qu c a m t s thu c i u tr b nh giun
4.5.1. Hi u l c c a thu c i u tr b nh giun

a chó ........... 42

a chó ................................... 42

4.5.2.

xu t bi n pháp phòng tr b nh giun

a cho chó .......................... 44

4.5.3.

xu t bi n pháp phòng tr b nh giun

a cho chó .......................... 46

PH N 5: K T LU N VÀ

NGH ........................................................ 48

5.1. K t lu n .................................................................................................. 48
5.1.1 V th c tr ng ch n nuôi chó và áp d ng các bi n pháp phòng b nh

giun sán cho chó. ........................................................................................... 48
5.1.2 V m t s

c i m d ch t b nh giun

a chó

m t s xã c a

huy n Võ Nhai – t nh Thái Nguyên .............................................................. 48
5.1.3.Th i gian phát tri n và t n t i c a giun

a trong phân ngoài ngo i

c nh ................................................................................................................ 48
5.1.4. V hi u l c và
5.2.

an toàn c a thu c i u tr giun

a cho chó .......... 49

ngh ................................................................................................... 49

TÀI LI U THAM KH O


1
Ph n 1
M

1.1. Tính c p thi t c a

U

tài

Nh ng n m g n ây, n n kinh t ngày càng phát tri n,
ng

i nâng cao thì nhu c u v tinh th n

c nhi u ng

i s ng con

i quan tâm. Ng

nuôi chó ph c v nhi u m c ích khác nhau. Nuôi chó không ch
c nh, trông nhà mà

i v i nhi u ng

i chó là ng

thân thi n. Chính vì v y, nhi u gi ng chó
phú thêm ch ng lo i và lo i chó

n

i ta
làm

i b n trung thành g n g i,

c nh p v Vi t Nam làm phong

c ta.

Song, chó l i là loài v t m n c m v i các tác nhân gây b nh. Chó
nuôi ngày m t nhi u thì v n

d ch b nh x y ra trên chó càng khó ki m soát,

không nh ng gây thi t h i kinh t chó nhi u h ch n nuôi mà còn nh h
n s c kh e con ng

ng

i. B nh truy n nhi m do vi khu n, virus và ký sinh

trùng ã và ang làm ch t nhi u chó

t nh Thái Nguyên, gây thi t h i kinh t

cho nhi u h ch n nuôi. Các nhà khoa h c n
giun, sán ký sinh

c

chó, trong ó b nh giun

c ta ã xác

nh

c 26 loài

a chó là m t b nh khá ph bi n.

M t khác, ranh gi i sinh h c gi a các loài hi n nay ang b phá v , i n hình
nh s truy n lây giun
nhi m u trùng giun

a chó sang ng

i. Trong m y n m tr l i ây ng

i

a chó khá ph bi n v i nh ng bi u hi n b nh lý nh :

au b ng, ho, r i lo n gi c ng , kém phát tri n tinh th n và th l c, n u ng
kém, s t, viêm h ch c .... ây c ng là m t v n
sinh trùng truy n lây sang ng

áng quan tâm c a b nh ký

i nói chung và b nh giun

a chó nói riêng

trong giai o n hi n nay.
Xu t phát t yêu c u c p thi t c a vi c kh ng ch d ch b nh,
s c kh e cho àn chó và s c kho c a con ng
t nh Thái Nguyên, chúng tôi th c hi n
i m d ch t b nh giun
pháp phòng tr ”.

a chó

i,

c bi t là ng

mb o

i ch n nuôi

tài: "Nghiên c u m t s

c

huy n Võ Nhai, t nh Thái Nguyên và bi n


2
1.2. M c ích nghiên c u
- Nghiên c u

c i m d ch t b nh giun

a chó (Toxocariosis)

huy n Võ Nhai, t nh Thái Nguyên.
- Xác
-

nh hi u l c c a m t s thu c t y tr giun

xu t bi n pháp phòng tr b nh giun

a chó.

a chó có hi u qu .

1.3. M c tiêu nghiên c u
K t qu nghiên c u làm sáng t và b sung thêm nh ng thông tin khoa
h c v b nh giun

a

phòng tr b nh giun
1.4. Ý ngh a c a

chó, t

ó có c s khoa h c xây d ng quy trình

a cho chó có hi u qu cao.

tài

* Ý ngh a khoa h c:
K t qu nghiên c u c a
d ch t c a b nh giun

a chó

tài là nh ng thông tin khoa h c v
m ts

a ph

v kh n ng t n t i và phát tri n c a tr ng giun

c i m

ng thu c t nh Thái Nguyên,
a

ngo i c nh và bi n pháp

phòng tr b nh có hi u qu .
* Ý ngh a th c ti n:
K t qu nghiên c u c a
a ký sinh

chó,

ch n nuôi chó trên

ph

ng th i là nh ng khuy n cáo có ý ngh a cho nh ng h
a bàn huy n Võ Nhai, t nh Thái Nguyên và các

a

ng khác.
K t qu nghiên c u có th

giun

tài là nh ng minh ch ng v tác h i c a giun

ng d ng

ch n oán và phòng tr b nh

a cho chó, góp ph n kh ng ch b nh, b o v s c kh e c a ng

v t nuôi.

i và


3
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a

2.1.1.

tài

c i m sinh h c c a giun

2.1.1.1. V trí c a giun

a chó

a chó trong h th ng phân lo i

Trong khu h giun trong

ng v t

ng tiêu hoá c a chó, theo Nguy n Th Lê

và cs (1996) [15], các loài giun tròn ký sinh

chó Vi t Nam

c phân lo i

nh sau:
L p Nematoda Rudolphi, 1808
B Ascaridida Skrjabin và Schulz, 1940
Phân b Ascaridina Skrjabin, 1915
H Anisakidae Skrjabin et Karokhin, 1945
Gi ng Toxocara Stiles, 1905

Loài Toxocara canis Werner, 1782
Loài Toxascaris leonine Linstow, 1902
Ký ch cu i cùng: chó
N i ký sinh: d dày, ru t non
2.1.1.2.

c i m hình thái, kích th

* Giun

c, c u t o giun

a chó

a Toxocara canis (werner 1782)

Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [10] cho bi t:
T.canis có kích th
có cánh

c l n, màu vàng nh t,

u h i cong v phía b ng,

u r ng, mi ng có 3 môi bao quanh, trên m i môi

nh . Th c qu n hình tr ,

u có các r ng

c bi t gi a th c qu n và ru t có o n phình to nh

d dày.
Giun

c dài 50 - 100mm,

u có cánh dài, h p, h i gi ng m i giáo,

có hai gai giao c u b ng nhau, dài 0,75 – 0,95mm. Cánh uôi h p ho c


4
không có, có nhi u nhú tr

c v u h u môn, cu i uôi giun

c hình thành

d ng m i khoan.
Giun cái dài 90- 180mm, uôi th ng. L sinh d c cái
tr

c thân. Giun cái

kho ng 1/4 phía

tr ng, tr ng hình tròn ho c hình ovan,

ng kính

0,068 – 0,075mm, có 4 l p v dày, trên v tr ng có nh ng n p nh n nh m n,
t bào phôi x p thành kh i bên trong.

Hình 2.1 Tr ng giun Toxocara canis
()[41]
* Giun

Hình 2.2: Giun

a toxocara canis

()[42]

a Toxascaris leonine

Ph m S L ng, Phan

ch Lân (2001) [13] cho bi t:

T.leonina có màu vàng nh t,

u có 3 môi, th c qu n hình tr , không

có o n phình to nh loài T.canis.
Giun

c dài 40 – 80mm. L sinh d c

cu i c th , hai gai giao h p

dài g n b ng nhau, không có bánh lái.
Giun cái dài 65 – 100mm, l sinh d c cái

phía tr

c thân, tr ng hình

ovan, có 4 l p v dày, v ngoài cùng nh n, t bào phôi x p thành kh i kín
trong tr ng,

ng kính 0,075 – 0,085mm.


5

Hình 2.3: Tr ng giun T. leonina

2.1.1.3. Vòng
* Giun

i c a giun

tr

u T. leonina

( />
a chó

a Toxocara canis (Werner, 1782).

Theo Ph m S
sinh

Hình 2.4: Ph n

L ng và cs, (2001) [13] giun cái tr

d dày, ru t non,

tr ng. Tr ng giun theo phân

ng bên ngoài, g p i u ki n ngo i c nh (nhi t

,

ng thành ký
c th i ra môi

m, ánh sáng) thích

h p, tr ng phát tri n thành u trùng c m nhi m, u trùng v n n m trong v
tr ng. Khi xâm nh p vào trong

ng tiêu hóa c a chó qua th c n n

u ng, u trùng c m nhi m phá v v tr ng và chui ra kh i tr ng, b t
trình di hành trong c th ký ch .
máu, theo h th ng tu n hoàn

lên h u, theo
M ts

c

u quá

u trùng xuyên qua niêm m c ru t, vào

n gan, v tim, lên ph i

n nhánh khí qu n

m tr l i ru t non phát tri n t i d ng giun tr

ng thành.

u trùng sau khi vào ph i ti p t c theo h th ng tu n hoàn v

các t ch c c trú làm thành kén nh ng v n có kh n ng gây nhi m n u các
ng v t c m nhi m khác n ph i.
N u trong th i k chó mang thai n u ng ph i tr ng ch a u trùng gây
nhi m, u trùng qua h th ng tu n hoàn và nhi m vào bào thai.

bào thai, u

trùng c trú ch y u

c sinh ra ã

mang m m b nh,
tu i ã thành giun tr

gan và ph i. Do v y, chó con sau khi

n 14 ngày tu i ã gây b nh cho chó con và khi 30 ngày
ng thành.


6

vòng phát tri n Toxocara canis

Hình 2.5. S

( [43])
Các ký ch t m th i (chu t

ng, chu t nhà) nu t ph i tr ng T.canis

ch a u trùng c m nhi m thì u trùng n ra, theo máu

n các c quan vào

mô và óng kén t i ó. u trùng ã óng kén không phát tri n nh ng c u t o
gi i ph u không thay

i. Chó n ph i các ký ch ch a kén này thì u trùng s

gi i phóng kh i kén, t i ru t và phát tri n t i d ng tr

ng thành.

Các lo i thú n th t b nhi m Toxocara canis theo hai
+ Nhi m u trùng qua
ng tiêu hóa qua th c n, n

ng tiêu hóa: u trùng

ng:
c ký ch nu t vào

c u ng.

+ Nhi m u trùng qua nhau thai:

u trùng qua h th ng tu n hoàn c a

chó m có ch a xâm nh p vào bào thai qua máu.
Th i gian hoàn thành vòng

i h t 26 – 28 ngày Khi nhi m qua bào thai

là 21 – 22 ngày (Skrjabin và cs, 1963 [19]).
* Giun

a Toxascaris leonine

Nguy n Th Kim Lan và cs (2008) [9], Ph m S L ng và cs (2001)
[13] xác nh n, giun cái tr

Giun

ng thành ký sinh

ru t non c a ký ch cu i cùng.

tr ng, tr ng theo phân ra ngoài, g p i u ki n thu n l i, phát tri n

thành tr ng có u trùng gây nhi m, u trùng v n n m trong tr ng. Tr ng l n


7
vào th c n, n
phóng

c u ng, vào

ng tiêu hóa c a ký ch , u trùng

c gi i

ru t, chúng chui qua niêm m c ru t t i t nh m ch c a r i vào gan,

theo h tu n hoàn

n ph i, ph nang, khi v t ho, u trùng c m nhi m theo

m lên mi ng r i

c nu t tr l i ru t non. T i ây, u trùng l t xác 3 l n

r i phát tri n thành d ng tr

ng thành. Th i gian hoàn thành vòng

i t 55 –

72 ngày (Skrjabin và cs, 1963 [19]).
Vòng

i phát tri n c a Toxascaris leonina

T. leonina
(Ru t non chó)

c mô t nh sau:

t0, A0, as

phân
Tr ng

Tr ng có u
trùng có s c gây
b nh
Chó
nu t

H u

u trùng

Ph i

Gan
Hình 2.6. S

2.1.2. B nh giun

Niêm m c ru t

Máu

vòng phát tri n c a Toxascaris leonine

a chó (Toxocariosis)

2.1.2.1. D ch t h c b nh giun

a chó

Nghiên c u d ch t h c cho ta c s phòng tr b nh ký sinh trùng có hi u
qu . S phát tri n c a ký sinh trùng ph thu c vào nhi u y u t khác nhau.
*

ng v t c m nhi m

Chó và h u h t các loài thú n th t h chó (Canidae)
a Toxocara canis. H u h t các tác gi trong n
nh thú n th t khác b nhi m giun n ng

o n tr

c

u nhi m giun

u th y r ng: chó c ng

giai o n còn non và nh h n

ng thành. Ký ch d tr là chu t, chu t

giai

ng và m t s loài thú g m


8
nh m khác. (Tr nh V n Th nh, 1963 [23];

oàn V n Phúc, Ph m V n Khuê,

1993 [7]).
c bi t, có nhi u công trình nghiên c u ã công b v vi c giun
chó xâm nh p và gây b nh cho ng

i. Sau ây là m t s tr

ng h p

a
c

công b v s xâm nh p và gây b nh c a Toxocara canis:
-

Hàn Qu c, m t nam gi i 35 tu i vào khoa c p c u vì au b ng.

Anh ta g n ây có n gan s ng (3 tu n tr

c khi nh p vi n). Sinh thi t gan

cho th y m t kh i abces thâm nhi m b ch c u ái toan. ELISA phát hi n
kháng th ch ng l i kháng nguyên Toxocara d
ch n oán là b nh u trùng giun
-

ng tính (OD = 2.14), d n

a chó.

Ba Lan, Sieczko và Patrzalek, (1992) [32] ghi nh n m t tr

bé trai 10 tu i m c b nh do giun

-

ng h p

a r t n ng và u trùng xâm l n nhi u c

quan. Villano và cs, (1992) [34] phát hi n m t tr
nh n thu c vùng c c a ng

n

ng h p T. canis

màng

i thu c Italia.

Vi t Nam:

+ M t i u tra kh o sát tình hình nhi m u trùng giun

a chó

ng i, xã

Th nh Tân, th xã Tây Ninh, t nh Tây Ninh n m 2009 cho th y, t l huy t thanh
d ng tính v i Toxocara canis là 20,6% (Nguy n Kh Ái và cs, 2009 [1]).
+ Bé Tr n V n

t (34 tháng tu i)

huy n Núi Thành, t nh Qu ng Nam

n m 2011, nh p vi n c p c u. Bác s ch n oán t c ru t do nhi m giun
m bt

a chó,

c h n n a kg giun trong b ng ( [38]).

+ Theo dõi tình hình nhi m Toxocara canis trong s cán b chi n s
công an nghi ng nhi m ký sinh trùng
TP. HCM, cho các s

li u sau: n m 2011 huy t thanh d

Toxocara sp là 40/861 (4,6%) tr
(8%) tr

ng h p (L

n khám và i u tr t i b nh vi n 30-4

ng Tr

ng tính v i

ng h p, n m 2012 t l này là 130/1628

ng S n và cs, 2012 [21]).


9
+ N m 2013, b nh nhân là L.T.T, 21 tu i
tình tr ng có nhi u c n au

u vùng

nghi m ký sinh trùng cho th y, giun
th y có u não hay t n th

ng

nh, s t kéo dài, không li t. Qua xét
a chó d

Th H ng Nh., 11 tu i,

n

ng Hu Tr vào vi n trong tình tr ng au

u nh , không có d u th n kinh b t th

ng, không s t. Tr

ng kinh m t l n. T i ây tr

phát hi n có thay

huy n

c b nh vi n a khoa t nh Qu ng Tr chuy n

Trung tâm Nhi, B nh vi n Trung

có lên c n

ng tính m nh, s não không

não ( [39]).

Ngày 1/12/2014, b nh nhân H
akrong t nh Qu ng Tr ,

Thái Bình nh p vi n trong

i tín hi u vùng

c ó b nh nhân

c ch p l i c ng h

nh trái kh n ng t n th

ng t não

ng do nhi m ký

sinh trùng. Xét nghi m huy t thanh ch n oán các lo i ký sinh trùng k t qu
d

ng tính v i giun

a chó,mèo ( />

* Tu i c m nhi m
Qua nghiên c u c a nhi u tác gi , h u h t các tài li u cho th y: chó
nhi m giun

a ch y u

n ng h n chó tr

giai o n tu i còn non (chi m 60%), và nhi m

ng thành. Petrov A.M. (1963) [20] cho bi t, chó con 80- 90

ngày tu i m i th y nhi m giun
nhi m n ng giun

a Toxascaris leonine, chó 2 tháng tu i

a Toxocara canis. Th m chí chó 15- 21 ngày tu i ã th y

nhi m Toxocara canis do vòng

i phát tri n c a lo i này qua bào thai.

William và Menning (1978) [35] i u tra s nhi m Toxocara canis
các l a tu i khác nhau c a chó, tác gi cho bi t: chó d

i 1 n m tu i t l

nhi m là 45%, trên 1 n m tu i là 20%.
Chó con nhi m giun

a n ng vì c th có s c

b nh, d m n c m v i các loài giun. M t khác giun

kháng y u v i m m
a truy n cho chó non

ngay t khi còn trong b ng m (qua bào thai).
Ph m S L ng (1985) [11] cho bi t: chó Nh t, Becger, Tây Ban Nha,
Fok t

1-3 tháng tu i nhi m giun móc v i t

l 62,1%, 3-6 tháng tu i


10
(90,7%), Toxocara canis là 14,6%, Toxascaris leonine là 85,4%. T l nhi m
c a chó còn ph thu c vào ch

nuôi d

ng ch m sóc, i u ki n môi tr

b ô nhi m, m t v sinh, m th p thì t l nhi m giun

a

ng

chó cao, có th t

30- 60%.
Theo Lê Th H i (2011) [6], t l nhi m các loài giun

a T. canis

chó gi m d n theo l a tu i: chó t 1 - 6 tháng tu i t l nhi m là 61,76%; chó
7 - 12 tháng tu i t l nhi m là 42,85%; chó > 12 tháng tu i (38,24%). T l
nhi m loài T. leonina: chó t 1 – 6 tháng tu i (32,35%); chó t 9 – 12 tháng
tu i (66,67%); chó > 12 tháng tu i (27,94%).
Võ Th H i Lê và cs (2011) [16] cho bi t: chó nhi m giun
canis cao nh t

l a tu i 1 – 2 tháng: 53,80%; gi m d n

tháng và th p nh t
nh t

a loài T.

nh ng chó 3 – 6

chó > 12 tháng tu i: 8,60%. Loài T. leonina nhi m th p

tu i chó t 1 – 2 tháng: 10,87%; t l nhi m t ng d n và cao nh t

tu i 7 – 12 tháng: 36,22%; gi m th p

chó > 12 tháng: 23,24%.

Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [10], T. canis ký sinh
T. leonina ký sinh

chó 6 tháng tu i tr lên. T l nhi m giun

theo tu i (chó s sinh
nhi m 25%, chó tr
a cao (chó

l a

n 4 tháng tu i nhi m 53%, 6 tháng

chó con, còn
a gi m d n
n 1 n m tu i

ng thành nhi m 12%). Chó ngo i và chó cái nhi m giun

c nhi m 17%, chó cái nhi m 28%; chó ngo i nhi m 40,6%,

chó n i nhi m 21,8%).
Nghiên c u tình hình nhi m chó nuôi

Hà N i, Hoàng Minh

Nguy n Th Kim Lan (2008) [4] cho bi t, chó nhi m giun

c và

a T.canis là 20%,

T. leonina là 24,26%, t l nhi m gi m theo tu i chó (chó d

i 3 tháng tu i

nhi m T. canis là 40,86%, 3-8 tháng tu i nhi m 25,89%, 8-12 tháng tu i
nhi m 12,39%.

i v i loài T.leonina: chó d

i 3 tháng tu i không th y

nhi m, chó 3-8 tháng tu i nhi m 33,9%, 8-12 tháng tu i nhi m 42,1%, trên
tháng 12 nhi m 19,2%.


11
* Mùa v
Phan

ch Lân và cs (1989) [14] cho bi t: chó con t 1 - 3 tháng tu i b

nhi m b nh h u h t các tháng trong n m. Chó con, ngoài con

ng lây nhi m

tr c ti p (do n ph i tr ng giun c m nhi m), còn b lây nhi m u trùng t lúc

còn trong bào thai thông qua máu c a con m .
Tr ng giun
nhi m v i m

a có kh n ng phát tri n thành u trùng, có tính gây

c a

100%. Trong các lo i
giun

t t t nh t là 40 – 60%,
t thì

x pc a

t t t nh t là 80 –

t cát thích h p nh t v i s phát tri n c a tr ng

a.
B nh lây nhi m và phát sinh nhi u vào mùa hè và mùa thu, nhi t

nóng và m

t và i u ki n thích h p

tr ng phát tri n. Mùa ông th i ti t

l nh s h n ch s phát tri n c a u trùng và u trùng có th b ch t. Vì v y,

mùa ông chó ít m c b nh giun
n

a h n.

c ta, do i u ki n nóng, m g n nh quanh n m nên tr ng giun

có th phát tri n thành u trùng trong tr ng,

b t c tháng nào và lây nhi m

cho chó c ng nh loài n th t khác. Nhi t

thích h p

thành u trùng là 20 - 300C. Tuy nhiên, chó con th

tr ng phát tri n

ng b nhi m n ng trong

nh ng tháng nóng m t mùa hè sang thu.
2.1.2.2. Bi n pháp phòng, ch ng b nh giun
*

c

chó

i u tr b nh:

Ngày nay, có r t nhi u lo i hóa d
n

a

c s d ng

Trong s

c ã

c nghiên c u trong và ngoài

i u tr và phòng b nh giun sán cho gia súc và gia c m.

ó có nh ng lo i thu c d s d ng có hi u l c cao, an toàn và ang

c áp d ng i u tr cho

ng v t.

- Piperazin
Sloan (1954) dùng Piperazin cho chó v i li u 200mg/kg TT và mèo li u
100mg/kg

u có hi u l c t y giun

a. Sprent và English (1958) cho r ng:

12
Piperazin adipate li u 200mg/kgTT t y

c giun

a tr

ng thành. Chó con 1 -

2 tu n tu i, khi i u tr có th ng n ng a s sinh s n c a giun, t
phát tán c a tr ng ra kh i môi tr
chó con b nhi m tr

ó phòng s

ng. Tuy nhiên, thu c này không ng n

c

c khi sinh.

Theo Hayes và Medaniel (1959), h p ch t Piperazin

c dung n p t t

(d n theo Soulsby E.J.L, 1965 [33]).
- Mebendazol
Bi t d
th t y

c c a Mebendazol là Vermox, là m t lo i hóa d

c nhi u lo i giun tròn

t 93% (trích theo Phan

c an toàn, có

chó mèo v i li u 60-100mg/kg TT, hi u l c

ch Lân và cs 1989 [14]).

- Levamisol
Levamisol injectable: Là thu c tr giun tròn. Ch ph m là dung d ch
trong, ch a Levamisol hydroclorit v i các ch t làm n
sung

nh và các ch t b

ch ph m thích h p vi c tiêm. Thu c phân tán nhanh trong c th ,

ph lo t l c r ng v i các loài giun tròn d ng tr

ng thành và ch a tr

ng

thành.
li u 10mg/kg TT, dùng 2 l n trong 14 ngày có hi u qu t y tr giun

tròn chó (Arundel H.J., 2000 [28]).
Ph m S L ng và cs (1993) [12] s d ng Levamisol
a, giun l

n

t 90-100%

t y các loài giun

ng v t n th t v i li u 7-10mg/kgTT cho k t qu t t, hi u l c
i v i giun

a và giun tóc.

- Mebenvet
Là ch ph m ch a 10% ho t ch t Mebendazol, li u dùng 0,6 - 1 gam/kg
TT, chia thu c thành 2 li u t y vào 2 bu i sáng, có tác d ng t y giun móc, giun
a, giun l

n (Tr n Minh Châu và cs,1988 [2]).

Nh ng lo i thu c trên dùng
tháng m t l n.

i u tr giun tròn cho chó, t y nh k 3 - 6


13
- Febendazol

Nghiên c u

M , Burke và cs, (1982) nh n xét: thu c Fenbendazol có

kh n ng ch ng l i giun tròn, li u 50mg/kg TT, dùng liên t c trong 3 ngày (d n
theo Arundel, H.J. 2000 [28]).
- Ivermectin
Là thu c tr ký sinh trùng do Công ty c ph n d

c và v t t Thú y

(Hanvet) s n xu t. Thu c có ngu n g c t n m, thu c nhóm các Imidazol –
thiazol, d n xu t c a Imidazole.
Tinh ch t: thu c có d ng b t k t tinh màu tr ng, ngà vàng, không hòa tan
trong n

c. Là s n ph m lên men c a n m m c Streptomyces avermitilis. Thu c

dung n p khá t t,
Thu c có tác

c bào ch d

i d ng dung d ch tiêm.

ng b ng cách phong b s d n truy n xung

ng th n kinh

c a ký sinh trùng do t ng hi u qu phóng kích thích axit gamma aminobutyric.

Ch t trung gian hóa h c này can thi t ch y u vào các lo i giun tròn. Ph lo t
l c r ng v i các lo i giun tròn.
- Bí
Bí
bí. Dây bí

còn g i là bí ngô, bí r , tên khoa h c là Cucurbita pepo, h b u
m c lan trên m t

t. Hi n nay có nhi u loài mà qu có hình

dáng và màu s c khác nhau: hình c u, hình c u d t, hình tr ; v nâu, v vân,
v s m màu; th t

, th t h ng, th t vàng; có lo i n ng trên 100kg. Trong s

ó

có khá nhi u loài lai gi ng.
Tác d ng: i u tr giun sán cho gia súc.
Cách dùng: H t bí ngô (bí

) 40g, rang cho h i vàng, l t v cho n lúc

sáng s m, khi ói. K t qu thu c có hi u l c t y

t 40 – 50% (Phan V n

Chinh, 2003 [3]).
- H t cau

Cây cau còn g i là bình lang, tân lang, có tên khoa h c: Arecaceae. Cau
là cây nhi t

i có thân tr , th ng

n c a v t lá r ng. Hoa

c

ng, cao 10 – 12m, có nhi u vòng s o

trên, nh , màu tr ng, th m; hoa cái to h n

u


14
d

i. Qu h ch hình tr ng thuôn

u, v qu nh n bóng, còn non màu l c sau

vàng, v qu gi a nhi u x .
+ Tác d ng: Theo y h c c truy n, h t cau v chát, tính ôn, có tác d ng
di t trùng, tr giun sán, tiêu tích, hành thu .
+ Theo Phan V n Chinh (2003) [3], cách i u tr giun

a chó b ng h t

cau nh sau:
H t cau: 2 – 5 hay 10g tùy trong l

ng chó.

Nghi n nh tr n l n cho chó mèo n.
K t qu thu c có hi u l c t y

t 20 – 30%.

* Phòng b nh
phòng ch ng các b nh giun
[20], Lapage A.G., (1968) [31] ã
l n

a cho chó, Skrjabin và Petrov (1963)

ra m t s bi n pháp phòng b nh:

- Ki m tra

nh k m t tháng m t l n

i v i chó tr

ng thành

i v i chó con ho c 3 tháng 1

- Hàng ngày quét d n phân trong chu ng nuôi và sân ch i, t y u 2 l n

m t tháng và d i n
- Không

c sôi.

chó nhà ti p xúc v i chó th rông.

- T y giun cho chó tr

ng thành theo k ho ch, l n

u vào lúc 70 - 80

ngày tu i, sau ó 2 tu n ph i xét nghi m phân v i súc v t non và t y 2 l n

i

v i t t c các chó và thú v t khác.
M t s tác gi trong n
Ph m S L ng (1989) [14]

c nh

Hài (1972) [5], Phan

ch Lân,

ra m t s bi n pháp phòng b nh giun

a

cho chó nh sau:
- S d ng thu c t y giun sán

nh k

i v i chó nhi m giun: 3 tháng

t y m t l n b ng các lo i thu c Piperazinadipate, Mebenvet, Mebendazol.
- Th c hi n v sinh thú y, t y u chu ng nuôi 1 l n/tháng b ng thu c
sát trùng Crezin 1%, un n
chu ng,

phân b ng vôi b t

c sôi d i chu ng, v sinh khu v c xung quanh
di t tr ng giun và u trùng.


15
- Cho chó n u ng

m b o v sinh,

giúp cho con v t có s c
b nh giun

y

c v l

ng l n ch t

kháng ch ng l i b nh ký sinh trùng nói chung và

a nói riêng.

Bên c nh vi c th c hi n t t công tác v sinh thú y cho v t nuôi thì c n
ph i làm t t công tác ch m sóc, nuôi d
T ng c

ng

nâng cao s c

kháng cho chó.

ng công tác truy n thông giáo d c nh m nâng cao hi u bi t c a ng

dân v tác h i c a ký sinh trùng nói chung và giun
c a con ng

i

m i ng

i

c ho t

a công tác phòng ch ng giun sán vào k

ng qu c gia.

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
n

a nói riêng và v i s c kh e

u có ý th c tham gia vào vi c phòng nhi m và tái

nhi m giun. Ph i h p v i ngành y t
ho ch, chi n l

i

c ta v i i u ki n nhi t

sinh trùng nói chung và b nh giun

c

c
i gió mùa m quanh n m nên các b nh ký

a nói riêng gây nhi u tác h i áng k

n

loài chó. Vì v y, ã có nhi u công trình nghiên c u v b nh do ký sinh trùng gây
nên v t nuôi, trong ó có các công trình nghiên c u v b nh giun sán chó.
Theo Phan L c (1997) [18] chó ta nhi m giun

a v i t l n 29%, trong

ó 17-20 ngày tu i b nhi m n ng v i tri u ch ng rõ ràng. Chó con t s sinh
n 4 tháng tu i nhi m 52%, tu i chó càng t ng t l nhi m giun
gi m và chó tr

a ngày càng

ng thành (trên 1 n m tu i) ch chi m 12%.

Ph m S L ng (1993) [12] m khám 23 chó ch t và xét nghi m phân c a
574 chó c nh

v

n thú Th L , ã phát hi n 5 loài giun tròn ký sinh

chó v i

t l nhi m: A. caninum 72%; T. canis 20,4%; T. leonine 29,4%; T. vulpis
17,1%; Strongyloides canis 14,2%.
Ngô Huy n Thúy và cs (1994) [26] xét nghi m m u phân chó
Phòng và Hà N i th y nhi m 5 lo i giun tròn, t l l n l

H i

t là : T. canis 27,8%

và 27,0%; T. leonina 17,8% và 21,9%; A. canium 67,7% và 62,3% ;
U.stenocephala: 66,1% và 64,9% ; T.vulpis: 3,4% và 12,4%.