Nghiên cứu ảnh hưởng của chất kích thích ra rễ IBA (Axit Indolbutilic) đến sự hình thành hom cây Ngâu (Aglaia duperreana) tại vườn ươm trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

-----------

-----------

LA ÌNH CHUNG
NGHIÊN C U NH H

NG C A CH T KÍCH THÍCH RA R

IBA (AXIT INDOL-BUTILIC)

NS

HÌNH THÀNH HOM

CÂY NGÂU (AGLAIA DUPERREANA) T I V
TR

NG

M

I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H

N

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Qu n lý tài nguyên r ng

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi ng viên h

ng d n : ThS. L

Khoa Lâm nghi p - Tr

ng

Thái Nguyên - 2015

ng Th Anh

i h c Nông Lâm


L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là

tài nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u k t

qu nghiên c u trong khóa lu n là trung th c. Khóa lu n ã
h

c giáo viên

ng d n xem và s a.
Thái Nguyên,ngày
Gi ng viên h

Th.S.L

ng d n

ng Th Anh

Gi ng viên ph n bi n
(Kí và ghi rõ h tên)

tháng
Sinh viên

n m 2015


L IC M

N

Trong quá trình h c t p, rèn luy n t i tr
Thái Nguyên, em ã nh n
Nh v y, em ã

i h c Nông Lâm

c s d y b o t n tình c a các th y, cô giáo.

c các th y cô giáo trang b nh ng ki n th c khoa h c

k thu t c ng nh
trang b cho em

ng

o
y

c t cách ng

i cán b t

ng lai. Th y cô ã

hành trang và m t lòng tin v ng b

c vào

i, vào

cu c s ng và s nghi p sau này.
có th hoàn thành t t khóa lu n t t nghi p này, ngoài s c g ng
c a b n thân. Em ã nh n
khoa Lâm nghi p, s giúp
ã tr c ti p h

ng d n

c s ch b o t n tình c a th y, cô giáo trong
c a cô giáo h

ng d n Th.S.L

ng Th Anh

em hoàn thành khóa lu n này.

Qua ây em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i Ban giám hi u tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m khoa Lâm nghi p, các th y
cô giáo ã t n tình giúp

em trong su t th i gian h c t p t i tr

ng.

c bi t em xin bày t lòng bi t n sâu s c, s quan tâm giúp
giáo h

ng d n Th.S.L

ng Th Anh ã tr c ti p h

ng d n

c a cô
em hoàn

thành khóa lu n này.
Do i u ki n và th i gian có h n, trình

b n thân còn h n ch nên

khóa lu n không tránh kh i nh ng thi u sót nh t
nh n

c ý ki n óng góp c a th y cô và các b n

nh.Vì v y em r t mong
tài hoàn thi n h n.

Em xin chân thành c m n
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 5 n m 2015
Sinh viên

La ình Chung


DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1: Th i gian và t l ra r c a hom Phi lao ................................................11
B ng 2.2: Thí nghi m v i B ch àn tr ng t i ông Nam b cho k t qu ...........11
B ng 3.1. S

b trí thí nghi m cho các công th c giâm hom Ngâu v i 3 l n

nh c l i ......................................................................................................21
B ng 4.1. T l s ng c a hom cây Ngâu c a các công th c thí nghi m

nh k

theo dõi ......................................................................................................29
B ng 4.2. Các ch tiêu ra r c a hom cây Ngâu các công th c thí nghi m .....32
B ng 4.3. B ng t ng h p k t qu v ch s ra r c a hom cây Ngâu

cu i

t thí nghi m .............................................................................. 38
B ng 4.4. Phân tích ph ng sai 1 nhân t

i v i ch s ra r c a cây Ngâu .....39

B ng 4.5. B ng sai d t ng c p xi xj cho ch s ra r ................................ 39
B ng 4.6. T l ra ch i c a cây hom Ngâu

các công th c thí nghi m ....... 40

B ng 4.7. B ng t ng h p k t qu v ch s ra ch i c a hom cây Ngâu

cu i

t thí nghi m .............................................................................. 45
B ng 4.8. Phân tích ph ng sai 1 nhân t

i v i ch s ra ch i c a cây Ngâu.46

B ng 4.9. B ng sai d t ng c p xi xj cho ch s ra ch i............................. 46


DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1.

T l s ng c a hom Ngâu

các công th c thí nghi m ................ 30

Hình 4.2.

T l r c a các công th c thí nghi m giâm hom cây Ngâu (%) . 33

Hình 4.3.

S r trung bình/hom c a các công th c thí nghi m giâm hom cây
Ngâu (cái) .................................................................................... 34

Hình 4.4.

Chi u dài r trung bình/hom c a các công th c thí nghi m giâm
hom cây Ngâu (cm) ..................................................................... 35

Hình 4.5

Ch s ra r c a các công th c thí nghi m giâm hom cây Ngâu.... 37

Hình 4.6.

T l ch i c a các công th c thí nghi m giâm hom cây Ngâu (%) ...41

Hình 4.7.

S ch i trung bình/hom c a các công th c thí nghi m giâm hom cây
Ngâu (cái)................................................................................................42

Hình 4.8.

Chi u dài ch i trung bình/hom c a các công th c thí nghi m giâm

hom cây Ngâu (cm)................................................................................43

Hình 4.9.

Ch s ra ch i c a các công th c thí nghi m giâm hom cây Ngâu ...44


DANH M C CÁC T

VI T T T

CTTN

:Công th c thí nghi m

CT

: Công th c

TB

: Trung bình

IAA

: Axit Indol-axitic

IBA

: Axit Indol-butilic

NST

:Nhi m s c th


M CL C
U .......................................................................................... 1

PH N I: M
1.1.

tv n

................................................................................................... 1

1.2. M c ích nghiên c u .................................................................................. 2
1.3. M c tiêu nghiên c u................................................................................... 2
1.4. Ý ngh a c a

tài ....................................................................................... 2

PH N II: T NG QUAN V V N

NGHIÊN C U .............................. 4

2.1. C s khoa h c ........................................................................................... 4
2.1.1. C s t bào c a s hình thành r b t

nh ............................................. 4

2.1.2. C s sinh lý c a s hình thành ch i và r b t

nh ............................... 5

2.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i ............................................................... 16
2.3. Nh ng nghiên c u t i Vi t Nam .............................................................. 17
2.4. T ng quan khu v c nghiên c u ................................................................ 18
2.4.1. V trí
2.4.2.

a lý

a hình .............................................................................. 18

c i m khí h u, th i ti t .................................................................... 18

2.5. Nh ng thông tin v cây Ngâu .................................................................. 19
PH N III:

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN

C U ................................................................................................................ 20
3.1.

it

3.2.

a i m, th i gian th c hi n

3.2.1.

ng, ph m vi nghiên c u ............................................................... 20
tài ......................................................... 20

a i m nghiên c u ............................................................................. 20

3.3.2. Th i gian nghiên c u ............................................................................ 20
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 20
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 21

3.4.1. Ph

ng pháp b trí thí nghi m.............................................................. 21

3.4.2. Ph

ng pháp theo dõi và thu th p thông tin ......................................... 22


3.4.3. Ph

ng pháp x lí s li u ..................................................................... 24

PH N IV: K T QU VÀ PHÂN TÍCH K T QU ................................. 29
4.1. K t qu v

nh h

ng c a ch t kích thích ra r IBA

m t s n ng

n

t l hom s ng c a cây Ngâu ........................................................................... 29
4.2. K t qu v các ch tiêu ra r c a hom cây Ngâu

các công th c thí

nghi m ............................................................................................................. 31
4.2.1. K t qu v t l ra r trung bình c a hom cây cây Ngâu

các công th c

thí nghi m........................................................................................................ 33
4.2.2. K t qu v s r trung bình/hom c a hom cây Ngâu ........................... 34
4.2.3. K t qu v chi u dài r trung bình/hom c a hom cây Ngâu ................. 35
4.2.4. K t qu v ch s ra r trung bình/hom c a hom cây Ngâu ................. 36
4.3. K t qu v t l ra ch i c a hom cây Ngâu ............................................. 40
4.3.1. K t qu v t l ra ch i trung bình c a hom cây cây Ngâu

các công

th c thí nghi m................................................................................................ 41
4.3.2 K t qu v S ch i trung bình/hom c a hom cây Ngâu ........................ 42
4.3.3. K t qu v chi u dài ch i trung bình/hom c a hom cây Ngâu ............. 43
4.3.4. K t qu v ch s ra ch i trung bình/hom c a hom cây Ngâu .............. 44
PH N V: K T LU N - KI N NGH ......................................................... 48
5.1. K t lu n .................................................................................................... 48
5.2.

ngh ..................................................................................................... 49

TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 50


PH N I
M
1.1.

U

tv n
Cây xanh không th tách r i trong ho t

ng s ng c a con ng

i

b t

kì âu dù nông thôn hay thành th . Cây xanh g n li n v i s t n t i phát tri n

c a c a b t kì m t qu c gia, dân t c nào. Nó cung c p cho con ng
nhu c u thi t y u nh l

i nh ng

ng th c, th c ph m, nguyên li u xây d ng, t o ra t t

c nh ng ti n nghi ph c v cu c s ng… Nó còn là ngu n d
nhi u lo i thu c phòng và ch a b nh… V ph

c li u t o ra

ng di n nào ó nó có ý ngh a

r t l n, chi ph i các y u t khí h u, gi m nh thiên tai, ng n b i làm s ch
không khí, t o nên c nh quan sinh
tr

ng trong lành, nâng cao ch t l

ng, cung c p d

ng khí, t o

ng cu c s ng c a ng

c môi

i dân.

ph c v cho vi c t o r ng, t o c nh quan môi tr

ng thì công tác

t o ra gi ng là vi c h t s c quan tr ng. Trong nh ng n m g n ây, các
trung tâm nghiên c u gi ng cây trong c n

c ã ti n hành nghiên c u v

ch n gi ng, kh o nghi m và nhân gi ng cho nhi u loài cây.
m t s k t qu b
gi ng duy trì
sau là ph
ph

c

u nh t

nh. M t trong nh ng ph

c nguyên v n nh ng tính tr ng t t t

ã

t

ng pháp nhân
i tr

c cho

c dùng r ng rãi cho m t s loài cây nh cây

r ng, cây c nh và cây n qu . Là ph

ng pháp có h s nhân gi ng cao,

phù h p v i quy mô l n và s n ph m cu i cùng cho m t s l
ng

i

ng pháp nhân gi ng b ng hom. Nhân gi ng b ng hom là

ng th c nhân gi ng

gi ng

c

u v m t ch t l

Cây Ngâu

ng di truy n.
c tr ng r ng rãi

các t nh phía B c

làm c nh. Cây Ngâu là cây b i cao có th cao t i 3,6 mét,
t 2 - 2,5m. Là loài cây sinh tr

ng cây

ng kính tán

ng t t, có kh n ng ch ng ch u v i i u ki n


t nhiên kh c nghi t. Cây
ngh a r t l n v m t môi tr

c tr ng nhi u
ng sinh thái

khuôn viên cây c nh và có ý

nh ng n i công c ng vì v y vi c

nghiên c u nhân gi ng cho cây Ngâu b ng ph

ng pháp nào

tr

ng pháp duy trì

ng nhanh là vi c làm c n thi t. Giâm hom ph

tr ng c a cây m . Giâm hom là ph
r

cây sinh
c tính

ng pháp dùng m t o n ngon, thân ho c

t o ra cây m i, g i là cây hom. K t qu c a giâm hom ph thu c vào

nhi u y u t trong quá trình nh cách ch m sóc,…ngoài ra, nó còn ph thu c
r t nhi u vào các y u t nh : i u ki n ngo i c nh, nhân t n i t i, ch t kích
thích, giá th ,… Nh ng vi c s d ng lo i thu c nào, n ng
h p v i kh n ng ra r c a cây l i là m t v n
phát t v n

trên tôi th c hi n

“Nghiên c u nh h
butilic)
m tr

n s
ng

c n

bao nhiêu thích
c nghiên c u. Xu t

tài:

ng c a ch t kích thích ra r IBA (Axit Indol-

hình thành hom cây Ngâu (Aglaia duperreana) t i v

n

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”

1.2. M c ích nghiên c u
Nghiên c u m c

nh h

ng c a ch t kích thích ra r IBA

n kh

n ng hình thành hom cây Ngâu góp ph n t o cây gi ng ph c v cho tr ng cây
làm

p c nh quan, c i thi n môi tr

ng s ng.

1.3. M c tiêu nghiên c u
Tìm ra

c n ng

thu c IBA phù h p nh t cho kh n ng ra r c a

hom cây Ngâu.
1.4. Ý ngh a c a

tài

- Trong h c t p, nghiên c u khoa h c.
+ Giúp cho sinh viên có i u ki n v n d ng các ki n th c ã h c vào
th c t s n xu t, nâng cao trình
+ K t qu c a

chuyên môn.

tài nghiên c u làm c s cho các nghiên c u ti p theo

trong nghiên c u, nhân gi ng loài cây Ngâu.


+ Thông qua quá trình th c hi n

tài, sinh viên có i u ki n h c h i

nh ng ki n th c th c ti n nâng cao ki n th c và k n ng cho b n thân

th c

hi n t t công tác sau này.
- Trong th c t

K t qu nghiên c u c a

tài là c s th c ti n cho công tác nhân

gi ng loài cây Ngâu b ng hom trên
i u ki n t

ng t .

a bàn Thái nguyên và m t s n i có


PH N II
T NG QUAN V V N

NGHIÊN C U

2.1. C s khoa h c
Nh chúng ta ã bi t thì ph n l n các loài th c v t
con

u sinh s n b ng

ng sinh s n h u tính, tuy nhiên chúng ta v n b t g p các hình th c

sinh s n vô tính: Chi t, ghép, nuôi c y mô t bào, giâm hom. Nh có ph

ng

th c sinh s n vô tính mà th c v t có th tái t o l i mình t các ph n c a c

th : B ng thân nh dây Khoai lang, b ng r nh cây H ng,…
Trong các bi n pháp sinh s n vô tính, giâm hom là hình th c ph bi n
nh t và là m t trong nh ng công c có hi u qu cho vi c l u gi , b o v và
duy trì gi ng cây r ng. B i chúng có các

c i m sau:

- Giâm hom có th dùng hom thân, hom cành, hom r toàn nh ng
nguyên li u s n có, d làm, d thao tác.
- Nhân gi ng b ng hom cho h s nhân gi ng l n, t
nên

ng

i r ti n,

c dùng ph bi n cho trong nhân gi ng cây r ng, cây c nh và cây n

qu [4].
- Cây hom m c dù không gi
nh ng l i gi
c bi t

c các

i v i m t s cây lâm nghi p có hình th c lai xa thì nó còn
i F1, tránh phân ly

i F2 và nh v y chúng

ng nh h n cây sinh s n h u tính b ng h t.

2.1.1. C s t bào c a s hình thành r b t
*R b t

c tr ng hình thái gi i ph u

c i m di truy n mong mu n c a cây m .

giúp gi các tính tr ng t t
có h s bi n

c các

nh là r sinh ra

nó. Có 2 lo i r b t

nh

b t k b ph n nào c a cây ngoài h r c a

nh là r ti m n và r m i sinh.

+ R ti m n là r có ngu n g c t nhiên trong thân, cành cây nh ng
ch phát tri n khi o n thân, o n cành tách kh i thân cây.


+ R m i sinh là lo i r ch hình thành khi

c c t hom, nó là h u qu

c a ph n ng v i v t c t. Ngh a là khi c t hom thì các t bào s ng t i v t c t
b t n th

ng và các t bào d n truy n ã ch t c a mô g

o n các ch t dinh d

ng

c h ra và gián

c t ng h p t ng n lá i xu ng t i ch v t c t.

Quá trình nguyên phân x y ra theo 3 b

c t o thành các mô s o, là c s c a

s hình thành 1 l p t bào b th i trên b m t, v t th

ng

c

y l i b ng

l p keo b o v , l p keo b o v này giúp m t c t kh i b thoát h i n
Các t bào s ng

ngay d

c.

i l p t bào b o v , l p t bào b o v

u phân chia sau khi v t c t

ób t

c vài ngày và có th hình thành m t l p mô

m m (Callus).
Các t bào lân c n c a vùng t
thành r b t

ng t ng m ch và libe g b t

nh. Chính vì v y vi c giâm hom cành

là quan tr ng nh t, sau ó là s l

hình thành b r m i

ng r /hom và chi u dài r .

2.1.2. C s sinh lý c a s hình thành ch i và r b t
Có r t nhi u nhân t

u hình

nh h

nh

ng t i t l ra r trong quá trình giâm hom,

v c b n có th chia thành 2 nhóm là: Các nhân t n i sinh và nhóm cá nhân
t ngo i sinh [10].
2.1.2.1. Các nhân t n i sinh
+

c i m di truy n loài

Nhi u nghiên c u cho th y không ph i t t c các loài cây
n ng ra r nh nhau. Do

u có kh

c i m di truy n, bi n d , các xu t x và các cá th

khác nhau c ng có kh n ng ra r khác nhau.
Theo k t qu nghiên c u c a nhi u tác gi khác nhau (D.Akomixarop,
1964, B.matin,1974, Nauda,1977)
có

u i

n k t lu n là: Các loài khác nhau

c i m ra r khác nhau. Các tác gi này ã d a vào kh n ng ra r , (theo

Qujada,1985 và Nauda,1970)

chia ra các lo i cây g thành 3 nhóm:


- Nhóm d ra r , bao g m: Các lo i không c n x lý b ng ch t kích
thích ra r v n ra r v i t l cao, nhóm này g m các loài nh :
hoxb), Sung (F.glonerala) r t d

ra r . M t s

loài khác nh

a (Ficus
D

ng

(Populus), Li u (Salix), Lõi th thu c nhóm d ra r . M t s lo i thu c h
Bambusaccac nh tre, v u, lu ng

c tr ng b ng hom thân không c n x lý

ch t kích thích ra r .
- Nhóm ra r trung bình: bao g m các loài ch c n x lý b ng ch t kích
thích ra r v i n ng

th p c ng có th ra r v i t l cao. Nhóm này g m

các loài nh B ch àn (E camaldunensis, E.Deglupta, E.Teretcomis), Thông
(Pinusssco carpa, P.patula, P.caribe ….)
- Nhóm khó ra r bao g m: Các lo i h u nh không ra r ho c là ph i
dùng

n hóa ch t kích thích ra r v n cho t l ra r th p là các lo i thu c

nhóm này g m SWietenia, Macro phylla, Padoearpus, Rigfrighiosi, các loài
thu c chi Casttanea, Malus, Franxinus, Liriodddendron, Guercus, Tilia,
Arucaria
+

n

c ta loài bách tán c ng thu c lo i r t khó ra r .

c i m di truy n c a t ng xu t x , t ng cá th :

Trong 1 loài, các xu t x

khác nhau có t l

ra r

khác nhau.

E.Camaldulensis có xu t x Victroria River là 60%, còn E.Camaldulensis
xu t x Gibb River là 85%, còn xu t x Ngh a Bình là 35% (Lê

ình Kh ,

oàn Th Bích, 1997[2]).
+

c i m cá th : Trong m t xu t x các cá th khác nhau c ng có t

l ra r khác nhau.
Trong s 15 cây Phi lao (Casuarina equisetifolia) 1 tu i có 9 cây ra r
100%, 5 cây ra r t 53-87%.
Thí nghi m v i Keo lai lá tràm (Acacia auriculiformis) cho 5 cây m
khác nhau có t l ra r nh sau:


T l ra r
Cây m

Hom ch i b t

nh

Hom cành

1

100

80

2

90

60

3

70

60

4

100

70

5

100

80

T s li u trên cho th y: Không nh ng loài cây khác nhau mà trong
cùng m t loài các xu t x , dòng và các cá th khác nhau c ng có t l ra r
khác nhau.
+Tu i cây m và tu i cành l y hom
Tu i cây m có nh h

ng r t l n

n t l ra r c a hom, nh t là

i

v i các loài khó ra r . Nhìn chung, tu i cây m càng già thì t l ra r c a
hom càng gi m.
Cây M (Manglietia conifera) 1 tu i có t l ra r 98%, M 3 tu i
47%, M 20 tu i không ra r .
Cây Sao en (Hopea odorata) 1 tu i 70% ra r , 2 tu i 50% ra r .
Hom t cây già không nh ng có t l ra r th p có th i gian ra r dài
h n. Ví d hom M 1 tu i th i gian ra r là 80 ngày, trong lúc ó hom ch i
b t

nh

cây 8 tu i là 120 ngày.
gi i thích t l ra r th p c a hom giâm

ski (1957) cho r ng:
cây quy t
song có ng

cây nhi u t l

cây có tu i cao thì Liubin

ng t ng s trên

nh. Nói cách khác là do hàm l

ng

m

m t ng s

thân

thân cây gi m xu ng,

i cho r ng, s d cây có tu i cao ra r kém là do tính m m d o

c a cây b gi m i [9].
Tu i cành (hay tr ng thái sinh lý c a cành) c ng nh h
r c a hom, hom

ng

n t l ra

giai o n n a hóa g thích h p cho vi c ra r . Hom quá


non khi

t vào môi tr

ng giâm hom d b th i r a, ng

c l i hom quá già

khó ra r .
+V trí l y hom trên cây và trên cành
- Hom l y t cành

các v trí khác nhau, trên tán cây c ng có t l ra r

khác nhau, v i Vân sam lá nh n (Picea) hom t ph n trên c a tán lá ra r t t
nh t, nh ng v i Vân sam Châu âu (P.excelga) thì ng
(Populus) khi hom hóa g y u t t nh t là c t hom
n a hóa g c t hom

c l i, Phong tr ng

ph n d

i tán, khi hom

ph n gi a. Nh v y v i m i loài cây v trí l y hom khác

nhau có t l ra r khác nhau.
- Trên m t cành hom

cl y

khác nhau, v i B ch àn m t cành

các v trí khác nhau c ng có t l ra r
c chia làm 4 ph n: Ng n, sát ng n,

gi a và sát g c. Qua 2 l n thí nghi m cho k t qu nh sau: Hom ng n có t l
ra r 54,6 - 61,6%, hom sát ng n 71,6- 90,8%. V i Keo lai lá tràm và Keo Tai
t

ng hom ng n và hom sát ng n cho t l ra r cao h n 93,3 -100% so v i

hom gi a và hom sát g c 66,7 - 97,6% [6].
N u tính t

u cành tr vào, hom m

l n so v i hom l y
Th

v trí th 2 có t l ra r g p 5

u cành.

ng hom ch i

ph n g n g c c a m t cây d ra r h n

ph n

ng n. Theo Hartney (1980) có th do 2 lý do:
- G c c a cây con là n i tích t các ch t c n cho ra r .
- T n t i 1 s chênh l ch v các ch t kích thích và c ch s ra r

các

ph n khác nhau c a cây.
- Theo thuy t phát tri n giai o n thì g c là ph n non nh t c a m t cây
vì v y l y hom

ph n này cho t l ra r cao nh t.

+ S t n t i c a lá trên hom
Ánh sáng là nhân t không th thi u

c trong quá trình ra r c a

hom. Lá là c quan h p thu ánh sáng trong quang h p

t o ra ch t h u c


c n thi t cho cây d tr ch t dinh d
và hút n

c

ng,

khu ch tán tác d ng ch t kích thích ra r

hom. Vì v y, nh t thi t giâm hom ph i
tích lá quá l n s h n ch s l

c

n các b ph n c a

l i m t s lá, nh ng n u

ng hom trên 1

là làm cho quá trình thoát h n n
tr

ng th i là c quan thoát h i n

l i di n

n v di n tích mà quan tr ng

c di n ra m nh làm cho hom b héo và ch t

c khi ra r ho c di n tích quá nh làm cho hom không ra r . Do v y vi c

tìm ra di n tích lá v a
+ nh h

là vi c làm c n thi t.

ng c a kích th

c hom

Tu i ch i g c và tu i l y ch i c ng nh h

ng

n t l ra r c a hom

giâm
Các th c nghi m v i B ch àn, các loài Keo tai t

ng và Keo lá tràm

c a Trung tâm nghiên c u gi ng cây r ng c ng cho th y: sau khi ch t g c 2
tháng r i l y hom em giâm cho t l cao nh t.
Nh v y, tu i g c c ng nh h
B ch àn, Keo

Vi t nam th

n t l ra r c a hom. V i lo i

ng ch t cây l y hom

(P.caribe) có th ch t cây l y ch i
K t qu thu

ng

d

d

i tu i 10, Thông

i tu i 12.

c v i cây M cho th y: Hom ch i g c

các cây 17-23

tu i cho t l ra r t 75-80%. i u này cho phép s d ng ch i

các cây tr i

nhân gi ng ph c v công tác tr ng r ng.
- Các ch t i u hòa sinh tr
Auxin

ng

c coi là ch t quan tr ng nh t

Ngoài ra, nhi u ch t khác tác

i v i quá trình ra r c a hom.

ng cùng Auxin và thay

i ho t tính c a

Auxin, c ng t n t i 1 cách t nhiên trong các mô c a hom giâm và tác

ng

n quá trình ra r c a hom giâm. Nh ng ch t quan tr ng nh t là Zhizocalin,
ng nhân t ra r , kích thích ra r và ch t kìm hãm ra r .
Ch t
c a cây.

c bi t Zhizocalin

c coi là c n thi t cho s hình thành r


Nhi u công trình nghiên c u ã nêu lên s t n t i c a ch t kích thích ra
r trong các loài cây d ra r nh Sesquite peniclacton
H

ng d

ng là ch t kích thích ra r cho

c chi t tách t

u xanh. M t s tác gi còn nêu

lên s t n t i c a ch t kìm hãm ra r nh : Xanthoxin, Axít abscosis (ABA)
c chi t tách t hom khó ra r . Các ch t kích thích và kìm hãm ra r c a
hom giâm

c xác

nh b ng n ng

t

ng

i c a các ch t này. Các loài

cây d ra r ch a các ch t kích thích ra r v i n ng
khó ra r ch a các ch t kìm hãm ra r v i n ng
*Nhóm nhân t môi tr
Nhóm nhân t môi tr

cao.

ng

ng có tác d ng t ng h p nh h

giâm hom là: Th i v , mùa giâm cành, nhi t
môi tr

th p, còn các loài cây

,

ng t i quá trình

m, ánh sáng, giá th và

ng ra r .
+ Th i v giâm hom: T l ra r c a hom ph thu c vào tr ng thái sinh

lý trong th i k l y hom, vì v y vi c xác

nh th i k l y hom r t có ý ngh a

i v i vi c giâm hom. T l ra r c a hom r t có ý ngh a

i v i vi c giâm

hom. T l ra r c a hom ph thu c vào th i k l y hom và th i v giâm hom,
m t s loài cây có th giâm hom quanh n m, song

nhi u loài cây có tính

th i v rõ r t.
Th i v giâm hom
ti t, khí h u, mùa sinh tr

t k t qu t t hay x u th

ng g n li n v i th i

ng c a cây, tr ng thái sinh lý c a cành. Th i

v giâm hom có ý ngh a quan tr ng quy t

nh

n s thành b i c a nhân

gi ng b ng hom.
i v i loài cây r ng lá, g c ng th
b

ng l y cành giâm lúc cây b t

u

c vào th i k ng ngh , còn v i loài cây g m m n a c ng không r ng lá

thì th i k l y hom là mùa sinh tr

ng.


- Nh ng thí nghi m c a Trung tâm nghiên c u gi ng cây r ng th y
r ng: Keo lá tràm và Keo tai t

ng 1 n m tu i giâm trong tháng 7có t l ra r

cao > 90%.
V i Phi lao (C.equi seaifolia) t l ra r

các tháng nh sau [1].

B ng 2.1: Th i gian và t l ra r c a hom Phi lao
Th i gian

Th i gian ra r (ngày)

T l ra r

Tháng 11/1991

35

63,6%

Tháng 01/1992

57

65,5%

Tháng 3/1992

27

92%

B ng 2.2: Thí nghi m v i B ch àn tr ng t i ông Nam b cho k t qu
Th i gian giâm hom

T l ra r %

Th i gian giâm hom

T l ra r %

Tháng 11/1991

49,5

Tháng 5/1992

67,0

Tháng 12/1991

13,7

Tháng 6/1992

72,7

Tháng 01/1992

26,0

Tháng 7/1997

76,7

Tháng 02/1992

27,9

Tháng 8/1992

14,8

Nh v y, v i B ch àn
tháng 5

ông Nam b th i k giâm hom thích h p t

n tháng 7. Nhìn chung trong i u ki n khí h u Vi t Nam th i k

giâm hom thích h p là các tháng xuân, hè, thu [2].
+ Nhi t
Nhi t

không khí và giá th hom:
không khí là 1 y u t quy t

c a hom. Nhìn chung nhi t
nhi t

< 25oC c n s

nt c

nm tn

hình thành r

thích h p cho nhi u loài cây t 25-30oC,

i nóng giá th nh các nhà làm v

th c hi n. Nh ng n u nhi t
lá di n ra m nh d n

nh

n

Châu âu v n

quá cao làm cho quá trình thoát h i n
c và héo. Nhi t

làm cho s hô h p c a hom gi m tiêu hao dinh d

c

không khí v a ph i s
ng, s thoát h i n

c


qua lá và hom giâm

u gi m.

ây là i u ki n vô cùng quan tr ng tr

c

khi hom giâm ra r .
Các loài cây nhi t

i th

ng yêu c u nhi t

cao h n các loài cây ôn

kho ng 26-30oC là thích h p.

i, nhi t

Song nhi t
hom, m c

thích h p cho ra r còn ph thu c vào m c

hóa g c a

hóa g c a hom y u ra r t t h n trong i u ki n nhi t

th p (20-22oC) so v i nhi t

gi m

(27-30oC).

m không khí và giá th :
-

m không khí và giá th là 1 y u t không th thi u

ra r . Trong quá trình giâm hom,
cung c p n

c cho hom

m gi cho hom không b khô héo và

c cho hom quang h p. Duy trì

m giá th là vi c làm c n thi t

m b o cho hom ra r . Tuy nhiên yêu c u v

m không khí và giá th

t ng loài cây và t ng giai o n là không gi ng nhau. Khi nhi t
cao và c

ng

ánh sáng l n thì hom yêu c u

chu n b ra r yêu c u

không khí

m cao h n. Lúc hom

m cao h n sau khi ã ra r . Vì v y khi g p th i

n ng nóng c n ph i t ng c

ng cung c p n

c cho cây nhi u h n, hom ch a

ra r c n cung c p m nhi u nhi u h n lúc hom ã ra r . Cây lá r ng yêu c u
m l n h n cây lá kim, hom có di n tích lá l n yêu c u
hom có di n tích lá nh . T t nh t duy trì
s

m cao h n

m không khí b ng cách t o 1 l p

ng mù trong nhà kính ho c nhà giâm hom, phun mù v a làm t ng

v a làm gi m nhi t

không khí, gi m t c

thoát h i n

c c a lá. Trong

mùa l nh th i gian phun và th i gian ng t qu ng c ng ng n. N u
th quá th p làm cho hom khô, héo lá tr

c khi ra r , song

duy trì

ch n v t li u làm giá th có
c

m giá

m giá th quá

cao s làm cho ph n hom c m trong giá th s b th i r a nh t là
hom còn non. Vì v y

m

i v i các

m giá th thích h p cho hom ra r c n
m thông thoáng t t, thoát n

m c n thi t cho hom ra r .

c song v n gi


+ Ánh sáng là nhân t c n thi t cho quang h p: Vì v y cùng v i nhi t

và

m, áng sáng là y u t không th thi u

c trong quá trình giâm

hom, áng sáng tán x c n thi t cho hom. ánh sáng thích h p kho ng 40-50 ánh
sáng toàn ph n, ánh sáng

y

, th i gian ra r ng n h n và t l ra r c ng

cao h n. Tuy nhiên, các loài khác nhau yêu c u ánh sáng khác nhau. Cây a
sáng yêu c u ánh sáng nhi u h n cây ch u bóng. Trong bóng t i, hom c a các
loài cây a sáng hoàn toàn không ra r . Yêu c u ánh sáng còn ph thu c vào
m c
c

ng

hóa g và ch t d tr trong hom, hom hóa g y u ch t d tr

ít,

ánh sáng tán x cao h n so v i hom hóa g hoàn toàn. ánh sáng là

y u t c n thi t cho hom ra r , i u ó lý gi i t i sao các nhà kính
d ng giâm hom ho c các nhà giâm hom t m th i th

ng

cs

c l p b ng màng

polyety len tr ng trong su t mà không dùng v t li u khác.
+ Giá th giâm hom và môi tr
Giá th giâm hom và môi tr
c a giâm hom. T khi b t
ch t dinh d
,

ng ra r
ng ra r c ng góp ph n vào thành công

u giâm hom

n khi ra r cành s ng

ng d tr trong hom giâm, và

c th a m n yêu c u v nhi t

m và ánh sáng thích h p. Do v y, n u

ph i là ngu n cung c p dinh d
yêu c u v
sâu b nh h i.

m, oxi,

n m nh Benlat, Seraslix … tr

t giâm hom không nh t thi t

ng hoàn ch nh nh t mà ch c n
thông thoáng, không b úng n

ch ng n m b nh hom th

c là nh

ng

t

c

y

c, không ch a

c x lý b ng các ch t di t

c khi x lý thu c kích thích ra r .

Trong k thu t giâm cành trên th gi i ng

i ta s d ng nhi u n n

giâm hom khác nhau tùy thu c vào i u ki n giâm, i u ki n khí h u t ng
n

c, th i v giâm và gi ng em giâm, lo i cành.
Nh ng n n giâm (giá th ) hi n nay là s d ng cát thô, than bùn, s d a,
t, các ch t vô c nh Vani calete (h p ch t ch a Mica) peclite ( á chân

trâu) dung nhan phun th ch núi l a … N u ch giâm

cây hom ra r m i


giâm vào b u thì giá th th
thì giá th th

ng là cát thô, còn khi giâm hom tr c ti p vào b u

ng là mùn c a

Nh ng nghiên c u v

m c, s d a b m nh
nh h

trong các ru t b u khác nhau, t i

t

v

n

m.

ng c a giá th giâm hom B ch àn tr ng
ông Nam b c a Lê

ình Kh , Tr n C ,

oàn Th Bích cho th y:
- N u ru t b u là 50% cát vàng + 50% s d a thì t l ra r c a hom là
74,1%
- N u ru t b u là 50% cát vàng + 50% than tr u thì t l ra r c a hom
là 72,1%
- N u ru t b u là 50% s d a + 50% than tr u thì t l ra r c a hom là
69,3%
- N u ru t b u là 100% cát vàng thì t l ra r c a hom là 67,3%
- N u ru t b u là 100% s d a thì t l ra r c a hom là 48,3%
- N u ru t b u là than tr u thì t l ra r c a hom là 62,5% [2].
Nh v y trong cùng 1 loài cây, các i u ki n nh nhau nh ng giá th
khác nhau c ng cho t l ra r khác nhau.
* nh h

ng c a ch t kích thích ra r

+ Các ch t i u hòa sinh tr

ng có vai trò quan tr ng trong quá trình

hình thành r c a hom giâm. Trong ó Auxin
Auxin

c s d ng nhi u nh t, các

c chia làm 2 nhóm là Auxin t nhiên và Auxin t ng h p.
- Auxin t nhiên

c bi t

n nh : Axit Indol axete (IAA).

- Các Auxin t ng h p nh là: Axit indol butylic (IBA), Axit indol
propionicv (IPA) và Axit napthalen axetic (NAA), các ch t
y u hi n nay là thích ng v i 1 lo i ch t kích thích, n ng
th i gian x lý thu c và ph

c dùng ch
ch t kích thích,

ng pháp x lý hom c ng khác nhau.


+ Lo i thu c kích thích ra r khác nhau, có tác d ng khác nhau

ns

ra r c a hom. Hom cây M 1 tu i x lý b ng IAA, IBB, NAA n ng
ppm trong 3 gi có t l t

ng ng là: 74,1%; 93,8%; 53,3%.

- Cùng 1 lo i thu c nh ng n ng
n t l ra r c a hom, n ng
bào

50

hình thành r , n ng

khác nhau có nh h

ng khác nhau

x lý quá th p không có tác d ng phân hóa t
quá cao làm cho hom th i r a tr

c khi ra r .

Hom B ch àn tr ng (E.Cameldunensis) 4 tháng tu i x lý b ng IAA n ng
25 ppm; 50 ppm; 75 ppm; 100 ppm trong 3 gi có t l ra r t
64,5%; 71,4%; 77,4% và 45,1%. Nh v y khi n ng
nh ng khi n ng

ng ng là

t ng t l ra r t ng,

t ng quá cao (100 ppm) t l ra r l i gi m xu ng. Hom

cây M 1 n m tu i x lý b ng IAA n ng

25 ppm t l ra r gi m xu ng

còn 50%.
+ Th i gian x lý thu c: Cùng loài thu c, cùng n ng

nh ng th i

gian x lý khác nhau c ng cho k t qu khác nhau.
- Hom b ch àn tr ng x lý b ng IAA n ng
1; 3; 5; 8 gi có t l ra r t

ng ng là 83,6%; 93,7%; 62,5%; 53,1%.

- V i hom M x lý b ng IAA n ng
16 gi có t l ra r t

100 ppm trong th i gian

100 ppm v i th i gian 3; 5; 8;

ng ng là: 74%; 81,3%; 73% và 55,7% [3].

Khi x lý hom b ng thu c kích thích ra r c n bi t r ng n ng
nhi t

không khí có m i quan h qua l i v i nhau. N u nhi t

cao c n s d ng n ng

x lý v i n ng

th p và th i gian ng n; còn nhi t

và

không khí

không khí th p

cao và th i gian dài.

Tóm l i, trong quá trình th c hi n giâm hom thì c n ph i th c hi n
và

ng b các bi n pháp k thu t c n thi t t ch m sóc cây m

y

nl y

hom giâm, ch n giá th , thao tác k thu t khi giâm hom, ch m sóc hom giâm
thích h p cho m i vùng ( i u ki n ngo i c nh) thì m i
nh mong mu n.

t

c t l ra r

2.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i
Trong Lâm nghi p, nhân gi ng sinh d

ng cho cây r ng ã

d ng trên 100 n m nay. Ngay t 1840, Marrier de Boisdyver (ng
ghép 10.000 cây Thông

cs

i Pháp) ã

en. N m 1883, Velinski A.H công b công trình

nhân gi ng m t s loài cây lá kim và cây lá r ng th
Pháp n m 1969, Trung tâm Lâm nghi p nhi t

ng xanh b ng hom.

ib t

u ch

ng trình nhân

gi ng cho B ch àn, n m 1973 m i có 1ha r ng tr ng b ng cây hom,
1986 có kho ng 24.000ha r ng tr ng b ng cây hom, các r ng này

n

t t ng

ng bình quân 35m3/ha/n m [12].

tr

Theo tài li u c a Trung tâm Gi ng cây r ng Asean - Canada (g i t t là
ACFTSC), nh ng n m g n ây, nghiên c u và s n xu t cây hom
hành

các n

c ti n

c ông Nam Á[13].

Thái Lan, Trung tâm Gi ng cây r ng Asean - Canada ã có nh ng
nghiên c u nhân gi ng b ng hom t n m 1988, nhân gi ng v i các h th ng
phun s

ng mù t

ng không liên t c

m c a Trung tâm, ã thu
v i 1 ha v
455

c xây d ng t i các chi nhánh v

c nhi u k t qu

n

i v i các loài cây h D u,

n gi ng Sao en 5 tu i có th s n xu t 200.000 cây hom,

tr ng

n 500 ha r ng.
Malaysia, nhân gi ng sinh d

ng các lo i cây h Sao d u b t

nh ng n m 1970, h u h t các nghiên c u

Vi n nghiên c u

Lâm nghi p Malaysia,

tr

nghiên c u Lâm nghi p

Sepilok, c ng ã báo cáo các công trình có giá tr

v nhân giông sinh d

ng

c ti n hành

ut

i h c T ng h p Pertanian, Trung tâm

ng cây h D u. Tuy nhiên, t l ra r c a các cây h

D u còn ch a cao, sau khi thay

i các ph

ng ti n nhân gi ng nh : các bi n

pháp v sinh t t h n, che bóng hi u qu h n, phun x
cây m ,... thì t l ra r

ng mù, k thu t tr hóa

c c i thi n (ví d : Hopea odorata có t l ra r là

86%, Shorea Leprosula 71%, Shorea Parvifolia 70%...)


Indonesia, các nghiên c u giâm hom cây h D u
tr m nghiên c u cây h D u Wanariset ã áp d ng ph
m i “T m bong bóng” [11], s d ng ph

c ti n hành t i

ng pháp nhân gi ng

ng pháp này thu

c t l ra r 90-

100% v i các loài Shorea Leprosula...
2.3. Nh ng nghiên c u t i Vi t Nam
i ôi v i vi c áp d ng nh ng thành t u trong nghiên c u nhân gi ng
cây r ng b ng ph

ng pháp giâm hom, các nhà khoa h c Vi t Nam c ng ã

t mày mò tìm ra nh ng quy trình ph

ng pháp riêng cho vi c giâm hom m t

s loài cây r ng, trong ó có m t s loài cây
L n

c h u c a Vi t Nam.

u tiên vào n m 1976 nh ng th c nghi m nhân gi ng b ng hom

i v i m t s loài nh : Thông, B ch

àn…

c ti n hành t i trung tâm

nghiên c u nguyên li u gi y s i Phù Ninh - Phú Th .
s khai nh ng ã m

ây là m t nghiên c u

u cho hàng lo t các nghiên c u th c nghi m sau này

t i Vi t Nam [12].
Nh ng n m 1983- 1984 các th c nghi m nhân gi ng b ng hom
ti n hành t i vi n khoa h c lâm nghi p Vi t Nam,
M , Lát Hoa, B ch
ph u c a hom, nh h

it

ng nghiên c u là

àn. N i dung nghiên c u t p trung vào
ng c a nhi t

, m

c a môi tr

c

c i m gi i

ng và x lý hom

b ng các ch t kích thích.
T nh ng n m 1990 tr l i ây thì Lê

ình Kh cùng Ph m V n Tu n

và Nguy n Hoàng Ngh a ã ti n hành nghiên c u giâm hom các lo i B ch
àn (1990 - 1991), S ( L ng S n n m 1990), Keo Lá Tràm (1995), Bách
Xanh (1999), P Mu (1997), Thông

( Ba Vì 1995).

Trung tâm nghiên c u nhân gi ng cây r ng vi n khoa h c Lâm Nghi p
Vi t Nam sau m t th i gian nghiên c u ã th c hi n thành công vi c s n xu t
cây hom B ch àn Tr ng và cây Keo Lai theo k ho ch c a B Nông Nghi p
và phát tri n nông thôn phê duy t trong 3 n m 1996- 1998. Tính

nn m