Tình hình mắc hội chứng hô hấp ở đàn lợn thịt nuôi trong trại gia công của công ty cổ phần CP Việt Nam tại xã Hợp Châu, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.81 MB, 59 trang )
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
NGUY N NH
Tên
QU NH
tài:
TÌNH HÌNH M C H I CH NG HÔ H P
ÀN L N TH T NUÔI
TRONG TR I GIA CÔNG C A CÔNG TY C PH N CP VI T NAM
T I XÃ H P CHÂU, HUY N L
NG S N, T NH HÒA BÌNH
VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR
KHÓA LU N T T NGHI P
H ào t o: Chính quy
Chuyên ngành: Ch n nuôi thú y
Khoa: Ch n nuôi - Thú y
Khóa h c: 2011 - 2015
Thái Nguyên, n m 2015
IH C
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
NGUY N NH
Tên
QU NH
tài:
TÌNH HÌNH M C H I CH NG HÔ H P
ÀN L N TH T NUÔI
TRONG TR I GIA CÔNG C A CÔNG TY C PH N CP VI T NAM
T I XÃ H P CHÂU, HUY N L
NG S N, T NH HÒA BÌNH
VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR
KHÓA LU N T T NGHI P
IH C
H ào t o : Chính quy
Chuyên ngành: Ch n nuôi thú y
L p: K43 - CNTY
Khoa: Ch n nuôi - Thú y
Khóa h c: 2011 - 2015
Gi ng viên HD: TS. Phan Th H ng Phúc
Thái Nguyên, n m 2015
i
L IC M
Trong quá trình th c hi n
nh n
cs h
N
tài, ngoài s n l c c a b n thân, em luôn
ng d n, ch b o, giúp
t n tình, t o i u ki n và óng góp
ý ki n quý báu c a cô giáo TS. Phan Th H ng Phúc
xây d ng và hoàn
thi n khoá lu n này.
Em xin chân thành c m n: Ban Giám hi u nhà tr
th y cô giáo khoa Ch n nuôi - Thú y, tr
Nguyên,
giúp
ng
i h c Nông Lâm Thái
c bi t là cô giáo TS. Phan Th H ng Phúc
và h
ng, toàn th các
ã luôn
ng viên,
ng d n ch b o em t n tình trong su t quá trình th c hi n và
hoàn thành khoá lu n.
Em xin chân thành c m n các cô, chú cán b công nhân viên Tr i l n
gia công c a công ty c ph n CP ã t o i u ki n và giúp
trình th c hi n
tài.
góp ph n cho vi c hoàn thành khoá lu n
nh n
cs
em trong quá
ng viên, giúp
bi t n chân thành tr
t k t qu t t, em luôn
c a gia ình và b n bè. Em xin bày t lòng
c m i s giúp
quý báu ó.
Thái Nguyên, ngày
tháng
n m 2015
Sinh viên
Nguy n Nh Qu nh
ii
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 2.1. L ch tiêm phòng cho àn l n th t, l n h u b c a tr i .................... 17
B ng 4.1. K t qu công tác ph c v s n xu t ................................................. 33
B ng 4.2. T l m c h i ch ng hô h p theo àn và theo cá th .................... 34
B ng 4.3. T l l n m c h i ch ng hô h p theo tháng tu i ............................ 36
B ng 4.4. T l l n m c h i ch ng hô h p theo tháng ................................... 37
B ng 4.5. T l m c h i ch ng hô h p
l n theo tính bi t ............................ 38
B ng 4.6. T l l n ch t do m c h i ch ng hô h p ........................................ 39
B ng 4.7. Nh ng bi u hi n tri u ch ng c a l n m c b nh ............................. 40
B ng 4.8. B nh tích
B ng 4.9. Hi u qu
i th
l n m c b nh
ng hô h p ............................ 41
i u tr c a hai lo i thu c Tylogenta và Vetrimoxin L.A ..... 43
iii
DANH M C CÁC T
VI T T T
Cs
C ng s
Kg
Kilôgam
M2
Mét vuông
Ml
Mililít
Nxb
Nhà xu t b n
%
Ph n tr m
L 06
Landrace
L 11
Yorkshire
F1(DY)
Duroc x
Yorkshire
D(LY)
D=50%; L=25%; Y=25%
D(YL)
D=50%; Y=25%; L=25%
iv
M CL C
Trang
N .......................................................................................... i
L IC M
DANH M C CÁC B NG ...................................................................... ii
DANH M C CÁC T
VI T T T ........................................................ iii
M C L C .............................................................................................. iv
Ph n 1: M
1.1.
U................................................................................... 1
tv n
........................................................................................ 1
1.2. M c tiêu và yêu c u c a
tài .......................................................... 2
1.2.1. M c tiêu nghiên c u................................................................................ 2
1.2.2. Yêu c u c a
tài ................................................................................... 2
1.3. Ý ngh a c a
tài ............................................................................. 2
1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c ........................................................................... 2
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n ........................................................................... 2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ......................................................... 3
2.1. C s khoa h c ................................................................................. 3
2.1.1. Vai trò, ch c n ng sinh lý c a b máy hô h p ........................................ 3
2.1.2. H i ch ng hô h p
2.1.3. Nguyên t c, ph
l n.......................................................................... 4
ng pháp phòng và i u tr h i ch ng hô h p
l n... 15
2.2. Tình hình nghiên c u trong n
c và trên th gi i ............................ 19
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
c.......................................................... 22
2.2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i ........................................................ 24
Ph n 3:
IT
NG, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP
NGHIÊN C U ..................................................................................... 26
3.1.
it
ng và ph m vi nghiên c u ................................................... 26
3.2.
a i m và th i gian ti n hành ...................................................... 26
3.3. N i dung nghiên c u....................................................................... 26
v
ng pháp nghiên c u và các ch tiêu theo dõi ............................ 26
3.4. Ph
3.4.1. Các ch tiêu theo dõi.............................................................................. 26
3.4.2. Ph
3.5. Ph
ng pháp nghiên c u....................................................................... 27
ng pháp tính các ch tiêu ......................................................... 29
Ph n 4: K T QU
NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ....................... 30
4.1. K t qu ph c v s n xu t ................................................................ 30
4.1.1. Công tác ch n nuôi ................................................................................ 30
4.1.2. Công tác thú y ....................................................................................... 30
4.1.3. Công tác ch n oán và i u tr b nh ..................................................... 31
4.1.4. Công tác khác ........................................................................................ 32
4.2. K t qu nghiên c u ......................................................................... 33
4.2.1. K t qu theo dõi t l l n m c h i ch ng hô h p theo àn và
theo cá th ........................................................................................................ 33
4.2.2. K t qu theo dõi t l m c h i ch ng hô h p theo tu i
l n th t......... 36
4.2.3. K t qu theo dõi t l l n m c h i ch ng hô h p theo các tháng ......... 37
2.4.4. K t qu theo dõi t l m c h i ch ng hô h p theo tính bi t ................. 38
4.2.5. K t qu theo dõi t l l n ch t do m c h i ch ng hô h p .................... 39
4.2.6. K t qu theo dõi nh ng bi u hi n lâm sàng c a l n m c b nh . 40
4.2.7. K t qu theo dõi b nh tích c a l n m c b nh ............................... 41
4.2.8. K t qu theo dõi hi u qu
vetrimoxin L.A
i u tr c a 2 lo i thu c tylogenta và
l n m c h i ch ng hô h p .................................................. 42
Ph n 5: K T LU N, T N T I VÀ
NGH ................................... 45
5.1. K t lu n .......................................................................................... 45
5.2.
ngh ........................................................................................... 46
TÀI LI U THAM KH O
PH L C
1
Ph n 1
M
1.1.
U
tv n
Trong nh ng n m g n ây nhà n
gia c m có n ng su t và ch t l
ng cao t các n
tri n nh m m c ích nâng cao s n l
Nói
c ã liên t c nh p các gi ng gia súc,
ng và ch t l
n ngành ch n nuôi, tr
c tiên ph i k
c có n n ch n nuôi phát
ng s n ph m.
n ch n nuôi l n b i t m
quan tr ng và ý ngh a thi t th c c a nó. Ch n nuôi l n là m t trong ngành
em l i hi u qu kinh t cao, chính vì v y trong nh ng n m qua, ngành ch n
nuôi l n n
c ta ã
t nhi u thành t u m i, xu th chuyên môn hoá s n xu t,
ch n nuôi trong các trang tr i t p trung ngày càng ph bi n.
Bên c nh nh ng thành t u
ang ph i
và
i m t v i nhi u v n
t
c, ngành ch n nuôi l n n
c ta hi n
ph c t p, c trong công tác gi ng, th c n
c bi t là d ch b nh. V i hình th c ch n nuôi công nghi p t p trung hi n
nay, d ch b nh xu t hi n càng nhi u, ã và ang gây ra nh ng thi t h i không
nh . M c dù, t l ch t không cao nh ng gây thi t h i kinh t to l n, do l n
sinh tr
d n
ng, phát tri n ch m, tiêu t n th c n/kgTT cao, chi phí i u tr l n,
n làm gi m hi u qu ch n nuôi. H i ch ng hô h p
l n do nhi u
nguyên nhân gây ra, có th m t ho c nhi u nguyên nhân k t h p v i nhau
ho c t o i u ki n cho nguyên nhân th phát gây b nh làm cho
b nh
ng hô h p r t a d ng, ph c t p. Tuy nhiên, m i b nh
i m riêng và có nguyên nhân quy t
ó thì m i tìm ra ph
xác
c i mc a
u có
c
nh, ch khi khám phá ra nguyên nhân
ng pháp phòng và tr b nh hi u qu . Chính vì v y, vi c
nh nguyên nhân gây b nh r t c n thi t và có ý ngh a l n v m t khoa
h c và th c ti n.
góp ph n gi m b t thi t h i do h i ch ng hô h p gây ra
l n, em ti n hành th c hi n
tài:“Tình hình m c h i ch ng hô h p
àn
l n th t nuôi trong tr i gia công c a công ty c ph n CP Vi t Nam t i xã
H p Châu, huy n L
ng S n, t nh Hòa Bình và bi n pháp phòng tr ”.
2
1.2. M c tiêu và yêu c u c a
tài
1.2.1. M c tiêu nghiên c u
- Xác
nh m t s
c i m d ch t c a h i ch ng hô h p trên àn l n
th t nuôi t i tr i l n gia công c a công ty CP.
- Bi n pháp phòng tr h i ch ng hô h p trên l n.
-
ánh giá hi u qu
i u tr h i ch ng hô h p c a 2 lo i thu c kháng
sinh tylogenta và vetrimoxin L.A.
1.2.2. Yêu c u c a
N m
tài
c tình hình m c h i ch ng hô h p
àn l n th t nuôi trong
tr i gia công c a công ty c ph n CP Vi t Nam t i xã H p Châu, huy n
L
ng S n, t nh Hòa Bình và bi n pháp phòng tr .
1.3. Ý ngh a c a
tài
1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c
- Các k t qu nghiên c u
c i m d ch t h c h i ch ng hô h p
th t là nh ng t li u khoa h c ph c v cho các
l n
tài nghiên c u ti p theo
tr i l n gia công c a công ty CP.
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n
- Các k t qu nghiên c u v phòng tr b nh góp ph n ph c v tr c
ti p cho công tác s n xu t
tr i l n gia công c a công ty CP
và kh ng ch h i ch ng hô h p
kh e m nh.
ki m soát
l n th t, giúp cho àn l n th t ngày càng
3
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c
2.1.1. Vai trò, ch c n ng sinh lý c a b máy hô h p
i v i t t c các loài
n s s ng là có
l
ng O2. Trong m i phút, c th
O2 và th i ra 250ml CO2.
l
ng v t thì m t trong nh ng y u t quy t
có
l
ng v t c n 6 - 8ml
ng O2 thi t y u này và th i ra
ng CO2 ra kh i c th thì c th ph i th c hi n
c
ng tác hô h p.
Quy trình hô h p c a c th l n
c chia thành 3 quá trình:
- Hô h p ngoài: là quá trình trao
i khí gi a c th và môi tr
th c hi n
nh
ng
c
ph i thông qua các ph nang.
- Hô h p trong: là quá trình s d ng O2
- Quá trình v n chuy n CO2, O2 t ph i
ng tác hô h p
mô bào.
n mô bào và ng
c l i.
c i u khi n b ng c ch th n kinh th d ch và
c th c hi n b i các c quan hô h p. C quan hô h p c a l n g m
ng
d n khí (m i, h u, h ng, khí qu n, ph qu n) và ph i.
D c
b dày
m c
ng d n khí có h th ng th n kinh và h th ng m ch máu phân
c có tác d ng s
i m không khí tr
c khi vào
ng hô h p có nhi u tuy n ti t d ch nh y
trong không khí. Niêm m c
ng h
n ph i. Trên niêm
gi b i và d v t có l n
ng hô h p c ng có l p lông rung luôn chuy n
ng ra ngoài do ó có th
y các d v t ho c b i ra ngoài.
C quan th c m trên niêm m c
ng hô h p r t nh y c m v i các
thành ph n l có trong không khí. Khi có v t l , c th có ph n x ho, h t
h i… nh m
hô h p.
y v t l ra ngoài, không cho xâm nh p vào sâu trong
ng
4
Khí O2 sau khi vào ph i và khí CO2 th ra
c trao
i t i ph nang.
Ph i l n bao g m r t nhi u ph nang làm t ng di n tích b m t trao khí.
M t
ng tác hít vào và th ra
c g i là m t l n hít th . T n s hô
h p là s l n th /phút. T n s hô h p
l n kh e là: 10 - 20 l n/phút. Trong
tr
ng h p l n m c b nh ho c g p ph i m t s kích thích thì t n s hô h p s
thay
i có khi t ng lên ho c gi m xu ng.
2.1.2. H i ch ng hô h p
2.1.2.1.
l n
c i m h i ch ng hô h p
l n
Ho, khó th là tri u ch ng b nh lý
này có m i l a tu i,
c bi t th
c thù c a
ng hô h p. Tri u ch ng
ng g p l n sau cai s a và l n choai.
Ho là m t ph n x t ng ra ngoài nh ng v t l xâm nh p và gây kích
thích niêm m c
ho b t
ng hô h p nh ch t ti t, b i b n, vi khu n... Cung ph n x
u t nh ng n t nh y c m trên niêm m c qua h th n kinh mê t u
trung khu ho
niêm m c m i
hành t y. Kích thích h u, khí qu n, cu ng l
n
i, màng ph i,
u có th gây ho.
Ho t ng c n do viêm thanh qu n, viêm ph qu n, lòng khí qu n có
nhi u
m, ho
n lúc t ng h t các ch t kích thích ó.
Ho m nh, nhi u, vang th
Tr
ng do b nh
ng h p này t ch c ph i ít b t n th
Ho y u, ti ng tr m
h ng,
khí qu n, ph qu n.
ng.
c do t ch c ph i b t n th
ng n ng, b th m
t, tính àn h i gi m, màng ph i b dính nh trong b nh viêm ph i, viêm
màng ph i, lao, t th .
Ho ng n hay dài ch y u do thanh qu n quy t
nh. Ho vang, g n là do
thanh qu n kh e, óng kín. Ho kéo dài do thanh qu n không óng kín.
Ho
t do viêm khí qu n, viêm ph i, có nhi u niêm d ch.
Ho khan do viêm khí qu n, viêm màng ph i, lao ph i...
5
Ho có bi u hi n au g p trong b nh viêm màng ph i, h ng th y th ng
n ng, viêm niêm m c
c v
n dài chân, cào
ng hô h p n ng, bi u hi n lúc ho con v t khó ch u,
t...
Khó th là m t r i lo n hô h p ph c t p v i bi u hi n ra bên ngoài là
thay
i l c th , t n s hô h p, nh p th , th th . H u qu là c th thi u oxy,
niêm m c tím b m, trúng
Hít vào khó: Do
súc hít vào c v
ng c
c toan tính.
ng hô h p trên h p, lu ng khí i vào khó kh n. Gia
n dài, vành m i m r ng, b n chân d ng ra, l ng cong,
n. Do viêm thanh qu n, ph qu n, ph i th y th ng ho c do các b
ph n bên c nh viêm s ng chèn ép làm cho
ng hô h p trên h p, gia súc hít
vào khó.
Th ra khó: Do ph qu n b viêm, ph i m t tính àn h i. Gia súc th ra
khó kh n, b ng hóp l i, cung s
n n i lên, lòi dom. Các b nh th
ng g p:
ph i khí th ng, viêm ph qu n nh , viêm ph i, viêm màng ph i.
Th khó h n h p:
ng tác hít vào và th ra
u khó kh n, th
ng do
các b nh nh viêm ph i, th y th ng ph i, xung huy t ph i, tràn d ch ph i,
tràn khí màng ph i, u ph i và nh ng b nh truy n nhi m c p tính làm gi m
di n tích hô h p và gi m tính àn h i c a ph i (H V n Nam và cs, 1997) [8],
Nguy n Th Kim Lan và cs, 2003) [6].
Viêm ph i: b m t ph i và l p màng ng c
c lót m t l p màng
m ng g i là màng ph i. N u quá trình viêm ph i lan t i màng ph i thì g i là
viêm màng ph i. N u lan r ng b nh s n ng, con v t có bi u hi n au
n
vùng ng c.
Ngoài ra, t n s hô h p t ng gia súc th khó
t ng t, ch y d ch m i...
c ng là bi u hi n c a các b nh có liên quan t i ph i hay b nh
ng hô h p.
Theo Lê Minh Chí (2004) [2] h i ch ng hô h p không nh t thi t gây ra
nh ng tri u ch ng lâm sàng nói trên. Có khi gia súc b viêm ph i nh ng ít
6
bi u hi n ra ngoài.
ó là do n ng l c c a ph i v n áp ng
ch c ph n nên quá trình viêm c a ph i v n t
ng
i n
nh
cho ph n l n
m c
trung
bình n u con v t không b stress, hay làm vi c quá s c
John Carr (1997) [11], Cù H u Phú và cs (2002) [9], Stan Done (2002)
[12] cho bi t: các h i ch ng hô h p có th gây ra nh ng t n th t kinh t
áng
k trong ngành ch n nuôi l n
Vi t
nhi u n
c trên th gi i nói chung và
Nam nói riêng. Trong i u ki n ch n nuôi c a chúng ta hi n nay, h u nh
ch a có khu v c ch n nuôi t p trung nào có th kh ng ch và lo i tr
hoàn toàn h i ch ng hô h p. B nh x y ra quanh n m,
khi i u ki n nhi t
và
c bi t vào v hè - thu
m không khí t ng cao.
kh ng ch h i ch ng hô h p là v n
ch ng này liên quan
g p nhi u khó kh n. B i h i
n nhi u y u t khác nhau nh : Dinh d
ch m sóc, các y u t ngo i c nh, môi tr
ng, i u ki n
ng khí h u, các nguyên nhân do vi
khu n, vi rút, ký sinh trùng,trong ó có y u t
nguyên phát, có y u t
c
c xem là nguyên nhân
c xem là th phát. H i ch ng này do nhi u nguyên
nhân k t h p v i nhau ho c t o i u ki n cho nguyên nhân th phát gây b nh.
Vi c phân bi t c th t ng nguyên nhân r t khó kh n và ch có tính t
ch nêu lên
hi n sau, t
c y u t nào là chính xu t hi n tr
ng
i,
c và y u t nào là ph xu t
ó có bi n pháp phòng tr k p th i, hi u qu .
Trên th c t có nhi u nguyên nhân gây ra h i ch ng hô h p c a l n,
vi c xem xét th t
nh t. Tuy nhiên
y
it
các nguyên nhân này cho
n nay ch a th t th ng
ng nghiên c u là l n th t, chúng em th y có m t s
nguyên nhân chính sau:
2.1.2.2. Nguyên nhân gây b nh
* Nguyên nhân do vi khu n
Có nhi u tác gi khi nghiên c u v h i ch ng hô h p
nh n
nh: Vi khu n là nguyên nhân ch y u làm r i lo n ho t
l n
u
a ra
ng hô h p
7
l n. “Trong s vi khu n gây h i ch ng hô h p
l n ph i
c p t i vai trò quan
tr ng c a các vi khu n Pasteurella multocida, Bordetella bronchiseptica,
Haemophilus parasuis, Actinobacillus pleuropneumoniae và Streptococcus spp”
(Cù H u Phú, 2002) [9]. Ngoài ra còn có vi khu n Mycoplasma hyopneumoniae
gây viêm ph i mãn tính l n hay còn g i là b nh suy n l n...
+ Vi khu n Pasteurella multocida gây b nh t
(Pijoan C., 1992) [21], b nh có tính ch t lây lan m nh, th
ki n nhi t
,
m cao, th i ti t thay
i
huy t trùng
l n
ng x y ra khi i u
t ng t. Tri u ch ng c a b nh
ch y u là con v t s t cao, ho, khó th , b ng hóp l i
th , t n s hô h p
t ng. Giai o n sau c a b nh: xu t hi n các n t xu t huy t, t huy t
tai,
b ng, phía trong ùi, có th b tiêu ch y.
+ Vi khu n Bordetella brochiseptica gây b nh viêm ph i, viêm teo m i
l n t sau cai s a
n 5 tháng tu i (Nicolet J., 1992) [19]. Tri u ch ng c a
b nh: Con v t ng a m i, h t h i, ch y n
sau tr nên
c m i. N
c, có l n máu m ; xoang m i, x
mó, bi n d ng, hàm d
teo l i m t cách
c m i lúc
u l ng, v
ng c a hàm trên b teo, méo
i nhô ra, mõm nghiêng v m t bên ho c các vùng b
i x ng làm cho da b nh n l i, con v t khó l y th c n.
B nh có t l ch t th p nh ng kìm hãm s sinh tr ng và phát tri n c a l n (Cù
H u Phú, 2002) [9].
+ Vi khu n Haemophilus parasuis là nguyên nhân gây b nh th kín
(Glasser’s) và viêm ph i l n trong giai o n t sau 2 tu n
n 4 tháng tu i
(Nicolet J., 1992) [20]. Tri u ch ng ch y u c a b nh là con v t b viêm các
kh p nh kh p g i và kh p c chân, li t do viêm kh p, khó th . Ngoài ra,
th viêm ph i th
ng th y s có m t c a Haemophilus parasuis trong m t s
b nh khác nh
viêm ph i hóa m
Staphylococcus spp gây ra.
do vi khu n Streptococcus spp,
8
+ Vi khu n Actinobacilus pleuropneumoniae gây b nh viêm ph i màng
ph i l n (Nicolet J., 1992) [19], (
ng Xuân Bình và cs, 2007) [1], (Cù H u
Phú và cs, 2004) [10]: B nh có tính ch t lây lan m nh, th
choai; l n tr
ng thành c ng m c b nh nh ng
ng gây ch t l n
th nh h n. B nh xu t hi n
trong àn không có mi n d ch có th gây cho 15 - 39% l n mang tri u ch ng
lâm sàng nh g y y u, s t, kém n và khó th . M t s l n xu t hi n b nh tích
tím tái và m t s con th y b t l n máu
quanh mõm. Giai o n
u ch y u
là ho khan, sau ó b nh ti n tri n thì chuy n sang th th . Con v t th r t khó
kh n, th th b ng. B nh không gây ch t nhi u nh ng l n sinh tr
tiêu t n th c n cao. Ch t do m c b nh c p tính th
sau khi có tri u ch ng lâm sàng và trong nhi u tr
không có d u hi u gì. T l ch t có th lên
Vi khu n gây b nh có th
không khí
trong n
ng ch m,
ng x y ra sau 4 - 6 ti ng
ng h p l n có th ch t mà
n 30 - 50% l n b nh.
c truy n qua ti p xúc tr c ti p ho c qua
kho ng cách ng n. M m b nh có th t n t i qua th i gian dài
c l nh ( 30 ngày
mô ph i và ch t th i ra
200C), nhi u gi trong khí dung, t n t i 4 ngày
nhi t
phòng. Tuy nhiên Actinobacillus
pleuropneumoniae có th b di t nhanh chóng
sát trùng thông th
i u ki n khô và các hóa ch t
ng.
Khi m khám các ca b nh c p tính th y các vùng t ch c ph i không
th
ng
u,
th m, nh t là các thùy uôi c a ph i. Ho i t có th th y các vùng
này trong các ca n ng, b b nh lâu. Màng ph i viêm dính có fibrin bao ph trên
b m t ph i, th
ng viêm dính l ng ng c kèm theo th m xu t d ch.
Ch n oán b nh có th d a trên quan sát các tri u ch ng lâm sàng k t h p
v i các b nh tích
c tr ng khi m khám. Nuôi c y b nh ph m phân l p có th
cho k t lu n chính xác. Các ph n ng huy t thanh h c bao g m ph n ng ch n
oán k t h p b th và các xét nghi m ELISA c ng th
ng
c s d ng.
9
+ Vi khu n Streptococcus spp gây nhi m trùng máu c p tính, viêm
màng não, viêm a kh p và viêm ph i
B nh th
l n ( ào Tr ng
ng x y ra c p tính, gây ch t l n
t và cs, 1996) [3].
t ng t. B nh có th lây cho ng
và m t s gia súc khác. Th b nh viêm não, màng não th
con t 1
n 3 tu n tu i. Th viêm kh p, viêm ph i th
sau cai s a và l n con tr
gây b nh
ng x y ra
ng x y ra
i
l n
l n con
ng thành. Ngoài ra Streptococcus c ng là tác nhân
ng sinh d c, s y thai
l n nái, gây viêm vú...
+ Vi khu n nguyên th y Mycoplasma hyopneumoniae gây b nh viêm
ph i mãn tính (còn g i là b nh suy n l n) giai o n t sau cai s a
tr
ng thành, tri u ch ng b nh ch y u là ho dai d ng,
n khi
c bi t khi g p th i
ti t nóng m, nuôi nh t ch t tr i (Ross, 1992) [22]. B nh x y ra ch y u
th
mãn tính v i tri u ch ng ho kéo dài nhi u ngày (có th hàng tháng, hàng n m
l n nái), ho khan, ho ch y u vào sáng s m và v
bình th
ng nh ng sinh tr
l n và ít khi th y
l n tr
ng ch m. B nh th
êm. Con v t v n n u ng
ng th y d
i d ng mãn tính
c 6 tu n tu i. B nh x y ra nhi u nh t
giai o n ang l n và giai o n tr
àn l n
ng thành.
Tri u ch ng lâm sàng c a viêm ph i do Mycoplasma bi u hi n ho khan
và ch m l n, không s t ho c ít có s nguy hi m v ch c n ng hô h p nh ng
s tr nên nghiêm tr ng khi s c
kháng gi m sút, xu t hi n các vi khu n k
phát gây nên các d u hi u n ng h n c a d ch viêm ph i
a ph
ng. L n bi u
hi n s t, m t li bì, khó th , da tím tái và ch t.
B nh th
ng lây lan do ti p xúc tr c ti p ho c gi a các àn trong cùng
khu v c. Vi c lây truy n t con này sang con khác có th hoàn toàn không có
hi u qu và ôi khi có th không x y ra gi a các con cùng chu ng. Tuy nhiên,
s lây truy n qua không khí hình nh
àn nuôi kín không có Mycoplasma.
c coi là cách nhi m b nh c a các
10
Vi c ch n oán b nh có th
b nh tích ph i
t hi u qu
m c
nh t nh qua ki m tra
lò sát sinh, n i mà bi u hi n rõ các b nh tích
các thùy ph i. B nh tích viêm, t huy t
ph i th
ng có màu
phát hi n d dàng. Tuy nhiên, ki m tra b nh tích c a ph i
cho phép xác nh chính xác v th i gian lúc b t
Vi c phân l p m m b nh th
hyopneumoniae, nên ph
h ng, có th
lò sát sinh không
u nhi m b nh trong àn.
ng khó th c hi n
ng pháp nuôi c y ít khi
m t xét nghi m ch n oán. Ph
c th y trong
i v i Mycoplasma
c s d ng ph bi n nh
ng pháp ch n oán ph bi n hi n nay dùng
ph n ng mi n d ch hu nh quang, v i b nh ph m là t ch c mô ph i l n nghi
m c b nh. Ho c s d ng ph n ng k t h p b th hay k thu t ELISA.
* Nguyên nhân do vi rút
+ Nguyên nhân do vi rút gây h i ch ng r i lo n sinh s n và hô h p
Theo Stan Done (2002) [12]: Các vi rút gây b nh cho l n th
ng
xuyên nh t là vi rút gây b nh cúm l n (Swine Influenza) và vi rút gây h i
ch ng r i lo n sinh s n và hô h p
l n (Porcine Reproductive and
Respiratory Syndrome - PRRS). Ngoài ra còn có m t lo i vi rút khác n a là
PCV2 (Porcine circo vi rút type 2).
K t qu nghiên c u c a Benfield (1992) [15], Li (2006) [18] cho th y
vi rút PRRS có quan h g n g i v m t sinh h c, c u trúc và di truy n v i vi
rút gây viêm
SHF
ng m ch truy n nhi m
kh . D a vào các
ng a, vi rút LDV
c i m ó mà ng
i ta
chu t và vi rút
a 4 vi rút vào m t
nhóm m i, các Arteri vi rút.
ây là lo i vi rút ARN, có v b c và c ng có kh n ng sinh s n trên
các t bào
n nhân và t bào
i th c bào, và có kh n ng i qua nhau thai
gây b nh cho bào thai.
Vi t Nam, b nh
c phát hi n l n
nh p t M (10/51 con có huy t thanh d
u vào n m 1997 trên àn l n
ng tính). K t
u n m 2007
n
11
nay, nhi u
a ph
h i nghiêm tr ng,
ng ã x y ra d ch trên l n, làm ch t nhi u l n, gây thi t
c bi t
các tr i ch n nuôi công nghi p, t p trung. Trong
tháng 3/2007 d ch xu t hi n t i H i D
ng b ng sông H ng g m: H i D
ng, sau ó xu t hi n t i 7 t nh thu c
ng, H ng Yên, Qu ng Ninh, Thái Bình,
B c Giang, B c Ninh và H i Phòng. Tháng 5/2007 d ch phát ra t i Qu ng
Nam và sau ó ti p t c phát hi n th y
N ng. K t qu xét nghi m ã xác
t nh Qu ng Ngãi và thành ph
à
nh nguyên nhân gây b nh là vi rút PRRS.
Tri u ch ng lâm sàng c a PRRS r t thay
ch ng vi rút, tr ng thái mi n d ch c a c th c ng nh
sóc. B nh c nh lâm sàng xu t hi n
m ts
i và ph thu c vào các
i u ki n qu n lý ch m
àn ch y u là k t qu c a s
nhi m vi rút t cá th m c b nh và vi c truy n vi rút t nhau thai c a con m
m c b nh sang bào thai th
ng x y ra vào k ch a th ba. Tri u ch ng lâm
sàng c a b nh trong các nhóm l n có th
c tóm t t nh sau:
- Th i gian nung b nh t 3 - 5 ngày.
- Các d u hi u
u tiên là b
n, s t và ch ng xanh da (Cyanosis). Các
tri u ch ng lâm sàng ti p theo tùy thu c vào tu i l n và giai o n mang thai.
- L n nái giai o n c n s a: Trong tháng
u tiên khi b nhi m vi rút l n
bi ng n t 7 - 14 ngày, chi m t 10 - 15% àn; s t 39 - 400C, s y thai th
ng
vào giai o n cu i, chi m t 1 - 6%; tai chuy n màu xanh trong th i gian ng n,
chi m 2%;
non chi m 10 - 15%;
d c ho c ch m
ng d c tr l i sau khi
- L n nái giai o n
ho c hôn mê;
; ho và có d u hi u viêm ph i.
và nuôi con: Bi ng n, l
viêm vú (tri u ch ng i n hình),
màu, l
ng d c gi 3 - 5 tu n sau th tinh; ình
i u ng n
c, m t s a và
s m kho ng 2 - 3 ngày, l n s sinh da bi n
ra thai g chi m 10 - 15% (thai ch t trong 3 - 4
tu n cu i c a thai k ); l n con ch t ngay sau khi sinh chi m 30%; l n con sinh
ra y u, tai chuy n màu xanh, kho ng d
i 5% và duy trì trong vài gi . Pha c p
tính kéo dài trong àn t i 6 tu n, i n hình là
non, t ng t l thai ch t ho c
12
y u, t ng s thai g , ch t l u trong giai o n 3 tu n cu i tr
c khi sinh,
vài àn có th t i 30% s l n con
àn con có th t i
c sinh ra. T l ch t
m t
70% tu n th 3 - 4 sau khi xu t hi n tri u ch ng. R i lo n sinh s n có th kéo
dài 4 - 8 tháng tr
c khi tr l i bình th
vi c sinh s n r t khó ánh giá,
ho c s y thai. nh h
15%, gi m s l
ng lâu dài c a PRRS t i
c bi t v i nh ng àn t ng s l n ph i gi ng l i
ng c a PRRS t i s n xu t nh sau: T l sinh gi m 10 -
ng con s ng sót sau sinh, t ng l
h u b có kh n ng sinh s n kém,
m b
ng. nh h
ng con ch t khi sinh, l n
s m, t ng t l s y thai, chi m 2 -3%, l n
n giai o n sinh con .
-L n
lâm sàng
c: S t trong th i gian ng n, kém n, hôn mê và có tri u ch ng
ng hô h p. L n
tinh trùng kém ch t l
c gi ng m c PRRS s không còn sinh l c và
ng.
- L n con theo m : H u nh l n con sinh ra ch t sau vài gi . N u s ng sót
s ti p t c ch t vào tu n th nh t sau khi sinh, m t s ti p t c s ng
n lúc cai
s a nh ng có th có tri u ch ng khó th và tiêu ch y. T l ch t tr
c khi cai
s a t 10 - 40%. Tri u ch ng ch y u: l n
r , g y còm do b
th nhanh; s ng mí m t và k t m c, ôi khi ng
mang tính ch n oán
con ôi khi a ch y, khi
i v i l n con d
i ta cho ây là tri u ch ng
i 3 tu n tu i m c h i ch ng PRRS; l n
c i u tr b ng kháng sinh không cho th y hi u qu .
- L n cai s a và l n choai: Bi u hi n
th ; xu t huy t d
ói, chân cong,
i da, tai th
r , viêm ph i, th nhanh và khó
ng tím xanh, lông c ng và gi m t ng tr ng.
T l ch t ôi khi lên t i 12 - 20% do viêm ph i, l n b nh ch t th
ng do b i
nhi m v i vi khu n k phát.
- L n v béo và l n s p xu t chu ng: L n m v i tri u ch ng gi ng
nh cúm. Bi u hi n viêm ph i, th
ng k phát do Pasteurella multocida ho c
Mycoplasma hyopneumoniae. Th i gian m có th kéo dài
ch t t 4 - 5%.
n 3 tu n, t l
13
+ Vi rút gây b nh cúm l n (Swine influenza vi rút - SIV) Influenza vi
rút type A (H1N1) gây b nh cúm l n
t s sinh
m i l a tu i, t p trung trong giai o n
n 2 tháng tu i (Easterday và Hinshaw, 1992) [17]. Vi rút có kh
n ng bám vào các lông mao phát tri n t l p màng nh y. Vi rút cúm l n là
nguyên nhân quan tr ng c a h i ch ng hô h p
M , châu Âu và ông Á.
B nh cúm l n n m 1918 do vi rút cúm A (H1N1) nh ng các ch ng khác (cúm
th
ng) c ng
c kh ng
nh trong m t s tr
ng h p gây ra r i lo n hô h p
khi có thêm vai trò c a m t s tác nhân do vi khu n k phát trong các àn l n.
D ng c
i n c a b nh gây nên
chán n, ph bi n là ho, ch y n
d ch c p tính, v i bi u hi n m t m i,
c m i và viêm k t m c.
d ch x y ra nhanh
và kh i b nh c ng nhanh sau 5 - 7 ngày, t l ch t th p n u không x y ra
nhi m trùng k phát. Th i gian
b nh ch 1 - 2 ngày, t l m c b nh cao
(100%) t l ch t th p (1%). S y thai có th x y ra trong àn l n nái sinh s n
n a sau th i k mang thai.
Trong các àn m c b nh mãn tính tri u ch ng có th nh h n, c ng
không ph i m i tri u ch ng
u
c bi u hi n. Vi rút ôi khi phân l p
t nh ng l n không có tri u ch ng b nh hô h p. Kháng th th
th b o h l n con t i 12 tu n tu i, d n
n hi n t
c
ng t m có
ng l n m c b nh nh ng
không bi u hi n lâm sàng này, các tri u ch ng lâm sàng ôi khi bi u hi n khi
l n ã
c 12 - 24 tháng tu i.
Vi rút lây lan qua ti p xúc tr c ti p, qua b i khí ho c nh ng h t n
nh . Nó không t n t i lâu trong môi tr
c
ng. Vi rút d b vô ho t nh ng t n t i
lâu trong i u ki n l nh. Chim có th mang trùng.
Qua m khám th y nh ng vùng t huy t có ranh gi i
tim và có th
thùy
nh, thùy
các thùy khác c a ph i. Ch t nh y và d ch r viêm th y
qu n. Ch n oán lâm sàng các
lây lan nhanh c a b nh
d ch c
i n
c
n gi n hóa nh
ng hô h p. B nh mãn tính khó xác
ph
c tính
nh h n. Hi u
14
giá kháng th t ng lên trong các m u huy t thanh c n
Ph n ng HI th
quan tr ng
ng
xác
c xem là nghi ng .
c s d ng, nh ng các ph n ng ELISA có vai trò
nh b nh.
+ R i lo n hô h p do Corona vi rút (Porcine Respiratory Corona vi rút).
Corona vi rút hô h p c a l n có th
ng huy t thanh h c t các tr
c xác
nh b ng m t s ph n
ng h p nghi ng . Vi rút có th gây viêm ph i
bi u hi n: s t, ho, m t m i và ch t. Tuy nhiên, b nh c ng có th xu t hi n
d ng c n lâm sàng.
* Nguyên nhân do ký sinh trùng
Theo Corwin và cs (1992) [16], m t trong nh ng nguyên nhân gây
ng hô h p là do giun ph i l n Metastrongylus gây b nh khi ký sinh
b nh
khí qu n và nhánh ph qu n c a l n. Tri u ch ng: L n b nh g y còm, suy
dinh d
ng, hi n t
ng ho rõ nh t vào sáng s m và bu i t i. Giai o n
con v t v n n u ng bình th
u
ng nh ng g y d n, giai o n sau n ít, khó th
và ch t.
Corwin và cs (1992) [16] cho bi t, u trùng giun
a l n Ascaris suum
gây ra trong giai o n di hành qua ph i. Tri u ch ng b nh: th nh tho ng ho,
l n b nh g y còm, lông x c ng và ch m l n.
* Nguyên nhân do i u ki n ngo i c nh
Theo V
ình V
ng (2004) [14]. Nhi t
,
m cao, n ng
c trong chu ng nuôi (H2S, NH3, CO2...) t ng cao, th c n khô
Các y u t này s tác
ng tr c ti p lên niêm m c
ng ti t d ch. D ch ti t ra nhi u là môi tr
có trong
ng hô h p trên sinh tr
khí
d ng b t...
ng hô h p gây ph n
ng thu n l i cho các vi khu n s n
ng, phát tri n. Khi s c
kháng c a con
v t gi m sút, các vi khu n này s nhân lên nhanh chóng, t ng lên c v s l ng
và
cl c
gây b nh.
15
Ngoài ra, m t
t v sinh không
nuôi ông, n n chu ng g gh , tình tr ng stress, y u
m b o, l n con sau cai s a ho c chuy n àn nh ng i u
ki n ch m sóc nuôi d
ng kém...
hô h p và viêm ph i
àn l n.
u d n t i làm t ng t l h i ch ng r i lo n
Do ó, mu n gi m h i ch ng hô h p, ngoài vi c nâng cao s c
kháng cho l n, h n ch s có m t c a m m b nh trong khu v c chu ng
nuôi, c n ph i
ng th i h n ch t i a các tác
ng x u do i u ki n
ngo i c nh gây nên.
2.1.3. Nguyên t c, ph
ng pháp phòng và i u tr h i ch ng hô h p
l n
2.1.3.1. Nguyên t c phòng b nh
công tác phòng b nh
t hi u qu cao c n th c hi n các biên
pháp sau:
* Phòng b nh khi ch a có d ch
- Phòng b nh b ng ch m sóc nuôi d
Nuôi d
dinh d
ng, ch m sóc t t cho àn l n
ng, nh m nâng cao s c
Th
ng và qu n lý
m b o kh u ph n n
y
kháng c a chúng v i b nh d ch.
ng xuyên theo dõi àn l n, phát hi n s m l n có bi u hi n lâm
sàng, cách ly i u tr k p th i ho c x lý
tránh lây nhi m b nh trong àn.
- Phòng b nh b ng v sinh thú y
Th c hi n v sinh chu ng tr i và môi tr
ng ch n nuôi l n.
m bào
chu ng tr i kín, m vào mùa ông và thoáng mát, khô s ch vào mùa hè, m t
nuôi nh t v a ph i.
Phòng tr t ng h p là bi n pháp quan tr ng nh t g m: V sinh, tiêu
chu ng tr i th
ng xuyên,
c
nh k phun thu c sát trùng: ki m soát n ng
NH3, CO2 trong chu ng nuôi.
Nên t túc v con gi ng, n u nh p gi ng t bên ngoài thì nên mua
gi ng t nh ng vùng an toàn d ch. L n mua v ph i nh t riêng
theo dõi ít
16
nh t m t tháng, n u không có tri u tr ng ho, khó th thì m i nh p àn.
v i
i
c gi ng, c n ph i ch t ch h n: ki m tra l i lai l ch, ngu n g c, nh t
riêng ít nh t hai tháng, hàng ngày theo dõi tri u ch ng hô h p sao cho
b om i
m
a vào s d ng.
- Phòng b nh b ng v c xin:
V c xin d a trên c s các vi sinh v t có tính gây b nh nh ng không có
tác
ng có h i.
i u này
t
c b ng các bi n
i vi sinh v t ó theo m t
s cách nên khi gây nhi m vào c th s kích thích áp ng mi n d ch t bào
ho c mi n d ch d ch th nh ng không gây ra h u qu b nh lý do vi sinh v t ó.
V c xin vô ho t: Lo i v c xin này d a trên các vi sinh v t ã b di t
b ng hóa ch t, nhi t
nh ng có nh
hay tia x . Nói chung, các v c xin vô ho t an toàn
c i m là kích thích áp ng mi n dich t
nh k tiêm nh c l i
V c xin nh
bi n
ng
i y u nên ph i
t o mi n d ch ch c ch n.
c
c: V c xin này d a trên các vi sinh v t s ng ã
c
i nên khi gây nhi m vào c th gia súc s t o ra các áp ng mi n d ch
nh ng không gây
c b nh, hay cùng l m là b nh nh (ch là ph n ng áp
ng mi n d ch), có th gi m
c b ng nhi u cách khác nhau, b ng các y u t
v t lý, hóa h c hay b ng tác nhân sinh h c nh nuôi c y nhi u
ng v t không c m th
gi m
c. Nói chung, v c xin nh
l c h n v c xin ch t, nh ng do v c xin nh
c
h i b o qu n, s d ng ph i c n th n h n. Th
t l nh, th m chí trong nhi t
i trên c th
c
c có hi u
c là vi sinh v t s ng, nên òi
ng gi v c xin trong nhi t
l nh âm sâu.
Quy trình phòng b nh b ng v c xin
l n th t và l n nái sinh s n, nái h u b
i v i m t s b nh
c trình bày
b ng 2.1.
ng hô h p
17
B ng 2.1. L ch tiêm phòng cho àn l n th t, l n h u b c a tr i
Lo i
Tu i c a l n
l n
(Tu n tu i)
Lo i v c xin s
Phòng b nh
d ng
4
Boringer
Tai xanh
L n th t
5
HC – Vac
D ch t
và
6
Mycoplasma
Suy n
l nh u
7
Aftofor
L m m long móng
b
9
HC – Vac
D ch t (nh c l i)
11
Aftofor
L m m long móng
(nh c l i)
* Phòng khi có d ch
B nh này ph i s d ng bi n pháp phòng tr t ng h p m i
cao trong vi c phòng tr d ch b nh, t o cho con v t s c
tr
t hi u qu
kháng t t, sinh
ng, phát tri n nhanh.
Ph i có chu ng cách ly
nuôi d
ng nh ng l n m i nh p ho c
nh ng l n m.
Ph i
nuôi b ng n
quét vôi t
B id
nh k sát trùng, tiêu
c chu ng tr i, phân rác, d ng c ch n
c vôi 20%, NaOH 10%, crizin 5 - 10%, formon 5%, r c vôi b t,
ng.
ng t t àn l n m, cho th c n d tiêu,
protein, vitamin và
mu i khoáng, có th tr n thêm khoáng sinh oreomicin, tetramycin và th c n
phòng b nh.
2.1.3.2. Nguyên t c i u tr
B nh lý c a h i ch ng hô h p g m hai quá trình là r i lo n
h p và nhi m khu n
ng hô
ng hô h p. H u qu là do con v t ho nhi u, khó th ,
ph i b viêm n ng, d n t i m t d n ch c n ng hô h p, c th thi u oxy tr m
18
tr ng, l
ng axit lactic sinh ra nhi u nh ng chuy n hóa không k p nên c th
con v t b trúng
c toan mà ch t. B i v y,
i u tr h i ch ng hô h p c n
tuân theo nguyên t c c th nh sau:
+ Phát hi n s m và k p th i i u tr : c n ti n hành cách ly l n b nh và
theo dõi ch t ch hi n t
và
a ra ph
ng ho, khó th c a con v t b b nh, xác
ng pháp i u tr k p th i không
nh b nh
con v t b nhi m khu n và
viêm ph i quá n ng gây khó kh n cho vi c i u tr .
+ i u tr c n nguyên ph i k t h p i u tr tri u ch ng: vi c i u tr có
th dùng li u pháp khác nhau
t
c m c ích lo i tr c n nguyên.
i u tr h i ch ng hô h p do vi khu n gây ra thì vi c i u tr kháng sinh
không th tránh kh i, tuy nhiên vi c l a ch n kháng sinh
ki m tra qua th kháng sinh
và ki m nghi m qua th c t
i u tr c n ph i
i u tr . Vì m t s
lo i kháng sinh trên lý thuy t có tác d ng r t t t v i vi khu n gây b nh, nh ng
khi th kháng sinh
khu n ã t ng
và trên th c t
i u tr l i không có hi u qu cao do vi
c l c ho c bi n ch ng, gây kháng thu c ho c nh n thu c.
Ngoài ra, ph i tuân th
úng nguyên t c s d ng kháng sinh.
ng th i v i
vi c i u tr c n nguyên c n k t h p i u tr tri u ch ng. Tri u ch ng c a h i
ch ng hô h p th
ng là ho, khó th , có th b s t... do ó c n s d ng thu c
có tác d ng long
m, giãn ph qu n, c t c n ho giúp cho quá trình l u thông
khí
c t t và dùng các thu c có tác d ng kháng viêm, gi m au, h s t,
tránh quá trình viêm lan r ng
gi m m c
tr m tr ng c a b nh. Ngoài ra,
k t h p b sung thêm các lo i vitamin, thu c tr s c, tr l c...,
kháng c a c th , giúp nhanh chóng ph c h i
+
ng hô h p b t n th
i u tr b nh ph i k t h p ch m sóc nuôi d
m c th p nh t tác
t ng s c
ng t t
h n ch t i
ng c a b nh nguyên, giúp con v t nâng cao s c
ch ng l i các y u t b t l i.
ng.
kháng
