Đánh giá ảnh hưởng của độ cao tới mức độ bị bệnh do nấm Ceratocystis sp. gây hại trên Keo lai (Acacia hybrid) trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

------------------------------------------

D
Tên

NG V N DUY

tài:

ÁNH GIÁ NH H
NG C A
CAO T I
M C
B B NH DO N M CERATOCYSTIS SP.
GÂY H I TRÊN KEO LAI (ACACIA HYBRID)
TRÊN A BÀN T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành : Qu n lý Tài nguyên r ng
Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 – 2015

Thái Nguyên, 2015


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

------------------------------------------

D
Tên

NG V N DUY

tài:

ÁNH GIÁ NH H
NG C A
CAO T I
M C
B B NH DO N M CERATOCYSTIS SP.
GÂY H I TRÊN KEO LAI (ACACIA HYBRID)
TRÊN A BÀN T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

IH C

H ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành
: Qu n lý Tài nguyên r ng
L p
: 43 – QLTNR - N02
Khoa
: Lâm nghi p
Khóa h c
: 2011 - 2015
Gi ng viên h ng d n : TS. Nguy n Công Hoan
n v công tác: Gi ng viên Khoa Lâm nghi p - Tr ng HNLTN

Thái Nguyên, 2015


L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân

tôi, các s li u và k t qu nghiên c u trình bày trong khóa lu n là quá trình
i u tra trên th c

a hoàn toàn trung th c, khách quan.

Thái Nguyên, tháng 05 n m 2015

Xác nh n giáo viên h

ng d n

TS. Nguy n Công Hoan

Ng

D

i vi t cam oan

ng V n Duy

XÁC NH N C A GIÁO VIÊN CH M PH N BI N
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên
ã s a ch a sai sót sau khi H i
(Ký, h và tên)

ng ch m yêu c u


L IC M

Trong môi tr

ng làm vi c n ng

N
ng nh hi n nay,

c u ngày càng cao c a xã h i, thì hành trang ra tr

áp ng nhu

ng c a m i sinh viên

không ph i là ch n m v ng chuyên môn v m t lý thuy t, mà còn ph i gi i
v th c hành.
Th c t p t t nghi p là m t giai o n r t quan tr ng giúp cho m i sinh
viên có i u ki n c ng c ki n th c ã h c t p trong nhà tr
cho m i sinh viên t trao d i ki n th c c a b n thân

ng và là c h i

ngoài th c t nh m

chu n b hành trang cho công vi c sau này.
Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân và
ch nhi m khoa Lâm nghi p tr

ng

c s nh t trí c a ban

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, tôi ti n

hành th c hi n khóa lu n: “ ánh giá nh h

ng c a

cao t i m c

b nh do n m Ceratocystis sp. gây h i trên Keo lai (Acacia hybrid) trên

b
a

bàn t nh Thái Nguyên”.
Tôi xin chân thành c m n ban ch nhi m khoa Lâm nghi p, các th y,
các cô ã truy n

t cho tôi nh ng ki n th c quý báu trong quá trình h c t p

và rèn luy n

ng

tr

i h c Nông Lâm Thái nguyên.

Tôi xin chân thành c m n th y giáo TS. Nguy n Công Hoan ã
nhi t tình, h

ng d n ch b o hoàn thành bài khóa lu n này.

Tôi xin chân thành c m n UBND huy n
L

ng,

iT ,

nh Hóa và ng

i dân ã nhi t tình giúp

cho em trong su t th i gian th c hi n
Do trình

ng H , Võ Nhai, Phú
t o i u ki n

tài.

và th i gian có h n, b

c

u làm quen v i ph

ng pháp

nghiên c u vì v y khóa lu n c a tôi không tránh kh i nh ng thi u sót, em r t
mong nh n
c a tôi

cs

óng góp quý báu c a các th y cô và các b n

tài

c hoàn thi n h n.

Tôi xin chân thành c m n.

Thái nguyên, tháng 05 n m2015
Sinh viên th c hi n
D

ng V n Duy


DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 4.1 : B ng t l b b nh và m c

b b nh c a t ng OTC ................... 30

B ng 4.2: B ng s li u t l b nh do n m Ceratocystis sp. gây ra trên cây Keo
lai theo

cao. ................................................................................................ 33

B ng 4.3. B ng ki m

nh ANOVA t l b b nh theo

cao...................... 34

B ng 4.4. Th hi n k t qu ki m nh sâu ANOVA dùng ki m nh (LSD)......... 35
B ng 4.5: So sánh m c
B ng 4.6: b ng ki m

b b nh theo c p
nh ANOVA m c

cao ....................................... 36
b b nh theo

cao ................. 37

B ng 4.7: Th hi n k t qu ki m nh sâu ANOVA dùng ki m nh (LSD)....... 37
B ng 4.8: T l b b nh theo

a i m ............................................................ 38

B ng 4.9. B ng ANOVA v t l b b nh theo

a i m ................................ 39

B ng 4.10: Th hi n k t qu ki m nh sâu ANOVA dùng ki m nh (LSD)..... 40

B ng 4.11: M c

b b nh theo

B ng 4.12. B ng ki m

a i m ...................................................... 41

nh ANOVA m c

b b nh theo

a i m ........... 43

B ng 4.13: Th hi n k t qu ki m nh sâu ANOVA dùng ki m nh (LSD)..... 43


DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 3.1: Th qu , s i c n m và bào t hình thành trên cà r t ..................... 22
Hình 4.1: Cây b b nh ch t héo ...................................................................... 28
Hình 4.2: V t en trên thân ............................................................................. 28
Hình 4.3: N m b nh th

ng xâm nh p vào cây qua v t c t t a cành ............. 29

Hình 4.4: N m phát tri n trong thân cây làm g bi n màu ............................. 29
Hình 4.5: Bi u

bi u di n t l b b nh trung bình do n m Ceratocystis sp.

gây ra trên cây Keo lai gi a các khu v c nghiên c u. ............................ 32
Hình 4.6: Bi u

bi u di n m c

b b nh trung bình do n m Ceratocystis

sp. gây ra trên cây Keo lai gi a các khu v c nghiên c u. ....................... 33
Hình 4.7: Bi u
Hình 4.8: Bi u

bi u di n t l b b nh do n m Ceratocystis sp. theo
bi u di n m c

trên cây Keo lai theo c p
Hình 4.9: Bi u

b b nh do n m Ceratocystis sp. gây ra

cao.............................................................. 36

bi u di n t l b b nh do n m Ceratocystis sp. gây ra trên

cây Keo lai theo
Hình 4.10: Bi u

cao. .. 34

a i m. ....................................................................... 38

bi u di n m c

trên cây Keo lai theo

b b nh do n m Ceratocystis sp. gây ra

a i m. ................................................................ 42


DANH M C CÁC T

VI T T T

ACIAR

: Trung tâm Nghiên c u nông nghi p Qu c T

ANOVA

: Phân tích ph

CIFOR

: Trung tâm Lâm nghi p Qu c T

ng sai

NN&PTNT : Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
TW

: Trung

ng

LSD

: Phép ki m

R

:M c

P

: T l b b nh

OTC

: Ô tiêu chu n

NXB

: Nhà xu t b n

nh

b b nh

M CL C
Trang
U .......................................................................................... 1

PH N 1. M
1.1.

tv n

................................................................................................... 1

1.2. M c tiêu và yêu c u c a
1.3. Ý ngh a c a

tài ................................................................... 2

tài nghiên c u .................................................................... 3

Ph n 2. T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 4
2.1. C s khoa h c ........................................................................................... 4
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c ................................................ 5

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i .......................................................... 5
2.2.1.1. Nghiên c u v b nh h i Keo ................................................................ 7
2.2.1.2. Nghiên c u v n m Ceratocystis sp. .................................................... 7
2.2.2. Tình hình nghiên c u

Vi t Nam .......................................................... 8

2.2.2.1. Nghiên c u v gây tr ng Keo lai ......................................................... 8
2.2.2.2. Nghiên c u v b nh h i Keo ................................................................ 9
2.2.2.3. Nghiên c u v n m Ceratocystis sp. .................................................. 11
2.3. T ng quan khu v c nghiên c u ................................................................ 12
2.3.1. V trí
2.3.2.

a lý ............................................................................................ 12

a hình,

a th ................................................................................... 12

2.3.3. Khí h u, th y v n .................................................................................. 13
2.3.3.1.

c i m khí h u ............................................................................... 13

2.3.3.2. Ch
2.3.4.

th y v n ................................................................................... 14

a ch t, th nh ng ............................................................................... 15

2.3.5. Hi n tr ng

t ai và tài nguyên r ng ................................................... 15

2.3.6. i u ki n kinh t - xã h i ...................................................................... 16
2.3.6.1. Dân t c, dân s và lao

ng ............................................................... 16

2.3.6.2. Giáo d c, y t ..................................................................................... 17


2.3.6.3. C s h t ng ...................................................................................... 17
2.3.7. Nh n xét và ánh giá chung .................................................................. 18
2.3.7.1. Thu n l i ............................................................................................ 18
2.3.7.2. Khó kh n ............................................................................................ 18
NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ...20

Ph n 3.

IT

3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 20

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................... 20

3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 20
3.3.1. Mô t , ph ng pháp phân l p và mô t
3.3.2. ánh giá nh h

ng c a c p

cao

c i m hình thái c a n m b nh ..... 20
n s phát tri n c a b nh h i Keo

lai ..................................................................................................................... 20
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 21

3.4.1. Mô t , ph ng pháp phân l p và mô t

c i m hình thái c a n m b nh..... 21

3.4.1.1. Mô t các tri u ch ng b nh ................................................................ 21
3.4.1.2. Ph

ng pháp phân l p và mô t

c i m hình thái c a b nh........... 21

3.4.1.3.

c i m c a n m Ceratocystis sp. ................................................ 22

3.4.2. Ph

ng pháp thu th p s li u ................................................................ 23

3.4.2.1. Ph

ng pháp ngo i nghi p................................................................. 25

3.4.2.2. Ph

ng pháp n i nghi p .................................................................... 25

Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................. 27
4.1. Phân l p và xác nh n m Ceratocystis sp. gây ch t héo trên cây Keo lai ......27
4.1.1. K t qu phân l p n m b nh ................................................................... 27
4.2. K t qu

ánh giá thi t h i c a b nh

i v i keo lai ................................. 29

4.2.1. ánh giá thi t h i c a b nh

i v i keo lai theo

cao ....................... 29

4.2.1.1. T l b nh (P%) và m c

b b nh (R%) do n m Ceratocystis sp.gây

ra theo t ng khu v c nghiên c u..................................................................... 29


4.2.1.2.

ánh giá t l b nh (P%) trung bình do n m Ceratocystis sp. gây ra

trên cây Keo lai gi a các khu v c nghiên c u ................................................ 31
4.2.1.3.

ánh gia m c

b b nh (R%) trung bình do n m Ceratocystis sp.

gây ra trên cây Keo lai gi a các khu v c nghiên c u ..................................... 32
4.2.1.4. So sánh t l b b nh (P%) do n m Ceratocystis sp. gây ra trên cây
Keo lai theo

cao. ......................................................................................... 33

4.2.1.5. So sánh m c

b b nh (R%) do n m Ceratocystis sp. theo c p

4.2.2. ánh giá thi t h i c a t l b nh (P%) và m c
Ceratocystis sp. gây ra trên cây Keo lai

các

cao. 35

b b nh (R%) do n m

a i m i u tra .................... 38

4.2.2.1. So sánh t l b b nh (P%) do n m Ceratocystis sp. gây ra trên cây
Keo lai theo

a i m ...................................................................................... 38

4.3. Nguyên nhân gây b nh ch t héo do n m Ceratocystis sp. và

xu t bi n

pháp phòng tr ................................................................................................ 44
4.3.1. Nguyên nhân gây b nh .......................................................................... 44
4.3.2. Bi n pháp phòng tr ............................................................................ 44
Ph n 5. K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................ 46
5.1. K t lu n .................................................................................................... 46
5.2. Ki n ngh .................................................................................................. 48
TÀI LI U THAM KH O ........................................................................... 49
PH L C


PH N 1
M
1.1.

U

tv n
R ng là tài nguyên quý giá c a nhân lo i, là b ph n quan tr ng c a

môi tr

ng s ng và có nh h

ng r t l n

n

i s ng s n xu t c a xã h i

loài ng

i. Trong th c t , ngoài vi c cung c p g , c i và các lo i lâm s n cho

n n kinh t qu c dân thì nó còn em nhi u l i ích to l n khác v m t xã h i
và b o v môi tr

ng sinh thái. Bên c nh ó, r ng còn gi vai trò i u hòa

khí h u, ch ng xói mòn r a trôi và là n i b o t n các ngu n gen

ng th c v t

quý giá.
Không có m t qu c gia, dân t c nào không bi t rõ vai trò quan tr ng

c a r ng trong cu c s ng. Tuy nhiên th c tr ng áng bu n là không ch
Vi t Nam mà

h u h t các n

c trên th gi i thì vi c khai thác r ng b a bãi,

thi u quy ho ch ang di n ra m t cách

t, r t khó ki m soát ã làm cho tài

nguyên r ng ngày càng b suy gi m c v s l
h

ng nghiêm tr ng

tr

ng, phát tri n c a các loài sinh v t trên trái
Tr

n

i s ng c a con ng

ng và ch t l
i và tác

ng x u

ng, gây nh
n s sinh

t.

c th c tr ng ó b o v tài nguyên r ng ã tr thành m t yêu c u,

m t nhi m v không th trì hoãn

i v i t t c các qu c gia trên th gi i.

ó

là m t thách th c vô cùng to l n òi h i m i cá nhân, t ch c ph i có trách
nhi m trong vi c ph c h i và phát tri n r ng. Và m t trong nh ng gi i pháp
h u hi u

ph c h i và phát tri n r ng ó là tr ng r ng. Hi n nay có r t

nhi u lo i cây

c l a ch n

hi u qu kinh t cao,
Keo

ph c v cho công tác tr ng r ng mang l i

c bi t là cây keo.

c coi là cây tr ng ch l c

nhi u n

c trên th gi i trong ó

có Vi t Nam. Cây keo mang l i hi u qu kinh t cao cho con ng

i, là ngu n

cung c p nguyên li u cho ngành công nghi p gi y, s n xu t ván d m, óng
m ngh , hàng hóa xu t kh u...


Tuy nhiên, trong quá trình gây tr ng lo i cây này thì không th tránh
kh i vi c m c m t s b nh h i làm nh h
và n ng xu t ch t l

ng

n s sinh tr

ng, phát tri n

ng c a cây.

i n hình nh th i gian g n ây

m t s vùng tr ng Keo tr ng i m

ã xu t hi n nh ng cây keo b loét thân gây nên tri u ch ng héo tán lá, sau ó
g b bi n màu en và cây b nhi m b nh xu t hi n
b nh r t khó phát hi n

giai o n

nhi u vùng sinh thái,

u. Các m u b nh ã

c Trung tâm

nghiên c u B o v r ng - vi n Khoa h c Lâm nghi p Vi t Nam giám
nguyên nhân là do n m Ceratocystis sp. gây ra.
phát hi n gây b nh trên m t s cây tr ng
ngu n g c lo i n m này ch a
Hi n nay trên

c xác

ây là lo i n m m i

Vi t Nam,

c

c bi t là cây keo,

nh.

a bàn t nh Thái Nguyên, Keo lai và Keo tai t

nh ng loài cây tr ng chính,

nh

c tr ng v i di n tích l n và t p trung.

ng là
góp

ph n ng n ch n d ch b nh phát tri n và lan r ng, gi m nguy c thi t h i v
kinh t và môi tr

ng thì vi c nghiên c u, phát hi n s m b nh và

pháp phòng tr b nh h i trên cây keo là không th thi u

xu t bi n

c, v a có ý ngh a

khoa h c v a có ý ngh a th c ti n cao.
Xu t phát t th c t trên và nguy n v ng mu n tìm ra các bi n pháp
phòng tr m t s lo i b nh h i cho cây keo nói chung c ng nh cây Keo lai
nói riêng, tôi ti n hành nghiên c u
“ ánh giá nh h

ng c a

tài:
cao t i m c

b b nh do n m

Ceratocystis sp. gây h i trên Keo lai (Acacia hybrid) trên
Thái Nguyên”.
1.2. M c tiêu và yêu c u c a

tài

* M c tiêu
+ Xác

nh

+ Nghiên c u

c nguyên nhân gây b nh ch t héo
c i m sinh thái c a n m b nh.

Keo lai.

a bàn t nh


+

ánh giá nh h

ng c a

cao t i kh n ng gây b nh ch t héo Keo

lai do n m Ceratocystis sp.
+

xu t

c m t s

Ceratocystis sp. gây ra t i
* Yêu c u c a
+

bi n pháp phòng tr

b nh h i do n m

a bàn t nh Thái Nguyên.

tài

ánh giá

c nh h

ng c a

cao t i m c

Ceratocystis sp. gây h i trên Keo lai trên
+ ánh giá

b b nh do n m

a bàn t nh Thái Nguyên.

c thi t h i c a b nh

i v i Keo lai do n m Ceratocystis

sp. gây ra.
1.3. Ý ngh a c a

tài nghiên c u

* Ý ngh a khoa h c và trong h c tâp
+ C ng c ki n th c ã h c, b sung ki n th c chuyên môn.
+ Vi c nghiên c u

tài là c s

xu t bi n pháp phòng tr b nh

h i trên cây keo.
+ Bi t cách t ng h p, phân tích

vi t báo cáo nghiên c u khoa h c.

*Ý ngh a trong th c ti n
+ Qua quá trình thu th p s li u giúp tôi h c h i và làm quen v i th c
t s n xu t.
+ Làm c s và tài li u cho nh ng
+

tài th c hi n nh m xác

nh

tài và nghiên c u có liên quan.
c nh h

ng c a

cao t i m c

b b nh do n m Ceratocystis sp. gây h i trên Keo lai t i các a i m i u tra, t
ó xác

nh

c nguyên nhân gây b nh do n m Ceratocystis sp. gây ra, làm rõ

c i u ki n sinh thái c a n m b nh. Qua ó có th
giá c th và thi t th c v lo i b nh n m Ceratocystis sp.

a ra

c nh ng ánh

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c
Keo (Acacia) là m t chi th c v t thu c h

u (Legumisosae), h

ph Trinh n (Mimosoideae). Theo ánh giá hi n nay trên toàn th gi i
chi keo Acacia có kho ng 1200 loài (Nguy n Hoàng Ngh a, 2003) [4],
trong

ng (Acacia mangium), Keo lá tràm (Acacia

ó Keo tai t

auriculiformis) và Keo lai (A. mangium x A. auriculiformis)
tr ng ch y u

c gây

Vi t Nam.

Di n tích tr ng Keo tính
v n c a 42 t nh trên c n
trong các lo i cây

n nay theo s li u t ng h p t các công

c là h n 990 nghìn ha, d n

u v di n tích

c ch n trong tr ng r ng. Keo là loài cây

tiên l a ch n b i nhi u
sinh thái r ng, c i thi n

c tính v

t tr i nh sinh tr

c tính ch t c a

t...

c u

ng nhanh, biên

c bi t g Keo r t phù

h p cho s n xu t nguyên li u gi y, ván nhân t o, s d ng trong xây d ng,
óng

m c m ngh , hàng hóa xu t kh u....

n

c ta Keo

h u h t các t nh t Mi n B c, Mi n Trung, Tây Nguyên và

c tr ng
ông Nam B

v i m c ích ch y u làm nguyên li u cho công nghi p s n xu t gi y.
Tuy nhiên g n ây t i m t s vùng tr ng Keo tr ng i m trên ã
xu t hi n nh ng cây Keo b ch t héo t trên ng n xu ng hay còn g i là
hi n t

ng cây ch t ng

m u b nh ã

c, b nh r t khó phát hi n

giai o n

u. Các

c phòng B o v r ng Vi n Khoa h c Lâm nghi p giám

nh nguyên nhân là do loài n m Ceratocystis sp. gây ra.
N m Ceratocystis sp. là n m gây b nh nguy hi m cho nhi u loài cây g ,
có phân b toàn th gi i nh ng gây h i n ng
này

c xác

các n

c nhi t

i. Loài n m

nh là m t m i e d a m i cho r ng tr ng các loài keo

Châu

Á và Úc (Ph m Quang Thu và cs, 2011) [8]. Hi n nay n m Ceratocystis sp. ã


b t

u xu t hi n t i Vi t Nam, cây gây b nh ch y u và a s c a loài b nh

này cây nhãn, ca cao… Tuy nhiên theo i u tra vào nh ng n m g n ây. Lo i
n m Ceratocystis sp. ã b t

u gây h i cho các loài cây r ng tr ng, trong dó

có cây Keo lai ã xu t hi n v i tri u ch ng héo lá, loét thân, n m làm g b
bi n màu và cu i cùng cây ch t. (H i Nông dân Vi t nam, 2011) [1].
B nh n m Ceratocystis sp. là b nh m i xu t hi n nên c n tìm ra nh ng
bi n pháp có hi u qu , có l i v m t kinh t nh m h n ch tác h i c a b nh,
b o v cây, làm cho cây sinh tr

ng, phát tri n cho n ng su t và ph m ch t

t t. Trên nh ng c s nêu trên c n thúc

y công tác i u tra b nh, phòng

tránh b nh gây h i lây lan và nghiên c u bi n pháp tiêu di t nh m tránh gây
t n th t v s n xu t Lâm nghi p,
n

nh trong m i tr
r ng tr ng

m b o ngành Lâm nghi p gi

cm c

ng h p.
i v i b nh h i thân cành không ph bi n nh b nh h i lá

do c cây dày và t bào g c ng nh ng b nh này r t nguy hi m vì nó làm cho
các cây còn non, cây tr

ng thành sau khi b b nh s có th ch t khô b nh

không bi u hi n rõ nh b nh h i lá và m t m t chúng có th i gian
(t 1 - 2 tháng
d n

b nh lâu

n 1 - 2 n m) m t khác do tính ch t ph c t p c a v t gây b nh

n. B nh h i thân cành do nhi u v t gây b nh t o nên và ph

ng th c lây

lan c a b nh h i thân cành c ng khác nhau: b nh do n m, vi khu n th

ng lây

lan nh gió, m a, côn trùng; b nh do virus, mycoplasma l i nh côn trùng
chích hút, cây kí sinh nh chim n v t…(Tr n v n Mão, 1997) [6].
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
T ng s trên d
tr ng

iv i

i 1200 loài, chi Keo Acacia là m t chi th c v t quan

i s ng xã h i c a nhi u n

c (Boland, 1989; Boland et al.,

1984; Pedley, 1987). Theo các ghi chép c a Trung tâm gi ng cây r ng
Austraylia (d n t Maslin và McDonald, 1996) thì các loài Keo Acacia c a

Austraylia

ã

c gây tr ng

trên 70 n

ha vào th i i m ó. Nhi u loài trong s

c v i di n tích kho ng 1.750.000
ó ã áp ng

c các yêu c u v

s d ng cho các m c tiêu công nghi p, xã h i và môi tr
ti ng v

cung c p nguyên li u g

ng. Các loài có

và b t gi y là Keo lá tràm (A.

auriculiformis), Keo lá li m (A. crassicarpa), Keo tai t

ng (A. mangium),

Keo a thân (A. aulacocarpa) v.v. còn các loài khác nh A. colei, A .tumida
l i có ti m n ng cung c p g c i, ch ng gió và h t làm th c n cho ng
m t s

vùng Gi ng lai gi a Keo tai t

MesrsHerbum và Shim ghi chép vào
Malaysia, n m 1987 m i

c Pedkey xác

i

ng và Keo lá chàm

c

u n m 1992 thu c bang Sha –
nh là gi ng lai. Nghiên c u n m

1987 c a Rufelds ã th y r ng t i mi n b c Sabah. Các tác gi này c ng cho
th y ph m ch t g c a Keo lai t t h n Keo tai t
N m 1988-1990 Benergee R. ( n

ng.

) ã xem xét nghiên c u vùng

Kalyani Nadia và ã phát hi n n m b hóng Oidium sp.

tr ng Keo lá tràm

gây h i trên cây non t 1-15 tu i. Florece E.J và
c u Lâm nghi p Kerela

n

ng nghi p

vi n Nghiên

ã phát hi n ra b nh ph n h ng do n m

Corticium salmonicolor gây h i trên vùng tr ng A. auricuformis bang Kerela,
t l cây ch t kho ng 10%. Ganapathy N. và các

ng nghi p

nghiên c u qu c gia cây h

, phát hi n s r ng lá

u

Vamban

n

nghiêm tr ng c a cây non Acacia spp. tr ng t i vùng

trung tâm

t khô h n và vùng

t

á ong (pH = 5,5 - 6,0) t i Tamilladu do b vòi voi Mylloceros sp. gây ra
4 lo i A. auriculiformis, A. mangium, A. crassicarpa và A. holosericea.
Meshram P. và

ng nghi p

vi n cây r ng Madhya Pradesh

c u v sâu và b nh gây thi t h i cho cây A. auriculiformis v
J.N. thu c phòng môi tr

n
n

nghiên
m. Lucgo

ng và tài nguyên thành ph Cebu, Philippin ã phát

hi n th y m t s b nh trên (A. Mangium).
Trong th i gian 1995 - 1996, các cu c i u tra các b nh c a b n loài
keo

c th c hi n

mi n b c Austraylia và m t s n

c ông Nam Á,

c


h tr kinh phí Trung tâm Nghiên c u nông nghi p Qu c T Austraylia
(ACIAR) và Trung tâm Lâm nghi p Qu c T (CIFOR). Các cu c i u tra b i
nhà b nh lý h c r ng
t i các
Úc, n

c th c hi n trong các khu v c b n

a, th nghi m

n i n công nghi p và Lâm nghi p xã h i c a cây keo nhi t
, Indonesia, Malaysia và Thái Lan...Các m c tiêu

n ng c a n m gây b nh nh h n ch các y u t tác
t ng n ng su t c a cây, và

nhân gây b nh n m. K t qu này
ch c t i Subanjeriji

ánh giá ti m

ng t i s t ng tr

so sánh t m quan tr ng t

i

ng

ng và

i c a các tác

c công b trong m t h i th o

ct

Sumatra n m 1996 (Old et al. 1997), cung c p m t

chu n m c c a ki n th c hi n t i c a các b nh lý r ng tr ng keo

vùng nhi t

i ông Nam Á (Roger L. 1952, 1954) [16].
2.2.1.1. Nghiên c u v b nh h i Keo
N m 1961 - 1968 John Boyce, nhà b nh cây r ng ng

iM

ã mô t

m t s b nh cây r ng, trong ó có b nh h i Keo (John Boyce, 1961) [10].

N m 1953, Roger ã nghiên c u m t s b nh h i trên cây B ch àn và
keo. GF. Brown, (1968) c ng

c p

n m t s b nh h i keo ( ào H ng

Thu n, 2008) [9].
Trong th c t có m t s n m b nh ã

c phân l p t m t s loài Keo.

ó là n m Glomerella cingulata gây b nh
Uromycladium robinsonii gây b nh g s t

m lá

A. Simsii, n m

lá gi loài A. Melanoxylon, n m

Oidium sp. Có trên các loài A. mangium và A. auriculiformis
nh ng loài A. confusa

a ph

Trung Qu c

ng l i không b b nh.

2.2.1.2. Nghiên c u v n m Ceratocystis sp.
Ceratocystis là nh ng loài n m gây h i, nguy hi m cho nhi u loài cây,
là nguyên nhân gây nên b nh th i r , g c, loét thân cành và gây th i qu trên
nhi u lo i cây tr ng nhi t

i (Kile, 1993 ) [12].


c bi t là loài Ceratocystis fibriata ellis & Halstsensu lato (s.1) gây
ch t hàng lo t B ch àn
Cà phê (coffe sp.)

c ng hòa Công gô và Braxin (Roux etal, 2000); cây

Colombia và venezuela (Marin et al, 2003. Pontis,1951).

ây c ng chính là loài gây b nh trên cây Xoài

Braxin (Ploetz, 2003;

Ribero,1980; Viegas, 1960) [14], [15], [17] và là m t trong nh ng b nh nguy
hi m nh t trong nghành Nông nghi p và cây tr ng
Ceratocystis sp. l n

Nam M .

Indonesia

c ghi nh n khi Ceratocystis sp. fimbriata

u tiên

(còn có tên là Rostrella cofeae)

c công b n m 1900 trên cây Cà phê

(coffea arabica)

o Java (zimmerman, 1900) [13]. Sau

Ceratocystis sp. ã

c tìm th y trên nhi u cây ch khác nhau trên nhi u hòn

o

ó nhi u loài

Indonesia. G n ây nh t là phát hi n 5 loài n m Ceratocystis sp. m i

gây h i trên cây keo.
2.2.1.3. Nghiên c u v bi n pháp phòng tr b nh
Trên Th gi i ch a có m t lo i thu c

c tr c th nào

b nh n m Ceratocystis sp. trên cây Keo lai mà ng

tiêu di t

i ta ch s d ng m t s

lo i thu c gây c ch cho s phát tri n phát sinh c a b nh nh Benomyl 50
WP, Bavistin 50 FL, có hi u qu

c ch s phát tri n c a n m Ceratocystis

sp. cao nh t. Các lo i thu c khác ch có hi u qu
nh ng n ng

c ch s phát tri n c a n m

cao nh : Tung Super 300 EC (n ng

1,0 ppm; 2,5 ppm và

5,0 ppm), Bonanza 100 SL, Anvil 5 SC và Score 250 EC
5,0 ppm. Thu c Anvil 5 SC

n ng

n ng

2,5 ppm;

0,1 ppm có tác d ng c ch th p nh t

(Ph m Quang Thu và cs, 2011) [8].
2.2.2. Tình hình nghiên c u

Vi t Nam

2.2.2.1. Nghiên c u v gây tr ng Keo lai
n c ta, Keo lai ã xu t hi n lác ác t i m t s n i
T o, Tr ng Bom, Sông Mây, Tr An và

Nam B nh Tân

Ba Vì thu c B c B , nh ng cây lai này

ã xu t hi n trong r ng Keo tai t ng v i các t l khác nhau.

các t nh mi n


nam là 3 - 4 % còn

Ba Vì 4 - 5%, riêng gi ng lai t nhiên

nh là gi a A.mangium (xu t x

Ba Vì

c xác

Daitree thu c Bang Queenland) v i

A.auriculiformis (xu t x Darwin thu c Bang Northern territoria) c a Australia.
Lê

ình Kh 1999 [2] các cây tr i c a Keo lai F1

tr ng Keo tai t

ng 2,5 tu i, nh ng cây lai này

cc t

c ch n

r ng

tu i 85 cm

ch i giâm hom vào tháng 4/1993. Các dòng cây hom c a cây lai
tr ng vào tháng 10/1993 t i Ba Vì theo 3 kh i, m i kh i tr ng

l y

c ch n

các dòng thí

nghi m, m i dòng 10 cây và b trí hoàn toàn ng u nhiên ã cho k t qu .
Keo lai t nhiên 2,5 tu i trong r ng tr ng Keo tai t
chi u cao trung bình là 4,5 m và có

ng t i Ba Vì có

ng kính ngang ng c là 5,2 cm, tháng

6/1993 cho nhi u ch i và cho s hom bình quân 289 hom trên g c sau 3 l n
c t. Trong t ng s 34 dòng d tuy n thì t l ra r c a các dòng r t khác nhau,
dòng có t l ra r trên 80% là dòng 33, 23. Ra r t 60-72% các dòng 30, 32,
29, 28, 19, 20, 22, 12, các dòng có t l ra r nh h n 7% là dòng 1, 3, 9. V i
k t qu trên ch ng t keo lai có kh n ng ra ch i cao, t l ra r t
và không gi ng nhau gi a các cá th . Trong 10 tháng
sinh tr

ng v chi u cao và

tu i chúng v n có sinh tr

ng kính

ng

il n

u, các dòng Keo lai

u l n h n keo b , m

ng cao h n các dòng b m

n 18 tháng

i ch ng (Lê

ình

Kh , 1999) [2]
2.2.2.2. Nghiên c u v b nh h i Keo
Vào cu i nh ng nh ng n m 1980 và

u nh ng n m 1990 b nh d ch

cháy lá ch t ng n B ch àn ã xu t hi n r ng và là m i e d a l n cho các
nhà tr ng r ng trên kh p c n

c

c bi t là vùng

ông Nam B và mi n

Trung (Qu ng Nam, à N ng, Hu ).
Theo Nguy n Hoàng Ngh a (1997) [3] cho th y di n tích r ng B ch
àn ã b t n công 50% t ng di n tích v i các m c

khác nhau và

u c nh


báo nguy c gây h i l n c a b nh
nh h

i v i cây r ng tr ng t p trung và

xu t

ng nghiên c u.

D án mang tên “Gi m thi u tác

ng c a b nh B ch àn

vùng

ông

Nam Á” ACIAR 9441 do trung tâm Nghiên c u Nông nghi p Qu c T c a
Austraylia (ACIAR) tài tr
Austraylia. D án

b t

u tri n khai t i Vi t Nam, Thái Lan,

c Viên Khoa h c Lâm nghi p Vi t Nam tri n khai t i

Viêt Nam. Cho t i khi k t thúc d án vào cu i n m 2000, d án ã
móng cho

nh h

ng nghiên c u v b nh và m

gi ng B ch àn kháng b nh n

h i, i u tra ánh giá m c
x n m b h i. Các k t qu
b nh B ch àn

c ta. B

c

u các nghiên c u v ch n

u ã tìm hi u

nhi m b nh và nh h
u t c a d án

tn n

c các loài n m

ng c a loài c ng nh xu t
c báo cáo t i h i th o d án

c t ch c vào tháng 11 n m 2000 t i Thành Ph H Chí

Minh (Nguy n Hoàng Ngh a (2000); Ph m Quang Thu (2000)) [5]. T
nh ng n m 1980 tr l i ây nhi u loài ã
n

c ta nh

Keo tai t

c nh p v

u

ây tr ng th nghi m

ng (A. magium), Keo lá li m (A. crassicarpa), Keo a

thân (A. aulacocarpa), Keo b i (A. cincinnata), Keo lá sim (A. holosericea) và
sau này là Keo lai t nhiên

c phát hi n và ch

ng lai t o.

M t vài n m tr l i ây di n tích gây tr ng Keo ã t ng lên áng k
(g n 230000 ha) vào cu i n m 1999 thì c ng ã xu t hi n r ng tr ng. T i
T h (Lâm

ng) Keo lai thu n loài tr ng trên di n tích 400 ha trong ó ã có

118,5 ha v i t l b b nh t 7- 59% trong ó có m t s di n tích b khá n ng
(Ph m Quang Thu, 2002) [7]. T i B u Bàng (Bình D

ng) m t s dòng Keo

lai ã m c b nh ph n h ng (Pink Disease) v i t l b b nh và m c

b b nh

khá cao gây thi t h i cho s n xu t. T i Kom Tum n m 2001 có kho ng 1000 ha
r ng Keo lai 2 tu i b m c b nh loét thân, th i v và d n
n ng nh t là
ng n.

Ng c Tú, Ng c H i (Kom Tum) lên

n khô ng n. T l

n 90% s cây b ch t


2.2.2.3. Nghiên c u v n m Ceratocystis sp.
Theo k t qu

i u tra b nh h i r ng tr ng m i

c th c hi n n m

2010 và n m 2011 t i Th a Thiên Hu cho th y trên các di n tích r ng tr ng
Keo tai t

ng, Keo lá tràm và Keo lai

hi n hi n t
Hu

m ts

ng c a t nh ã xu t

ng cây keo ch t héo v i t l 5-7%. B nh h i keo

c xác

Th a Thiên

nh là m t loài n m thu c chi Ceratocystis sp. các loài n m

thu c chi này không ph i m i xu t hi n
tr

a ph

Vi t Nam, các k t qu nghiên c u

c ây ã ghi nh n loài n m Ceratocystis fimbriata gây b nh th i m c m t

c o cây Cao su (H i Nông dân Vi t Nam, 2011) [1].
N m Ceratocystis fimbriata c ng
gây nên b nh héo r và
thân ho c cành, lúc

c ghi nh n gây h i trên cây ca cao

c mô t b nh th

ng i kèm v i cây b m t

c

u có m t s cành b héo lá ng sang màu nâu sau ó

toàn b cây b héo và ch t (H i Nông dân Vi t nam, 2011) [1].
M t s nghiên c u khác c ng phát hi n n m gây b nh th i en qu
D a, th i qu Thanh long do n m Ceratocystis paradoxa. (Ph m Quang Thu
và cs, 2011) [8].
2.2.2.4. Bi n pháp phòng tr b nh
+ Bi n pháp canh tác: Ch m sóc cây
lý cho v

y

, cung c p dinh d

ng h p

n cây; Sau khi thu ho ch, ti n hành c t t a và tiêu hu nh ng cành

sâu b nh, cành vô hi u bên trong tán, v sinh v

n s ch s .

B nh có th lây lan qua d ng c c t t a, do ó sau m i l n c t t a c ng
nh khi s d ng d ng c t cây b b nh sang cây kho nên kh trùng d ng c
b ng cách ngâm d ng c trong dung d ch c n 900 trong 10 phút nh m tiêu
di t m m b nh c ng nh tránh s lây lan; C t b cành, cây b b nh n ng. Tiêu
hu t p trung. Quét thu c tr n m ho c n

b nh ngay v t th

c ngay v t c t

tránh nhi m

ng.

* L u ý: n u v t c t v n còn a ra l p nh a en có ch a bào t n m thì
ti p t c c t sâu vào và ti p t c quan sát cho

n khi v t c t khô h n.


+ Bi n pháp sinh h c: bón phân h u c , phân chu ng ã
v in m

i kháng Trichoderma

t ng s c

hoai k t h p

kháng cho cây.

+ Bi n pháp hoá h c: Hi n nay trên th tr

ng ch a có thu c

c tr

cho b nh n m Ceratocystis sp. mà ch có th s d ng thu c Benomyl 50 WP
và Bavistin 50 FL c ch s phát tri n c a n m Ceratocystis sp.
2.3. T ng quan khu v c nghiên c u
2.3.1. V trí

a lý

Thái Nguyên là m t t nh trung tâm c a vùng mi n núi phía B c, là
trung tâm kinh t chi n l
Nguyên có to
T 20020'
T 105028'
V m t

c vô cùng quan tr ng c a các t nh phía B c. Thái

a lý nh sau:
n 22003' v tuy n B c.
n 106014' kinh tuy n ông.

a gi i hành chính, Thái Nguyên giáp các t nh sau:

Phía B c ti p giáp t nh B c K n.
Phía Tây giáp các t nh V nh Phúc, Tuyên Quang.
Phía ông giáp các t nh L ng S n, B c Giang.
Phía Nam ti p giáp v i th

ô Hà N i.

T ng di n tích t nhiên là 3.541 km². V i v trí chi n l
quan tr ng nên

c

ng và Nhà n

c ta xác

nh là t nh chi n l

c vô cùng
c cho s

phát tri n kinh t - xã h i các t nh phía B c.
2.3.2.

a hình,

a th

M c dù là m t t nh trung du mi n núi nh ng Thái Nguyên có các i u
ki n t nhiên r t thu n l i cho phát tri n kinh t .

ây là nh ng thu n l i c a

t nh cho vi c canh tác Nông, Lâm nghi p và phát tri n kinh t - xã h i nói
chung so v i các t nh trung du mi n núi khác. Di n tích vùng núi chi m
kho ng 90,73%, di n tích vùng trung du là chi m 9,27%.
i núi th p. Thái Nguyên có nhi u dãy núi cao ch y theo h

a hình ch y u là
ng B c Nam và


th p d n xu ng phía Nam. C u trúc vùng núi phía B c ch y u là á phong
hóa m nh, t o thành khá nhi u hang
có dãy Tam

o (v i

kéo dài theo h

ng và thung l ng nh . Phía Tây Nam

nh cao nh t là 1.590 m), các vách núi d ng

ng Tây B c -

u t B c K n ch y theo h
núi B c S n ch y theo h
Ngân S n và B c S n

ng và

ông Nam. Ngoài ra, dãy núi Ngân S n b t
ng

ông B c - Tây Nam

ng Tây B c -

n Võ Nhai và dãy

ông Nam. C ba dãy núi Tam

o,

u là nh ng dãy núi cao che ch n gió mùa ông B c.

2.3.3. Khí h u, th y v n
2.3.3.1.

c i m khí h u

Theo s li u hàng n m c a Trung tâm Khí t
Nguyên, nhi t
biên

nhi t

trung bình hàng n m trên

(tháng 1). Nhi t

trung bình tháng cao nh t t p trung vào các tháng 6, 7, 8,
n tháng 1, tháng 2 n m sau. i u áng

trung bình hàng n m

phía B c và phía Nam c a t nh ch

chênh nhau kho ng 0,50 - 100C, song nhi t
chênh l ch nhau khá nhi u (

th p tuy t

nh Hóa là 0,40C còn

Nguyên là 30C). T ng s gi n ng trong n m dao
và phân ph i t

ng

Mùa ông th

i

i trong mùa ông
thành ph Thái

ng t 1.300

n 1.750 gi

u cho các tháng trong n m.

ng chia thành 3 vùng rõ r t: Vùng l nh nhi u (n m

huy n Võ Nhai); vùng l nh v a (g m các huy n

phía nam huy n Võ Nhai); vùng m (g m các huy n
Nguyên,

trung bình t i

i là 40,30C, trung bình t i th p là 70C

tháng th p nh t t tháng 12

l u ý là nhi t

a bàn t nh là 22,50C - 23,20C,

ngày và êm khá cao t 7,0 - 7,30C. Nhi t

a là 370C (tháng 7, 8), cao tuy t
nhi t

ng th y v n t nh Thái

nh Hóa, Phú L

i T , thành ph Thái

ng H , Phú Bình, Ph Yên và th xã Sông Công). L

trung bình hàng n m

ng m a

t kho ng 2.000 - 2.500 mm (cao nh t vào tháng 8 và th p

nh t vào tháng 1). M a th
trong th i gian này

ng và

ng t p trung t tháng 5

t 1.471 mm

Nguyên, chi m kho ng 85- 87% t ng l

n tháng 10, l

nh Hóa và 1.726 mm

ng m a

thành ph Thái

ng m a c n m. Theo s li u th ng kê


theo dõi c a Tr m khí t

ng th y v n t nh Thái Nguyên, riêng l

8 chi m g n 30% t ng m a c n m nên th
l

ng m a trong tháng ch b ng 0,5% l
T n su t s

ng mu i th

n m. Khu v c th
Bình.

ng gây ra l l t. Vào mùa khô,

ng m a c n m.

ng x y ra vào cu i tháng 12 và tháng 1 hàng

ng hay xu t hi n th i ti t s

m không khí trung bình t

2.3.3.2. Ch

ng m a tháng

ng mu i là Võ Nhai, Phú

80 - 85%.

th y v n

Thái Nguyên có hai con sông chính ch y qua là Sông Công và sông C u.

Hai sông này là ngu n c p n

c chính cho n n kinh t , dân sinh c a t nh.

Sông Công có l u v c 951 km2, b t ngu n t vùng núi Ba Lá huy n
nh Hoá, ch y d c theo chân núi Tam
T , t o thành H Núi C c có m t n
175 tri u m3 n

c, ch

o. Dòng sông ã

c ng n l i

i

c r ng kho ng 25 km2. H này ch a

c

ng t i tiêu cho 12.000 ha lúa 2 v , hoa màu, cây công

nghi p và cung c p n c sinh ho t cho thành ph Thái Nguyên và th xã Sông
Công.
Sông C u n m trong h th ng sông Thái Bình, có l u v c 3.480 km2, b t
ngu n t Ch

n ch y theo h

ng B c - ông Nam. L u l

ng n c mùa m a

là 3500 m3/s, mùa ki t là 7,5 m3/s. Trên sông này có h th ng thu nông sông C u
(trong ó có

p dâng thác Hu ng) t i cho 24,000 ha lúa 2 v c a huy n Phú

Bình (Thái Nguyên) và Hi p Hoà, Tân Yên (B c Giang).
Mùa l trên các sông trong t nh b t
tháng 10,

u t tháng 5 và k t thúc vào cu i

u tháng 11, t l xu t hi n l nhi u vào các tháng 6 - 9. S tr n l

trung bình/n m t 1,5 - 2,0 tr n, n m nhi u có t i 4 tr n l . Mùa khô b t

u vào

tháng 11 và k t thúc vào cu i tháng 4. L ng n c trên sông trong các tháng này
bình quân m i tháng ch b ng 0,5 - 2,0% t ng l ng n
l ng m a phân b không
mùa c n n

c trên sông c n m. Do

u gi a các tháng trong n m nên vào nh ng tháng

c trên sông su i th ng không áp ng

cho s n xu t và sinh ho t c a nhân dân.

c cho nhu c u dùng n c


2.3.4.

a ch t, th nh

ng

Theo tài li u th nh

ng và k t qu

cho th y t nh Thái Nguyên có nhi u lo i

i u tra b sung nh ng n m g n ây
t khác nhau

c hình thành b i quá

trình feralit.
-

t feralit núi chi m 48,1% di n tích t nhiên, phân b

-

t feralit

-

t d c t và

cao trên 200 m.

i chi m 31,1% di n tích t nhiên.
t

ng b ng trên th m phù sa c , phù sa sông su i chi m

12,4% di n tích t nhiên.
i u này cho th y tài nguyên
ph n l n

t c a t nh Thái Nguyên khá a d ng,

t ai thích h p cho phát tri n Nông, Lâm nghi p.

2.3.5. Hi n tr ng

t ai và tài nguyên r ng

T ng di n tích

t t nhiên toàn t nh là 354.150,15 ha, trong ó di n tích

t cho s n xu t nông nghi p chi m kho ng 23%, di n tích
g n 48%, còn l i là di n tích

t phi nông nghi p ( t ,

Theo s li u c a B NN & PTNT tính

t có r ng chi m

t chuyên dùng, …).

n ngày 31/12/2008, di n tích

có r ng c a t nh Thái Nguyên là 167.904 ha v i

che ph là 45,3%, trong

ó di n tích r ng t nhiên là 99.922 ha (chi m g n 59,5%), di n tích r ng
tr ng là 67.982 ha (chi m 40,5%) và di n tích m i tr ng là 7.571 ha, trong ó
r ng t nhiên phân b t p trung
ng H , Phú L
* H

các huy n: Võ Nhai,

nh Hóa,

iT ,

ng.

ng th c v t r ng: Theo

c tính, h th c v t toàn t nh có

kho ng 490 loài thu c 344 chi, 130 h c a 8 ngành th c v t b c cao có m ch,
trong ó, có 207 loài cây g nh và l n thu c 60 h (có 117 loài chi m u th
trong các loài cây r ng), các loài dây leo thu c 17 h . Ngoài ra, còn có 20 loài
th c v t b c cao th y sinh thu c các h Hòa th o, Cói, Rong tóc tiên,… H
ng v t r ng c a t nh có kho ng 213 loài, trong ó l p thú có 51 loài thu c