Nghiên cứu khả năng tích lũy Carbon của cây Chè trong mô hình Nông lâm kết hợp Chè Rừng tại xã Tức Tranh, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
--------------------------------

HOÀNG

C KINH

NGHIÊN C U KH N NG TÍCH L Y CARBON C A CÂY CHÈ
TRONG MÔ HÌNH NÔNG LÂM K T H P CHÈ - R NG T I
XÃ T C TRANH, HUY N PHÚ L

NG, T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Qu n lý tài nguyên r ng

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011-2015

Thái Nguyên - 2015


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
--------------------------------

HOÀNG

C KINH

NGHIÊN C U KH N NG TÍCH L Y CARBON C A CÂY CHÈ
TRONG MÔ HÌNH NÔNG LÂM K T H P CHÈ - R NG T I
XÃ T C TRANH, HUY N PHÚ L

NG, T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Qu n lý tài nguyên r ng

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011-2015

Giáo viên h

ng d n: 1. TS. NGUY N THANH TI N
2. Ths. NGUY N

Khoa Lâm Nghi p – Tr

ng

NG C

NG

i h c Nông Lâm Thái Nguyên

Thái Nguyên - 2015


i

L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân
tôi. Các s li u và k t qu nghiên c u là quá trình i u tra trên th c

a hoàn

toàn trung th c, ch a công b trên các tài li u, n u có gì sai tôi xin ch u hoàn
toàn trách nhi m!

Thái Nguyên, ngày 30 tháng 05 n m 2015

XÁC NH N C A GVHD

NG

I VI T CAM OAN

ng ý cho b o v k t qu
tr

ch i

ng khoa h c!

TS. Nguy n Thanh Ti n

Hoàng

c Kinh

XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên
ã s a ch a sai sót sau khi H i

ng ch m yêu c u!

(Ký, h và tên)


ii

L IC M

N

Th c t p t t nghi p là m t khâu vô cùng quan tr ng trong quá trình h c
t p c a m i sinh viên nh m h th ng l i toàn b l

ng ki n th c ã h c, v n

d ng lý thuy t vào th c ti n. Qua ó giúp sinh viên có i u ki n c ng c ,
hoàn thi n h n v ki n th c lý lu n, ph

ng pháp làm vi c, n ng l c công tác

nh m áp ng nhu c u th c ti n c a công vi c sau này.
Sau th i gian th c t p,
qu nh hôm nay, tôi ã nh n
khoa Lâm nghi p, các
v c tôi th c t p.

n nay

tài c a tôi ã hoàn thành. Có

c s giúp

ck t

nhi t tình c a các th y,cô giáo

ng nghi p, các chú, các anh và bà con nhân dân t i khu

c bi t là s ch b o, giúp

tr c ti p và t n tình c a th y

giáo TS. Nguy n Thanh Ti n và th y giáo Ths. Nguy n

ng C

ng.

Nhân d p này tôi xin chân thành c m n sâu s c t i th y giáo TS.
Nguy n Thanh Ti n và th y giáo Ths. Nguy n
th th y, cô giáo khoa Lâm nghi p, các b n

ng C

ng cùng toàn

ng nghi p, các chú, các anh

và bà con nhân dân xã T c Tranh n i tôi ti n hành th c t p ã giúp
nhi t tình

tôi hoàn thành khóa lu n này.

Do th i gian, trình

b n thân có h n nên khóa lu n c a tôi không

tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi r t mong s góp ý c a các th y cô giáo và các
b n

b n khóa lu n

c hoàn ch nh./

Xin chân thành c m n!

Thái nguyên,ngày 30 tháng 5 n m 2015
Sinh viên

HOÀNG

C KINH


iii

DANH M C CÁC B NG

B ng 4.1. C u trúc sinh kh i t

i c a cây chè trong mô hình NLKH

Chè - R ng ..................................................................................... 29
B ng 4.2. C u trúc sinh kh i khô c a cây chè trong mô hình NLKH
Chè - R ng ..................................................................................... 31
B ng 4.3. L

ng C tích l y

cây chè trong mô hình NLKH Chè - R ng ..... 32

B ng 4.4. L

ng CO2 h p th

cây chè trong mô hình NLKH Chè - R ng..... 34

B ng 4.5. Giá tr môi tr

ng h p th CO2 c a cây chè trong mô hình

NLKH Chè - R ng .......................................................................... 38


iv

DANH M C CÁC HÌNH

Hình 3.1. Hình nh OTC ................................................................................. 23
Hình 4.1. Bi u

t l ph n tr m sinh kh i t

i c a cây chè trong mô

hình NLKH Chè - R ng.................................................................. 30
Hình 4.2. Bi u

t l ph n tr m sinh kh i khô c a cây chè trong mô

hình NLKH Chè - R ng.................................................................. 32
Hình 4.3. Bi u
Hình 4.4. Bi u

l ng C tích l y cây chè trong mô hình NLKH Chè - R ng.... 34
l

ng CO2 h p th

cây chè trong mô hình NLKH

Chè - R ng ..................................................................................... 36
Hình 4.5. Bi u

l

ng h p th CO2 trên m t

t và d

im t

t c a cây

chè trong mô hình NLKH Chè - R ng ........................................... 36


v

DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T TRONG KHÓA LU N

C

Carbon

CDM

Clean Development Mechanism
C ch phát tri n s ch

CIFOR

Center for International Forestry Research
Trung tâm nghiên c u Lâm nghi p qu c t

CO2

Carbondioxit

D0.0

ng kính g c

Dt

ng kính tán

ICRAF

International Centre for Research in Agroforestry
Trung tâm nghiên c u qu c t v Nông lâm k t h p

NLKH

Nông lâm k t h p

OTC

Ô tiêu chu n

REDD

Reducing Emissions from Deforestation and Forest
Degradation
Gi m phát th i t suy thoái r ng và m t r ng

SKK

Sinh kh i khô

SKT

Sinh kh i t

UBND

i

y ban nhân dân

USD

n v ti n t Hoa K

VND

n v ti n t Vi t Nam


vi

M CL C
Trang
L i cam oan ..................................................................................................... i
L i c m n ........................................................................................................ ii
Danh m c các b ng ......................................................................................... iii
Danh m c các hình ........................................................................................... iv
Danh m c các t , c m t vi t t t trong khóa lu n ............................................ v
Ph n 1: M

U ........................................................................................................ 1

1.1.

............................................................................................................ 1

tv n

1.2. M c ích nghiên c u ............................................................................................ 2
1.3. M c tiêu nghiên c u............................................................................................. 3
1.4. Ý ngh a c a

tài ................................................................................................. 3

1.4.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u ................................................................ 3
1.4.2. Ý ngh a th c ti n ............................................................................................... 3
Ph n 2: T NG QUAN NGHIÊN C U ........................................................................ 4

2.1. C s khoa h c c a nghiên c u ........................................................................... 4
2.1.1. Nghiên c u h p th CO2 c a r ng .................................................................... 4
2.1.2. Th tr

ng Carbon ............................................................................................. 5

1.2.3. Chi tr d ch v môi tr
2.2. T ng quan v n

ng h p th CO2 c a r ng ............................................ 6

n ghiên c u .............................................................................. 7

2.2.1. Nh ng c u trên th gi i .................................................................................... 7
2.2.2. Nh ng nghiên c u

Vi t Nam ....................................................................... 10

2.2.3. Nh n xét chung ............................................................................................... 13
2.3. T ng quan khu v c nghiên c u .......................................................................... 15
2.3.1.

c i m i u ki n t nhiên khu v c nghiên c u .......................................... 15

2.3.2.

c i m kinh t - xã h i ................................................................................ 17

2.3.3. Nh n xét và ánh giá chung ............................................................................ 20
Ph n 3:

3.1.

IT

it

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U...................... 22

ng và ph m vi nghiên c u ...................................................................... 22


vii

it

3.1.1.

ng nhiên c u........................................................................................ 22

3.1.2. Ph m vi nghiên c u ......................................................................................... 22
3.2. Th i gian,

a i m nghiên c u ......................................................................... 22

3.3. N i dung nghiên c u .......................................................................................... 22
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.................................................................................... 22

3.4.1. Ph

ng pháp thu th p s li u .......................................................................... 22

3.4.2. Ph

ng pháp nghiên c u th c

3.4.3. Ph

ng pháp x lí s li u................................................................................ 25

a ................................................................... 23

Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U............................................................................ 27

4.1. Khái quát m t s
Tranh, huy n Phú L
4.2.

c i m c a mô hình NLKH Chè - R ng xã T c
ng, t nh Thái Nguyên ................................................... 27

c i m sinh kh i c a cây chè trong mô hình NLKH Chè - R ng t i xã

T c Tranh, huy n Phú L

ng, t nh Thái Nguyên ............................................ 28

4.2.1.

c i m c u trúc sinh kh i t

i .................................................................... 28

4.2.2.

c i m c u trúc sinh kh i khô ..................................................................... 31

4.3. L

ng carbon tích l y và CO2 h p th

cây chè trong mô hình NLKH

Chè - R ng ....................................................................................................... 32
4.3.1. L

ng carbon tích l y

4.3.2. L

ng CO2 h p th c a cây chè trong mô hình NLKH Chè - R ng .............. 34

4.4.

xu t ph

cây chè trong mô hình NLKH Chè - R ng ............. 32

ng pháp xác

nh l

hình NLKH Chè - R ng và

ng CO2 h p th

c tính giá tr môi tr

cây chè trong mô
ng thông qua l

ng

CO2 h p th ...................................................................................................... 37
4.4.1.

xu t ph

ng pháp xác

nh l

ng CO2 h p th

cây chè trong mô

hình NLKH Chè - R ng ................................................................................... 37
4.4.2.

c tính giá tr môi tr

ng thông qua l

ng CO2 h p th

trong mô NLKH Chè - R ng t i xã T c Tranh, Phú L

cây chè

ng, Thái Nguyên ..... 38

Ph n 5: K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................................... 40

5.1. K t Lu n ............................................................................................................. 40
5.2. Ki n ngh ............................................................................................................ 41
TÀI LI U THAM KH O


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
C ng nh nhi u qu c gia trên th gi i, các ph

lâm k t h p (NLKH) ã có
n

Vi t Nam t lâu

ng r y truy n th ng c a các

nhà

nhi u vùng

duy trì
d

i, nh các h th ng canh tác

ng bào dân t c ít ng

a lý sinh thái trên kh p c n

ch mang l i hi u qu kinh t trong s d ng
v b n v ng môi tr

ng th c canh tác Nông

i, h sinh thái v

n

c,… Mô hình NLKH không

t, mà còn áp ng các yêu c u

ng nh : Gi m dòng ch y b m t, h n ch xói mòn

mùn, c i thi n lý tính c a

t,

t, phát huy chu trình tu n hoàn dinh

ng làm t ng hi u qu s d ng dinh d

ng c a cây tr ng và v t nuôi; Vi c

ph i h p các loài cây thân g vào nông tr i ã t n d ng không gian c a h
th ng trong s n xu t làm t ng tính a d ng sinh h c

ph m vi nông tr i và

t o c nh quan; H p th và l u gi khí CO2 trong h th ng, gi m l

ng khí

gây hi u ng nhà kính trong khí quy n, óng góp vào vi c gi m thi u s bi n

i khí h u.
Nhi u nhà nghiên c u g i ý r ng s phát tri n Nông lâm k t h p trên
qui mô l n có th làm gi m khí CO2 và các lo i khí gây hi u ng nhà kính
khác (Dixon, 1995, 1996; Schroeder, 1994). Các c ch c a tác
th là: S
carbon trong

ng này có

ng hóa khí CO2 c a cây thân g trên nông tr i; Gia t ng l

ng

t và gi m n n phá r ng (Young, 1997) [20].

Trên th gi i, vi c nghiên c u kh n ng tích l y carbon (C) c a các h
sinh thái r ng khác nhau
r ng ã

cb t

trong r ng tr ng ã

l

ng hóa nh ng giá tr v m t môi tr

u t khá lâu.

Vi t Nam nghiên c u l

ng c a

ng C tích l y

c ti n hành trong vài n m qua, t p trung cho các loài

cây tr ng r ng thu n lo i chính, trong khi ó mô hình NLKH, m t ki u s
d ng

t b n v ng h n v môi tr

ch ra ý ngh a v môi tr

ng ch a

ng c a ph

c nghiên c u l

ng th c này.

ng C tích l y


2

ng là vùng trung du,

Phú L

ph

ng th c canh tác

a hình t

ng

i b ng ph ng do ó các

c canh s mang l i nhi u nguy c v môi tr

ng và

thi u b n v ng. Trong th c t nhi u nông dân c ng ã nh n th c
này và t ng b

c i u

c áp d ng các mô hình NLKH. Mô hình NLKH Chè - R ng

là m t trong s các mô hình ó.
T c Tranh thu c huy n Phú L
R ng khá ph bi n, t o ra kh i l
tr ng trong thu nh p c a ng
c a canh tác cây chè
ch n tác
d ng

ng s n ph m n

nh và óng góp quan

i dân. Mô hình này ã kh c ph c nh

c i m

c canh. Cây r ng tr ng xen v i chè giúp c n gió, ng n

ng c a m a bão. V i s

óng góp c a cây r ng ã t o nên vi c s

t ai khá b n v ng, nông dân có th kinh doanh dài ngày và có thu

nh p n

nh. Bên c nh giá tr v kinh t và n

cây r ng
m tl

ng, là m t xã có mô hình NLKH Chè -

c kinh doanh theo chu k

nh v

t ai, mô hình v i

ã giúp cho vi c h p th và l u tr

ng C không h nh , và nh v y nó có ý ngh a làm gi m khí gây hi u

ng nhà kính hi n nay.
Vì v y c n có nghiên c u kh n ng tích l y C trong cây chè c a mô
hình NLKH Chè - R ng nh m cung c p các c s d li u, thông tin v
góp c a mô hình trong gi m khí gây hi u ng nhà kính, t
cáo nhân r ng và

nh h

óng

ó có c s khuy n

ng cho vi c chi tr d ch v môi tr

ng cho ph

ng

th c NLKH.
Xu t phát t th c ti n ó,

c s

ng ý c a nhà tr

ng

i h c

Nông lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m khoa Lâm nghi p tôi ti n hành th c
hi n

tài “Nghiên c u kh n ng tích l y Carbon c a cây Chè trong mô

hình Nông lâm k t h p Chè - R ng t i xã T c Tranh, huy n Phú L

ng,

t nh Thái Nguyên”
1.2. M c ích nghiên c u
Nh m cung c p thêm nh ng thông tin khoa h c v giá tr môi tr
c a mô hình NLKH nói chung và t i xã T c Tranh, huy n Phú L
Thái Nguyên nói riêng.

ng

ng, t nh


3

1.3. M c tiêu nghiên c u
- Xác

nh

cm ts

T c Tranh, huy n Phú L
- Xác

nh

c i m c a mô hình NLKH Chè - R ng t i xã

ng, t nh Thái Nguyên.

cl

ng C tích l y c a cây chè trong mô hình NLKH

Chè - R ng t i xã T c Tranh, huy n Phú L
-

xu t ph

ng pháp xác

hình NLKH Chè - R ng và
l

nh l

ng, t nh Thái Nguyên.

ng CO2 h p th

cây chè trong mô

c tính giá tr kinh t môi tr

ng thông qua

ng CO2 h p th .

1.4. Ý ngh a c a

tài

1.4.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u
Qua quá trình th c hi n
c u khoa h c, bi t ph
công vi c

t

tài, sinh viên s

c th c hành vi c nghiên

ng pháp phân b th i gian h p lý và khoa h c trong

c hi u qu cao trong quá trình làm vi c,

c ng c nh ng ki n th c ã h c trong nhà tr

ng vào ho t

ng th i là c s
ng th c ti n.

1.4.2. Ý ngh a th c ti n
tài góp ph n xác

nh

mô hình NLKH Chè - R ng, t
các nghành trong vi c

c kh n ng tích l y C c a cây Chè trong
ó có th làm t li u tham kh o cho các c p,

xu t chi tr d ch v môi tr

nói chung và cho c quan qu n lý nhà n

ng cho mô hình NLKH

c t i xã T c Tranh nói riêng.


4

Ph n 2
T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1. C s khoa h c c a nghiên c u

2.1.1. Nghiên c u h p th CO2 c a r ng
Bi n

i khí h u là t t y u c a s nóng lên toàn c u làm t t c các

thành ph n c a môi tr
l t, khí h u thay
s ng con ng

ng nh n

c bi n dâng cao, gia t ng h n hán, ng p

i, nhi u lo i b nh t t xu t hi n nh h

ng x u

n

i

i.

V i t m quan tr ng c a các b ch a carbon

vùng nhi t

i, trong g n

m t th p k qua, nhi u t ch c th gi i ã có các nghiên c u liên quan

sinh kh i r ng và l
ph

ng carbon tích l y trong các h sinh thái r ng

ng pháp lu n ho c các

các khu r ng nhi t
tình hình bi n

i, s d ng

t r ng b n v ng vì giá tr môi tr

ng trong

i khí h u toàn c u.

c u nghiên c u

theo dõi thay

th c hi n ch

a ra nhu

i che ph r ng, b ch a carbon và chính

ng trình REDD. Trung tâm Nông lâm k t h p th gi i

ICRAF (2007) ã phát tri n các ph
tr thông qua vi c giám sát thay

ng pháp d báo nhanh l
i vi c s d ng

thám, l p ô m u nghiên c u sinh kh i và
ph

a ra

xu t v th ch chính sách trong vi c b o v

Trung tâm nghiên c u Lâm nghi p qu c t CIFOR (2007)
sách

n

ng pháp này c n

ng carbon l u

t b ng phân tích nh vi n

c tính l

ng carbon tích l y. Các

c k th a và xem xét áp d ng m t cách phù h p h n

i v i các h sinh thái r ng c a Vi t Nam.
Vi t Nam cho

n nay ch a có nghên c u

y

và hoàn ch nh v xác

nh sinh kh i (biomass) và carbon tích l y trong các h sinh thái r ng t nhiên,
các mô hình NLKH
môi tr

Vi t Nam

làm c s l ng giá tr l

ng giá tri d ch v

ng h p th CO2 c a các ki u r ng, canh tác NLKH khác nhau.
Nghiên c u c a trung tâm sinh thái r ng và môi tr

Khoa h c Lâm nghi p Vi t Nam ã xác

nh tr l

ng thu c Vi n

ng carbon c a th m t

i


5

cây b i, t
nh

ng ng v i tr ng thái r ng IA, IB,

cung c p thông tin nh m xác

ng carbon c s trong các d án trong theo c ch CDM. Vi c xác

nh sinh kh i t

i khô

c th c hi n theo t ng b ph n thân cành và lá. Tr

ng carbon

c xác

nh thông qua sinh kh i khô c a các b ph n và h s

l

chuy n

i 0,5. Tuy nhiên nghiên c u ch p nh n l

ng carbon l u tr

chuy n

i theo h s , ch a

ng trong t ng b ph n

c phân tích hàm l

c

th c v t c th .
V nghiên c u h p th carbon trong các khu r ng tr ng, trung tâm sinh
thái r ng và môi tr

ng trong

carbon thông qua

tài nghiên c u

nh giá và

a ra

c tính

ng kính cây r ng cho 5 loài tr ng r ng là Acasia

mangium; A.Auriculiformis; A. Hybrid; Pinus assoniana và P. Merkusii.
Nghên c u d báo kh n ng h p th CO2 c a r ng lá r ng th

ng xanh

Tây Nguyên c a B o Huy, Ph m Tu n Anh (2007 - 2008) [4] v i s tài tr
c a T ch c Nông lâm k t h p th gi i (ICRAF). K t qu
ph

ng pháp nghiên c u, phân tích hàm l

và lâm ph n trên m t

c

ng carbon h p th c a cây r ng

t r ng và bao g m trong thân, v , lá cành c a cây g

và cho lâm ph n. Trên c s
pháp nghiên c u

ã xây d ng

ó, B o Huy (2009) [5] và phát tri n ph

c tính tr l

ng carbon trong các b ch a

ng

các h sinh

thái r ng t nhiên Vi t Nam.
2.1.2. Th tr

ng Carbon

Tháng 8 n m 2001 th tr

ng mua bán v ch tiêu phát th i khí nhà

kính ã

c khai tr

ng t i London. T i th tr

ng này s có 6 lo i khí nhà

kính s

c giao d ch trong ó quan tr ng nh t là khí Carbon ioxit (CO2).

n v các lo i hàng hóa khí th i nhà kính trên th tr
CO2 và l
tr

ng quy

ng

c tính theo t n

i các lo i khí khác. Hi n t i, khách hàng tham gia th

ng Qu c t t i London v ch tiêu phát th i g m 34 t p oàn và h n 6.000

doanh nghi p nh . Trong ó 34 t p oàn Sell, Ford, Roll - Royce, Dalkia và


6

c xem là l n h n c .

Dupont

t o ngu n hàng ban

ã khuy n khích 34 t p oàn trên khí th i

u, Chính ph Anh

i l i kho n u ãi 215 tri u

b ng Anh. V i kho n ti n này, 34 t p oàn l n ã thi t l p m c giá kh i i m
cho m t

n v khí th i là 53,37 b ng Anh. Ngày 5/2/2010 Chính ph Anh ã

t ch c bán
Châu Âu ã

u giá gi y phép carbon l n th 9 v i 4,4 tri u

nh m c x th i

c bán ra m c 12,66 euro/t n.

Tháng 12/2009 Công ty c ph n tài chính d u khí Vi t Nam
u giá 350.000 CER t d án thu h i và s d ng khí
phát tri n s ch (d án CDM 0125)

u tiên

l

ng hành m r ng d án

c ch ng nh n gi m phát th i.

Tháng 4/2010 Tokyo (Nh t B n) ã kh i
phát th i carbon. Trong ch

a ra bán

ng ch

ng trình buôn bán

ng trình này 1.400 t ch c chuyên sâu v n ng

ng và carbon c a thành ph này ã áp ng m c tiêu gi m th i ràng bu c

v m t pháp lý. Giai o n

u c a ch

ng trình này kéo dài

n n m 2014,

trong th i gian ó các t ch c tham gia ph i c t gi m khí th i carbon
6%. Nh ng công ty nào không tuân th theo các quy
ph t và b chính ph lên án, nh ng

n v nào ho t

nh m i s ph i n p

ng trong h n m c phát

th i s b ra l nh c t gi m phát th i 1,3 l n so v i m c ban
o n

u tiên c a ch

u trong su t giai

ng trình.

1.2.3. Chi tr d ch v môi tr
T các d nh v môi tr

ng h p th CO2 c a r ng
ng mà các c ng

bù (h p th carbon, b o v vùng
c ch

m c

n bù cho th tr

ng vùng cao có th

c

n

u ngu n và b o t n a d ng sinh h c) thì

ng carbon là cao h n c , th m chí r ng carbon

c

coi xem là m t óng góp quan tr ng trong xóa ói gi m nghèo. ây là c h i

cho nh ng ng

i s ng b ng ngh r ng có th ti p c n

chính, c ng nh c h i
giao công ngh , giúp ng
c bi t

nh ng n

c ngu n

u t tài

phát tri n ngu n nhân l c thông qua vi c chuy n
i dân xây d ng môi tr

ng s ng an toàn, b n v ng,

c ang phát tri n. Các k ho ch

ang t ng lên nhanh chóng.

n bù carbon hi n c ng


7

T c s này hình thành khái ni m r ng carbon (Carbon Forestry), ó
là các khu r ng

c xác

nh v i m c tiêu i u hòa và l u gi carbon phát

th i t công nghi p. Khái ni m r ng carbon th
d án c i thi n

ng trình

i s ng cho c dân s ng trong và g n r ng, ang b o v

r ng. H là nh ng ng

i b o v r ng và ch u nh h

h u toàn c u, do ó c n s

h u b n v ng trong t

i gi r ng

ng th i b o v môi tr

ng lai, hay nói cách khác là các ho t

l y carbon d a vào c ng

ng nh m tích

i carbon v n ang

c tranh lu n, t ch

tri n khung khái ni m, ti p c n và m i s n i ang
i khí h u hi n nay do l

c thúc

y th nghi m.

ng CO2 phát th i không

ng khí phát th i gây hi u ng nhà kính,

nó các qu c gia ang g n
ng

n các th a thu n

các qu c gia ang phát tri n

ng

m c phát

gi m xu ng, thì vi c b o v , phát tri n r ng t nhiên là m t chi n l
n nh m cân b ng l

i

t r ng.

n nay khái ni m m i là REDD c ng m i

Tuy nhiên v i xu th bi n

ng khí

ng carbon l u tr g n v i sinh k c a ng

dân s ng g n r ng và ang s d ng
Hi n nay c ch trao

i khí

ng ch có th thành công n u nh có m t c ch

duy trì và b o v l

trình CDM và cho

ng c a s thay

n bù, chi tr thích h p, có nh v y m i v a góp

ph n nâng cao sinh k cho ng

c th

ng g n v i các ch

c úng

ng th i v i

n bù, chi tr cho các c ng

b o v và phát tri n r ng v i m c ích

l u gi và t ng kh n ng h p th CO2 c a các h sinh thái r ng, các ki u s
d ng

t

vùng nhi t

2.2. T ng quan v n

i.
n ghiên c u

2.2.1. Nh ng c u trên th gi i
Cùng v i s phát tri n c a kinh t - xã h i, nh ng ho t
ng

i ngày càng gia t ng ã và ang d n

n nh ng tác

h th ng khí h u toàn c u. Xu t phát t th c t

ng c a con

ng tiêu c c

iv i

ó ã có nhi u công trình và

d án nghiên c u v các lo i khí nhà kính trong ó lo i khí nhà kính

c


8

quan tâm nh t là CO2 (Carbon dioxit). Tính

n n m 2004 ã có 16 d án v

h p th carbon qua vi c tr ng m i và tái tr ng r ng

c th c hi n, trong ó

Châu M - Latinh có 4 d án, Châu Phi có 7 d án, Châu Á có 5 d án và 1
d án liên qu c gia

c th c hi n t i các n

c

n

, Brazil, Jordan và

Kenya (FAO, 2004) [13].
T i

n

, m t d án nâng cao h p th carbon ang

c th c hi n

trong th i gian 50 n m, theo tính toán, khi k t thúc d án có th c
t 0,4 - 0,6 Mt C, trong ó sau 8 n m, m i ha có th c
sau 12 n m có th c
58,8 t n (t

ng

nh

c

c 25,44 t n,

c 41,2 t n và sau 50 n m có th c

nh

c

ng kho ng 3 t n carbon/ha). M t d án khác nh m gi m

nh ng thi t h i do nóng lên toàn c u và gi m t l
trong vùng

nh

nh

ói nghèo c a ng

c th c hi n t i Tây Phi thông qua vi c t ng c

i dân

ng kh n ng

h p th carbon c a tr ng c Savannah (FAO, 2004). Nhìn chung, m c tiêu
c a các d án v kh n ng h p th carbon bi n
d án t i v

n qu c gia Noel Kempf Mercado

d án th c hi n t i vùng Andean
Theo Noordwijk (2000),

ng r t l n, t 7 t n/ha trong
Bolivia

n 129 t n/ha trong

Ecuador (FAO, 2004) [13].
Indonexia, kh n ng tích l y carbon

các h

th ng Nông lâm k t h p và thâm canh lâu n m và r ng th sinh trung bình là
2,5 t n/ha/n m và có s bi n

ng rât l n trong các i u ki n khác nhau t 0,5

- 12,5 t n/ha/n m. Nh v y, quá trình tích l y carbon c ng chính là quá trình
sinh tr

ng c a cây.
Nghiên c u l ng Carbon l u tr trong r ng tr ng nguyên li u gi y,

Romain Pirard (2005) ã tính l ng carbon l u tr d a trên t ng sinh kh i t i
trên m t

t, thông qua l ng sinh kh i khô (không còn

m) b ng cách l y

t ng sinh kh i t i nhân v i h s 0.49, sau ó nhân sinh kh i khô v i h s 0.5
xác nh l

ng carbon l u tr trong cây (Romain Pirard) [19].


9

Nghiên c u v kh n ng h p th CO2 c a r ng tr ng h n giao gi a P.
masoniana và Cunninghamia lanceolata k t qu nghiên c u cho th y,
loài, hàm l

ng carbon t p chung ch y u t ng cây g

iv ic 2

t trung bình 51,1% ti p

n là v t r i r ng chi m 48,3%, cây b i chi m 44,1% và th p nh t là trong c ch
chi m kho ng 33,0% so v i t ng sinh kh i khô t ng b ph n. Kh n ng h p th
carbon c a loài P. massoniana l n h n l ng carbon c a C. lanceolata, trong ó
ng carbon ch a trong r , cành, v , lá c a P. massoniana l n l t là

hàm l

58,6%, 56,3%, 51,2%, 49,8% và 46,8% trong khi ó loài C. lanceolata có hàm
l ng carbon l n l

t là v (52,2%), lá (51,85), g (50,2%), r (47,5%) và th p

nh t là cành 46,7% (Kang Bing và cs, 2006) [16]
N m 1995 Murdiyarso D. ã nghiên c u và

a ra d n li u Indonesia có

l ng carbon h p th t 161 - 300 t n/ha trong ph n sinh kh i trên m t
Noonpragop K. ã xác nh l ng carbon trong sinh kh i trên m t
t n/ha.

Malaysia l

c trong sinh kh i và

ng carbon trong r ng bi n

t là 72 - 182

ng t 100 - 160 t n/ha và tính

t là 90 - 780 t n/ha (ICRAF, 2001) [14].

Theo m t công trình nghiên c u

c th c hi n t

có h th ng c a Ilic (2000) và Mc Kenzie (2001) v l

ng

i toàn di n và

ng carbon tích l y c a

r ng. Theo Mc kenzie (2001), carbon trong h sinh thái r ng th
b n b p h n chính: Th m th c v t còn s ng trên m t
cây và

t.

t r ng. Vi c xác

th c hi n thông qua xác

nh kh i l

ng t p trung

t, v t r i r ng, r

ng carbon trong r ng th

nh sinh kh i r ng và xác

ng

c

nh tích l y carbon r ng

(Mc Kenzie, 2001) [17].
Nghiên c u c a Jianhua Zhu (2007) [15], kh n ng h p th CO2 c a
r ng tr ng Larix potaninii có

c a sinh kh i trên m t
d

im t

tu i t 2 - 40 cho th y, hàm l

t ch a 49,70% và hàm l

t ch a 48,99%. Hàm l

ng carbon

ng carbon c a sinh kh i

ng carbon trong thân cây ch a 49,47%


10

ng carbon trong cành chi m 50,03% và hàm l

trong khi hàm l

ng carbon

trong lá chi m 49,61% so v i sinh kh i khô c a nó.
Th tr

ng v d ch v môi tr ng c a r ng trên ph m vi toàn c u ã

c

xem xét và ánh giá. Theo ó r ng có tác d ng cung c p các d ch v môi tr

ng

g m: B o t n a d ng sinh h c, h p th carbon, b o v
quan, vv. Nghiên c u ã xác

u ngu n, v

p c nh

nh c c u giá tr cho các lo i d ch v môi tr

ng

c a r ng là: H p th carbon chi m 27%; B o t n a d ng sinh h c chi m 25%;
Bov

u ngu n chi m 21%; V

p c nh quan chi m 17% và giá tr khác

chi m 10% (Natasha Land-Mill & Ina T. Porras, 2002) [18].
Nh v y có th th y, giá tr c a r ng là r t to l n mà
môi tr

ng và d ch v môi tr

c bi t là giá tr

ng c a r ng. V i t m quan tr ng này nhi u t

ch c, qu c gia ã hình thành các c ch khác nhau nh m qu n lý d ch v môi
tr

ng r ng trên quan i m coi d ch v môi tr

ng là m t lo i hàng hoá. M t

s qu c gia ã ti n hành nghiên c u và xây d ng c ch chi tr cho d ch v
môi tr

ng - PES (Payment for Environment Services - PES) nh m qu n lý

b n v ng các d ch v môi tr
c th a nh n
(Payments),

ch s th
n

áp

ng r ng. Theo ó, các khái ni m và thu t ng
ng m i các d ch v môi tr

(Reward), th

(Compensation) (Sven Wunder, 2005).
nh m qu n lý d ch v môi tr
2.2.2. Nh ng nghiên c u

y

c coi là nh ng xu h

ng

ng m i

ng t i phát tri n b n v ng.

c ch a th c s

a d ng, ch a ánh giá

và toàn di n v kh n ng tích l y carbon c a r ng t

nh ng nghiên c u ban

c u ã ghi nh n nh :

ng (Market), b i th

Vi t Nam

nhiên, r ng tr ng và các ph

t ng thi t l p th tr

ây

ng r ng và h

M c dù các nghiên c u trong n
c m t cách

tr

ng nh : Chi tr

ng th c canh tác Nông lâm nghi p nh ng

u v l nh v c này có

ngh a r t quan tr ng, làm n n

ng giao d ch carbon trong n

c. M t s k t qu nghiên


11

Ngô ình Qu và cs (2006) [7], tu thu c vào n ng su t lâm ph n
tu i nh t

nh mà kh n ng h p th CO2 c a các lâm ph n có s khác nhau.

tích lu kho ng 100 t n CO2/ha, Thông mã v và Thông 3 lá
Keo lai 4 - 5 tu i, Keo tai t
nh a ph i
l p ph

các

ng 5 - 6 tu i và B ch àn urô

n tu i 16 - 17, Thông 3 lá

ng trình t

ng quan h i quy tuy n tính gi a l

n

c ta

tu i 4 - 5, Thông

tu i 10 và Thông mã v . Tác gi

n m v i n ng su t g và n ng su t sinh h c, t
th CO2 th c t

tu i 10,

ã

ng CO2 h p th hàng

ó tính ra

c kh n ng h p

i v i 5 loài cây trên. C ng theo Ngô

ình Qu

(2005), v i t ng di n tích 123,95 ha khi tr ng Keo lai 3 tu i, Qu 17 tu i,
Thông 3 lá 15 tu i, Keo lá tràm 12 tu i thì sau khi tr
ng c s , l

ng C th c t thu

i t ng l

ng C c a

c qua vi c tr ng r ng CDM là 7.553,6

t n C ho c 27.721,9 t n CO2.
Võ

i H i và cs (2009) [3], trong

n ng h p th và giá tr th

y u

tài nghiên c u “Nghiên c u kh

ng m i Carbon c a m t s d ng r ng tr ng ch

Vi t Nam” ã ti n hành nghiên c u n ng su t sinh kh i c a m t s loài

cây tr ng r ng nh : M , Thông uôi ng a, Thông nh a, Keo lai, Keo lá
tràm,… K t qu

ã ánh giá

c c u trúc sinh kh i cây cá th và c u trúc

sinh kh i lâm ph n r ng tr ng, tìm hi u rõ
cây cá th và lâm ph n v i các nhân t

c m i quan h gi a sinh kh i

i u tra,… Góp ph n quan tr ng trong

nghiên c u sinh kh i r ng tr ng và nghiên c u kh n ng h p th carbon c a
m t s loài cây tr ng r ng s n xu t ch y u
Hoàng V n D

n

ng (2000) [2], ã tìm ra quy lu t quan h gi a các ch

tiêu sinh kh i v i các ch tiêu bi u th kích th
kh i t

c ta hi n nay.

c c a cây, quan h gi a sinh

i và sinh kh i khô các b ph n keo lá tràm. Nghiên c u c ng ã l p

c bi u tra sinh kh i và ng d ng bi u xác
ph n Keo lá tràm.

nh sinh kh i cây cá l và lâm


12

Nguy n Duy Kiên (2007) [6], khi nghiên c u kh n ng h p th CO2 r ng
tr ng Keo tai t

ng (Acacia mangium) t i Tuyên Quang ã cho th y sinh kh i

t

i trong các b ph n lâm ph n Keo tai t

ng có t l khá n

nh, sinh kh i

t

i t ng cây g chi m t tr ng l n nh t t 75-79 %; sinh kh i t ng cây d

i tán

chi m t tr ng 17- 20 %; sinh kh i v t r i r ng chi m t tr ng 4-5 %.
Lý Thu Qu nh (2007) [8], qua ghiên c u sinh kh i và kh n ng c

nh

carbon c a r ng M (Manglietia conifer Dandy) tr ng t i Tuyên Quang và
Phú Th cho th y, c u trúc sinh kh i cây cá th m g m 4 ph n thân, cành, lá,
và r , trong ó sinh kh i l n l
t

t là 60 %, 8 %, 7 %, và 24 %; t ng sinh kh i

i c a m t ha r ng tr ng M bi n

ng trong kho ng t 54,4 - 309 t n/ha,

trong ó: 86 % là sinh kh i c a t ng cây g , 6 % là sinh kh i t ng cây d

i

tán và 8 % là sinh kh i c a v t r i r ng.
ng Th nh Tri u (2010) [11], trong
n ng c

tài nghiên c u “Nghiên c u kh

nh Carbon c a r ng tr ng Thông mã v (Pinus massoniana Lambert)

và Thông nh a (Pinus merkusii Jungh et. de Vriese) làm c s xác
môi tr

ng r ng theo c ch phát tri n s ch

n ng h p th carbon

Vi t Nam”

ã xác

nh giá tr

nh

c kh

c p tu i 6 c a lâm ph n Thông mã v kho ng t 115,21 -

178,68 t n/ha, c a lâm ph n Thông nh a kho ng 117,05 - 135,54 t n/ha tùy
thu c vào c p

t,

ng th i tác gi c ng ã xây d ng

c b ng tra kh n ng

h p th carbon c a cây cá th c ng nh lâm ph n Thông mã v và Thông nh a
chung và riêng cho t ng c p

t, xác

nh

c giá tr th

r ng tr ng Thông nh a và Thông mã v theo t ng c p
D

ng m i carbon c a

t.

ng Vi t Tình và Nguy n Thái D ng (2012) [10], trong

“Nghiên c u kh n ng c
gia t i huy n Nam
CO2 c a cây g

nh CO2 c a m t s tr ng thái r ng c a vu n qu c

ông, t nh Th a Thiên Hu ”.

ã xác

tr ng thái r ng IIB là 87,42 t n/ha ch

thái IIIA3 là 264 t n/ha. L

tài:

nh l

ng h p th

t 33% so v i tr ng

ng h p th CO2 c a các loài cây d

i tán r ng


13

tr ng thái IIB là 15,75 t n/ha b ng 57,86% so v i l
IIIA3 là 27,22 t n/ha. L

ng giá tr kinh t h p th CO2 các tr ng thái r ng

IIIA3 là 4.892,54 USD/ha t
là 1.733,19 USD/ha t

ng h p th CO2 r ng

ng

ng

ng 97,85 tri u

ng 34,6 tri u

ng/ha và tr ng thái IIB

ng/ha, ây là m t trong nh ng

c s khoa h c cho vi c chi tr khoán qu n lý b o v r ng
Nguy n Thanh Ti n (2012) [9], trong lu n án ti n s

c d ng.
ã nghiên c u kh

n ng h p th CO2 c a r ng ph c h i IIB t i Thái Nguyên ã ch ra: L
CO2 h p th trong t ng cây g , t ng cây d
r ng. T ng l

ng

i tán, v t r i r ng và trong

t

ng CO2 h p th trong lâm ph n r ng IIB là r t l n, bi n

ng

t 383,68 - 505,87 t n CO2/ha, trung bình 460,69 t n CO2/ha, trong ó l

ng

CO2 h p th t p trung ch y u

td

i tán r ng là 322,83 t n/ha, ti p

n là t ng cây g 106,91 t n/ha, t ng cây d

i tán 15,6 t n/ha và v t r i r ng

là 15,34 t n/ha. T ng l

ng CO2 h p th trong lâm ph n r ng IIB

khác nhau c ng có khác bi t,
ti p

n là huy n

iT

t ng

t l n nh t

huy n Võ Nhai

các huy n

t 485,0 t n/ha

t 450,809 t n/ha và th p nh t là huy n

nh Hóa

t 446,335 t n/ha.
Hoàng Chung và cs (2010) [1]. ã ánh giá nhanh l
l y trên m t

ng carbon tích

t c a m t s tr ng thái th m th c v t t i Thái Nguyên, k t qu

cho th y: Tr ng thái th m c , tr ng cây b i và cây b i xen cây g tái sinh
l

ng carbon tích l y

t 1,78 - 13,67 t n C/ha; R ng tr ng

t n C/ha; R ng ph c h i t nhiên

t 13,52 - 53,25

t 19,08 - 35,27 t n C/ha.

2.2.3. Nh n xét chung
i m qua các công trình nghiên c u trên th gi i và trong n
v n

c v các

có liên quan có th rút ra m t s nh n xét sau ây:
- Các công trình nghiên kh n ng h p th carbon c a th c v t

gi i quan tâm nghiên c u t r t s m và ã
nh : Xác

nh

t

c th

c nhi u thành công n i b t

c kh n ng h p th CO2 cho nhi u lo i r ng khác nhau, xây


14

d ng

c c s khoa h c c ng nh th c ti n trong vi c nghiên c u h p th

CO2 c a r ng, xây d ng

c nhi u ph

ng pháp tiên ti n trong nghiên c u

kh n ng h p th CO2
-

i v i Vi t Nam, v n

nghiên c u kh n ng h p th CO2 c a r ng

c nghiên c u khá mu n so v i th gi i, tuy nhiên ây là l nh v c ã
quan tâm r t l n c a toàn xã h i và b c
áng khích l ,

c bi t là

u c ng ã

t

cs

c nh ng k t qu

i v i m t s loài cây tr ng r ng ph bi n

n c ta

nh : Thông nh a, Thông uôi ng a, M , B ch àn, Keo lai, Keo lá tràm… Góp
ph n quan tr ng trong vi c

nh l ng giá tr môi tr

ng r ng

n c ta. Thông

qua các công trình nghiên c u c a các tác gi trong và ngoài n

c, ã tham kh o,

k th a có ch n l c các ph ng pháp c a các tác gi nh : Võ

i H i, B o Huy,

V T n Ph

ng, Ngô ình Qu , Nguy n Thanh Ti n…

- Nghiên c u h p th carbon trong r ng tr ng ã

c ti n hành trong

vài n m qua, t p trung cho các loài cây tr ng r ng thu n loài chính
Nam, trong khi ó mô hình NLKH, m t ki u s d ng
môi tr

ng ch a

c nghiên c u l

môi tr

ng c a ph

ng th c này.

-V n
ã

c

chi tr d ch v môi tr

a vào ch

vi c chi tr

ch ra ý ngh a v

gi m thi u m t r ng t nhiên,

gi m phát th i t suy thoái và m t r ng t nhiên trong ch

ng, thì ch a

c

Vì v y các v n
pháp nghiên c u

cl

ng

c xúc ti n. Trong khi ó mô hình NLKH, m t

ng th c hài hòa gi a l i ích kinh t s d ng

môi tr

t b n v ng h n v

ng trong h p th CO2 c a r ng tr ng

ng trình CDM, và

trình REDD c ng ang
ph

ng carbon h p th

Vi t

c p

l

ng hóa giá tr h p th CO2 c a nó.

liên quan c n
ng sinh kh i, l

mô hình NLKH; L ng hóa

t c a nông dân v i l i ích

c nghiên c u hoàn thi n là: Ph

ng

ng carbon tích l y trong h th ng

c giá tr d ch th CO2 c a các mô hình NLKH và


15

y m t c ch chi tr nh m nâng cao nh n th c và trách nhi m c a c ng

thúc

ng trong qu n lý s d ng

t m t cách b n v ng và có hi u qu nhi u m t.

2.3. T ng quan khu v c nghiên c u

2.3.1.

c i m i u ki n t nhiên khu v c nghiên c u

2.3.1.1. V trí

a lý

T c Tranh là m t xã n m phía

ông c a huy n Phú L

ng, t nh Thái

Nguyên. V i di n tích

t t nhiên là 2.614,09 ha và có t a

ranh gi i nh sau:

T 21043’ - 21072’ v

B c; T 105046’ - 105076’ kinh

ông. Ranh gi i

hành chính ti p giáp nh sau:
Phía ông giáp ranh v i xã Phú ô
Phía Tây giáp v i xã Ph n M - huy n

iT

Phía Nam giáp v i xã Vô Tranh
Phía B c giáp v i xã Yên L c - huy n
2.3.1.2. a hình

iT .

a th

T c Tranh là m t xã trong vùng trung du mi n núi, di n tích
nghi p chi m a s , có a hình t
Sông C u
nghi p, t

m b o ngu n n

ng

t nông

i b ng ph ng, phía ông giáp v i dòng

c ph c v lâu dài cho phát tri n s n xu t nông

i tiêu chè. Phía Tây giáp v i Qu c l 3, ây là m t thu n l i r t l n

cho l u thông hàng hóa trong quá trình l u thông và phát tri n kinh t xã h i.
2.3.1.3. Khí h u th y v n
- Khí h u: T c Tranh mang rõ

ch t

c thù c a vùng nhi t

c i m c a khí h u mi n b c, mang tính

i gió mùa, hàng n m chia thành 4 mùa rõ r t:

+ Mùa xuân t tháng giêng

n tháng 3, mùa này th i ti t mát m , m a

phùn nhi u khi gây h i cho cây tr ng nông nghi p, cây chè.
+ Mùa h nóng n c t tháng 4
l n, th

n tháng 7, nhi t

ng gây ng p úng cho nhi u n i trên

s n xu t c a bà con nông dân.

cao, l

a bàn xã, nh h

ng m a

ng l n

n


16

+ Mùa thu t tháng 8

n tháng 11, th i ti t mát m , d ch u, t o i u

ki n t t cho t ng gia s n xu t và cây chè
+ Mùa ông t tháng 11
có nh ng
n

t gió mùa

c cho cây tr ng v

L

ông b c cách nhau t 7
ông.

ng m a trung bình trong n m kho ng 1.700

ng t 1.200

trong n m;
6, 7, 8;

n 1.500 gi

c phân b t

ng

m trung bình c n m là 85 %,

n

n 2.210 mm.

i

ng

u các tháng

m cao nh t vào các tháng

m th p nh t vào tháng 11, 12 hàng n m.

- Ch

th y v n: Do nh h

h u Mi n b c nên l

c trên
u trên

ng c a v trí

a lý,

c tr ng c a khí

ng m a nhi u, trung bình n m 1.700 - 2.210 mm r t

thu n ti n cho xã trong vi c t

b

n 10 ngày, m a ít thi u

ng m a cao nh t tháng 8 và th p nh t tháng 1; S gi n ng trong n m

giao

n

n tháng 1 n m sau, mùa này th i ti t l nh,

trung bình trong n m là 220 C, t ng tích ôn là 7.000

Nhi t
8.0000 C; L

t n ng su t cao.

i tiêu và s n xu t Nông lâm nghi p; Ngu n

a bàn xã T c Tranh khá phong phú, có h th ng sông su i phân
a bàn. Phía ông giáp v i Sông C u

v lâu dài cho phát tri n s n xu t nông nghi p, t

m b o ngu n n

c ph c

i tiêu cây chè.

2.3.1.4. Tài nguyên thiên nhiên
- Th nh

ng: C n c ngu n g c phát sinh,

chia thành các nhóm nh :
á m phi n th ch sét;

t ferarit

t ai xã T c Tranh có th

vàng ho c vàng nh t phát tri n trên

t ferarit phát tri n trên sa th ch;

t ferarit phát

tri n trên macma axit.
- Tài nguyên r ng và th c v t:

t r ng ch y u là phân tán, di n tích

không t p trung, nhân dân ch y u tr ng cây keo lai và keo lá tràm, không
mang tính ch t s n xu t hàng hóa, thu nh p t tr ng r ng còn h n ch . Di n
tích

t t

nhiên là: 2.614,09 ha. Di n tích

2.364,09 ha. Trong ó

t s n xu t nông nghi p là:

t s n xu t nông nghi p 1.748,19 ha.

t tr ng cây