Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Hùng An, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

PH M TH H O

Tên

tài:
ÁNH GIÁ
HI HI
U QUU QU
S D NG
N XU TT
NÔNG
ÁNH
GIÁ
S DT SNG
S NNGHI
XU PT

TRÊN

A BÀN XÃ HÙNG AN HUY N B C QUANG, T NH HÀ GIANG

NÔNG NGHI P TRÊN

A BÀN XÃ HÙNG AN

HUY N B C QUANG, T NH HÀ GIANG

KHÓA LU N T T NGHI P

KHÓA LU N T T NGHI P
H ào tao : Chính quy
H
ào tao
: Chính
quy Mơi tr
Chun
ngành:
a chính

IH C

IH C

ng
Chun
Mơi
tr ng
Khoa ngành:: Qua chính
n lý Tài
Ngun
Khoa
Khóa h c
Khóa h c

Tài Ngun
:: Qu
2011n- lý
2015
: 2011 - 2015

Thái
Thái Nguyên
Nguyên –– 2015
2015


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

PH M TH H O

Tên

tài:
ÁNH GIÁ HI U QU S D NG

TRÊN

T S N XU T NÔNG NGHI P

A BÀN XÃ HÙNG AN HUY N B C QUANG, T NH HÀ GIANG

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

:

L p

: K43 -

Khoa

: Qu n lý Tài Nguyên

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi ng viên h

IH C

a chính Mơi tr

ng

CMT (N02)

ng d n : ThS. GVC. D

Thái Nguyên – 2015

ng Thanh Hà


i

L IC M

N

Trong th i gian th c hi n nghiên c u khóa lu n “ ánh giá hi u qu
s d ng

t s n xu t nông nghi p trên

Quang, t nh Hà Giang”. Tôi ã nh n
t p th cá nhân trong và ngoài tr

a bàn xã Hùng An, huy n B c
c s quan tâm, giúp

c a nhi u

ng.

Nhân d p hồn thành khóa lu n tôi xin chân thành c m n Ban ch
nhi m khoa và các th y cô giáo trong khoa Qu n lý Tài nguyên tr

ng

i

h c Nông Lâm Thái Nguyên ã t o i u ki n cho tôi h c t p và nghiên c u
trong su t nh ng n m qua.
Tơi xin t lịng kính tr ng và bi t n sâu s c t i cô giáo ThS.GVC.
D

ng Thanh Hà ã nhi t tình h

ng d n giúp

tơi hồn thành t t bài

khóa lu n này.
C m n Phịng Tài ngun & Mơi tr

ng huy n B c Quang, UBND xã

Hùng An và bà con t i xã Hùng An ã t o m i i u ki n giúp

tơi trong q

trình th c t p.
Tơi xin chân thành c m n gia ình và b n bè ã

ng viên, giúp

tơi

trong su t q trình tơi ti n hành nghiên c u và hồn thành khóa lu n này.
Trong th i gian th c t p em ã c g ng h t s c mình, nh ng do kinh
nghi m và ki n th c cịn h n h p nên bài khóa lu n c a em không tránh kh i
nh ng thi u sót và khuy t i m. Em r t mong các th y, cô giáo và các b n
sinh viên óng góp thêm ý ki n

bài khóa lu n này

c hoàn thi n h n

Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày tháng 05 n m 2015
Sinh viên

Ph m Th H o


ii
DANH M C B NG
Trang
B ng 2.1: Di n tích

t các

i l c trên th gi i ............................................... 8

B ng 2.2: Di n tích các lo i

t trên th gi i.................................................... 9

B ng 2.3: T l

t t nhiên và

t nông nghi p trên toàn th gi i ................ 10

B ng 2.4: Hi n tr ng s d ng
B ng 2.5: Tình hình s d ng

t nơng nghi p

Vi t Nam n m 2013.......... 11

t nông nghi p huy n B c Quang n m 2013 ..... 13

B ng 4.1: C c u kinh t và t ng tr

ng kinh t xã qua các n m .................. 28

B ng 4.2. Hi n tr ng s d ng

t c a xã Hùng An n m 2013 ....................... 34

B ng 4.3. Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p c a xã Hùng An ................... 36

B ng 4.4: Di n tích, n ng su t m t s cây tr ng c a xã n m 2014 ................ 37
B ng 4.5: Các lo i hình s d ng

t c a xã .................................................... 38

B ng 4.6: Hi u qu kinh t c a các lo i cây tr ng chính................................ 42
B ng 4.7. Hi u qu kinh t c a LUT .............................................................. 43
B ng 4.8. Hi u qu xã h i c a LUT ............................................................... 48
B ng 4.9. Hi u qu môi tr

ng c a LUT ....................................................... 51


iii
DANH M C HÌNH
Trang
Hình 2.1: C c u s d ng
Hình 4.1: S

t ai huy n B c Quang ...................................... 12

v trí xã Hùng An, huy n B c Quang, t nh Hà Giang .......... 21

Hình 4.2: C c u s d ng

t ai xã Hùng An ............................................... 35

Hình 4.3: Ru ng l c thơn Tân An ................................................................... 44
Hình 4.4: Bi u

hi u qu kinh t các ki u s d ng

t trong LUT 4 .......... 45

Hình 4.5: Bi u

hi u qu kinh t các ki u s d ng

t trong LUT 6 .......... 46

Hình 4.6:
Hình 4.7: V

i chè thơn An D

ng .................................................................. 49

n thanh long thôn An Ti n ....................................................... 52


iv
DANH M C CÁC T , C M T

Ch vi t t t

Nguyên ngh a

ANTT

An ninh tr t t

ATGT

An toàn giao thông

BCA

Ban Công an

BVTV

B o v th c v t

DQTV

Dân quân t v

FAO

VI T T T

Food and Agricuture Ogannization - T ch c nông l
Liên hi p qu c

GDP

Gross Domestic Product – T ng s n ph m n i

H ND

H i

HQSDV

Hi u qu s d ng v n

LM

Lúa mùa

LUT

Land Use Type - Lo i hình s d ng

LX

Lúa xuân

Q ND

Quân

SALT

ng

a

ng nhân dân

t

i nhân dân

Sloping Agricutural Land Technology - k thu t canh tác
nông nghi p trên

TDTT

Th d c th thao

UBND

U ban nhân dân

td c


v
M CL C
Trang
Ph n 1

.......................................................................................... 1

TV N

1.1. Tính c p thi t c a

tài ................................................................................. 1

1.2. M c ích nghiên c u ...................................................................................... 2
1.3. Yêu c u ........................................................................................................... 2
1.4. Ý ngh a ........................................................................................................... 2
Ph n 2 T NG QUAN TÀI LI U .......................................................................3
2.1. C s lý lu n. .................................................................................................. 3
2.1.1. Khái ni m ánh giá
2.1.1.1. Khái ni m v
2.1.1.2. M t s ph

t ................................................................................ 3

ánh giá

t ai .................................................................. 3

ng pháp ánh giá

t trên th gi i .......................................3

2.2. Vai trò c a s n xu t nông nghi p trong n n kinh t qu c dân ........................6
2.3. Tình hình s d ng

t s n xu t nông nghi p trên th gi i và Vi t Nam...............8

2.3.1. Tình hình s d ng

t s n xu t nông nghi p trên th gi i ...........................8

2.3.2. Tình hình s d ng

t s n xu t nông nghi p t i Vi t Nam .......................10

2.3.3. Tình hình s d ng

t t i huy n B c Quang, t nh Hà Giang .....................11

2.4. Hi u qu s d ng

t và các ch tiêu ánh giá hi u qu s d ng

2.5. M t s kinh nghi m s d ng

t có hi u qu

t ...........13

Vi t Nam ...........................15

2.5.1. Luân canh, xen canh ...................................................................................15
2.5.2. Mô hình SALT ...........................................................................................16
2.5.3. Liên t c che ph
Ph n 3

IT

t b ng l p ph th c v t s ng hay ã khô ....................17

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ........18

3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u .................................................................18

3.2.

a i m và th i gian th c hi n ....................................................................18

3.3. N i dung nghiên c u .....................................................................................18
3.3.1.

c i mv

i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i c a xã Hùng An, huy n

B c Quang, t nh Hà Giang. ..................................................................................18


vi
3.3.2. Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p c a xã Hùng An n m 2014 ..............18

3.3.3. Các lo i hình s d ng

t nơng nghi p t i xã Hùng An ............................18

3.3.4. ánh giá hi u qu s d ng
3.3.5.

t nông nghi p t i xã ....................................18

xu t các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu c a các lo i hình s d ng

t b n v ng .........................................................................................................18
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u ...............................................................................18

3.4.1. Ph

ng pháp i u tra s li u th c p .........................................................18

3.4.2. Ph

ng pháp i u tra s li u s c p ..........................................................19

3.4.3. Ph

ng pháp tính hi u qu c a các lo i hình s d ng

t .........................19

3.4.3.1. Hi u qu kinh t ......................................................................................19
3.4.3.2. Hi u qu xã h i .......................................................................................20
3.4.3.3. Hi u qu môi tr

ng ...............................................................................20

3.4.4. Ph

ng pháp chuyên gia, chuyên kh o......................................................20

3.4.5. Ph

ng pháp tính tốn phân tích s li u ....................................................20

Ph n 4 K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ...................................21
4.1.

i u ki n t nhiên, kinh t xã h i xã Hùng An, huy n B c Quang, t nh Hà

Giang ....................................................................................................................21
4.1.1. i u ki n t nhiên ......................................................................................21
4.1.1.1. V trí
4.1.1.2.

a lý...............................................................................................21

a hình,

a m o ....................................................................................22

4.1.1.3. i u ki n khí h u ....................................................................................22
4.1.1.4. Th y v n ..................................................................................................22
4.1.1.5. Các ngu n tài nguyên thiên nhiên ch y u .............................................22
4.1.2. i u ki n kinh t - xã h i c a xã Hùng An, huy n B c Quang, t nh Hà Giang ......23
4.1.2.1. Tình hình dân s , lao

ng và vi c làm ..................................................23

4.1.2.2. C c u kinh t và t ng tr

ng kinh t .....................................................28

4.1.2.3. Th c tr ng phát tri n kinh t c a xã .......................................................28


vii
4.1.3.
s d ng

ánh giá nh h

ng c a i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i

n hi u qu

t c a xã Hùng An ................................................................................30

4.1.3.1. ánh giá chung v

i u ki n t nhiên c a xã Hùng An..........................30

4.1.3.2. ánh giá chung v

i u ki n kinh t - xã h i c a xã Hùng An ...............32

4.2. Hi n tr ng s d ng

t ai c a xã Hùng An, huy n B c Quang, t nh Hà

Giang n m 2014 ...................................................................................................34
4.2.1. Tình hình s d ng

t nông nghi p c a xã Hùng An, huy n B c Quang ......35

4.2.2. Các lo i hình s d ng
4.2.2.1. Các lo i hình s d ng

t nông nghi p c a xã ..........................................38
t c a xã............................................................38

4.2.2.2. Mơ t các lo i hình s d ng
4.3. ánh giá hi u qu s d ng

t..............................................................38

t c a các lo i hình s d ng

t nơng nghi p ..........42

4.3.1. Hi u qu kinh t .........................................................................................42
4.3.2 Hi u qu xã h i ...........................................................................................47
4.3.3 Hi u qu môi tr

ng ...................................................................................50

4.3.4 ánh giá và l a ch n LUT cho s d ng

t nông nghi p hi u qu ............52

4.3.4.1. Nguyên t c l a ch n LUT .......................................................................52
4.3.4.2. Tiêu chu n l a ch n LUT .......................................................................53
4.3.4.3. L a ch n LUT .........................................................................................53
4.4.

xu t các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu c a các lo i hình s d ng

t

b n v ng ...............................................................................................................54
4.4.1. Gi i pháp chung .........................................................................................55
4.4.2. Gi i pháp c th .........................................................................................55
Ph n 5 K T LU N VÀ KI N NGH ..............................................................59
5.1. K t lu n .........................................................................................................59
5.2. Ki n ngh .......................................................................................................60
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................62


1

Ph n 1
TV N
1.1. Tính c p thi t c a

tài

t ai là tài nguyên qu c gia vô cùng quý giá, là t li u s n xu t
bi t; là tài s n ngu n l c to l n c a

tn

c, quy n s d ng

c

t là hàng hóa

c bi t. Khai thác và s d ng h p lý, hi u qu và ti t ki m tài nguyên

t là

ng l c phát tri n xã h i.
Ngày nay, v i s phát tri n c a

i s ng kinh t - xã h i, s gia t ng

dân s cùng v i s phát tri n c a khoa h c k thu t ã t o r t nhi u áp l c lên
quá trình s d ng d t ai làm cho qu
làm nh h

ng

c ng làm thay

ns nl

ng th c, th c ph m c a c n

i c c u kinh k và

Tình hình th c t
cịn nhi u b t c p.

n

i s ng c a ng

c,

ng th i

i dân.

c ta cho th y vi c qu n lý và s d ng

t ai nói chung và

nơng nghi p nói riêng
c a ng

ng l

t nông nghi p ngày càng b thu h p

t s d ng cho ho t

tv n

ng s n xu t

c qu n lý và s d ng ch y u d a vào kinh nghi m

i dân và ph thu c vào i u ki n th i ti t khí h u. Cùng v i ó, vi c

canh tác cây tr ng ít quan tâm

n b o v và c i t o

t ngày càng b suy gi m. T
h p lý, b n v ng và

t ã làm cho ch t l

ó, vi c nghiên c u ánh giá hi n tr ng

t hi u qu cao theo h

ng
t ai

ng s n xu t hàng hóa ang

c chú tr ng quan tâm nghiên c u.
Là m t xã vùng I c a huy n B c Quang, cách trung tâm huy n 7km v
phía Nam, xã Hùng An là m t xã ang trên à phát tri n c a huy n B c
Quang. Tuy nhiên n n kinh t c a xã ch y u v n d a vào s n xu t nơng
nghi p. Do

t ai có

phì th p hi u qu s n xu t không cao nên

ng nhu c u ngày càng cao v l
t

c coi là v n

nhiên, n u
nhi m mơi tr

n v di n tích

quan trong trong s n xu t nông nghi p c a xã. Tuy

t ai không
ng

ng th c th c ph m trên m t

áp

t, n

c s d ng h p lý s làm t ng nhanh m c
c, khơng khí, làm gi m s c s n xu t c a

t.

ô


2
Xu t phát t th c t
tr

ng

ó,

cs

ng ý c a khoa Qu n Lý Tài Nguyên,

i h c Nông Lâm Thái Nguyên và s

Ths.GVC. D

h

ng d n c a cô giáo

ng Thanh Hà, tôi ti n hành th c hi n

tài “ ánh giá hi u

qu s d ng

t s n xu t nông nghi p trên

a bàn xã Hùng An, huy n

B c Quang, t nh Hà Giang”
1.2. M c ích nghiên c u
-

ánh giá hi u qu s d ng

t s n xu t nông nghi p xã Hùng An,

huy n b c Quang, t nh Hà Giang
-

nh h

ng và

xu t m t s gi i pháp kinh t - k thu t nh m

nâng cao hi u qu s d ng

t trên

a bàn xã

1.3. Yêu c u
-

ánh giá úng, khách quan trung th c, toàn di n hi n tr ng s d ng

t nông nghi p xã Hùng An, huy n B c Quang, t nh Hà Giang
- Các ph

ng pháp ánh giá c n ph i xây d ng trên c s

li u t th c t , phân tích s li u
- S d ng các ph
- K t lu n c a

i u tra s

m b o tính khoa h c.

ng pháp i u tra
tài có th

mb o

chính xác c a s li u

em l i nh ng bài h c b ích áp d ng vào

th c t s n xu t.
1.4. Ý ngh a
- C ng c

c ki n th c ã

c ti p thu trong nhà tr

ng và b sung

nh ng ki n th c th c t cho sinh viên trong quá trình th c t p t i c s .
- Nâng cao kh n ng ti p c n, thu th p và x lý thông tin c a sinh viên
trong q trình làm
- Trên c s
ó

xu t

tài.
ánh giá hi u qu s d ng

c nh ng gi i pháp s d ng

t

t c a s n xu t nông nghi p t
t hi u qu cao.

3
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s lý lu n.
2.1.1. Khái ni m ánh giá
2.1.1.1. Khái ni m v
-

ánh giá

t

ánh giá

t ai

t ai là q trình ốn

m t ho c m t s lo i s d ng

t

- N m 1976, FAO ã
trình so sánh,

c
xu t

nh ti m n ng c a

a ra

l a ch n (A.Young)

nh ngh a v

ánh giá

i chi u nh ng tính ch t v n có c a v t/khoanh

giá v i nh ng tính ch t

t ai cho

t ai mà lo i hình s d ng

t ai là quá
t c n ánh

t yêu c u s d ng c n

ph i có.
- Vi c ánh giá

t ai cho các vùng sinh thái ho c các vùng lãnh th

khác nhau là t o ra m t m c s n xu t m i n
t ai

c nhìn nh n nh là: m t v t

di n tích b m t c a trái

th c v t,

t xác

ốn

i nó nh : khơng khí, lo i

ng v t, nh ng ho t

ng tr

m c mà nh ng thu c tính này có nh h
ó trong hi n t i và t

nh v m t

t v i nh ng thu c tính t

i có tính ch t chu kì có th d
trong và bên d

nh và h p lý. Trong ánh giá

ng

i n

a lý trên m t
nh ho c thay

c c a môi tr

ng bên trên, bên

t, i u ki n

a ch t, th y v n,

c và nay c a con ng
ng áng k

i,

ch ng

n vi c s d ng v t

t

ng lai

- Nh v y, ánh giá

t ai ph i

c xem xét trên ph m vi r t r ng,

bao g m c không gian, th i gian, t nhiên, kinh t và xã h i. (Nguy n Ng c
Nông, Nguy n Thu Huy n, 2008) [2]
2.1.1.2. M t s ph

ng pháp ánh giá

t trên th gi i

Tùy theo m c ích và i u ki n c th , m i qu c gia ã
dung và ph

ng pháp ánh giá

t ai c a mình. Có nhi u ph

ra n i

ng pháp khác


4
nhau nh ng nhìn chung có hai khuynh h

ng:

ánh giá

t theo i u ki n t

nhiên có xem xét t i nh ng i u ki n kinh t - xã h i và ánh giá

t kinh t

có xem xét t i nh ng i u ki n t nhiên. Dù là ph

ng pháp nào thì c ng ph i

l y

ánh giá, k t qu

t ai làm n n và lo i s d ng

hi n b ng các b n
*

ánh giá

t c th

c th

, báo cáo và các s li u th ng kê

t theo phân lo i

C s c a ph

nh l

ng c a M (Soil Taxonomy)

ng pháp: D a vào các y u t hình thành

tc ah c

thuy t phát sinh nh ng c s chính là nh ng tính ch t hi n t i c a

t có quan

h m t thi t v i hình thái ph n di n
nh l
c s

t.

nh l

ng ch t ch v hình thái và tính ch t
tiên hành phân lo i

ng các t ng phát sinh theo
xác

giá

t là

t.

T i M hi n nay ang ng d ng r ng rãi hai ph
- Ph

nh tên c a t ng

ng pháp

ng pháp t ng h p: phân chia ph c h lãnh th t nhiên và ánh

t ai theo n ng su t trong nhi u n m (10 n m tr lên). Trong khi ti n

hành ánh giá

t ai, các nhà nông h c ã chú ý i vào phân h ng

t ai

cho t ng lo i cây tr ng.
- Ph

ng pháp y u t : B ng các th ng kê các y u t t nhiên, xác

nh tính ch t

t ai và ph

ng h

ng c i t o.

d a trên c s th ng kê các

c tính t nhiên,

ph n c gi i,

l n á, s i, hàm l

hình t

ng

th m n
i, m c

u i m c a ph

c,

ánh giá phân h ng

t ai

dày t ng canh tác, thành
ng mu i

c trong

t,

a

xói mịn và y u t khí h u.
ng pháp

+) Dùng nh ng ch tiêu
t và các tính ch t hi n t i c a

nh l
t

ng và các d u hi u
phân lo i

c tr ng c a t ng

t

+) Mang tính ch t chuyên ngành sâu, tính h th ng cao và h th ng
m d dàng b sung nh ng

tm i

+) S d ng thuât ng m i g n v i b n ch t và tính ch t

t


5

Nh

c i m c a ph

ng pháp: Ch có nh ng chuyên gia theo h

th ng này m i hi u và s d ng

c. (Nguy n Ng c Nông, Nguy n Thu

Huy n, 2008) [2]
*

ánh giá

t ai

Canada

Canada ánh giá

t ai theo các tính ch t t nhiên c a

t và n ng

su t ng c c nhi u n m. Trong nhóm cây ng c c l y cây lúa m làm tiêu
chu n và khi có nhi u lo i cây thì dùng h s quy
giá

t ai các ch tiêu th

m c

mu i

c trong

Trên c s

ó

ng

i ra lúa m . Trong ánh

c l u ý là thành ph n c gi i, c u trúc

t,

t, xói mịn và á l n.
t

Canada

c chia làm 7 nhóm:

- Nhóm 1: Thích h p v i nhi u lo i cây h n c , ít và khơng có
h n ch
- Nhóm 2: Kh n ng thích h p v i m t s ít cây tr ng, có h n ch
chính là xói mịn, khí h u khơng thu n l i, nghèo dinh d

ng

- Nhóm 3: Ch thích h p v i m t s ít cây tr ng, có nhi u h n ch v
d c l n, xói mòn m nh, thành ph n c gi i n ng, nghèo dinh d

ng

- Nhóm 4: Thích h p v i r t ít cây tr ng. H n ch chính là khí h u
kh c nghi t, b xói mịn m nh khơng có kh n ng gi n
- Nhóm 5: Ít tr ng
nh ng u c u

c

c cây hàng n m, ch tr ng

c cây lâu n m

u t cao

- Nhóm 6:

t ch dùng

c vào ch n th gia súc

- Nhóm 7: Hồn tồn khơng có kh n ng s n xu t nông nghi p.
(Nguy n Ng c Nông, Nguy n Thu Huy n, 2008) [2]
*

ánh giá
T i

t ai
n

n

, m t s bang ã ti n hành ánh giá

t ai, áp d ng các

ph

ng pháp tham bi n, bi u th m i quan h gi a các y u t d

ph

ng trình tốn h c sau:

i d ng các


6
Y= F(A).F(B).F(C).F(X)
Trong ó:
Y bi u th s c s n xu t c a
A

dày và

c tính t ng

B Thành ph n c gi i l p
C

tm t

ng nh t

i, tiêu,

chua, hàm l

ng dinh

ng, xói mịn
K t qu phân h ng

t

t

d c

X Các y u t bi n
d

t

c th hi n d

i d ng (%) ho c i m.M i y u

c phân thành nhi u c p và tính b ng (%).
B ng ph

ng pháp này,

- Nhóm 1: th

t ai

n

c chia thành 6 nhóm

ng h o h ng, 80% - 100%

t có th tr ng b t k lo i

cây nào c ng cho n ng su t cao
- Nhóm 2: 60 – 70%,

t có th tr ng b t k cây tr ng nào nh ng cho

n ng su t th p h n
- Nhóm 3: nhóm trung bình, 40 – 59%,

t có th tr ng

cm t

s cây
- Nhóm 4: nhóm nghèo, 20 – 39%,

t ch tr ng

c m t s cây có

ch n l c
- Nhóm 5, r t nghèo, 10 – 19%, làm bãi ch n th
- Nhóm 6, có d

i 10%

t dùng vào nơng nghi p. (Nguy n Ng c

Nông, Nguy n Thu Huy n, 2008) [2]
2.2. Vai trị c a s n xu t nơng nghi p trong n n kinh t qu c dân
- Cung c p l

ng th c th c ph m cho toàn xã h i

Th c t cho th y r ng xã h i càng phát tri n thì yêu c u v dinh
d

ng do l

ng th c th c ph m ngày càng t ng nhanh. M t

tr ng c a hàng hóa l

c i m quan

ng th c, th c ph m là không th thay th b ng b t k


7
m t lo i hàng hóa nào khác.Nh ng hàng hóa này dù cho trình

khoa h c –

cơng ngh phát tri n nh hi n nay, v n ch a có ngành nào có th thay th
c.L

ng th c, th c ph m là y u t

t i, phát tri n c a con ng

i và phát tri n kinh t - xã h i c a

Nh ng hàng hóa có ch a ch t dinh d
có th có

u tiên có tính ch t quy t

c thơng qua ho t

ng có th ni s ng con ng

nh s t n
t n

c.

i này ch

ng s ng c a cây tr ng và v t ni hay nói

cách khác là thơng qua q trình s n xu t nơng nghi p.
- Quy t

nh an ninh l

ng th c qu c gia, góp ph n thúc

y s n xu t

công nghi p, các ngành khi t khác và phát tri n ô th
Nông nghi p cung c p các nguyên li u cho công nghi p,

c bi t là

công nghi p ch bi n. Nông nghi p là khu v c d tr và cung c p ngu n lao
ng d i dào cho phát tri n công nghi p, các ngành kinh t khác và ô th .
Nông nghi p nông thôn là th tr

ng tiêu th r ng l n cho hàng hóa cơng

nghi p và các ngành kinh t khác.
- Ngu n thu ngân sách quan tr ng c a nhà n

c

Nông nghi p là ngành kinh t s n xu t có quy mơ l n nh t n
T tr ng giá tr t ng s n l
ngân sách trong n
c th c hi n d

c ta.

ng và thu nh p qu c dân kho ng 25% t ng thu

c. Vi c huy

ng m t ph n thu nh p t nơng nghi p

i nhi u hình th c: thu nông nghi p, các lo i thu kinh

doanh khác…. Bên c nh ngu n thu ngân sách cho nhà n

c vi c xu t kh u

s n ph m nông nghi p làm t ng ngu n thu ngo i t góp ph n thi t l p cán
cân th

ng m i

ng th i cung c p v n ban

u cho s nghi p phát tri n

c a công nghi p
- Ho t
N

ng sinh k ch y u c a

i b ph n dân nghèo nông thôn

c ta v i h n 70% dân c t p trung

nông thôn h s ng ch y u

d a và s n xu t nơng nghi p, v i hình th c s n xu t t cung t c p áp ng
nhu c u thi t y u hàng ngày.


8
- Tái t o t nhiên
Nơng nghi p cịn có tác d ng b o v tài nguyên thiên nhiên và môi
tr

ng. Trong các ngành s n xu t ch có nơng nghi p m i có kh n ng tái t o

t nhiên cao nh t mà các ngành khác khơng có

c. Tuy nhiên nơng nghi p

l c h u và phát tri n khơng có k ho ch c ng d n
phì

t ai gi m sút, các y u t t khí h u thay

tri n

t r ng b thu h p,

i b t l i. M t khác, s phát

n chóng m t c a thành th , c a công nghi p làm cho ngu n n

b u khơng khí b ơ nhi m tr m tr ng.
có s c g ng c a c ng
ph

n

ng tr

ng qu c t nh m

c và

c th m h a này òi h i ph i
y lùi th m h a ó b ng nhi u

ng pháp, trong ó nơng nghi p gi m t v trí c c kì quan tr ng trong

vi c thi t l p l i cân b ng sinh thái

ng th c v t. Vì th phát tri n cơng

nghi p ph i trên c s phát tri n nông nghi p b n v ng. [13]
2.3. Tình hình s d ng

t s n xu t nông nghi p trên th gi i và Vi t Nam

2.3.1. Tình hình s d ng
Qu

t s n xu t nông nghi p trên th gi i

t có bán kính trung bình 6371km, chu vi theo

40.075km và di n tích b m t c a qu
(t

ng

t

ng xích

c tính kho ng 510 tri u km2

ng v i 51 t hecta) [14]
B ng 2.1: Di n tích

il c

t các

i l c trên th gi i
Di n tích

Châu Á

43.998.920 km2

Châu Phi

29.800.540 km2

B cM

24.320.100 km2

Nam M

17.599.050 km2

Châu Âu

9.699.550 km2

Châu Úc

7.687.120 km2

Châu Nam C c

o

14.245.000 km2

(Ngu n: [14])


9
Theo P.Buringh, tồn b

t có kh n ng canh tác nông nghi p c a

th gi i 3,3 t hecta (chi m 22% t ng s
78% t ng s
tích các lo i

t li n) còn 11,7 t hecta (chi m

t li n) không dùng cho s n xu t nông nghi p
t không s d ng

c cho theo b ng 2.2:

B ng 2.2: Di n tích các lo i
Lo i

c. Di n

t

t trên th gi i
Di n tích (ha)

t quá d c

2,682 t (18%)

t quá khô

2,533 t (17%)

t quá l nh

2,235 t (15%)

t óng b ng

1,490 t (10%)

t quá nóng

1,341 t (9%)

t quá nghèo

0,745 t (5%)

t quá l y

0,596 t (4%)

(Ngu n: [14])
t tr ng tr t trên th gi i ch có 1,5 t hecta (chi m 10,8% t ng s
t ai, b ng 46%

t có kh n ng nơng nghi p) cịn 1,8 t hecta (54%)

có kh n ng nông nghi p ch a
V m t ch t l

ng

c khai thác

t nơng nghi p thì

t có n ng su t trung bình chi m 28% và
58%.

i u này cho th y

gi i có h n, di n tích

t có n ng su t cao ch 14%,
t có n ng su t th p chi m t i

t có kh n ng canh tác nơng nghi p trên tồn th

t có n ng su t cao l i quá ít. M t khác, m i n m

trên th gi i b m t 12 tri u hecta
chuy n thành

t

t tr ng tr t cho n ng su t cao b

t phi nông nghi p và 100 tri u hecta

t tr ng tr t b nhi m

c do vi c s d ng phân bón và các lo i thu c sát trùng. [14]
t nông nghi p phân b không
nghi p so v i

t t nhiên trên các l c

u trên th gi i, t l gi a
a theo b ng 2.3:

t nông


10
B ng 2.3: T l

t t nhiên và

Các Châu l c

t nơng nghi p trên tồn th gi i

t t nhiên (%)

t nông nghi p (%)

Châu Á

29,5

35

Châu M

28,2

26

Châu Phi

20,0

20

Châu Âu

6,5

13

15,8

6

Châu

iD

ng

(Ngu n: [14])
Nh v y, trên toàn th gi i di n tích

t s d ng cho nơng nghi p

ngày càng gi m d n trong khi ó dân s càng ngày càng t ng. Vì v y,
l

ng th c và th c ph m cung c p cho nhân lo i trong t

khai thác s
c

t có kh n ng nơng nghi p cịn l i

có

ng lai thì vi c

s d ng là v n

c n

t ra. [14]

2.3.2. Tình hình s d ng
C n

t s n xu t nông nghi p t i Vi t Nam

c có 26371,5 ha

t nơng nghi p chi m 79,68% di n tích t

nhiên. Trong ó:
-

t s n xu t nông nghi p 10210,8 ha chi m 38,72% di n tích

t

nơng nghi p.
-

t lâm nghi p 15405,8 ha chi m 58,41% di n tích

-

t ni tr ng th y s n 710 ha chi m 2,7% di n tích

-

t làm mu i 17,90 ha chi m 0,07% di n tích

-

t nơng nghi p khác 27,0 ha chi m 0,10% di n tích
c th hi n

b ng 2.4:

t nông nghi p.
t nông nghi p

t nông nghi p.
t nông nghi p.


11
B ng 2.4: Hi n tr ng s d ng
STT
1

t nơng nghi p

M c ích s d ng
T ng di n tích

Vi t Nam n m 2013
Di n tích

C c u

(ha)

(%)

t

Mã

t nông nghi p

NNP

26371,5

100

1.1

t s n xu t nông nghi p

SXN

10210,8

38,72

1.1.1

t tr ng cây hàng n m

CHN

6422,8

24,36

1.1.1.1

t tr ng lúa

LUA

4097,1

15,54

1.1.1.2

t c dùng vào ch n nuôi

COC

42,7

0,16

1.1.1.3

t tr ng cây hàng n m khác

HNK

2283,0

8,66

1.1.2

t tr ng cây lâu n m

CLN

3788,0

14,36

1.2

t lâm nghi p

LNP

15405,8

58,41

1.2.1

t r ng s n xu t

RSX

7391,8

28,02

1.2.2

t r ng phịng h

RPH

5851,8

22,19

1.2.3

t r ng

RDD

2162,2

8,20

1.3

t ni tr ng thu s n

NTS

710,0

2,70

1.4

t làm mu i

LMU

17,9

0,07

1.5

t nông nghi p khác

NKH

27,0

0,10

c d ng

(Ngu n: T ng c c th ng kê)
2.3.3. Tình hình s d ng

t t i huy n B c Quang, t nh Hà Giang

Huy n B c Quang có 109873,69 ha t ng di n tích t nhiên, trong ó:
-

t nơng nghi p có 97612,68 ha, chi m 88,85% t ng di n tích t nhiên

-

t phi nơng nghi p có 4541,83 ha chi m 4,13% t ng di n tích t nhiên

-

t ch a s d ng có 7719,18 ha chi m 7,02 % t ng di n tích

t t nhiên.


12

t nông nghi p
t phi nông nghi p
t ch a s d ng

Hình 2.1: C c u s d ng
C c u trong n i b

t ai huy n B c Quang

t nơng nghi p ang có xu h

tích nh ng lo i hình s d ng

ng t ng d n di n

t có hi u qu kinh t cao nh tr ng cây v

ông, cây n qu tuy nhiên t l v n còn th p so v i yêu c u phát tri n và so
v i t ng di n tích

t nơng nghi p.

t phi nơng nghi p có 4541,83 ha chi m 4,13% t ng di n tích t
nhiên;
t nhiên;

t

t i nơng thơn có 938,10 ha chi m t l l n 0,85% t ng di n tích
t

ơ th có 143,12 ha chi m 0,13% t ng di n tích t nhiên. C

c u s d ng

t trong n i b

t phi nơng nghi p cịn ch a h p lý nhóm

chuyên dùng

t s d ng vào m c ích s n xu t kinh doanh phi nơng nghi p

cịn th p có 95,77 ha chi m 0,08% t ng di n tích t nhiên.

t


13
B ng 2.5: Tình hình s d ng
STT

Lo i

t nơng nghi p huy n B c Quang n m 2013
t

1
T ng di n tích t nơng nghi p
1.1
t s n xu t nông nghi p
1.1.1
t tr ng cây hàng n m
t tr ng lúa

1.1.1.1
1.1.1.2
t ng c dùng vào ch n nuôi
1.1.1.3
t tr ng cây hàng n m khác
t tr ng cây lâu n m
1.1.2
1.2
t lâm nghi p
1.2.1
t r ng s n xu t
1.2.2
t r ng phòng h
1.2.3
t r ng c d ng
t nuôi tr ng th y s n
1.3
1.4
t làm mu i
t nơng nghi p khác
1.5
(Ngu n: Phịng Tài ngun và Môi tr
2.4. Hi u qu s d ng

Di n tích
(ha)
97.612,68
17.942,69
9.448,56
5.791,06

117,29
3.540,21
8.494,13
79.058,25
61.841,05
17.217,20

Mã

NNP
SXN
CHN
LUA
COC
HNK
CLN
LNP
RSX
RPH
RDD
NTS 611,74
LMU
NHK
ng huy n B c Quang)

t và các ch tiêu ánh giá hi u qu s d ng

T l
(%)
100

18,38
9,68
5,93
0,12
3,63
8,70
80,99
63,35
17,64
0,63

t

Do tính ch t mâu thu n gi a ngu n tài nguyên h u h n v i nhu c u
ngày càng cao c a con ng
nào? Chi phí b ra

i mà ta ph i xem xét k t qu ph i t o ra nh th

t o ra k t qu

ó là bao nhiêu? Có

ích khơng? Chính vì th khi ánh giá ho t

a l i k t qu h u

ng s n xu t không ch d ng l i

vi c ánh giá k t qu mà còn ph i ánh giá ch t l

ng các ho t

ng s n xu t

kinh doanh t o ra s n ph m ó. Theo các nhà khoa h c kinh t Smuel –
norhuas: “Hi u qu khơng có ngh a là lãng phí. Nghiên c u hi u qu s n xu t
ph i xét

n chi phí c h i” (V Th Ph

S d ng

ng Th y, 2000) [6]

t nông nghi p có hi u qu cao thơng qua vi c b trí c c u

cây tr ng, v t nuôi phù h p là m t trong nh ng v n
h u h t các n

b c xúc hi n nay c a

c trên th gi i (Nguy n Th Vòng và các c ng s , 2001) [5]


14
Khi ánh giá hi u qu s d ng

t ng i ta th ng ánh giá trên ba m t:

hi u qu v m t kinh t , hi u qu v m t xã h i và hi u qu v m t môi tr

ng.

* Hi u qu kinh t
Hi u qu kinh t
nhiên trong th c t
phép tr

c hi u nh m t hi u s gi a k t qu và chi phí, tuy
ã có tr

ng h p khơng th c hi n

c phép tr ho c

ó khơng có ý ngh a. Nh v y có th nói m t cách d hi u hi u qu

là m t k t qu t t phù h p v i mong mu n và khơng lãng phí.
Hi u qu kinh t ph i
+ M t là m i ho t

t

c3v n

sau:

ng s n xu t c a con ng

i

u ph i tuân th theo

quay lu t ti c ki m th i gian
+ Hai là hi u qu kinh t ph i

c xem xét trên quan i m lý thuy t h th ng

+ Ba là hi u qu kinh t là m t ph m trù ph n ánh m t ch t l
các ho t

ng kinh t b ng q trình t ng c

l i ích c a con ng

ng ngu n l c s n có ph v cho

i

Lo i hình s n xu t canh tác Nông nghi p ph i h
ninh l

ng th c, thu nh p n

canh, b o v
b n

n

m b o an

an xen vi c s d ng ki n th c gi ng

a v i ki n th c khoa h c và gi ng
u vào,

ng

nh lâu dài. K t h p gi a xen canh và luân

t và l y ng n nuôi dài.

gi m thi u chi phí

ng c a

u ra.

c ch n lai t o ph m ch t t t. C n

c bi t là b o qu n s n ph m trong thu

ho ch và c t gi
*Hi u qu xã h i
Hi u qu v m t xã h i là ph m trù có liên quan m t thi t v i hi u qu
kinh t và th hi n m c tiêu ho t
t

ng quan gi a k t qu thu

ng kinh t c a con ng

i. Ph n ánh m i

c v m t xã h i mà s n xu t mang l i v i các

chi phí s n xu t xã h i b ra. Các ch tiêu ph n ánh v m t xã h i nh t o
công n vi c làm cho lao

ng, xóa ói gi m nghèo,

b ng xã h , nâng cao m c s ng toàn dân

nh canh,

nh c , công


15
Các mơ hình và quy ho ch s d ng

t nơng nghi p ph i tính tốn k

khơng nh ng a d ng hóa các lo i hình kinh t mà ph i t o ra nhi u vi c
làm th

ng xuyên và

u

Trong s d ng
xác

n, coi tr ng vi c s d ng lao

t nông nghi p hi u qu v m t xã h i ch y u

nh b ng kh n ng t o vi c làm trên m t

nghi p, thu nh p bình quân/ u ng
*Hi u qu mơi tr

u nh h

tích c c

i và bình qn di n tích/ u ng

ng là xem xét s ph n ng c a môi tr

ng s n xu t. T các ho t

nghi p

n v di n tích

c

t nơng

i

ng

Hi u qu mơi tr
ho t

ng n

ng khơng nh

ng th i có th là nh h

Các lo i hình s d ng
ch n s thối hóa

ng s n xu t,
n môi tr

ng

iv i

c bi t là s n xu t nơng

ng.

ó có th là nh h

ng

ng tiêu c c.

t ph i b o v

t và b o v môi tr

c

m um c a

ng sinh thái

t, ng n

t. (Thái Phiên, Nguy n

T Siêm, 1998) [3]
s d ng

t h p lý, hi u qu cao và b n v ng ph i quan tâm t i

c ba hi u qu trên, trong ó hi u qu kinh t là tr ng tâm, khơng có hi u
qu kinh t thì khơng có i u ki n ngu n l c
và môi tr

ng. Ng

th c thi hi u qu xã h i

c l i, khơng có hi u qu xã h i và mơi tr

ng thì

hi u qu kinh t s khơng b n v ng. (Nguy n Duy Tính,1995) [4]
2.5. M t s kinh nghi m s d ng

t có hi u qu

Vi t Nam

2.5.1. Luân canh, xen canh
- Luân canh là m t h th ng canh tác cây trông luân phiên các lo i cây
tr ng khác nhau trên cùng m t khu
ch t dinh d

ng có trong

su t cây tr ng cao
h i

t nh m s d ng h p lý ngu n n

t và ngu n phân bón a vào

ng th i nó có th t o ra m t môi tr

t

c, các

t o ra n ng

ng b t l i cho d ch

các v ho c n m ti p theo trong chu kì luân canh.
H th ng luân canh cây tr ng òi h i ph i b trí, s p x p các cây tr ng

v th i gian trên m t v

u và không gian trong m t th i i m

ng n ch n


16
các tác h i c a sâu b nh ngay trong v

ó và c n tr s t n t i, tích l y, lây

lan c a chúng t v này sang v khác. Nguyên t c c a lâu canh là ch n các
cây tr ng thích h p

lo i tr

c các sâu b nh h i chuyên tính ho c h n

ch tác h i c a chúng.
- Xen canh là h th ng canh tác ph i tr ng
khác nhau trên cùng m t khu

t. Xen canh không nh ng là bi n pháp t t nh t

ng th i s d ng t i u hóa các i u ki n
d

ng th i nhi u lo i cây

t, ánh sang, n

c, ch t dinh

ng làm t ng n ng su t mà cịn có th gi m thi t h i do các lo i d ch h i

gây ra cho cây tr ng. Nguyên t c là ph i ch n nh ng cây tr ng xen thích h p
sao cho chúng em l i l i ích cho c hai ho c ít nh t c ng không gây nh
h

ng x u cho nhau. Cây tr ng xen ph i h tr phòng tr d ch h i chính trên

các cây tr ng xen, t o i u ki n thu n l i cho vi c b o v , duy trì qu n th
thiên

ch t nhiên ho c h p d n và khích l ho t

ng h u ích c a thiên

ch

t nhiên trong sinh qu n cây tr ng xen. ( [6]

2.5.2. Mơ hình SALT
B ng cây xanh theo

ng

ng m c (hàng rào xanh) là h p ph n k

thu t c t lõi c a mơ hình SALT (Sloping Agricutural Land Technology – k
thu t canh tác nông nghi p trên

t d c)

Mơ hình SALT bao g m 2 h p ph n k thu t c b n là:
+ B ng cây xanh theo
các cây phân xanh h
cây không ph i h

ng m c: Ph n b c bu c (ph n c ng), là

u nh c t khí,

u hàm, mu ng, keo

u,…ho c các

u nh c th c n ch m ni gia súc, d a, mía, chè…

T t nh t là cây h
tm tl

ng

u vì ngồi ng n dòng ch y gi l i

t, còn cung c p cho

ng thân xanh làm phân bón ngay t i ch cho cây tr ng trên chính

t d c. B ng cây xanh
nhau 4 – 10m tùy
th c hi n b i th

c gieo tr ng hàng kép theo

d c. Cách xác

c ch A.

nh b ng theo

ng
ng

ng m c cách
ng m c

c