Ảnh hưởng của chế phẩm sinh học ADE Selplex đến khả năng sinh trưởng và kháng bệnh của lợn ngoại nuôi thịt, tại xã Minh Tân huyện Thủy Nguyên Hải Phòng (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

LÊ V N TR NG
Tên

tài:

NH H
NG C A CH PH M SINH H C ADE SELPLEX
N KH
N NG SINH TR
NG VÀ KHÁNG B NH C A L N NGO I NUÔI
TH T, T I XÃ MINH TÂN - HUY N TH Y NGUYÊN - H I PHÒNG

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c

: Chính quy
: Ch n nuôi Thú y
: Ch n nuôi Thú y
: 2010 - 2015

Thái Nguyên - 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

LÊ V N TR NG
Tên

tài:

NH H
NG C A CH PH M SINH H C ADE SELPLEX
N KH
N NG SINH TR
NG VÀ KHÁNG B NH C A L N NGO I NUÔI
TH T, T I XÃ MINH TÂN - HUY N TH Y NGUYÊN - H I PHÒNG

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c

Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: Ch n nuôi Thú y
: Ch n nuôi Thú y
: 2011 - 2015
: TS. Ph m Th Hi n L

Thái Nguyên - 2015

ng


i
L IC M

N

Trong th i gian th c t p t t nghi p t i c s , tôi

c ch tr i ch n nuôi

l n gia công cho công ty CP, cán b k thu t và công nhân trong trang tr i ch n
nuôi t o i u ki n và giúp

r t nhi u

tôi hoàn thành t t khoá lu n c a mình.

Nhân d p này, tôi xin bày t lòng kính tr ng và bi t n sâu s c t i:
Ban giám hi u tr ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m

khoa cùng toàn th các th y, cô giáo trong khoa Ch n nuôi - Thú y.
c bi t, tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i cô giáo h
TS. Ph m Th Hi n L

ng ã t n tình h

ng d n

ng d n

tài

tôi hoàn thành t t b n

khoá lu n này.
ng th i tôi xin bày t lòng c m n chân thành t i Công ty C ph n
Ch n nuôi CP Vi t Nam, ch trang tr i cùng toàn th anh, ch em công nhân
trong trang tr i c a gia ình ông Bùi Doãn Hi n v s h p tác giúp

b trí thí

nghi m, theo dõi các ch tiêu và thu th p s li u làm c s cho khóa lu n này.
M t l n n a tôi xin

c g i t i các th y giáo, cô giáo và các b n bè

nghi p l i c m n sâu s c, l i chúc s c kho cùng nh ng i u t t

ng

p nh t.

Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày

tháng n m 2015

Sinh viên

Lê V n Tr ng


ii
DANH M C B NG
Trang
B ng 2.1. Ngu n vitamin E trong t nhiên ................................................... 17
B ng 3.1. S

b trí thí nghi m.................................................................. 27

B ng 3.2. Giá tr dinh d

ng c a th c n...................................................... 27

B ng 4.1. K t qu ph c v s n xu t .............................................................. 36
B ng 4.2. Kh i l

ng l n thí nghi m qua các kì cân (kg) ............................ 37

B ng 4.3. Sinh tr

ng tuy t

B ng 4.4. Sinh tr

ng t

ng

i c a l n thí nghi m (g/ con/ ngày) .............. 39
i c a l n th t thí nghi m (%)....................... 41

B ng 4.5. Tiêu t n th c n/kg t ng KL c a l n thí nghi m (kg) .................. 42
B ng 4.6: Tiêu t n NLT và protein cho m t kg t ng kh i l
B ng 4.7.

nh h

ng c a ch ph m sinh h c

ch ng tiêu ch y
B ng 4.8.

nh h

n kh n ng phòng và tr h i

l n TN ............................................................. 45

ng c a ch ph m sinh h c

ng hô h p

ng ............... 43

n kh n ng phòng và tr b nh

l n TN ................................................................. 46

B ng 4.9 Chi phí thu c thú y/ kg l n thí nghi m ......................................... 46


iii
DANH M C HÌNH

Trang
Hình 4.1.

th sinh tr

Hình 4.2. Bi u
Hình 4.3.

sinh tr

th sinh tr

ng tích l y c a l n qua các k cân ........................ 38
ng tuy t
ng t

ng

i c a l n thí nghi m .......................... 40
i c a l n thí nghi m ........................... 41


iv
DANH M C CÁC T

VI T T T

CP

: Charoen Pokphand

Cp

: Ch ph m

Cs

: C ng s

B TN

:B t

u thí nghi m

C

:

i ch ng

VT

:

n v tính

Kg

: Kilogam

NLT

: N ng l

ng trao

KL

: Kh i l

ng

KPCS

: Kh u ph n c s

KPTN

: Kh u ph n thí nghi m

Nxb

: Nhà xu t b n

P

: Kh i l

STT

: S th t

T

: Th c n

TB

: Trung bình

TN

: Thí nghi m

TT

: Th tr ng

TNHH

: Trách nhi m h u h n

i

ng


v
M CL C
Trang
L I C M N .................................................................................................... i
DANH M C B NG ......................................................................................... ii
DANH M C HÌNH ......................................................................................... iii
DANH M C HÌNH ......................................................................................... iii
DANH M C CÁC T

VI T T T ................................................................. iv

M C L C ......................................................................................................... v
Ph n 1: CHUYÊN

NGHIÊN C U KHOA H CError!

Bookmark

not defined.
1.1.

tv n

................................................................................................... 1

1.2. M c ích c a

tài .................................................................................... 2

1.3. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a

tài ................................................... 2

1.3.1. Ý ngh a khoa h c .................................................................................... 2
1.3.2. Ý ngh a th c ti n ..................................................................................... 2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 3
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

c i m sinh tr

tài .......................................................................... 3
ng c a gi ng l n ngo i nuôi th t .............................. 3

2.1.2. Hi u bi t v ch ph m sinh h c ADE - Selplex...................................... 8
2.1.3. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c ........................................... 23

Ph n 3:

IT

NG PHÁP NGHIÊN C U..... 26

3.1.

ng,

it

NG, N I DUNG VÀ PH

a i m nghiên c u............................................................... 26

3.2. N i dung nghiên c u ................................................................................ 26
3.3. Ph

ng pháp nghiên c u và các ch tiêu theo dõi ................................... 26

3.3.2. Các ch tiêu theo dõi và ph

3.3.3. Ph

ng pháp xác

nh các ch tiêu................. 27

ng pháp x lý s li u..................................................................... 29

Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ........................................................ 30


vi
4.1. K t qu công tác ph c v s n xu t........................................................... 30
4.1.1. Công tác ch n nuôi ................................................................................ 30
4.1.2. Công tác thú y ....................................................................................... 31
4.1.3. Công tác khác ........................................................................................ 36
4.2. K t qu c a chuyên
4.2.1. nh h

............................................................................. 37

ng c a ch ph m ADE - Selplex

n kh n ng sinh tr

ng c a

l n thí nghi m ................................................................................................. 37
4.2.2.

nh h

ng c a ch ph m ADE - Selplex

n kh n ng chuy n hóa

th c n c a l n thí nghi m .............................................................................. 42
4.2.3.

nh h

ng c a ch ph m sinh h c

n kh n ng kháng b nh c a l n

th t thí nghi m ................................................................................................. 45
4.2.4. Hi u qu s d ng ch ph m sinh h c

n chi phí thu c thú y/kg t ng

KL l n thí nghi m ........................................................................................... 46
Ph n 5: K T LU N VÀ

NGH ............................................................. 48

5.1. K t lu n .................................................................................................... 48
5.2. T n t i ...................................................................................................... 48
5.3.

ngh ..................................................................................................... 49

TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 50
I. Tài li u trong N

c ...................................................................................... 50

II. Tài li u d ch t ti ng n

c Ngoài ............... Error! Bookmark not defined.

III. Tài li u ti ng Anh...................................................................................... 50
IV. Tài li u trên trang Web ............................................................................. 53


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
Vi t Nam là m t n

c có n n nông nghi p truy n th ng, trong ó ch n

nuôi là m t ngành chi m t tr ng l n và có vai trò r t quan tr ng trong c c u
c a n n kinh t ,

c bi t là ch n nuôi l n. Hi n nay, bên c nh nh ng ph

ng

th c ch n nuôi theo ki u truy n th ng v i quy mô nh l , h gia ình thì mô
hình ch n nuôi trên quy mô l n nh trang tr i ngày càng
h

ng nuôi gia công cho doanh nghi p n

c m r ng theo

c ngoài, nh m t n d ng ngu n

v n, khoa h c k thu t, áp d ng vào th c ti n ch n nuôi ti n t i xây d ng m t
n n nông nghi p s ch áp ng nhu c u c a ng
nh xu t kh u ra th tr

i tiêu dùng trong n

c c ng

ng th gi i.

ti n t i m t n n nông nghi p s ch, phát tri n b n v ng thì yêu c u
t ra là: Các ho t

c

ng ch n nuôi và nuôi tr ng th y s n ngoài quy mô và c c u

h p lý còn ph i áp ng các quy nh v

m b o an toàn sinh h c, an toàn th c

ph m và an toàn môi tr ng. Trong ó, vi c ng d ng r ng rãi nh ng thành t u
khoa h c và công ngh m i vào s n xu t nông nghi p là i u ki n tiên quy t. Qua
ó h n ch s d ng thu c hóa h c, hóa ch t, kháng sinh trong phòng tr d ch
b nh, mà thay vào ó là t ng c ng s d ng các lo i ch ph m sinh h c. Trên
th c t trong vài n m g n ây, vi c s d ng ch ph m sinh h c trong ch n nuôi
gia súc, gia c m ã

c bi t

n nh ng ch a

c s d ng r ng rãi.

Vi c s d ng ch ph m sinh h c trong ch n nuôi có nhi u u i m v
tr i nh : t ng n ng su t và ch t l
nh h

ng tiêu c c

t

ng s n ph m, h n ch d ch b nh, không gây

n s c kh e con ng

i, v t nuôi, gi i quy t t t môi tr

ng

ch n nuôi nh t là các vùng ven c a các ô th nh : Hà N i, H i Phòng, Nam
nh, Bình D

ng..... t o ra nh ng s n ph m an toàn v ch t l

ng


2

ADE - Selplex m t ch ph m m i c a công ty Phamarvet, s n xu t n m
2013 là m t trong nh ng ch ph m có nhi u u i m nh v y.
Xu t phát t th c ti n

ng th i

làm rõ h n tính n ng th c t c a ch

ph m sinh h c ADE - Selplex trong ch n nuôi l n con giai o n sau cai s a
khi xu t chu ng, chúng tôi ã ti n hành nghiên c u
ph m sinh h c ADE - Selplex

n kh n ng sinh tr

tài: “ nh h

n

ng c a ch

ng và kháng b nh c a

l n ngo i nuôi th t, t i xã Minh Tân - huy n Th y Nguyên - H i Phòng”
1.2. M c ích c a

tài

- Xác inh

c nh h

kh n ng sinh tr

ng và s c

ng c a ch ph m sinh h c ADE - Selplex

n

kháng c a l n ngo i nuôi th t

- Nâng cao hi u qu kinh t , gi m s d ng kháng sinh trong ch n nuôi
1.3. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a

tài

1.3.1. Ý ngh a khoa h c
- óng góp thêm t li u khoa h c v s d ng ch ph m sinh h c trong
ch n nuôi l n th t
-

tài là tài li u tham kh o cho giáo viên, sinh viên và các nhà khoa

h c d nh d

ng trong nh ng nghiên c u ti p theo

1.3.2. Ý ngh a th c ti n
- Nâng cao n ng su t ch n nuôi, gi m thi u vi c s d ng kháng sinh góp
ph n phát tri n ch n nuôi b n v ng và v sinh an toàn th c ph m


3

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

c i m sinh tr

tài
ng c a gi ng l n ngo i nuôi th t

2.1.1.1. M t s thông tin v gi ng l n thí nghi m
- Ngu n g c và s phân b c a l n th t dòng CP40

Trong ch n nuôi công nghi p vi c xác

nh công th c lai t t, phù h p

v i i u ki n ch n nuôi c a t ng vùng là r t c n thi t. Công ty TNHH
Charoen Pokphand Vi t Nam là công ty l n trong l nh v c ch n nuôi l n, có
quy trình ch n nuôi hi n

i. Trong th i gian qua công ty ã ti n hành nh p

và lai t o thành công nhi u công th c lai và
trong ch n nuôi công nghi p.
x

Yorkshire) x

F1( Landrace x
con lai 3 máu

i n hình là t h p lai lai 3 máu

( Landrace x

ch a có nhi u nghiên c u

a các t h p lai vào s d ng

Duroc) nuôi th t th

ng ph m. Tuy nhiên

ánh giá n ng su t sinh s n c a l n nái

Yorkshire) , kh n ng sinh tr
( Landrace x

( Landrace

Yorkshire) x

cách c th và có h th ng. CP40

ng và ch t l
( Landrace x

ng th t c a
Duroc) m t

c nuôi t i các trang tr i gia công

c 3

mi n B c, Trung, Nam c a Vi t Nam
-

c i m ngo i hình

L n CP40 có lông tr ng, có con lông màu hung,

u c h i nh và dài,

vai - l ng - mông – ùi r t phát tri n mình dài, l ng h i cong, b ng g n, 4
chân dài ch c ch n. Da c a l n CP40 có màu tr ng, tuy nhiên th nh tho ng có
m t s n t en, ho c có màu hung.
-

c i m sinh tr

ng

L n CP40 có m c t ng kh i l

ng bình quân t

gam/con/ngày; tiêu t n th c n t 2,55 kg/kg t ng kh i l
82,2%; t l th t x 74,6%; t l th t n c 59,3%

650–750

ng; t l móc hàm


4

c i m sinh tr

2.1.1.2.

- Khái ni m sinh tr

ng c a l n gi ng ngo i nuôi th t
ng

Theo Chambers (1990) [3], sinh tr
ph c t p duy trì t phôi thai

ng là quá trình sinh lý sinh hoá

c hình thành

n khi con v t thành th c v

tính. Nh v y, ngay t khi còn là phôi thai, quá trình sinh tr
kh i

c

ng.
Johanson (1972) [11] ã

a ra khái ni m: V m t sinh h c, sinh tr

c xem nh là quá trình t ng h p protein, cho nên ng
kh i l

ng làm ch tiêu ánh giá s sinh tr

kh i l

ng không ph i là sinh tr

l

ng ã

ng ch y u là t ng m và n

s sinh tr

ng (ví d nh có tr

phát d c. ây là quá trình thay

ng h p t ng kh i

c ch không ph i s phát tri n c a mô c ),

c a t bào mô c , ông cho r ng c

Khi nghiên c u v sinh tr

i ta l y vi c t ng

ng. Tuy nhiên, c ng có khi t ng

ng th c s là s t ng lên v kh i l

giai o n sau khi sinh có nh h

ng

ng

ng

ng, ch t l

ng và các chi u

phát tri n qua giai o n bào thai và
n s phát tri n c a con v t.

ng, ta không th không

c p

n quá trình

i v ch t, t c là t ng thêm, hoàn thi n thêm

v tính ch t, ch c n ng c a các b ph n c th .
Phát d c di n ra trong quá trình thay
thái, kích th

i v c u t o, ch c n ng, hình

c các b ph n c th . Phát d c c a c th con v t là quá trình

ph c t p, tr i qua nhi u giai o n t khi tr ng r ng t i khi tr
con v t tr

ng thành quá trình sinh tr

ng thành, khi

ng ch m l i, s t ng sinh các t bào

các c quan, t ch c không nhi u l m, c th to ra, béo thêm nh ng ch y u
là tích lu m , còn tích l y c xem nh
Các quy lu t sinh tr
Gia súc tr

tr ng thái n

nh.

ng và phát d c c a l n.

ng thành không ch là s phóng to c a gia súc lúc s sinh.

B i vì trong quá trình phát tri n, m i giai o n sinh tr

ng và phát d c c a


5

gia súc ph i tuân theo nh ng quy lu t nh t
d c không

ng

u, quy lu t sinh tr

- Quy lu t sinh tr

nh: Quy lu t sinh tr

ng phát d c theo giai o n.

ng phát d c theo giai o n.

Theo Tr n V n Phùng và cs (2004) [15], quá trình sinh tr
d cc al n

ng phát

ng và phát

c chia làm hai giai o n: giai o n trong thai và giai o n

ngoài thai.
+ Giai o n trong thai: Quá trình sinh tr

ng trong thai là m t ph n

quan tr ng trong chu k s ng c a l n b i vì các s ki n c a th i k này có
nh h

ng

n sinh tr

ng, phát tri n và kh n ng sinh s n c a l n. Quá trình

phát tri n trong thai

c chia làm ba gia o n: giai o n phôi thai, ti n thai

và bào thai. Giai o n phôi thai t lúc tr ng th tinh
c a giai o n này là h p t d ch chuy n và làm t
2 ngày

n 22 ngày,

s ng t cung (trong vòng

u tiên), phân chia nhanh chóng thành kh i t bào và các bào phôi.

Giai o n ti n thai t ngày 23

n 39, hình thành nên h u h t các c quan, b

ph n trong c th . Giai o n thai t ngày 40
nhanh v kích th

c và kh i l

kì thành th c, th i k tr

n

là giai o n phát tri n

ng c a thai.

+ Giai o n ngoài thai

c chia thành các th i k : th i k bú s a, th i

ng thành và th i k già c i. L n con m i sinh ra

ch a thành th c v sinh lý và th vóc, có r t nhi u s thay
th i k

u tiên sau khi sinh

m t s thay

i và các y u t

s sinh và s con

i di n ra trong

phù h p cho cu c s ng c a nó sau nay. Có
nh h

ra trên , l

ng

ng

n s thay

i ó nh kh i l

ng glucoza trong máu, v n

ti t thân nhi t, kh n ng tiêu hóa và h p th th c n, s thay
ph n hóa h c c a c th theo tu i... ây là nh ng s thay
nh ng ngày

u tiên c a l n sau khi sinh, c n ph i

h n ch nh ng nh h
sinh tr

c i m

ng tiêu c c

ng chúng ta ph i tìm cách

th cho nhi u s n ph m nh t.

n sinh tr

i u

i v thành

i quan tr ng trong

c nghiên c u

ng c a l n.

kéo dài th i k tr

ng

y

và

i v i l n nái

ng thành

l n có


6

- Quy lu t sinh tr
Không
t ng kh i l

ng

ng phát d c không

ng

u v kh n ng t ng kh i l

ng ch m, sau ó t ng kh i l

l n khác nhau mà t c

t ng kh i l

u
ng: lúc còn non kh n ng

ng nhanh d n, tùy theo các gi ng

ng khác nhau.

các nhà ch n nuôi ph i bi t th i i m l n sinh tr

i u quan tr ng nh t là

ng nhanh nh t

k t thúc

v béo cho thích h p, gi m giá thành s n ph m ch n nuôi.

Không

ng

quá trình sinh tr

u v s phát tri n c a các c quan b ph n c th : trong
ng và phát d c c a c th l n có nh ng c quan phát tri n

nhanh, có nh ng c quan phát tri n ch m.
Không

ng

tri n c a b x
t

ng

u v s tích l y c a các t ch c m , n c, x

ng có xu h

ng s phát

ng gi m d n theo tu i (tính theo sinh tr

i); c a th t gi m c

bình th

ng trong giai o n

ng

u sau khi sinh

sau ó gi m d n t tháng th 5, s tích l y m t ng d n t tháng 6, 7. D a
vào quy lu t này, các nhà ch n nuôi c n c n c vào m c ích ch n nuôi mà
quy t

nh th i i m gi t m cho phù h p
Các ph
Sinh tr

ng c a l n l n

vào, ông c ng là ng

i

u tiên

a ra

Sinh tr

ng

c Brody mô t vào n m 1945 trên

ng cong sinh tr
ng c a l n

ng c a c th , có th tính d
ng t

ng c a l n

ng d tr trong c th so v i

Vi c ánh giá sinh tr
sinh tr

t t l n c cao nh t.

ng pháp ánh giá kh n ng sinh tr

quan i m c a n ng l

l

có th

i d ng sinh tr

n v n ng l

ng d ng hình ch S.

c th hi n d

i d ng t ng kh i

ng tuy t

i (gam/ngày) ho c

i (%).

ng tuy t

i

c tính theo công th c sau:
KL cu i k (g) - KL

Sinh tr

ng tuy t

Sinh tr

ng t

i (g/ngày) =
ng

i

ng t

ng

i (%) =

u k (g)

Th i gian nuôi (ngày)

c tính theo công th c sau:
KL cu i k - KL

Sinh tr

ng n

(KL

uk

u k + KL cu i k )/2

x100


7

2.1.1.3: Các y u t

nh h

ng

n kh n ng sinh tr

- Các y u t

nh h

ng

n kh n ng sinh tr

con sau cai s a

ng c a l n
ng, kháng b nh c a l n

n khi xu t chu ng g m các y u t bên trong và các y u t

bên ngoài
+ Các y u t bên trong:
Y u t di truy n là m t trong nh ng y u t có ý ngh a quan tr ng nh t
nh h

ng

n sinh tr

ng phát d c c a l n. Quá trình sinh tr

c a l n tuân theo quy lu t sinh h c, nh ng ch u nh h

ng phát d c

ng c a các gi ng l n

khác nhau.
N u y u t th hai nh h
quá trình trao

ng

n sinh tr

ng và phát d c c a l n là

i ch t trong c th . Quá trình trao

i ch t x y ra d

is

i u khi n c a các hormone. Hormone tham gia vào t t c các quá trình trao
i ch t c a t t bào và gi cân b ng các ch t trong máu.
+ Các y u t bên ngoài.
Các y u t bên ngoài nh h

ng

d c c a c th l n bao g m dinh d

n quá trình sinh tr

ng, nhi t

môi tr

ng và phát

ng, ánh sáng và

các y u t khác.
Dinh d

ng:

Các y u t di truy n không th phát huy t i a n u không có m t môi
tr

ng dinh d

ng và th c n hoàn ch nh. Khi chúng ta

th c n bao g m c s l
quá trình sinh tr

và m

Nhi t

môi tr

tr

ng

môi tr

Nhi t

ng th c n thì s góp ph n thúc

v
y

ng:

ng không ch

n sinh tr

nh h

ng

n tình tr ng s c kh e mà

ng và phát tri n c a c th . N u nhi t

ng không thích h p thì s không th

ra bình th

y

ng và phát tri n c a các c quan trong c th .

Nhi t

còn nh h

ng và ch t l

mb o

m b o quá trình trao

môi

i ch t di n

ng c ng nh cân b ng nhi t c a c th l n.
chu ng nuôi có liên quan m t thi t v i m

không khí thích h p cho l n

vào kho ng 70%.

không khí, m


8

Ánh sáng:
Khi nghiên c u v
r ng ánh sáng có nh h

nh h

ng c a ánh sáng

ng rõ r t

n sinh tr

i v i l n ng

ng và phát d c c a l n con,

l n h u b và l n sinh s n h n là l n v béo. Khi không
nh h

ng

khoáng.
thì t c

n quá trình trao

i ch t c a l n,

i v i l n con t s sinh
t ng kh i l

9% so v i l n con

i ta th y

ánh sáng s làm

c bi t là quá trình trao

n 70 ngày tu i, n u không

i

ánh sáng

ng s gi m t 8,5 - 12%, tiêu t n th c n gi m 8 cv n

ng d

i ánh sáng m t tr i (Tr n V n Phùng

và cs, 2004 [15)
i v i l n v béo nhu c u v ánh sáng th p h n,
n xong. Trong th c t

m t s trang tr i, ng

sáng xu ng m c t i thi u cho l n v béo,
và c ng không có m t phát hi n nào v

c bi t sau khi l n

i ta ã gi m c

ng

chi u

c bi t cho các gi ng l n cao s n

nh h

ng c a thi u ánh sáng

iv i

l n v béo.
Các y u t khác:
Ngoài các y u t

nh h

ng

n sinh tr

trên còn có các y u t khác nh v n

chu ng tr i, ch m sóc, nuôi d

ti u khí h u chu ng nuôi nh không khí, t c
N u chúng ta cung c p cho l n các y u t
giúp cho c th l n phát tri n

ng và phát d c c a l n ã nêu
gió lùa, n ng

ng,

các khí th i...

theo yêu c u c a t ng lo i l n s

t m c t i a.

2.1.2. Hi u bi t v ch ph m sinh h c ADE - Selplex
2.1.2.1. Các lo i vitamin A, D, E trong ch ph m
a. Vitamin A (C20H20O)
Vitamin A, hay còn g i là retinol, là vitamin thi t y u trong c th
thu c nhóm vitamin tan trong d u
Vitamin A có nhi u trong gan và các s n ph m s a, giúp duy trì s c
kh e th giác và ho t

ng t bào. 90% vitamin A d tr

Quang Hi n và cs (2001) [8]

gan. Theo T


9

Ngu n cung c p vitamin A
Có 2 ngu n chính cung c p vitamin A cho c th :
ng v t: (

d ng vitamin A: retinol) có trong gan, s a, lòng

tr ng…
Th c v t ( d ng ti n ch t vitamin A: beta- caroten): có trong các lo i rau
qu có màu vàng, xanh: b p c i, rau di p, cà r t, cà chua chín…
Ch c n ng c a vitamin A
Vitamin A có r t nhi u ch c n ng quan tr ng trong c th
- Giúp t bào th c hi n ho t
chúng s tr i qua các bi n
- Có nh h
h

ng

n s ho t

ng

ng sao chép bình th

ng v t:
ng, n u không

i ti n ung th .

n quá trình oxy hóa hoàn nguyên c a c th , vì nó nh

ng c a vitamin C là ch t tham gia các ph n ng oxy hóa.

- C n thi t cho s c kh e th giác, giúp cho các t bào trong m t lo t c u
trúc c a m t luôn kh e m nh. Ngoài ra, nó còn r t quan tr ng

i v i s bi n

i ánh sáng thành các tín hi u th n kinh trong võng m c.
- C n thi t cho s t ng tr

ng và phát tri n bình th

ng c a phôi thai

và thai nhi. Vitamin A có nh h

ng t i nh ng gene quy t

nh s phát tri n

liên ti p c a m t s c quan trong quá trình phát tri n phôi thai.
- C n thi t cho ch c n ng sinh s n, vì nó gây nh h

ng lên ch c n ng

và s phát tri n c a tinh trùng, bu ng tr ng và nhau thai.
Theo Tr n T , Cù Th Thúy Nga (2008) [19], khi thi u vitamin A
ng v t s xu t hi n các tri u ch ng sau ây:
- Ch m l n, lông xù b n, g y còm
- Mô b o v nh da, niêm m c, giác m c m t b khô, kéo màng tr ng
m , d n d n sinh ch ng nhuy n giác m c.
- Ru t d , d dày, khí qu n…. d b viêm loét
- Phát sinh ch ng quáng gà


10

Nhu c u Vitamin A

i v i v t nuôi

Trong i u ki n bình th
l

ng là b o

ng cung c p t 20 – 60 UI vit. A/kg tr ng

m cho gia súc không b thi u vitamin A. Nh ng

gia súc có

s c kh e t t thì c n cung c p nhi u h n. Trong 1kg VCK kh u ph n c n có
l

ng vitamin A nh sau: Bò s a : 5000 – 6000 UI, bò

c :6000 – 8000 UI,

l n m : 3000 – 6000 UI, gà mái và gà giò : 8000 – 10000 UI.
Ng

c vitamin A

i v i l n khi kh u ph n th c n có 82500 UI/kg

VCK th c n, nuôi kéo dài 17 ngày li n, còn gà v i li u l

ng 1.500.000 UI/kg

nuôi kéo dài 20 ngày li n (theo T Quang Hi n và cs (2001)) [8].
i v i l n th t nhu c u Vitamin r t quan tr ng,
o n l n th t nuôi
c a l n th t nuôi

giai o n

u. B ng d

c bi t

i v i giai

i s cho ta th y nhu c u c th

t ng giai o n khác nhau.

Nhu c u vitamin A l n. Theo tiêu chu n c a NRC nh sau
Kh i l
Ch tiêu

ng c th

3-5

5 - 10

10 - 20

20 - 50

50 - 80

80 - 120

550

1.100

1.750

2.412

3.348

3.998

Vitamin A (IU)d

( Nhu c u dinh d

ng c a l n, H i

ng H t c c M , 1998) [7]

Theo Vi n ch n nuôi Qu c gia (2001) [21]. Nhu c u Vitamin A
l n nh sau
Kh i l

ng (Kg)

Ch tiêu
Vitamin A (IU/kg)

L n con

L n th t

3–5

5 – 10

10 – 30

30 – 70

70 – 110

2.200

2.200

1.750

1.300

1.300

( Tiêu chu n Nh t B n, 1993)


11

b.Vitamin D (O25H25)
c i m
Vitamin D (còn g i là calciferol) không tan trong n

c, tan trong d u,

m , ancol, ether và chlrofom. Vitamin D không ph i là m t vitamin úng
ngh a, b i vì quá trình t ng h p c a da b o

m

c ph n l n nhu c u c a t

ch c c th . Th c v y, n u ergocalciferol (vitamin D2) ch có th

n t th c

n thì t ch c c th có kh n ng t ng h p vitaminD s có trong l p áy c a
th

ng bì, t cholesterol và d

thu t ng “vitamin”

kh ng

th . Vitamin D không tác

i nh h

ng c a tia c c tím. Nh ng s d ng

nh tính ch t quan tr ng c a chúng

iv ic

ng tr c ti p nh ng sau quá trình chuy n

chúng thành các ch t chuy n hóa ho t

ng, thì nh ng phân t

n

ic a

nh

c

che ch kh i ánh sáng c ng nh oxy hóa và các acid, t o i u ki n thoái bi n
nhanh chóng. V m t hóa h c vitamin D là d n su t c a sterol, hai d ng ph
bi n quan tr ng nh t là vitamin D2 và D3. Các vitamin này
các provitamin (ti n vitamin) t

c t o thành t

ng ng. Vitamin D2 t ergosterol, vitamin D3

t 7-dehydro cholesterol. Vitamin D d b phân h y khi có m t các ch t oxy
hóa và các acid vô c .
Các d ng vitamin D (quan tr ng và ph bi n nh t là vitamin D2 và D3)
Vitamin D2 (Ergocalciferol):

c t ng h p t Ergosterol d

i tác d ng c a

tia c c tím hình thành khi n m h p th

c ánh sáng m t tr i. Ergocalciferol

không tìm th y trong c th ng

i, nó

c b sung vào c th qua th c n

h ng ngày. Trong t nhiên nó

c tìm th y trong gan cá, h t cacao. Acetate

và d ng este acid béo v i vitamin D2 có ho t tính t

ng t vitamin. Công th c

hóa h c vitamin D2 : C28H44O.
Vitamin D3 (cholecalciferol): Ti n vitamin D3 là 7-dehydro cholesterol
t o thành
b

d

c

i da khi 7- dehydro cholesterol ph n ng v i tia t ngo i

c sóng 290-315 nm. Vitamin D3 t ng h p có d ng b t, tinh th màu tr ng,

12

b phân h y ch m khi
trong d u m .
thông th

ngoài không khí,không hòa tan trong n

t nhiên có th thu

ng thu d

c, hòa tan

c vitamin D3 t d u gan cá nh ng

c b ng cách ho t hóa ho c chi u d i ti n vitamin D3.

Vitamin D3 có ho t tính m nh h n vitamin D2. Các d n ch t c a vitamin D3
có ho t tính t

ng t : 7-dehydro cholesterol axetate ã ho t hóa Este c a

vitamin D3 v i các acid béo khác, h p ch t phân t c a cholesterol vitamin D3
Công th c hóa h c vitamin D3: C27H44O.
Vai trò c a vitamin D

i v i h th ng x

Vitamin D chi m m t v trí r t

ng c a c th

c bi t dù nó có ngu n g c bên trong t

quá trình t ng h p c a da hay ngu n g c bên ngoài. B i nhu c u cung c p th c
n . Vitamin D có vai trò quan tr ng trong s duy trì
v ng ch c. Vitamin D ho t
h p th và duy trì s

b x

ng kh e m nh và

ng nh m t hormone, nó i u ch nh s hình thành,

n nh Ca và P trong máu. Vitamin D là ti n hormone t o

ra nhi u ch t chuy n hóa có tác d ng nh m t hormone. Ch c n ng chính là
t ng h p thu Ca t ru t và ti n hành quá trình t o x
cách bình th

ng.

c bi t

x

ng, khoáng hóa x

ng m t

ng vitamin D kích thích các t o c t bào t ng

h p nhi u h n phosphatse ki m và osteocalci (protein x
vitamin K) và ít h n là collagen. T t c

ng ph thu c vào

i u ó thu n l i cho vi c t o x

ng.

Vitamin D i u hòa và chuy n hóa Ca và P trong c th , làm t ng quá trình h p
thu và

ng hóa Ca lên t i 50-80% c n thi t cho quá trình c t hóa. Nh v y n u

thi u vitamin D thì gia súc s b còi x

ng.

N u th a Vitamin D: Khi dùng li u cao Vitamin D2 và Vitamin D3 có
th gây

c. Các tri u ch ng hay g p là kém n, bu n nôn, ti u nhi u, có khi

táo bón, khi tiêu ch y, ng ng l n, xanh xao, th nh tho ng co gi t, khó th ,
trong n

c ti u ch a nhi u calci và photpho. Nh ng tri u ch ng này ch xu t

hi n v i li u r t cao (25-27 mg/ngày cho m t kg tr ng l

ng c th ) và dùng


13

trong nhi u tu n. N u ng
l ng

ng

c x y ra s có s canxi hóa mô. Mu i canxi

c

th n, m ch máu, tim, ph i.

Nhu c u vitamin D
Theo H i

iv i

ng v t

ng H t c c M , (1998) [7], Nhu c u vitamin A hàng ngày c a

l n v béo theo t ng giai o n nh sau:
Kh i l

ng c th

Ch tiêu
Vitamin D (IU)d

3-5

5 - 10

10 - 20

20 - 50

50 - 80

80 - 120

55

110

200

278

386

461

Theo Vi n ch n nuôi Qu c gia (2001) [21] nhu c u Vitamin D c a l n
nh sau
Kh i l

ng (Kg)

L n con

L n th t

3–5

5 – 10

10 – 30

30 – 70

70 – 110

220

220

200

150

150

Ch tiêu
Vitamin D
(IU/kg)

(Tiêu chu n Nh t B n, 1993)
c.Vitamin E (C 29H50 O2)
Ngu n g c
Vitamin E có 2 d ng là

và

Trong t nhiên, vitamin E

tocopherol.
d ng D –

tocopherol. Trong th c n th c

v t d ng này chi m t i 90% c a t t c các d ng tocopherol.
Vitamin E có nhi u trong th c n t

i xanh, 300 – 400mg/kg. Khi s y

khô nhân t o có 30 – 50% vitamin E b phá h y, còn ph i khô thì 90 – 95%


14

vitamin E b phá h y.
ng v t l n th c v t,

xanh thì 10 – 60% b phá h y. Th c n giàu

m, c

u có r t ít vitamin E. Theo T Quang Hi n vs cs

(2001) [8].
Vitamin E

c g i là ch t ch ng oxy hóa nh ng chính nó l i d b oxy

h y ho i và ch b n v i nhi t

môi tr

ng thi u oxy và ánh sáng

Vai trò sinh h c c a vitamin E
Là m t ch t ch ng vô sinh: vai trò này ã

c bi t t lâu, nh ng nó

c làm sáng t trong vài th p k tr l i ây.
Là m t ch t ch ng oxy hóa trong th c n: vitamin E

c coi là m t

ch t ch ng oxy hóa ng n ch n s hình thành các peroxyd và b o v các acid
béo ch a no

c bi t là acid linoleic, linolenic, arachidonic. N u thi u vitamin

E thì các peroxyd hình thành t n công gây b nh tích trên ti u não, g i là b nh
viêm nh n não, gây b nh tích trên c , g i là b nh tr ng c . V ch c n ng này
thì trong ch ng m c nh t ònh, các ch t ch ng oxy hóa nhân t o có th thay
th

c. Ví d nh các ch t EMQ, BHT, BHA, xanh metyl, propigallat

vv…
N u thi u tác d ng ch ng oxy hóa c a vitamin E thì l n con r t nh y
c m v i s t vì khi thi u vitamin E thì Fe2+ r t d bi n thành Fe3+ làm h h i
ch c n ng h ng c u.

bò thì bò thoái hóa c khi cho kh u ph n có nhi u

acid linoleic.
Là ch t ch ng oxy hóa sinh h c trong c th : vitamin E có liên quan
n các lipoid c u trúc màng t bào nên ta coi nó là ch t ch ng oxy hóa trong
pha “lipoid”. Còn Selenium tham gia c u t o ho t

ng c a men Glutathione

– peroxydase có nhi m v phá h y các peroxyd trong môi tr
g i là pha “n

ng n

c còn

c”. Vì v y, ta g i vitamin E là apolaris antioxydants còn

selenium là polaris antioxydants. Vì v y mà hai y u t trên b khuy t tác


15

d ng t

ng h l n nhau trong vi c ch ng oxy hóa tr c ti p

b o v quá

trình oxy hóa kh x y ra liên t c trong t bào.
Ngoài ra, vitamin E còn làm t ng kh n ng gi n
hóa creatine, chuy n hóa c và cân b ng glycogen.

c và s chuy n

i u ch nh ch c n ng và

s phát tri n c a tuy n sinh d c, i u ch nh s chuy n hóa hormone c a thùy
tr

c tuy n yên.
N u thi u vitamin E kh n ng sinh s n c a gia súc cái và gia súc

gi m.

gia súc

c

u

c gây ra b nh thoái hóa tinh hoàn, tinh trùng k hình, kém

ho t l c. Trên gia súc cái bu ng tr ng v n phát tri n bình th
ch t thai, x y thai.

ng, nh ng gây

gà, v t thi u vitamin E gây ch t phôi sau khi p 5 -7 ngày.

- Thi u vitamin E b p th t s b thoái hóa, miozin gi m d n, thay b ng
colagen. Hàm l

ng các ch t mang n ng l

ng ATP-aza, creatin photphat

(CP) gi m r t nhi u, creatin không

c dùng vào các ph n ng trao

l

c ti u.

ng nên b

ào th i ra ngoài theo n

Nói tóm l i tri u ch ng thi u vitamin E

i n ng

c t ng k t g m: thú m t

kh n ng sinh s n; viêm nh n não Encephalomalacia; tích n

c ngoài mô

Exudative diathesis; và ho i t thoái hóa c Distrophy musculus còn g i là
b nh c tr ng (white disease).
Trên th tr

ng hi n nay l u hành vitamin E

trong th c n, d ng d u, th

ng dùng

d ng b t s d ng tr n

tiêm, chích, ho c d ng h n h p

vitamin E và selenium.
S h p thu và tiêu hóa vitamin E
S tiêu hóa vitamin E tùy thu c vào t ng lo i gia súc, thành ph n th c
n, tính bi t,
tin v

tu i, m c

làm vi c, tình tr ng s c kh e. Tuy có nhi u thông

- tocopherol nh ng c ch tác

ng c a nó còn ch a

c bi t rõ.

Gan có ch a nhi u vitamin tan trong m nh A, D, E, K. Vì v y, s tiêu
hóa vitamin E có s ph thu c vào ch c n ng và tình tr ng c a gan. Nên s có


16

m t ch t béo trong th c n giúp c th h p thu vitamin E
ng th i do tính tan trong ch t béo nên nó khó t i

c d dàng h n.

c phôi qua nhau thai.

Nhu c u vitamin E và ngu n cung c p

- Nhu c u c a

ng v t

i v i vitamin E (UI/1kg VCK th c n)

Bê < 4 tháng tu i là 30, bê > 4 tháng tu i 20, cho bò cái là 30 – 40, bò

c 30,

ng a 30, l n th t 20 – 30, l n cái 25, gà mái gi ng 30, cái h u b 15 – 25, gà
th t 25 – 30, gà mái th

ng ph m 20, th 40 -50 UI/1kg VCK th c n. 1 UI E

= 1mg E. Theo T Quang Hi n và cs (2001) [8].
- Ngu n th c n cung c p vitamin E
H u h t các lo i rau c xanh, trong lá cây, trong m m h t,

t non

u

có ch a nhi u vitamin E trong m m, phôi c a các lo i h t có r t nhi u
tocopherol

ch ng l i s oxy hóa nh m b o v phôi c a h t. Khi xay lá c

khô và xay nghi n h t ra không bao lâu tocopherol s bò phá h y. Tùy theo
lo i h t mà t l

- tocopherol so v i tocopherol t ng s có khác nhau. Ví d

trong m m h t lúa mì t l
m ch và m m b p t l

- tocopherol chi m 50% nh ng trong m m

i

- tocopherol ch chi m 10 -15% so v i tocopherol

t ng s .
L

ng

- tocopherol gi m i áng k trong su t th i gian n y m m

c a h t b p. Trong th c t
d

ng

cách

ng v t thay th cho

– tocophenyl acetate
- tocopherol vì

c s d ng trong dinh

- tocopherol có

nh y m t

c bi t v i oxy.
Hàm l

ng vitamin E trong th c n r t bi n

tr , ch bi n. Chính vì v y mà th c n h n h p
hóa và b sung

ng do k thu t thu c t, d

c ng i ta tr n ch t ch ng oxy

nhu c u vitamin E b ng vitamin E t ng h p (DL-

-

tocopherol acetate). Vì nhu c u vitamin E t ng lên khi có nhi u acid béo ch a no
thi t y u nên ta coi acid linoleic, acid linolenic là y u t

i kháng c a vitamin E.


17

Nhu c u vitamin E
Theo H i

iv i

ng v t

ng H t c c M , (1998) [7], Nhu c u vitamin E hàng ngày

c a l n v béo theo t ng giai o n nh sau:
Kh i l

ng c th

Ch tiêu
3-5
Vitamin E

5 - 10 10 - 20

4

(IU)d

8

11

20 - 50

50 - 80

80 - 120

20

28

34

Theo Vi n ch n nuôi Qu c gia (2001) [21], nhu c u Vitamin D c a l n
nh sau:
Kh i l

ng (Kg)

Ch tiêu

L n con
3–5

Vitamin E (IU/kg)

16

L n th t

5 – 10 10 – 30
16

11

30 – 70

70 – 110

11

11

(Tiêu chu n Nh t B n, 1993)
B ng 2.1. Ngu n vitamin E trong t nhiên
Th c ph m các lo i
Ch t béo

m m lúa

mg vitamin E /kg
1330

B magarin

280

D uc

256

D ub p

113

D u

101

u nành

B

15-20

B p

10-50

Th t

5-16

Cá

6-10

Tr ng

7-16

Rau xanh

1-2