Ảnh hưởng của khẩu phần có bột lá keo giậu và bột lá sắn đến năng suất và chất lượng trứng của vịt Super Meat nuôi tại Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM
--------------

ÀM V N HÂN
Tên

tài:

NH H
LÁ S N

NG C A KH U PH N CÓ B T LÁ KEO GI U VÀ B T
N N NG SU T VÀ CH T L

NG TR NG C A V T

SUPER MEAT NUÔI T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành : Ch n nuôi Thú y
Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2011 - 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM
--------------

ÀM V N HÂN
Tên

tài:

NH H
LÁ S N

NG C A KH U PH N CÓ B T LÁ KEO GI U VÀ B T
N N NG SU T VÀ CH T L

NG TR NG C A V T

SUPER MEAT NUÔI T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành : Ch n nuôi Thú y
Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi ng viên h

ng d n : TS. H Th Bích Ng c

Thái Nguyên, n m 2015


i

L IC M N

hoàn thành khóa lu n này, cùng v i n l c c a b n thân tôi ã nh n
c s giúp

c a t n tình c a các th y cô giáo, các c p lãnh

quan trong su t quá trình th c hi n

tài.

u tiên tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c
TS. H Th Bích Ng c ng

o, các c

i ã tr c ti p h

i v i cô giáo h

ng d n

ng d n tôi trong quá trình

nghiên c u và hoàn thành khóa lu n.

Tôi xin trân tr ng c m n: Ban giám hi u nhà tr
khoa và các th y cô giáo Khoa ch n nuôi thú y - Tr
Thái Nguyên; Ban lãnh

ng

ng, Ban ch nhi m
i H c Nông lâm

o, cán b công nhân viên Trung Tâm Nghiên C u

và Phát Tri n Ch n Nuôi Mi n Núi ( óng t i xã Bình S n - Th xã Sông
Công - T nh Thái Nguyên) – Vi n Ch n Nuôi; Cùng gia ình, b n bè ã t o
m i i u ki n thu n l i, giúp

tôi trong quá trình hoàn thành khóa lu n này.
Thái Nguyên, tháng 6 n m 2015.
Sinh viên

ÀM V N HÂN


ii

DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1. S

b trí thí nghi m ................................................................... 29

B ng 3.2. Công th c c a th c n thí nghi m cho v t

B ng 3.3 Giá tr dinh d

. ............................... 29

ng c a th c n thí nghi m cho v t

…………….30

B ng 4.1. T l nuôi s ng c a àn v t thí nghi m . ........................................ 35
B ng 4.2. T l

c avt

các tu n thí nghi m . .......................................... 36

B ng 4.3. N ng su t và s n l

ng tr ng c a v t thí nghi m ........................... 39

B ng 4.4. M t s ch tiêu lý h c c a tr ng. .................................................... 41
B ng. 4.5. T l tr ng có phôi

các giai o n thí nghi m ............................. 43

B ng 4.6. T l tr ng n /tr ng có phôi

các giai o n thí nghi m .............. 45

B ng 4.7. T l v t con lo i I/s v t con n ra các giai o n thí nghi m ...............42
B ng 4.8. Tiêu t n th c n cho 10 tr ng và 10 tr ng gi ng. .......................... 49

B ng 4.9. Chi phí th c n cho 10 tr ng, 10 tr ng gi ng và 1 v t con lo i I ... 51


iii

DANH M C CÁC HÌNH

Hình 4.1

th t l

c a v t Super Meat qua các tu n thí nghi m. .......... 38

Hình 4.2 Bi u

s nl

ng tr ng và tr ng gi ng c a các lô thí nghi m. ...... 40

Hình 4.3 Bi u

t l v t con lo i I/tr ng p c a các lô thí nghi m .............. 48


iv

DANH M C CÁC T , C M T

BL

: B t lá

BLKG

: B t lá keo gi u

BLS

: B t lá s n

CPT

: Chi phí th c n

cs

: C ng s

C

:

VI T T T

i ch ng

g

: gam

Kg

: kilogam

KPCS

: Kh u ph n c s

TTT

: Tiêu t n th c n

TB

: Trung bình

TN

:Thí nghi m

TN1

: Thí nghi m 1

TN2

: Thí nghi m 2
VCK

: V t ch t khô

v

M CL C
Trang
U ............................................................................................ 1

Ph n 1. M
1.1.

tv n

................................................................................................... 1

1.1. M c tiêu c a

tài ..................................................................................... 2

1.2. Ý ngh a c a

tài ....................................................................................... 2

Ph n 2. T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 3
2.1. C s khoa h c ........................................................................................... 3
2.1.1. M t s

c i m sinh v t h c c a cây keo gi u và cây s n .................. 3

2.1.2 . C s khoa h c v kh n ng sinh s n c a v t ....................................... 15

2.1.3. Tiêu t n th c n/

n v s n ph m ......................................................... 22

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c .............................................. 22

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i ........................................................ 22
2.2.2. Tình hình nghiên c u trong n

c.......................................................... 24

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U .28

Ph n 3.

IT

3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 28

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................... 28

3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 28
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u và các ch tiêu theo dõi ................................... 28

3.4.1. Ph

ng pháp b trí thí nghi m. ....................................................... 28

3.4.2. Các ch tiêu và ph
3.4.3. Ph

ng pháp theo dõi. .................................................. 34

ng pháp x lý s li u..................................................................... 34

Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................. 35
4.1. T l nuôi s ng ......................................................................................... 35
4.2.

nh h

4.2.1. T l

ng c a b t lá keo gi u và b t lá s n

n n ng su t tr ng .......... 36

c a v t qua các tu n tu i.......................................................... 36

vi

4.2.2. N ng su t và s n l

ng tr ng c a v t thí nghi m ................................. 38

4.3. nh h

ng c a BLKG và BLS

n m t s chi tiêu lý h c c a tr ng ..... 41

4.4. nh h

ng c a BLKG và BLS

n ch t l

ng tr ng gi ng. .................. 43

4.4.1. T l tr ng có phôi. ............................................................................... 43
4.4.2. T l

p n ............................................................................................. 44

4.4.3. T l v t con lo i I ................................................................................. 46
4.5. Tiêu t n th c n và chi phí th c n cho s n xu t tr ng và v t con lo i I ....... 48
4.5.1. Tiêu t n th c n cho s n xu t tr ng ...................................................... 48

4.5.2. Chi phí s n xu t tr ng và 1 v t con lo i I. ............................................. 50
Ph n 5. K T LU N VÀ

NGH ............................................................. 52

5.1. K t lu n .................................................................................................... 52
5.2.
PH

ngh .................................................................................................... 52
L C


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
Trong nh ng n m g n ây, ch n nuôi s ch, an toàn

ang tr thành v n

c p thi t c a c th gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng.
c m c tiêu c a ch n nuôi s ch, an toàn, ng

i ta th c hi n

th c hi n
ng b nhi u

bi n pháp nh : con gi ng, chu ng tr i, phòng, ch ng d ch b nh, v sinh môi
tr

ng và th c n dinh d

t ng, các s n ph m
nh h

ng,… Hi n nay tình hình ô nhi m môi tr

ng v t và s n ph m t ng h p nhìn chung

ng c a ô nhi m môi tr

kim lo i n ng và kim lo i

u ch u s

ng, nh t là vi c t n d kháng sinh, hormone,
c. Vì v y, vi c s d ng nguyên li u s ch có

ngu n g c t t nhiên nh các lo i b t lá th c v t
các gi i pháp góp ph n cung c p cho th tr
cho s c kh e con ng

ch n nuôi là m t trong

ng nh ng s n ph m s ch có l i

i.

Keo gi u và cây s n là lo i cây thích nghi t t v i khí h u nhi t
b nh, có kh n ng thích ng r ng, ch u
thích h p v i

ng gia

t nghèo dinh d

i, ít sâu

c khô h n và ng p úng t m th i,

ng và chua, d nhân gi ng. Các lo i cây này

c s d ng làm ngu n th c n cho gia súc ch t l
và carotenoid. Ngoài ra, nó còn

c tr ng

làm cây bóng mát cho các khu

chu ng tr i c ng nh các công trình khác và che ph
i v i trâu bò, l n b t lá th c v t

ng cao do giàu protein

t và ch ng xói mòn.

c s d ng cho nh ng

it

ng này.

Tuy nhiên, các nghiên c u b sung b t lá cây keo gi u và b t lá s n cho cho
th y c m nuôi trong i u ki n nông h ch a nhi u. Xu t phát t th c ti n trên
chúng tôi ti n hành
b t lá s n

tài: “ nh h

n n ng su t và ch t l

Thái Nguyên”.

ng c a kh u ph n có b t lá keo gi u và
ng tr ng c a v t Super Meat nuôi t i


2

1.2. M c tiêu c a
- Xác

nh

tài
c nh h

n n ng su t và ch t l
- Xác

nh

ng c a các t l b t lá cây keo gi u và lá s n

ng tr ng c a v t Super Meat.

c t l b sung b t lá cây keo gi u và lá s n thích h p vào

kh u ph n n c a v t Super Meat
1.3. Ý ngh a c a

tr ng.

tài

1.3.1. Ý ngh a khoa h c
K t qu nghiên c u c a

tài óng góp vào ngu n t li u v s d ng

b t lá keo gi u và lá s n trong ch n nuôi v t

tr ng.

1.3.2. Ý ngh a th c ti n
K t qu nghiên c u s
h p trong kh u ph n n cho v t
h giá thành s n ph m.

a ra m c s d ng b t keo gi u và lá s n thích
tr ng, nh m nâng cao kh n ng sinh s n và


3

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c
2.1.1.

c i m sinh v t h c, giá tr dinh d

ng c a cây keo gi u và cây

s n.
2.1.1.1. Cây keo gi u
- Ngu n g c và phân b .
Keo gi u là m t cây thu c b h

u, s ng

vùng nhi t

i, có tên khoa

h c là Leucaena leucocephala (Lam) de - Wit. Tên g i “Leucaena” là danh
pháp qu c t g i chung cho loài cây này. Ngoài ra, keo gi u còn có các tên
khác nh : Leucaena Glauca (Wind) Benth, Mimosa leucocephala Lam,
Mimosa glauca( L.), Acacia glauca (L.) Moenth.

các qu c gia khác nhau,

keo gi u còn có các tên khác nhau nh Philippine g i là Ipil - ipil; n

g i

là Kubabul ho c Subabul…
Keo gi u
các vùng

c xác

t này có

nh có ngu n g c t Trung M và Mexico. Ph n l n
cao trung bình d

i 1500m so v i m t bi n,

tn a

khô h n, h i ki m hay acid nh . Trong nh ng n m 70 c a th k XX, các
n

c

n

, In onexia, Philippin, Thái Lan ã tr ng nhi u keo gi u và s

d ng chúng nh m t ngu n th c n trong ch n nuôi.
Vi t Nam, keo gi u

c phân b

kh p n i trên

t trung du và

ng

b ng t B c vào Nam, t nh nào c ng có keo gi u và keo gi u ã tr thành cây
m c t nhiên
ph

m ts

a ph

ng (Nguy n

ng Khôi, 1979 [9]).

các

a

ng khác nhau, keo gi u c ng có các tên khác nhau. Mi n B c g i là keo

gi u; Mi n Trung g i là Táo nh n; Mi n Nam g i là Bình linh.
- Phân lo i:
Keo gi u thu c gi i th c v t (Botany), ngành
(Flowering Botany), l p 2 lá m m (Dicotyledom), b

th c v t có hoa

u (Leguminosales), h


4

trinh n (Mimosacea), chi Leucaena, Loài Leucaena leucocephala là quan
tr ng nh t.

n nay ng

i ta ã phát hi n th y có trên 18.000 gi ng. Các loài

keo gi u khác nhau có s khác nhau v

cao, hình dáng, tu i thành th c,

s c s ng và n ng su t. S khác nhau này ph n ánh tính không

ki u gen gi a các loài keo gi u. Ng

ng nh t v

i ta chia keo gi u thành 3 ki u chính:

Ki u keo gi u Hawaii, Ki u keo gi u Salvado, Ki u keo gi u Peru.
-

c tính sinh h c c a keo gi u :

Keo gi u là m t loài cây có biên
vùng khí h u nhi t

sinh thái r ng, thích ng v i ki u

i, có kh n ng k t h p v i các loài vi khu n Rhizobium

và n m Mycorrhiza c ng sinh nên có th ch u h n, s d ng có hi u qu n
và mu i khoáng n m sâu trong

t, c ng nh nit trong không khí

b lá gi u protein, vitamin, khoáng vi l
có kh n ng h p thu m t s l
H u h t nit

cc

c

t o ra

ng. Nh ng vi khu n Rhizobium này

ng l n nit ho c h p ch t vô c ch a nit .

nh trong r cây

u tìm th y trong lá và h t c a cây.

Do s gi u có v protein mà keo gi u có th s d ng nh m t ngu n phân
h u c có th c i t o và t ng

phì nhiêu trong

Ngoài ra, lá và h t keo gi u còn
cho

ng v t và h t keo gi u còn

protein cho con ng

i, nh

t.

c s d ng nh m t ngu n th c n
c s d ng nh m t ngu n th c n

Trung M , In onexia và Thái Lan.

- Thành ph n hóa h c và các y u t

nh h

ng t i thành ph n hoá h c

c a keo gi u:
+ Protein
Hàm l

ng protein thô trung bình trong BLKG bi n

ng t

24,0 -

34,4%, trong h n h p cành và lá t 10 - 30% VCK. Nh v y, hàm l

ng

protein trong BLKG là khá cao và có th so sánh v i b t c Medi (là m t cây
h

u có hàm l

ng protein cao (Garcia và cs, 1996 [33]). Hàm l

protein có trong lá keo gi u cao và chúng c ng bi n

ng

ng gi a các ph n c a


5

cây. Lá non c a keo gi u ch a nhi u protein và có kh n ng tiêu hóa cao, lá
nh ng n có hàm l
Hàm l

ng protein cao nh t t 28,4 - 30,0% VCK.

ng protein c a keo gi u c ng ph thu c vào nhi u y u t nh :

giai o n sinh tr

ng c a cây, kho ng cách gi a các l n thu ho ch, gi m theo

tu i c a cây, khác nhau gi a các v trí khác nhau trên cây.
El - Ashry và cs (1993) [31] cho bi t, hàm l
cao nh t

giai o n

u sinh tr

ng protein c a lá

ng và nó gi m d n v i tu i c a cây.

Gupta và cs (1986) [36] khi nghiên c u hàm l
gi u cho bi t, hàm l

tm c

ng protein 9 loài keo

ng protein trong lá c a gi ng K454, loài L.Diversifolia

là cao nh t (15,65% VCK ).
D’Mello và Frasar (1981) [29] ã quan sát th y, hàm l

ng protein thô

c a các m u BLKG thu ho ch t i Thái Lan (Châu Á) th p h n so v i m u
BLKG thu ho ch t i Malawi (Châu Phi).
Mùa v là m t y u t

nh h

ng t i hàm l

h p thân, cành, lá c a keo gi u. Hàm l
cành lá

ng protein thô trong h n

ng protein thô trong h n h p thân

c thu ho ch vào tháng 2, 3, 4, 5, 6 trong n m l n l

t là: 34,2;

25,8; 20,5; 19,4; 20,5% VCK.
Ph

ng pháp ch bi n c ng là m t y u t

ng t i hàm l

ng

protein c a keo gi u. D’Mello và Fraser (1981) [29] nh n th y, hàm l

ng

protein thô c a BLKG thu ho ch t i Malawi
ph i khô d

nh h

c ch bi n b ng ph

i ánh n ng m t tr i cao h n hàm l

ch bi n b ng ph

ng pháp s y khô trong lò s y

ng pháp

ng protein thô c a BLKG
nhi t

cao (29,41 so v i

28,13% VCK).
Ng

i ta nh n th y, protein c a lá và h t keo gi u khá gi u các acid amin

không thay th

nh isoleucine, leucine, phenylalanine và histidine, còn hàm

l ng lysine và methionine

m ct

ng

i th p so v i m t s lo i th c n c a

ng v t. Các acid amin ch a l u hu nh trong lá và h t keo gi u

m c th p

6

nh ng
v i

ng v t nhai l i có kh n ng t t ng h p nh ng acid amin này, còn

ng v t d dày

i

n và gia c m thì s thi u h t các acid amin ch a l u hu nh

ph i b sung chúng vào trong kh u ph n (Garcia và cs, 1996 [33]).
+ Các ch t khoáng
Keo gi u là loài cây giàu các ch t khoáng
hàm l

c bi t là trong thân và lá,

ng các ch t khoáng là khá cao và có nhi u bi n

ng, nó ph thu c

vào các loài keo gi u và ngay trong cùng m t loài c ng có s bi n
các gi ng, các ph n và các giai o n sinh tr
thu ho ch, v trí

a lý và hàm l

ng gi a

ng c a cây, mùa v , giai o n

ng khoáng có trong

t n i cây sinh s ng.

Garcia và cs (1996) [33] ã t ng h p k t qu nghiên c u c a 65 báo cáo
khoa h c cho bi t, hàm l

ng trung bình các ch t khoáng có trong keo gi u

nh sau: canxi là 1,80% (bi n

ng t 0,88 - 2,90%); ph t pho là 0,26% (bi n

ng 0,14 - 1,38%); l u hu nh là 0,22% (bi n
0,33% (bi n

ng 0,14 - 0,29%); magie là

ng t 0,17 - 0,48%); natri là 1,34% (bi n

kali là 1,45% (bi n

ng 0,22 - 2,66%);

ng t 0,79 - 2,11%).

El - Ashry và cs (1993) [31] c ng cho bi t, hàm l
t ng lên v i tu i c a cây, hàm l

ng khoáng t ng s

ng canxi, kali và magie t ng lên d n d n v i

s t ng lên c a tu i cây, trong khi ó hàm l

ng ph t pho, s t, k m, mangan

l i gi m i khi tu i c a cây t ng lên.
Các k t qu nghiên c u khác c ng cho bi t, hàm l
c a keo gi u bi n
l

ng khoáng t ng s

i qua các tháng thu ho ch (t tháng 2

n tháng 6) l n

t là: 8,6; 6,3; 5,5; và 6,1% VCK.
+ Các ch t s c t và caroten
Keo gi u là m t loài cây gi u ch t s c t mà ch y u là caroten và

xanthophull. Caroten là ti n vitamin A và hi u su t chuy n hóa thành vitamin
A gi a các loài là khác nhau. BLKG ch a nhi u xanthophyll mà ó là ngu n
cung c p các ch t s c t cho

ng v t, nó có th

c d tr trong các mô c ,


7

da và lòng

tr ng gia c m. Ng

i ta ã ch ng minh

c d tr trong da, c và lòng

c r ng, xanthophyll

tr ng gia c m có ngu n g c t th c n vì

gia c m không có kh n ng t t ng h p nên s c t này. M u

c a lòng

tr ng gà và m u vàng c a da gà là m t ch tiêu quan tr ng
l

ng s n ph m c a gia c m.
Theo Wood và cs (1983) [43] hàm l

BLKG

d

ánh giá ch t

c thu ho ch

Malawi

ng caroten

c ch bi n b ng ph

i ánh n ng m t tr i có th

t

m c cao trong

ng pháp ph i khô

ch a t i 480mg caroten và 932mg

xanthophyll/kg VCK.
Hàm l
ph

ng caroten và xanthophyll trong VCK ph thu c khá nhi u vào

ng pháp ch

bi n và b o t n s n ph m keo gi u. Các ch t s c t

và caroten d dàng b phân h y b i nhi t
ho c ph i khô d
l

cao, nh s y khô trong lò s y

i ánh n ng m t tr i. Th i gian b o qu n càng dài thì hàm

ng caroten và xanthophyll càng gi m.
D’Mello và Acamovic (1989) [30] cho bi t, hàm l

BLKG gi m t 19 - 40mg/kg/tháng và hàm l
mg/kg/tháng. N u ph i BLKG d

ng caroten trong

ng xanthophyll gi m t 29 - 53

i ánh n ng m t tr i thì các carotenoid b n

h n so v i s y khô trong lò s y.
Wood và cs (1983) [43] cho bi t, vi c viên thành h t và b sung thêm
các ch t ch ng oxy hóa nh ethoxyquin vào BLKG có tác d ng làm ch m l i
s

suy gi m hàm l

ng caroteniod c a BLKG trong th i gian b o qu n ho c

trong quá trình ch bi n.
+ Ch t x
Keo gi u có hàm l

ng ch t x khá cao so v i các lo i th c n ng c c

khác nh ng l i th p h n nhi u so v i các lo i th c n xanh khác. Do hàm
l

ng ch t x cao nên ã h n ch t l tiêu hóa các ch t dinh d

keo gi u,

c bi t là

iv i

ng v t d dày

ng có trong

n và gia c m. Hàm l

ng ch t


8

x trong keo gi u c ng thay

i theo gi ng và các ph n khác nhau c a cây,

ngay trong cùng m t loài hàm l

ng ch t x c ng khác nhau.

Garcia và cs (1996) [33] cho bi t, hàm l
cành, lá keo gi u trung bình là 35% (bi n
BLKG là 19,2% VCK (bi n
-

ng ch t x thô trong h n h p
ng t 32 - 38% VCK), trong

ng t 18,0 - 20,4% VCK).

c t c a keo gi u và ph ng pháp lo i b , h n ch

Ngoài các ch t dinh d

c tính c a

ng, keo gi u có h n ch do có các

ct .
c t nh :

mimosin, tanin, antitrysin, gôm galactan, falavon, hemagglutinin... làm nh
h

ng t i s c kh e và sinh tr
c t mimosin, nó có hàm l

ng c a

ng v t. Trong ó áng chú ý nh t là

ng cao trong trong keo gi u và

c tính m nh

h n các ch t khác.
+ Mimosin:
Mimosin là m t axit amin phi protein có trong thành ph n c a cây keo
gi u, hàm l

ng mimosin bi n

ng gi a các loài, gi ng, tu i, các ph n khác

nhau c a cây, kho ng cách thu ho ch và ph

ng pháp ch bi n.

Trong h n h p thân lá là 2,4 %; trong b t lá 4,3 % VCK (Garia và cs,
1996 [33]).
Mimosin là tác nhân gây ra các h i ch ng
chán n, ti t n

c nh : ch ng r ng lông,

c b t quá m c, s ng tuy n giáp tr ng, sinh tr

ng ch m và

làm gi m kh n ng sinh s n khi kh u ph n ch a quá nhi u.
+ Các ph

ng pháp h n ch và lo i b các ch t

c c a keo gi u.

Mimosin d dàng b phá h y b i các y u t lý, hóa h c và vi sinh v t.
Trong t nhiên nó có th b phá h y b i ánh n ng m t tr i, nhi t
m t s vi sinh v t. Có r t nhi u ph
mimosin, m t s ph
Ph
trong n

ng pháp th

ng pháp h n ch và lo i b
ng

ng pháp s y khô và ph i d
c.

cao và
c tính c a

c s d ng nh sau:
i ánh n ng m t tr i và ngâm keo gi u


9

S d ng m t s hóa ch t: dung d ch ure, natri bicacbonat, axetat natri.
xanh.
- Ph

ng pháp ch bi n b t lá keo gi u
Ph i d

i ánh n ng m t tr i: ây là ph

ng pháp

mà giá thành l i th p, nh ng l i làm hao h t nhi u dinh d
S y nhanh

nhi t

cao:

li u vì th mà ph
ph

ng.

a nguyên li u vào bu ng s y có nhi t

t 800 - 1000 °C trong th i gian ng n.
li u r t nhanh, hao h t dinh d

n gi n và ph bi n

ây là ph

ng pháp làm khô nguyên

ng ít nh ng giá thành cao và t n nhi u nhiên

ng pháp này ít

c áp d ng. Ng

i ta có th k t h p gi a

ng pháp s y và ph i nh m h giá thành và gi m hao h t dinh d
S y l nh và thông thoáng: Ph

b ng

m

s y. Ph

ng pháp này t n ít n ng l

i tr ng thái cân

b m t nguyên li u b ng cách l u thông không khí trong bu ng

nguyên li u không khô
S y b ng n ng l

n

ng nh ng th i gian s y kéo dài và

m c n thi t (< 13,5 %).

ng m t tr i: ây là h th ng thu nhi t do b c x m t

tr i và dùng h th ng thông gió

a khí nóng vào bu ng s y, tránh ánh sáng

chi u tr c ti p vào nguyên li u. Ph
và dinh d

ng pháp này làm thay

ng.

ng pháp này làm gi m hao h t vitamin

ng.

2.1.1.2. Cây s n
Cây s n có tên khoa h c là Manihot Esculenta Crantz, thu c gi i Plantae,
b malpighiales, h cây th u d u Euphorbiaceae, phân h Crtonoideae, chi
Malihot, loài M. Esculenta.

m t s n

c, cây s n còn có tên g i khác là

Casava, Manioc, Tapioca Plant, Maniva Casava, Manlioke, Yeueca Brava,...
Vi t Nam cây s n còn có các tên g i khác nh khoai mì, cây c mì, s n t u,...
- Ngu n g c và phân b .
Cây s n có ngu n g c
[37] cây s n

vùng nhi t

i th p. Theo Jalaludin S, (1977)

c b t ngu n t 4 trung tâm l n, ó là: (1) Guatemala, (2)


10

ông Brazil và Bolivia, (4) Tây B c Argentina và d c theo b

Mexico, (3)

bi n vùng Sarana c a mi n Tây B c thu c Nam M . D a trên nghiên c u tài
li u kh o c h c c a Colombia, Venezuala, ng

ã

i ta ch ng minh r ng cây s n

c tr ng cách ây kho ng 3000 - 7000 n m (Tr n Ng c Ngo n, 1990)

[13]. Cây s n

c du nh p vào Vi t Nam kho ng gi a th k 18, (Ph m V n

Biên, Hoàng Kim, 1991) [1]. Hi n ch a có tài li u ch c ch n v n i tr ng và
n m tr ng

u tiên.

- N ng su t ch t xanh
Vi t Nam, s n là m t cây tr ng có ti m n ng cho vi c s n xu t b t lá
th c v t. Di n tích tr ng s n

n

c ta vào kho ng 560.000 ha ( n m 2011),

ch riêng t n thu ng n, lá khi thu c s n c ng có th s n xu t

c g n 1 tri u

t n b t lá. Vi c tr ng s n thu lá c ng có nhi u h a h n, có th thu
lá t

i và s n xu t

c trên d

i 8 t n b t lá/ha/n m.

Wanapat (1997) [42] cho bi t tr ng s n l y lá v i m t
ho ch l n
thì s n l

t

d y và thu

u sau khi tr ng 3 tháng, còn thu các l n ti p theo là 2 tháng/l n
ng v t ch t khô có th

Các k t qu nghiên c u
lá t

c 30 t n

t 12,6 t n/ha/n m.
u cho th y s n l

ng

t t 6,94

n 8,85 t n

i/ha/n m và không có s sai khác th ng kê có ý ngh a gi a s n l
i

c tr ng v i m t

ng lá

khác nhau.

Vi t Nam, theo dõi n ng su t lá s n trong hai n m (2009 - 2010)
nh ng kho ng cách tr ng khác nhau; (1,0 m x 0,4 m), (0,8 m x 0,4 m) và (0,6
m x 0,4 m). M i n m thu ho ch

c 3 l a, n ng su t lá s n t

i

t trung

bình 41,11 - 52,66 t /ha/l a. Còn theo dõi n ng su t lá s n khi bón các m c
phân

m khác nhau, m i n m thu ho ch 3 l a, n ng su t trung bình/l a/2

n m (tính chung cho c 3 l a c t trong 2 n m)
t /ha/l a (Tr n Th Hoan 2012) [6].

t t

34,55

n 54,95


11

- Thành ph n hóa h c c a lá s n.
S n là lo i cây th c n gia súc có giá tr ; ngoài s n ph m khai thác
chính là c s n thì ph ph m ng n, lá s n c ng là ngu n th c n thô xanh giàu
dinh d
s nt

ng cho gia súc và có s n l

ng khá l n. Thành ph n hóa h c c a lá

i gi ng nh m t s lo i rau xanh giàu dinh d

hàm l

ng khác,

ng protein và caroten chi m t l khá cao. Theo D

(1999) [11], Nguy n Th Hoa Lý (2008) [12], hàm l
VCK c a lá s n t

ng

i cao, dao

c bi t là

ng Thanh Liêm

ng protein thô trong

ng t 20 - 34,7 %. T Quang Hi n và

Ph m S Ti p (1998) [5] cho bi t: protein trong lá c a các gi ng s n b n
c a Vi t Nam dao
có hàm l

ng t 24,06 - 29,80 % trong VCK. Lá c a các gi ng s n

ng protein cao trong n

Chu i Tr ng, KM 60, Chu i
có hàm l

a

c ta là s n Xanh V nh Phú, s n Dù, S n

. Liu và Zhuang (2000) [38] cho bi t b t lá s n

ng protein là 25,0 %, còn ch bi n s n c cu ng thì hàm l

ng

protein gi m xu ng còn 20,30 % VCK. Lá s n vào th i i m thu khác nhau
thì hàm l

ng protein c ng khác nhau. Tác gi còn cho bi t protein trong lá

s n cao h n các lo i cây th c n khác (protein trong VCK c a hòa th o là
12,60 %: ngô 11,90 %) nh ng th p h n
Ti p (1999) [17], thì hàm l

ng (45,70 %). Theo Ph m S

ng axit amin trong lá s n cao h n c s n và cân

i so v i tr ng gà, tuy nhiên hàm l

ng methionin và histidin trong lá s n

th p, t

ng ng là 1,99 và 1,14 %. Hàm l

t

i cao (5,68 %) áp ng

ng

t

y

ng lysin trong protein c a lá s n

nhu c u lysin c a gia súc, gia c m.

Eruvbetine và cs (2003) [32] cho bi t methionin là y u t h n ch c a b t
lá s n, trong khi ó hàm l
t

ng

làm cân

i cao, t

ng lysin và arginin trong protein c a lá s n l i

ng ng 4,45 và 4,35 g/100g, n u

i hàm l

c b sung methionin s

ng axit amin và làm t ng t l tiêu hóa c a th c n.

Thành ph n khoáng a l

ng và vi l

ng trong b t lá s n t

ng

i cao,

c


12

bi t hàm l

ng Fe và Mn r t cao, t

ng ng là 344,0 - 655,2 mg trong 1kg

ch t khô.
Hàm l
hàm l

ng vitamin trong lá s n c ng cao. Theo Hoài V (1980) [26] thì

ng vitamin B1 là 0,25 mg/100g, B2 là 0,66 mg/100g.

c bi t,

vitamin C trong lá s n có t i 2,95 mg/100g. B t lá s n giàu carotenoid,
xanthophyll, là ngu n b sung s c ch t cho gia súc, gia c m. Theo T Quang
Hi n (1983) [4], trong b t lá s n khô có ch a t i 66,7 mg caroten/100g VCK.

Còn theo Hoài V (1980) [28] thì hàm l
cao h n so v i c . D

ng caroten trong lá s n nói chung

ng Thanh Liêm và cs (1999) [11] cho bi t t l caroten

trong b t lá s n ph thu c vào quá trình ch bi n, s y

nhi t

1000°C gi

c caroten cao nh t là 351 mg/kg.
-

c t HCN trong s n và ph

+

ng pháp kh

c t HCN

c t HCN
Ngoài các giá tr dinh d

ng, thì y u t h n ch s d ng các s n ph m

t s n nh c , lá làm l

ng th c cho con ng

trong s n có ch a m t l

ng

l

ng

c t HCN áng k . Gi ng s n khác nhau thì

c t trong nó không gi ng nhau. L

già; ph n c thì cao nh t

ng HCN

lá non nhi u h n lá

ph n v th t, sau ó là 2 ph n

thân thì thân già nhi u h n thân non.
hàm l

i và th c n cho gia súc là

u c và lõi s n:

m i ph n thân, lá, c c a cây s n thì

ng HCN có t l r t khác nhau, nh ng HCN t p chung ch y u

ph n c , c n c vào ây mà phân chia làm 2 lo i s n: s n ng t và s n
Gi ng s n ng t có t 30 - 80 ppm HCN trong ch t t
80 - 400 ppm HCN trong ch t t
+ Ph

ng pháp kh

i, gi ng s n

ng.

ng có t

i (Tr n Ng c Ngo n (2007) [14].

c t HCN trong s n.

s d ng s n cho gia súc, gia c m v i t l cao trong kh u ph n thì
c n ph i nghiên c u

tìm ra các bi n pháp làm gi m

t trong s n, nh ng l i b o t n

c các thành ph n dinh d

ct i al

ng

c

ng, t ng kh u v ,


13

d tiêu hóa, h p thu, giá thành r , d làm và d b o qu n. Theo Gomez G
(1983) [34] vi c lo i b

c t HCN trong c và lá s n th

ng áp d ng theo

nguyên t c sau: Lo i b tr c ti p cyanogen glucocid b ng cách hòa tan trong
n

c. Vì cyanogen glucocid s n sinh ra HCN, ch t này b lo i b thì HCN

c ng b lo i b . Làm phân gi i cyanogen glucocid thành aceton và HCN, sau
ó dùng nhi t làm b c h i HCN ho c dùng n

c làm r a trôi HCN. Làm phá

h y ho c c ch enzym linamariaza và glucocidaza. Các enzym này không
ho t

ng thì cyanogen glucocid không th phân h y thành aceton và HCN.

C ch th nh t ch c ch n d th c hi n và có hi u qu vì glucosid d hòa tan
trong n

c.

Nguyên t c này

c s d ng nhi u trong các ph

s n: S n c c , ho c thái lát

ng pháp nh ngâm

c ngâm 5 - 7 ngày trong n

c ch y ho c n

c

ng, sau ó l c l y tinh b t. Nh v y, m t ph n l n glucosid b lo i b theo
dòng n

c. C ch th hai

c áp d ng vào các ph

ng pháp ch bi n nh :

Thái lát ph i khô, b m nh (lá s n) ph i khô, thái lát x lý b m t lát c t b ng
ngâm n

c (n

c lã, n

c vôi, n

c mu i, axit HCl, axit axetic,...) s n s i

(n o), làm s n h t, làm b t s n thô, ch bi n tinh b t s n,
t

i c s n và lên men vi sinh v t cho b t s n.
S phân h y các glucosid nh tác

ng

i ta nghi n t bào ho c

ng c a enzym

nh ng ph bi n trong nhân dân mà còn

n

c d dàng thêm khi

cho t bào t tiêu do ó glucosid và enzym ti p

xúc v i nhau. Nghi n hay nói úng h n mài sát c s n

Tr

chua (lá s n),

c th c hi n không

c th c hi n v i quy mô công nghi p.

ng h p này không ch có s phân h y các glucosid và lo i b HCN b ng
c r a, mà n

ch bi n

c còn cu n theo các glucosid ch a b phân h y. Ph

n gi n d làm và c

Vi c ph i s n c

ng pháp

i n nh t ó là thái lát ph i khô.

ã thái lát ho c ph i héo lá cùng v i nh ng s thay

t bào (v hình thái, c u trúc và sinh hóa)

i

ng th i c ng chính là quá trình


14

th c hi n s ti p xúc gi a glucosid và enzym và k t qu là HCN t do
gi i phóng và bay h i ( Nguy n Ph
lu c lá s n làm gi m áng k hàm l

cT

ng và cs, 1996 [26]). Ph

c

ng pháp

ng HCN, trong lá s n lu c hàm l

ng

HCN ch còn kho ng 1 - 5 mg.
Tuy nhiên theo các tác gi trên thì bi n pháp ph i khô lá s n và nghi n
thành b t là t t nh t.Trong lá s n ph i khô, ch còn ch a 1 - 2 mg % HCN.
Sau khi nghi n thành b t thì hàm l

ng HCN l i gi m i r t nhi u và n u c t

gi c n th n sau 4 - 5 tháng v n còn ch t l
gia c m n

c g p 3 - 4 l n so v i s l

lu c ho c mu i d a. Ngoài các ph
ph

ng pháp tích c c

kh

ng t t. L

ng b t lá s n gia súc,

ng chúng n

c

d ng lá t

i,

ng pháp ch bi n trên còn có m t s

c t HCN nh s y khô b ng lò s y i n 70 -

80°C, ho c s y b ng lò s y th công, trong quá trình s y glucosid b th y

phân thành d ng HCN t do, sau ó b b c h i cùng v i n
- Ph

ng pháp ch bi n b t lá s n
Có nhi u ph

m t tr i và ph
Ph

ng pháp ch bi n b t lá s n nh ph i khô d

ng pháp ph i khô d

i ánh n ng m t tr i:

ng Thanh Liêm và cs (1999) [11] thì ph

lá s n b ng ph

ng pháp này nh sau: Lá s n

n khi khô giòn. Sau khi ph i khô giòn thì lá s n

nh thành b t, tr i m ng b t lá cho bay h i n

s y nhi t: C ng theo D
s n b ng ph

i ánh n ng m t tr i
c

a vào nghi n

c và HCN. Cho b t lá s n vào

h mi ng túi sau 2 tu n m i óng gói

HCN ti p t c thoát ra ngoài. Ph

ng pháp ch bi n b t

n tu i thu ho ch thích h p

c thu gom, c t, hái và lo i b h t cu ng lá, ph i d

bao nh ng

i ánh n ng

ng pháp s y khô r i nghi n thành b t.

Theo D

cho

c trong s n ph m.

trong th i gian này

ng pháp s y khô b ng nhi t

c a h th ng

ng Thanh Liêm và cs (1999) [11] thì ch bi n b t lá

ng pháp này nh sau: thu gom lá s n và lo i b h t cu ng, ph i

héo m t ngày t i ru ng cho gi m b t n

c, sau ó

a vào h th ng s y


15

nhi t

60 - 100°C cho khô giòn, sau ó nghi n nh thành b t.

qu n và óng gói nh ph

ng pháp trên.

Sau khi ch bi n, b t lá s n

c b sung vào kh u ph n n cho gia súc,

gia c m ho c l u tr trong các túi nilon
t n công

ch t l

c. Tr

c khi

ng, b ng ph

a vào b o

côn trùng và n m, m i s không

a b t lá s n vào s d ng c n ki m tra ánh giá

ng pháp tr c quan qua m u s c c a b t lá s n: B t lá có

màu xanh nh t, gi ng v i màu xanh c a lá s n và không có mùi m c, không
l n cành, cu ng lá và t p ch t, t l n
10 %.

c trong b t lá s n nh h n ho c b ng

i v i t ng lo i v t nuôi khác nhau mà b sung các ch ph m t cây

s n vào th c n h n h p v i t l khác nhau.
2.1.2 . C s khoa h c v kh n ng sinh s n c a v t
Kh n ng sinh s n c a thu c m
s l

ng nh tu i

c th hi n thông qua các tính tr ng

, n ng su t tr ng, t l

, t l tr ng có phôi.

2.1.2.1. Tu i
S thành th c v tính là th i i m các c quan sinh d c ã phát tri n và
hoàn ch nh.
thành th c sinh d c c a con mái
u tiên, tu i

này

v y mà nó ph n ánh
s m hay mu n.
th c v tính
ph

ch

cm c

qu tr ng

c nh ng v t

i v i nh ng àn không theo dõi cá th thì tu i thành
àn có t l

c tu i

5%, nh

ng, th i gian thay th

ng tr ng có tu i

c i m c a

chính xác c a t ng cá th .

c a v t ph thu c vào nhi u y u t nh : gi ng, h

Theo Nguy n
v Vi t Nam

bi n d c a tính tr ng, bi t

c tính khi toàn b

dinh d

gi ng v t h

nh qua tu i

c tính toán d a trên s li u c a t ng cá th v t, do

ng pháp này là không bi t
Tu i

c xác

àn trong n m, ph

s m h n các gi ng v t h

ng s n xu t,

ng th c nuôi... Các
ng th t.

c Tr ng và cs (2007) [22] v t CV. Super M2 khi nh p

c nuôi t i Trung tâm nghiên c u v t

i Xuyên có tu i


16

th h xu t phát là 161 ngày

dòng tr ng và 140 ngày

dòng mái, th h 1

dòng tr ng là 199 ngày và dòng mái là 180 ngày, trung bình tu i

t

ng

2 th h

ng so v i tiêu chu n c a hãng Cherry Valley.
Th i gian thay th và p n khác nhau trong n m c ng nh h

tu i

c a v t. Theo Nguy n

Super M khi thay th

àn

ng

n

c Tr ng (2005) [21] nghiên c u trên v t CV.

các mùa khác nhau trong n m thì tu i

c a v t là

khác nhau.
Tu i
xuân t

t

c a v t dòng tr ng và dòng mái khi thay th

ng ng là 175 và 160 ngày, khi thay th

àn vào v xuân hè thì tu i

ng th c nuôi có nh h

ng rõ r t

n tu i

nghiên c u trên v t CV. Super M khi nuôi theo 2 ph
không có n

c b i l i và nuôi có n

ông và dòng bà

ph

ng th c nuôi n

Tr ng, 2005) [21]. D
h

ng c a ph

c a v t. K t qu
ng th c là nuôi khô

c b i l i cho th y: Tu i

c a v t dòng

ng th c nuôi khô là 178 và 164 ngày, trong khi ó
c tu i

t

ng ng là 190 và 169 ngày (Nguy n

ng th c nuôi khô và ph

c nuôi theo 2 ph

khô tu i

c

ng Xuân Tuy n và cs (2008) [25] khi nghiên c u nh
ng th c nuôi có n

c

i v i kh

n ng sinh s n c a v t CV. Super M cho th y có s khác nhau v tu i

vt

ông

ng ng là 187 ngày và 165 ngày.
Ph

ph

àn vào v

ng th c khác nhau, v t nuôi theo ph

là 161 ngày s m h n so v i v t nuôi n

c a

ng th c nuôi

c (182 ngày) là 21 ngày.

2.1.2.2. N ng su t tr ng
N ng su t tr ng là s l
th i gian nh t

ng tr ng

ra c a gia c m trong m t kho ng

nh, ây là m t trong nh ng ch tiêu s n xu t quan tr ng nh t

c a gia c m và là m t tính tr ng s l

ng ch u nh h

ng l n c a các i u

ki n ngo i c nh, h s di truy n c a tính tr ng này là th p.
N ng su t tr ng ph thu c vào gi ng, dòng, ph
khác nhau và i u ki n

a lý c ng nh h

ng

ng th c ch n nuôi

n n ng su t tr ng, Hoàng


17

V n Ti u (1993) [18] v t CV. Super M nuôi công nghi p t i Trung tâm
Nghiên c u v t

i Xuyên th h xu t phát v t dòng mái có n ng su t tr ng

t 155,5 qu /mái/40 tu n
K t qu trên t

ng

Nguy n

và v t dòng tr ng

c Tr ng và cs (2007) [22] v t CV. Super M2 nuôi t i Trung
i Xuyên qua 2 th h dòng tr ng có n ng su t tr ng là

187,49 qu /mái/48 tu n
qu /mái/48 tu n

và v t dòng mái có n ng su t tr ng là 200,49

. K t qu nghiên c u trên v t CV. Super M3 nuôi t i Tr m

Nghiên c u gia c m C m Bình
199,22 qu /mái/48 tu n
(Phùng

dòng tr ng có n ng n ng su t tr ng

, dòng mái có n ng su t tr ng là 223,7 qu /mái/48

i Xuyên c ng trên v t CV. Super M3

su t tr ng 180,6 qu /mái/48 tu n

dòng tr ng có n ng

và dòng mái là 231,77 qu /mái/48 tu n

c Tr ng và cs, 2009 [23] ).

K t qu nghiên c u trên v t CV. Super M khi nuôi theo 2 ph
nuôi khô không c n n

c b i l i và nuôi có n

tr ng c a v t dòng ông và dòng bà
b i l i là 154 và 171 qu /mái/40 tu n
dòng ông và dòng bà
qu /mái/40 tu n

ph

ph

c b i l i có n ng su t tr ng
c nuôi theo ph

c

, trong khi ó n ng su t tr ng c a v t
c b i l i là 164 và 176

c Tr ng, 2005 [21] ). Theo D

ng Xuân

ng th c nuôi khô không có

t 196,4 qu /mái/40 tu n

ng th c nuôi có n

139,1 qu /mái/40 tu n

c b i l i cho th y n ng su t

ng th c nuôi có n

(Nguy n

ng th c

ng th c nuôi khô không có n

Tuy n (2008) [25] v t CV. Super M nuôi theo ph
n

t

c Ti n và cs, 2009 [16]). K t qu nghiên c u t i Trung tâm

Nghiên c u v t

(Nguy n

.

ng v i 83,4% so v i tiêu chu n c a gi ng.

tâm Nghiên c u v t

tu n

t 141,6 qu /mái/40 tu n

, trong khi ó v t

c b i l i n ng su t tr ng ch

t

.

Ngoài ra, n ng su t tr ng c a v t không nh ng ph thu c vào y u t
gi ng, dòng mà còn ph thu c vào chính b n thân m i cá th (D

ng Xuân

Tuy n, 1998 [24] ), bên c nh ó n ng su t tr ng trong hai tháng

u có