Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ bệnh giun kim (Heterakis gallinarum) ở gà nuôi tại huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

INH QUANG M NH
Tên

tài:

NGHIÊN C U M T S

C I M D CH T B NH

GIUN KIM (Heterakis gallinarum) GÀ NUÔI T I HUY N
PHÚ BÌNH, T NH THÁI NGUYÊN VÀ BI N PHÁP
PHÒNG TR

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Ch n nuôi thú y

Khoa

: Ch n nuôi thú y

Khóa h c

: 2011 – 2015

Gi ng viên h

IH C

ng d n : TS. Cù Th Thúy Nga


i

L IC M

N

Qua th i gian h c t p và rèn luy n t i Tr
Nguyên.

c s nh t trí c a nhà tr

ng

i h c Nông Lâm Thái

ng, Khoa Ch n nuôi thú y, tôi v th c

t p t i tr m thú y huy n Phú Bình v i

tài: Nghiên c u m t s

c i m

d ch t b nh giun kim (Heterakis gallinarum)

gà nuôi t i huy n Phú Bình,

t nh Thái Nguyên và bi n pháp phòng tr .

có th hoàn thành t t khóa

lu n t t nghi p này, tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i:
Ban lãnh

o tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên,

i h c Thái

Nguyên, ban ch nhi m khoa Ch n nuôi thú y, cùng toàn th các th y cô giáo
trong khoa ã giúp

Cô giáo h
th i gian th c t p
Ban lãnh

tôi th c hi n và hoàn thành t t khóa lu n này

ng d n: TS. Cù Th Thúy Nga ã t n tình giúp

tôi su t

tôi hoàn thành khóa lu n t t nghi p c a mình.
o và toàn th các cán b công nhân viên c a tr m thú y

huy n Phú Bình ã t o i u ki n h t m c giúp

tôi trong quá trình tôi v

th c t p.
M t l n n a tôi xin trân tr ng g i t i các th y cô giáo, b n bè
l i c m n chân thành nh t, l i chúc s c kh e, h nh phúc và thành

ng nghi p
t.

Tôi xin chân thành c m n!
Sinh viên

inh Quang M nh

ii

DANH M C B NG BI U
B ng 4.1. T l và c

ng

nhi m giun kim

gà t i 4 xã thu c huy n Phú

Bình, t nh Thái Nguyên ................................................................................... 22
B ng 4.2. T l và c

ng

nhi m giun kim theo tu i gà............................. 24

B ng 4.3. T l và c

ng

nhi m giun kim gà theo ........................................

ph

ng th c ch n nuôi .................................................................................... 26

B ng 4.4. T l và c

ng

nhi m giun kim gà theo ........................................

tình tr ng v sinh thú y .................................................................................... 28
B ng 4.5 T l và c

ng

nhi m giun kim theo gi ng gà. .......................... 30

B ng 4.6 S ô nhi m tr ng giun kim
v

n n chu ng, xung quanh chu ng và

n ch n th gà ............................................................................................. 32

B ng 4.7 t l và c

ng

nhi m giun kim qua m khám gà. ...................... 33

B ng 4.8 t l và các tri u ch ng lâm sàng c a gà m c b nh giun kim ......... 35
B ng 4.9. S thay

i m t s ch s máu c a gà b nh so v i gà kh e ........... 36

B ng 4. 10. So sánh công th c b ch c u c a gà b b nh và gà kh e .............. 37

B ng 4.11. B nh tích

i th c a gà b b nh giun kim ........................................ 38

B ng 4.12. Hi u l c c a thu c t y giun kim cho gà trên di n h p..................... 40


iii

DANH M C CH

CH

VI T T T

VI T T T

CH

VI T

Y

Cs.

C ng s

H.beramporia

Heterakis beramporia

H.gallinarum

Heterakis gallinarum

TB

Trung bình

VSTY

V sinh thú y
Nh h n ho c b ng

>

L nh n

<

Nh h n

%

Ph n tr m


iv

M CL C

Ph n 1. M
1.1.

U .............................................................................................. 1

tv n

................................................................................................... 1

1.2. M c ích nghiên c u .................................................................................. 2
1.3. Ý ngh a

tài. ............................................................................................ 2

1.3.1. Ý ngh a khoa h c .................................................................................... 2
1.3.2. Ý ngh a th c ti n c a

tài..................................................................... 2

Ph n 2. T NG QUAN NGHIÊN C U ............................................................ 3
2.1. C s khoa h c c a

tài .......................................................................... 3

2.1.1. Giun kim ký sinh

gà. ............................................................................ 3

2.1.2.

gà ............................................................................. 5

B nh giun kim

2.2. T ng quan nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1 Các nghiên c u trong n
2.2.2. Các nghiên c u n
Ph n 3.

IT

c. ........................................... 10

c. ................................................................... 10

c ngoài. .................................................................. 11

NG N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ................................................................................................ 15
3.1

it

ng và ph m vi nghiên c u............................................................. 15

3.1.1. Ph m vi và

it

ng nghiên c u ......................................................... 15

3.1.2. V t li u nghiên c u ............................................................................... 15
3.2

a i m và th i gian ti n hành ............................................................... 15

3.2.1.

a i m ................................................................................................ 15

3.2.1. Th i gian ............................................................................................... 15
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 15
3.3.1. M t s

c i m d ch t b nh giun kim

gà nuôi t i Phú Bình ........... 15

3.3.3. Nghiên c u hi u qu c a thu c i u tr giun kim gà ............................ 16
3.4. Ph

ng pháp............................................................................................. 16


v

3.4.1. Ph

ng pháp l y m u ............................................................................ 16

3.4.2. Ph ng pháp xét nghi m m u phân, m u ch t n n n chu ng và m u
t v n bãi ch n th ...................................................................................... 17
3.4.3. Ph ng pháp xác nh t l và c ng nhi m giun kim gà qua xét
nghi m phân .................................................................................................... 17
3.4.4. Ph ng pháp xác nh t l nhi m giun kim theo tu i gà, ph ng th c
ch n nuôi, tình tr ng v sinh thú y. ................................................................. 18
3.4.6. Ph

ng pháp xác

b nh tích

i th c a gà m c b nh giun kim ................................................... 20

3.4.7. Ph

nh bi u hi n lâm sàng, xét nghi m máu và

ng pháp xác nh hi u l c và

an toàn c a thu c t y giun kim

cho gà ............................................................................................................... 20
3.5. PH

NG PHÁP X

LÝ S LI U ........................................................ 21

Ph n 4. K T QU VÀ TH O LU N ........................................................... 22
4.1. Nghiên c u c i m d ch t b nh giun kim gà th v n t i Phú Bình,
Thái Nguyên .................................................................................................... 22
4.1.1. Tình hình nhi m giun kim gà nuôi t i 1 s a ph ng thu c huy n Phú
Bình, t nh Thái Nguyên .................................................................................... 22
4.1.2. T l nhi m giun kim theo tu i gà. ....................................................... 24
4.1.3 T l nhi m giun kim gà theo ph

ng th c ch n nuôi. ......................... 26

4.1.4 T l nhi m giun kim gà theo tình tr ng v sinh thú y. ......................... 28
4.1.5 T l nhi m giun kim theo gi ng gà. ..................................................... 30
4.1.6 S ô nhi m tr ng giun
v

n n chu ng, xung quanh chu ng và

n ch n nuôi. ............................................................................................... 32

4.1.7 t l nhi m giun kim qua m khám gà. .................................................. 33
4.2 nghiên c u m t s

c i m b nh lý và lâm sàng b nh giun kim gà ...... 35

4.2.1 T l và các bi u hi n lâm sàng ch y u c a gà m c b nh giun kim .... 35
4.2.2. M t s ch s máu c a gà m c b nh giun kim ...................................... 36
4.2.3. B nh tích c a gà b b nhc a gà b b nh giun kim ..................................... 38

vi

4.2. Nghiên c u hi u qu c a thu c i u tr giun kim gà ............................... 39
4.3.

xu t m t s bi n pháp phòng b nh giun kim

Ph n 5. K T LU N VÀ

gà ............................. 41

NGH ................................................................ 42

5.1. K t lu n .................................................................................................... 42
5.2.

ngh ..................................................................................................... 43


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n

Ngành ch n nuôi n

c ta ã và ang chi m m t v trí quan tr ng trong

s n xu t nông nghi p nói riêng và trong c c u n n kinh t nói chung. Ch n
nuôi v i nhi u ph

ng th c phong phú, a d ng ã góp ph n gi i quy t vi c

làm, nâng cao thu nh p cho ng
h p v i th hi u ng

i dân, t o ra các s n ph m có giá tr cao, phù

i tiêu dùng.

Ch n nuôi, theo T ng C c Th ng kê, n m 2013 c n
tri u con tri u con trâu, gi m 2,6% so v i cùng k n m tr

c hi n có 2,56
c; 5,17 tri u con

bò, gi m 2,7%; 26,3 tri u con l n, gi m 0,9%; 314,7 tri u con gia c m, t ng
2,04% so cùng k n m tr
Vi t Nam là n

c.

c n m trong vùng khí h u nhi t

i nóng m có khu h

ký sinh trùng phong phú v i nhi u gi ng loài ký sinh gây b nh cho gia súc,
gia c m. Thái Nguyên là m t t nh mi n núi, nhi u

a ph

ng trong t nh có

t p quán ch n nuôi gà nh l , t n d ng ngu n th c n trong t nhiên. Ph

ng

th c ch n nuôi nh v y t o i u ki n thu n l i cho các b nh ký sinh trùng nói
chung và b nh giun kim

gà nói riêng phát tri n. B nh giun kim

ang và s ti p t c gây nh h
a ph

ng áng k

gà ã,

n n ng su t ch n nuôi gà t i các

ng và làm gi m hi u qu kinh t c a ng

Trong nh ng n m g n ây, ch n nuôi gà

i ch n nuôi.
Thái Nguyên ã

c chú ý

phát tri n. Song, nhi u vùng t p quán ch n nuôi còn l c h u nên àn gà m c
nhi u b nh do ký sinh trùng trong ó có giun kim.
Giun tròn (Nematoda) là m t trong 5 l p giun sán ký sinh gây h i nhi u
nh t cho
dinh d

ng v t nuôi nói chung. Các loài giun kim ký sinh chi m o t ch t
ng c a gà, gây thi u máu, làm t n th

sinh và gây nên nh ng bi n

ng các c quan n i chúng ký

i b nh lý khác. Nh ng tác

ng ó làm cho gà


2

g y y u, gi m s c s n xu t th t, tr ng, gi m s c

kháng và d m c b nh

u

en (m t b nh ký sinh trùng nguy hi m gia c m) và các b nh truy n nhi m khác.
M c dù v y, còn ít các công trình nghiên c u v b nh giun tròn trong ó
có b nh giun kim
nên v n

gà. M t khác, do nh n th c c a ng

phòng ch ng b nh giun kim gà ch a

i dân còn h n ch

c chú ý. Vì v y, ch a có

quy trình phòng tr b nh hi u qu .
T yêu c u c a th c ti n ch n nuôi gà,
th v

m b o s c kho cho àn gà

n và nâng cao n ng su t ch n nuôi gà t i t nh Thái Nguyên, chúng tôi

th c hi n

tài: “Nghiên c u m t s

(Heterakis gallinarum)

c i m d ch t b nh giun kim

gà nuôi t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên và

bi n pháp phòng tr ".
1.2. M c ích nghiên c u
- Xác

nh th c tr ng nhi m giun kim

ng tiêu hóa

gà nuôi t i huy n

Phú Bình, t nh Thái Nguyên.
-

xu t bi n pháp phòng và tr giun kim

1.3. Ý ngh a

ng tiêu hóa ký sinh

gà.

tài.

1.3.1. Ý ngh a khoa h c
- ây là nh ng nghiên c u b
ng nhi m giun kim

c

u ph n ánh tình tr ng và quy lu t bi n

ng tiêu hóa c a gà nuôi t i huy n Phú Bình, t nh

Thái Nguyên.
-

xu t bi n pháp phòng và tr giun kim

ng tiêu hóa nuôi

huy n

Phú Bình, t nh Thái Nguyên.
1.3.2. Ý ngh a th c ti n c a
K t qu c a

tài

tài là c s khoa h c

xu t bi n pháp phòng, tr b nh

giun kim, góp ph n làm gi m thi u nh ng thi t h i v kinh t cho ng
nuôi

huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên.

i ch n


3

Ph n 2
T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1. Giun kim ký sinh

tài
gà.

2.1.1.1. V trí c a giun kim ký sinh
L n

gà trong h th ng phân lo i.

u tiên trên th gi i vào n m 1788 tác gi Schrank ã tìm th y loài

Heterakis gallinarum ký sinh

manh tràng, ru t già c a gia c m (gà, v t).

Tr nh V n Th nh (1977) [8], Phan Th Vi t (1982b) [11] và nhi u tác
gi khác cho bi t, Heterakis có nhi u loài nh ng

Vi t Nam ph bi n là loài

Heterakis gallinarum và Heterakis beramporia thu c Heterakidae. T i Vi t

Nam các tác gi cho bi t ã tìm th y Heterakis t i nhi u t nh thành nh : Lai
Châu, Hà B c, Thanh Hoá, Bình

nh, Kontum, Gia Lai và

c L c…vv.

Trên th gi i chúng phân b kh p m i n i.
Phan Th Vi t (1984) [10], Phan L c (1971) [7] cho bi t, H.beramporia
có m t kh p

Vi t Nam và trên th gi i. Chúng ký sinh

manh tràng c a gà,

gà tây, ngan và ng ng.
2.1.1.2

c i m hình thái c u t o c a giun kim ký sinh

gà

Bùi L p và cs. (1969) [3] cho bi t, H.gallinarum có mà vàng nh t. Giun
c dài: 5,84 - 11,1 mm. th c qu n phình r ng
r ng nh t

phía sau thành hình c hành,

g n gi a c th 0,27 - 0,39mm. Th c qu n dài 1,2 - 1,4 mm, di u

0,26 - 0,31 mm. Gai sinh d c không b ng nhau. Gai trái dài 1,62 - 2,1 mm,
gai ph i dài 0,54 - 0,72 mm. không có gai i u ch nh. Có 12 ôi núm uôi.
Tr

c h u môn có nh ng núm và giác tr

c huy t d ng hình tròn,

ng kính

0,07 - 0,08mm và ph n cu i uôi nh n nh kim.
Giun cái có kích th

c 8 -12 mm, r ng 0,27 - 0,45 mm, th c qu n dài

1,15 - 1,37 mm, di u kích th

c 0,27 - 0,33 mm. L

sinh d c n m

cu i c


4

th , cách mút

u kho ng 4,38 - 6,44 mm. Tr ng hình ovan kích th

c: 0,05 -

0,075 x 0,03 - 0,039 mm.
Phan L c (1971) [7] cho bi t,
sau: Con

c: Có kích th

c i m c u t o c a H.beamporia nh

c dài 5,5 - 5,7 mm, r ng 0,2 - 0,21 mm, th c qu n

c chia thành 2 ph n: Ph n tr

c có kích th

c nh h n ph n sau: Chi u

dài 0,04 mm, r ng 0,02mm, ph n sau chi u dài 0,61 - 0,63 mm.

uôi nh n,

l huy t cách l bài ti t cách 0,03mm và cách mút uôi 0,36mm. Có 3 ôi
núm sinh d c tr

c huy t, 4 ôi sau và 6 ôi ngang v i huy t. Có 1 ôi gai

sinh d c kích th

c dài 0,34 - 0,37 mm và chi c còn l i có kích th

c là

0,023 - 0,025mm.
Con cái có kích th
qu n có kích th
th

c c th : 7,6 - 7,64 mm x 0,25 - 0,29 mm. Th c

c: 0,74 - 0,77 x 0,05 0,055 mm. Tr ng hình ovan có kích

c 0,62 x 0,034 - 0,039 mm.

2.1.1.3. Chu k sinh h c c a giun kim ký sinh

gà .

Theo Bùi L p và cs. (1969) [3], nguyên nhân ch y u d n

n gà b

m c b nh là do chúng n ph i tr ng c m nhi m. Giun cái sau khi th tinh
tr ng, tr ng theo phân ra ngoài, g p i u ki n t nhiên thích h p (nhi t
m

,

), sau 7 – 12 ngày phát tri n thành tr ng có u trùng có s c gây b nh.

Gà nu t ph i tr ng có u trùng vào

ng tiêu hóa sau 1 – 2 gi tr ng n

thành u trùng, 24 gi sau t i manh tràng và phát tri n thành giun kim tr ng thành.
Tuy nhiên, có tác gi l i cho r ng: Sau khi gà nu t ph i tr ng có s c
gây b nh vào

n ru t non, u trùng n ra,

manh tràng,

ó kho ng 5 ngày r i tr l i xoang manh tràng phát tri n thành

giun tr

ng thành.

Th i gian hoàn thành vòng

i: 24 ngày.

n manh tràng và chui vào thành


5

2.1.1.4. S c

kháng c a giun kim gà.

S phát tri n c a u trùng giun kim

n giai o n c m nhi m còn ph

thu c vào nhi u y u t ngo i c nh.
Tr nh V n Th nh (1977) [8] cho bi t, tr ng gây nhi m có s c
khá t t. Chúng có kh n ng phát tri n
ho c NaCl 0,1 %.
th t n t i

c bi t

n 9 tháng. Ng

kháng

c trong môi tr

ng H2 SO4 1 %

nh ng n i thi u ánh sáng, m

t, tr ng giun có

cl i

nh ng n i

m th p, khô h n và có ánh

sáng chi u tr c ti p thì tr ng giun nhanh chóng b tiêu di t. Tu i th c a
Heterakis không quá 1 n m.
Phan L c (1990, 2006) [4], [5] cho bi t, th i gian tr ng phát tri n
giai o n gây nhi m ph i
mùa ông nhi t

n

i u ki n mùa hè có th kéo dài kho ng 1 tu n,

th p nên m t kho ng t 2 - 4 tu n. B nh phát tri n và lây

lan m nh ch y u là do gà n ph i tr ng c m nhi m. Gà m c b nh trong
kho ng th i gian 1 tháng sau khi nu t ph i m m b nh.
2.1.2. B nh giun kim
2.1.2.1.

gà

c i m d ch t b nh giun kim gà.

Gà nhi m giun kim r t ph bi n do nu t ph i tr ng có s c gây b nh
chu ng, sân ch i, máng n… Giun
giun

t có th nhi m giun kim, n u gà n ph i

t s b b nh.
Nhi u tài li u cho bi t th c tr ng nhi m giun kim trên àn gà

n

c ta

là khá cao. Phan L c, (1971, 1972) [6], [7], cùng nhi u tác gi khác cho bi t,
t l và c

ng

nhi m b nh

m t s t nh n

c ta nh sau: Ngh a L 70,9

%, Hà B c 74,6 %, Hà T nh 74,9 %, Nam Hà 62,7 %, Qu ng Ninh 58,4 %
và c

ng

nhi m trung bình là 33,4 % - 39,9 %. Tác gi cho bi t gà b

nhi m b nh n ng nh t vào giai o n 5 tháng tu i t l nhi m là 44,7 % và
gi m d n

gà t trên 6 tháng tu i (nhi m 33,7 %).


6

Tr ng giun kim có s c
c nh, do ó nó t n t i

kháng t

ng

i cao v i i u ki n ngo i

ngoài t nhiên r t d dàng. Bên c nh ó, ph m vi

ký ch c a giun kim r ng (gia c m, các loài chim) nên kh n ng phát tán
m m b nh l n.
2.1.2.2. C ch sinh b nh c a giun kim gà.
Ph m S L ng và cs. (2001) [2], Abuladze K.I. (1990) [12] và Sevsov
A.A. (1970) [14] cho bi t, Heterakis và u trùng có tác h i r t l n
ch :

u trùng sau khi xâm nh p vào

thoát v

iv iv t

ng tiêu hoá c a v t ch gà chúng

n manh tràng và ru t. Sau khi t i manh tràng chúng chiu vào niêm

m c, gây t huy t, xu t huy t.

* Tác

ng c gi i:

Giun kim dùng lá môi bám vào niêm m c ru t, gây t n th

ng, viêm

cata, xu t huy t niêm m c ru t, t o i u ki n cho vi khu n xâm nh p nh :
Salmonella gallisepticum, S.pullorum và các ch ng E.coli. D n

n gà d b

nhi m trùng và m c m t s b nh k phát. Ngoài ra giun kim là ký ch trung
gian c a b nh
* Tác

u en (Histomonas) làm cho gan b viêm.

ng do

ct :

Theo Ph m S L ng và cs. (2001) [2], giun ti t
trúng

c, còi c c, ch m l n và gi m s c

* Tác

ng chi m o t ch t dinh d

Giun l y d
tr

n t vong cho gà con.
* Tác

kháng.
ng:

ng ch p làm gà g y y u, thi u máu.

ng ch m, n u m c v i c

ng

i v i gà

c t làm cho gà b

l n mà không
thì s n l

i v i gà con thì sinh
c i u tr có th d n

ng tr ng gi m.

ng mang trùng:

Tr ng giun kim t bên ngoài xâm nh p vào có th mang theo
Histomonas melagridis làm gà m c b nh viêm gan, ru t.

n bào


7

2.1.2.3. Tri u tr ng và b nh d ch giun kim gà.
Theo Kaufmann J. (1996) [13], Phan L c (2006) [4], Heterakis d ng
tr

ng thành và u trùng có nh ng nh h

ng không nh

i v i v t ch . N u

gà nhi m nh thì tri u ch ng không rõ r t. Gà v n n u ng bình th
g y y u, thi u máu, ch m l n, mào nh t nh t,

r ,l

ng nh ng

, phân loãng và có

l n máu.
Gà

nh ng

tu i khác nhau thì nh h

khác nhau.

i v i gà con thì sinh tr

mà không

c i u tr có th d n

s nl

ng tr ng gi m. N u c

ng c a b nh v i v t ch c ng

ng ch m, n u m c v i c
n t vong cho gà con.

ng

l n

i v i gà

thì

nhi m quá nhi u giun mà không

c

i u tr k p th i s làm cho gà b t c ru t, th ng ru t, trúng
d

ng

c, m t dinh

ng d n t i suy y u và ch t.
Theo Phan L c (2006) [4], khi quan sát và m khám nh ng con b ch t

do b nh gây ra thì tri u ch ng b nh tích th

ng th y là: Xác g y, manh tràng

b viêm, niêm m c dày và loét, th nh tho ng g p tr

ng h p gan b c ng do

giun và u trùng gây ra.
Theo Kaufmann J. (1996) [14], khi gà b nhi m Heterakis gallinarum
ng th i còn m c thêm b nh Histomonas meleagridis, gây b nh
gà. Gà th v

n th

ng hay có t l và c

ng

u en

nhi m b nh giun, sán cao

h n gà ch n nuôi theo ki u công nghi p.
2.1.2.4. Chu n oán giun kim gà.
* Ch n oán b nh giun tròn gà

i v i gà s ng:

C n c vào d ch t h c và các ph
tr ng, u trùng ho c d ng tr
Tr ng c a giun kim có
nghi m phân c a gà

ng pháp xét nghi m phân

tìm

ng thành c a giun.
c i m là theo phân ra ngoài, vì v y có th xét

tìm tr ng c a giun kim ký sinh. Các ph

nghi m phân g m có:
- Xét nghi m tr c ti p tìm giun tr

ng thành

ng pháp xét


8

ng pháp phù n i Fulleborn: Nguyên lý là l i d ng t tr ng c a

- Ph

dung d ch n

c mu i bão hòa l n h n t tr ng c a tr ng giun, vì v y tr ng

giun s n i lên trên b m t dung d ch bão hòa.
* Ch n oán b nh giun tròn
Ph

i v i gà ã ch t:

ng pháp ch n oán b nh giun kim gà là ph

ki m tra manh tràng

tìm giun tr

Theo nhi u tác gi , ph

ng thành.

ng pháp ch n oán b nh giun kim gà sau khi gà

ã ch t là chính xác nh t. Ph
loài giun, sán ký sinh

ng pháp m khám

ng pháp này có th phát hi n

c t t c các

m i khí quan, t ch c c a gà. Có th tìm th y c nh ng

lo i giun, sán mà khi ch n oán v i con v t s ng không phát hi n

c.

2.1.2.5. Bi n pháp phòng tr giun kim gà.
Nguy n Th Kim Lan và cs. (2008) [1] cho bi t, ph
ký sinh trùng

t ng giai o n:

+ Giai o n 1: Ch ng giun tr
th dùng thu c
b b nh (ph

ng pháp t n công

ng thành

tr ng

ký ch cu i cùng. Có

c hi u di t giun (có tính ch t d phòng) ho c gi t t t c gà

ng pháp tri t

nh ng t n kém).

+ Giai o n 2: Di t tr ng, u trùng b ng cách thu gom phân c a gà em
chon ho c nhi t sinh h c. C n ti n hành

u

n, th

ng xuyên.

+ Giai o n 3 và 4: Di t phôi thai và u trùng t do ngoài thiên nhiên.
Có th v sinh chu ng tr i, bãi ch n, ao tù b ng vôi b t, sunfat s t, sunfat
ng v i l

ng dùng 400 kg/ha

ng c ; 5 kg/100m³ n

c ao ho c th c

nghi m cách li gà v i các v t ch ng truy n b nh.
M i h gia ình, m i tr i ch n nuôi c n ph i th c hi n các bi n pháp
phòng tr t ng h p nh sau:
+

nh k t y giun cho gà.

+ Dùng thu c

c hi u

t y giun, ch ng tái nhi m, b i nhi m.


9

+ Nuôi d

ng ch m sóc t t. Nuôi riêng gà l n và gà con

tránh cho gà

con không n ph i tr ng giun do gà l n th i ra.
+ X lý phân

di t các m m b nh giun.

+ i u tr trên quy mô l n.
+

m b o v sinh chu ng tr i và môi tr

ng

h n ch vi c lây nhi m

m m b nh.
* i u tr b nh giun kim ký sinh
H a V n Th
-

gà:

c và cs. (2006) [10], ã ra nguyên t c i u tr nh sau:

u tiên ch n thu c có ph r ng, tác d ng v i nhi u lo i giun và dùng

m t li u duy nh t có hi u qu .
- Dùng thu c ít

c, d u ng.

Có th s d ng m t s lo i thu c sau:
- Mebendazol: 30 – 60 mg/kg TT. Tr n th c n cho n.
- Levamisol: 18-36 mg/kg TT. Tr n th c n hay cho u ng.
- Oxfendazole: 10 mg/kg TT. Tr n th c n cho n.
Khi t y giun c n nh t gà 3 ngày
trung phân

. Làm v sinh, tiêu

tránh tr ng khu ch tán ra ngoài. T p

c chu ng tr i, d ng c ch n nuôi…

*Nh ng hi u bi t v thu c s d ng trong

tài.

- Mebendazol:
+ Là lo i thu c ã và ang

c s d ng khá ph bi n trong ch n nuôi.

Thu c có ph ch ng giun r ng.

li u cao thu c có tác d ng di t nhanh sán

lá, sán dây và khá an toàn trong khi s d ng.
+D
bào

c lý h c: Mebendazol có tác d ng c n tr s hình thành vi ng t

ru t giun. Chúng k t h p

thoái hóa các c u trúc

c hi u vào vi ng và gây ra các thay

i

ru t giun. Quá trình s d ng gracose và ch c n ng

tiêu hóa c u trúc ru t giun b r i lo n

n m c mà quá trình t phân gi i x y ra.


10

+ Cách s d ng: Mebendazol dùng
li u l

i u tr b nh giun kim cho gà v i

ng 30 – 60 mg/kg TT.

- Levanmisol:
+ Là lo i thu c phòng và tr các lo i giun
hóa nh :giun

ng hô h p và

ng tiêu

a, giun ph i, giun tóc, giun kim, giun móc, giun xo n,…

trâu, bò, heo, dê, chó, mèo, gà, v t.

+D

c lý h c: H u h t giun tròn b t ng kh i c th sau 24 gi . M t

ph n nh thu c kích thích h ch trung tâm và tê li t c c a ký sinh trùng, ph n
l n thu c ng n ch n chuy n hóa carbohydrate. Trung tâm t c ngh n x y ra t i
v trí fumarate reduction và succinate oxidation.
+Cánh s d ng: tr n vào th c n hay pha n

c u ng 18-36mg/kgTT.

- Oxfendazole là d ng Sulforxide c a Febendazole, là thu c i u tr
b nh giun tròn, sán lá và sán dây. Thu c có màu tr ng ho c màu xám, trong
chlorofom, ether hay acetone thu c ít tan và không tan trong n
+D

c.

c lý h c: Oxfendazole liên k t v i tubulin trong t bào ru t c a

giun và sán. Các microtubulin b ng n c n k t n i c n thi t cho s h p th
glucose và bài ti t các enzyme.

c bi t là s

c ch men fumarate reductase

b i các dimertubulin.
+ Cách s d ng: Cho n 3 – 7 ngày liên t c, li u l
2.2. T ng quan nghiên c u trong và ngoài n

2.2.1 Các nghiên c u trong n

ng 10mg/kg TT

c.

c.

Trong nh ng n m g n ây, nhi u tài li u nghiên c u cho bi t th c tr ng
nhi m giun kim trên àn gà n

c ta là khá cao. T l và c

ng

nhi m giun

kim gà các t nh trung bình là 33,4 – 39,9 % (Phan L c, (1971) [6], [7]).
Hàng lo t tác gi
u bi n

u cho r ng t l nhi m giun tròn qua m khám

ng và có xu h

ng gi m theo tu i Phan

Th Kim Lan (1999), Nguy n Minh Toán (1989)…

gà

ch Lân (2005), Nguy n


11

2.2.2. Các nghiên c u n

c ngoài.

-Abuladze K.I. (1990) [12] và Sevsov A.A. (1970) [14] cho bi t
Heterakis và u trùng có tác h i r t l n

i v i v t ch .

-Theo Kaufmann J. (1996) [13], khi gà b
gallinarum
b nh

u en

nhi m Heterakis

ng th i còn m c thêm b nh Histomonas meleagridis, gây
gà.

-Skrjabin K. I và cs. (1979) [45] cho bi t: gà, gà tây nhi m C. obsignata
là do n ph i tr ng c m nhi m c a giun này l n trong th c n và n
còn nhi m loài C. caudinflata ch có th là do n ph i giun

c u ng,

t mang u trùng

c m nhi m c a giun này.
-

Brazil, Menezes (2001) cho bi t: gà Nh t và gà nuôi nh t

Carvalho có t l nhi m Dispharynx nasuta l n l

Grisi và

t là 44,0% và 4,7%

- Theo Vxelovodov B. P (1944), giun Dispharynx nasuta m t m t gây
ra nh ng bi n

i teo và ho i t trong niêm m c d dày, m t khác s t ng

sinh l p bi u mô và mô liên k t
dày tuy n b hu ho i d n

a

n phát sinh các kh i u. Niêm m c d

n s ng ng ti t d ch v , do ó gà b ki t s c

n ng và ch t.

- Gagarin V. G (1952) ã xác
môi tr

ng bên ngoài

nh, s phát tri n c a tr ng C. annulata

n giai o n c m nhi m kéo dài 9 ngày ( nhi t

g n 250C), còn th i gian phát tri n c a giun này

n giai o n thành th c

trong c th gà là 21 – 22 ngày.
- Orlow F. M (1975) [43] cho bi t: B nh giun tròn ch y u là
non, ph bi n nh t là

gà d

i 4 tháng tu i, gà tr

gi m d n. Chu ng tr i ch t, m

gia c m

ng thành thì t l nhi m

t, th c n thi u dinh d

ng s t o i u ki n

cho m m b nh phát tri n, di n bi n b nh càng n ng h n. B nh giun tròn
th

ng th y vào h u h t các tháng trong n m.


12

- Kerr (1955) cho bi t: s phát tri n c a Ascaridia
thành trong c th gà con d

n giai o n tr

i 3 tháng tu i kéo dài 30 – 35 ngày, còn

tháng tu i th i gian này kéo dài

ng
gà 3

n 50 ngày.

- Nnadi P. A và cs. (2010) [56] ã ti n hành m t cu c i u tra s b v
t l m c b nh ký sinh trùng

gà t i m t s

Nigeria trong th i gian t tháng 4
Gà t i các

a ph

a ph

ng thu c

ông Nam

n tháng 7 n m 2008. K t qu cho th y:

ng nghiên c u nhi m ký sinh trùng

ng tiêu hoá và

ngo i ký sinh trùng. C th : trong 1038 gà i u tra (trong ó có 468 gà con,
207 gà dò và 363 gà tr

ng thành) có 41% gà nhi m ngo i ký sinh trùng;

35,5% gà nhi m giun sán (trong ó gà nhi m Ascaridia galli v i t l cao
nh t là 17,2%).
- Katakam K. K và cs. (2010) [52] cho bi t: Gây nhi m Ascaridia galli
cho gà v i li u 1000 tr ng có s c gây b nh/gà, sau 15 ngày m khám gà gây
nhi m phát hi n r t nhi u u trùng Ascaridia galli ký sinh trong thành ru t
c a gà m c b nh.
- Das G và cs. (2010) [47] nghiên c u nh h
b sung thêm Lysine

n kh n ng sinh tr

ng c a kh u ph n n có

ng c a gà nhi m Ascaridia galli

nh sau: Ch n nhóm gà Leghorn 1 ngày tu i làm thí nghi m, cho nhóm gà
này n kh u ph n có b sung Lysine theo tiêu chu n (8,5g Lys/KgTT).

n

giai o n 4 tu n tu i chia thành 4 lô thí nghi m; trong ó, lô 1 và 3 v n ti p
t c n kh u ph n b sung Lysine theo tiêu chu n, Lô 2 và 4 chuy n sang kh u
ph n b sung thêm Lysine (10,5g Lys/KgTT). Sau ó, ti n hành gây nhi m
cho gà lô 3 và 4 v i li u 250 tr ng A. Galli có s c gây b nh/ gà. Sau 7 tu n
gây nhi m, m khám toàn b gà. K t qu cho th y : Gà lô 1 ( n kh u ph n b
sung Lysine tiêu chu n và không gây nhi m b nh do A. galli) kh n ng tiêu
th th c n/Kg nhi u h n lô 2. Gà lô 3 ( n kh u ph n b sung Lysine tiêu


13

chu n và gây nhi m b nh do A. Galli) có t l nhi m b nh do A. galli th p
h n gà lô 4 ( n kh u ph n b sung thêm Lysine so v i tiêu chu n và gây
nhi m b nh do A. Galli t
gà, kích th

ng t lô 3) v i P<0,05; Tuy nhiên, s l

ng giun/

c giun và kh n ng sinh s n c a giun gi a 2 lô không có s sai

khác (P>0,05). T

ó, các nhà nghiên c u i

n k t lu n : B sunh thêm

Lysine trong kh u ph n n c a gà giúp t ng c

ng kh n ng phòng b nh do

A. galli và giúp c th tránh

c nh ng tác

ng có h i do A. galli gây ra.

- Orunc O và cs. (2009) [58] nghiên c u v các loài ký sinh trùng ký
sinh

gà t i Van region. K t qu cho th y: gà nhi m r t nhi u loài ký sinh

trùng, trong ó t l nhi m Raillietina spp là 10%, Dispharynx nasuta là 1%,
Ascaridia galli là 13%, Heterakis gallinarum là 15%, Capillaria spp là 30%.
- Mungube E. O và cs. (2008) [55] công b k t qu nghiên c u v t l
nhi m ký sinh trùng
tháng 3 n m 2005

gà th v

nt im ts

a ph

ng c a ông Kenya t

n tháng 8 n m 2006. K t qu cho th y: Trong 360 gà

ki m tra có 93,3% gà nhi m giun sán; trong ó, t l nhi m Tetrameres sp là
37,7%; t l nhi m A. galli là 33,3%; Heterakis gallinarum là 22,8%.
- Abdelqader A và cs. (2008) [46] cho bi t: Các tác gi
khám nh m xác

nh t l nhi m giun sán khí qu n và

ã ti n hành m

ng tiêu hoá c a gà

mi n b c Jordan trong giai o n t 12/2004 – 2/2005 và t 6/2005 – 8/2005.
K t qu cho th y: gà nhi m 3 loài giun tròn và 8 loài sán dây, không tìm th y
sán lá ký sinh. Tính bi t nh h

ng

n t l nhi m A. galli. Trong t ng s

208 gà tr ng mái m khám ng u nhiên có 152 gà nhi m b nh (chi m t l
73,1%). Trong ó, t l gà nhi m Heterakis gallinarum là 33%; t l gà

nhi m Capillaria obsignata là 0,5% và t l gà mái nhi m Ascaridia galli là
28%, gà tr ng là 43%.
Ngoài ra Abdelqader A và cs còn cho bi t: S giun sán ký sinh trung
bình là 7con/gà (bi n

ng t 0 – 168 giun sán/gà).


14

- Magwisha H. B và cs. (2002) [54] ã xác
nhi m giun sán

gà dò và gà tr

nh t l và c

ng

ng thành trong mùa m a t i Morogoro –

Tanzania. Qua m khám khí qu n,

ng tiêu hoá và ng d n tr ng c a 100

gà th y gà nhi m 18 loài giun tròn, 8 loài sán dây nh ng không nhi m sán lá.
T l và c

ng

nhi m giun sán gi m theo tu i gà (P<0,05).

- Poulsen J và cs. (2000) [57] ã nghiên c u t l nhi m giun sán
ng tiêu hoá

gà th v

n t i khu v c phía ông c a Ghana, Tây Phi. Các

tác gi ti n hành m khám 100 gà th v

n

c l a ch n ng u nhi n. K t

qu cho th y: 100% s gà b nhi m giun sán

ng tiêu hoá v i t ng s loài

c phát hi n là 18 loài. Trong ó, 25% nhi m Acuaria hamulosa, 24%
nhi m A. galli, 31% nhi m Heterakis gallinarum, 58% nhi m Tetrameres
fissispina….
- Kurt M và cs. (2008) [53] cho bi t: trong 83 gà th v
tra

n

c ki m

khu v c Samsun, B c Th Nh K có 88% nhi m giun sán

ng tiêu

hoá ho c khí qu n. Các tác gi

ã tìm th y 16 loài giun sán ký sinh. Trong ó,

t l nhi m Heterakis gallinarum là 29%, Ascaridia galli là 16%, Capillaria
caudinflata là 12%, C. retusa là 6%, C. Bursata là 4%, C. annulata là 1%....
- Irungu L. W và cs. (2004) [49] cho bi t: Các tác gi
gia c m nh m xác

nh t l nhi m giun sán

ã m khám 456

ng tiêu hoá t i m t s vùng

thu c Kenya. K t qu cho th y: có 21,33% s gia c m nhi m Heterakis
gallinarum; 10,03% nhi m Ascaridia galli; 1,5% nhi m Capillaria sp.
- Jabłonowski Z và cs. (2002) [50] ã ti n hành nghiên c u nh h
c a vi c b sung l
n t l và c

ng

ng Protein và vitamin B2 khác nhau trong kh u ph n n
nhi m A. galli

gà. K t qu nghiên c u cho th y: b

sung kh u ph n n giàu Protein và Vitamin B2 làm gi m t l và c
nhi m A. galli

gà.

ng

ng


15

Ph n 3
IT
3.1

it

NG N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng và ph m vi nghiên c u

3.1.1. Ph m vi và

it

ng nghiên c u

- Gà nuôi m t s xã thu c huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên.
- B nh do giun kim gây ra

gà.

3.1.2. V t li u nghiên c u
- Gà các l a tu i,

các ph

ng th c nuôi khác nhau.

- M u phân c a gà nuôi t i m t s huy n thu c Thái Nguyên.
- Hoá ch t: dung d ch mu i NaCl bão hoà, dung d ch Barbagallo (g m:
Formol 38%: 30 ml, NaCl tinh khi t: 7,5 gam; n

c c t: 1000 ml).

- D ng c thí nghi m: Kính hi n vi quang h c, bu ng

m Mc. Master,

cân i n t , lam kính, c c th y tinh, b d ng c xét nghi m phân.
- Các d ng c và hóa ch t khác.
3.2

a i m và th i gian ti n hành

3.2.1.

Tr

a i m

-

a ph ng tri n khai: M t s xã thu c huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên.

-

a i m xét nghi m m u: Phòng thí nghi m khoa Ch n Nuôi Thú Y,

ng H Nông Lâm Thái Nguyên.

3.2.1. Th i gian
T ngày 08 tháng 12 n m 2014

n ngày 24 tháng 5 n m 2015

3.3. N i dung nghiên c u
3.3.1. M t s

c i m d ch t b nh giun kim

- T l và c

ng

nhi m giun kim gà

- T l nhi m giun kim

huy n Phú Bình.

gà theo tu i.

- T l nhi m giun kim gà theo ph
- T l nhi m giun kim

gà nuôi t i Phú Bình

ng th c ch n nuôi.

gà theo tình tr ng v sinh thú y.


16

- T l nhi m giun kim theo gi ng gà.
- T l và c

ng

nhi m giun kim

- S ô nhi m tr ng giun kim

gà qua m khám.

n n chu ng,xung quanh chu ng và v

n

ch n th gà.
3.3.2. B nh lý lâm sàng c a gà m c b nh giun kim.
- Tri u chính lâm sàng c a gà m c b nh giun kim
- B nh tích c a gà m c b nh giun kim
- M t s ch tiêu máu c a gà m c giun kim
3.3.3. Nghiên c u hi u qu c a thu c i u tr giun kim gà
- Hi u l c c a ba phác
3.4. Ph

i u tr giun kim cho gà.

ng pháp

3.4.1. Ph

ng pháp l y m u

M u

c thu th p t i các nông h ch n nuôi gà

c a t nhThái Nguyên theo ph

huy n Phú Bình

ng pháp l y m u chùm nhi u b c.

* M u phân:
- Thu th p m u phân m i th i c a gà th v
c a huy n Phú Bình.

n các l a tu i

m t s xã

riêng m i m u phân vào m t túi nilon nh , trên m i

túi có ghi nhãn v i các thông tin: tên ch h , th i gian,

a i m l y m u,

gi ng gà, tu i gà, tr ng thái c th và bi u hi n lâm sàng(n u có). Nh ng
thông tin này

c ghi vào nh t ký

- M u phân m i th i c a gà tr
* M u ch t

tài.
c và sau khi s d ng thu c t y giun kim.

n n n chu ng

- Ch l y m u ch t

n n n chu ng t i nh ng h gia ình có àn gà b

nhi m giun kim.
- Cách l y m u: t i m i ô chu ng l y m u
tr n
c

u

4 góc và

gi a ô chu ng,

c m t m u xét nghi m (kho ng 80 – 100g/m u). M i m u
riêng trong túi nilon nh và trên m i túi có ghi nhãn các thông tin:


17

tên ch h ,

a i m, th i gian l y m u. M u

c xét nghi m ngay trong

ngày ho c b o qu n theo quy trình b o qu n m u trong nghiên c u ký sinh
trùng thú y.
*M u

t xung quanh và b m t v

- Ch l y m u

tb m tv

n, bãi ch n th gà
n bãi ch n th gà t i nh ng h gia ình có

àn gà b nhi m giun kim.
Cách l y m u: kho ng 8 – 10m2 l y m t m u
ph i h p thành 1 m u có kh i l

tb m t

n chu ng.

3.4.2. Ph

ng pháp xét nghi m m u phân, m u ch t

m u

n bãi ch n th

Chúng tôi ã s d ng ph
tr ng các loài giun kim

gi a,

ng kho ng 80 – 100g, ghi nhãn gi ng nh

m u ch t

tv

4 góc và

ng pháp Fulleborn

n n n chu ng và

xét nghi m m u tìm

gà:

- Nguyên lý: L i d ng t tr ng c a dung d ch bão hoà l n h n t tr ng
c a tr ng giun, sán

làm cho tr ng giun n i lên trên b m t dung d ch bão

hoà (dung d ch NaCl bão hoà, t tr ng 1,18 – 1,20).
- Cách pha n
vào (Ho c un sôi n
không tan

c n a,

c mu i bão hoà: L y 1 lít n

c cho t t mu i vào), khu y

u cho

n khi mu i

ngu i th y có l p mu i k t tinh trên b m t là

L c qua v i màn ho c bông
3.4.3. Ph

c un sôi, cho 380g NaCl

ng pháp xác

c.

lo i b c n.
nh t l và c

ng

nhi m giun kim

gà qua

xét nghi m phân
3.4.3.1. Ph ng pháp xác nh t l nhi m giun kim gà
- T t c các m u phân
v i dung d ch NaCl bão hoà
Nh ng m u có tr ng giun kim

c xét nghi m b ng ph

ng pháp Fulleborn

phát hi n tr ng giun kim d

i kính hi n vi.

c ánh giá là có nhi m, ng c l i là không nhi m.


18

3.4.3.2 Ph ng pháp xác nh c ng
- C

ng

nhi m

c xác

nhi m giun kim gà qua xét nghi m phân
nh b ng ph

t ng loài giun kim có trong 1g phân b ng bu ng

ng pháp

m s tr ng

m Mc. Masteur (Theo

tài li u c a Jogen Hansen và cs., 1994)
Quy

nh 4 m c c

ng

nhi m c n c vào k t qu xác

nh c

ng

nhi m c a toàn b s m u xét nghi m:
+ < 2000 tr ng/g phân là nhi m nh (ký hi u +)
+ 2000 – 4000 tr ng/g phân là nhi m trung bình (ký hi u ++)
+ 4000 – 6000 tr ng/g phân là nhi m n ng (ký hi u +++)
3.4.4. Ph

ng pháp xác

nh t l nhi m giun kim theo tu i gà, ph

ng

th c ch n nuôi, tình tr ng v sinh thú y.

3.4.4.1. Xác
- Quy
+

nh t l nhi m giun kim theo tu i gà
nh v tu i gà: Tu i gà nghiên c u

c phân ra theo 4 l a tu i:

1 tháng tu i.

+ > 1 – 3 tháng tu i.
+ > 3 - 5 tháng tu i.
+ > 5 tháng tu i.
3.4.4.2. Xác

nh t l nhi m giun kim theo ph

D ki n l y m u phân gà theo 3 ph

ng th c ch n nuôi

ng th c ch n nuôi:

- Ch n th hoàn toàn.
- Bán ch n th .
- Nuôi nh t.
3.4.4.3. Xác

nh t l nhi m giun kim theo tình tr ng v sinh thú y

Tình tr ng v sinh thú y (VSTY)

c phân ra ba m c: Tình tr ng VSTY

t t, tình tr ng VSTY trung bình và tình tr ng VSTY kém. Quy

nh c th

nh sau:
- VSTY t t: chu ng tr i cao ráo, thoáng mát, s ch s , th

ng xuyên

quét d n chu ng nuôi và khu v c xung quanh chu ng nuôi, thu gom phân và