Nghiên cứu thực trạng ô nhiễm trứng giun tròn Oesophagostomum spp., triệu chứng, bệnh tích của lợn mắc bệnh tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên và dùng thuốc điều trị (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.66 MB, 62 trang )
TR
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------------
LÝ V N B NG
Tên
tài:
NGHIÊN C U TH C TR NG Ô NHI M TR NG GIUN TRÒN
OESOPHAGOSTOMUM SPP., TRI U CH NG, B NH TÍCH
C A L N T I HUY N
NG H , T NH THÁI NGUYÊN VÀ DÙNG
THU C I U TR
KHOÁ LU N T T NGHI P
H ào t o: Chính quy
Chuyên ngành : Ch n nuôi Thú y
Khoa: Ch n nuôi Thú y
Khoá h c: 2011 - 2015
Thái Nguyên, n m 2015
IH C
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
-----------------------------
LÝ V N B NG
Tên
tài:
NGHIÊN C U TH C TR NG Ô NHI M TR NG GIUN TRÒN
OESOPHAGOSTOMUM SPP., TRI U CH NG, B NH TÍCH
C A L N T I HUY N
NG H , T NH THÁI NGUYÊN VÀ DÙNG
THU C I U TR
KHOÁ LU N T T NGHI P
IH C
H ào t o: Chính quy
L p: 43 - Ch n nuôi Thú y
Chuyên ngành: Ch n nuôi Thú y
Khoa: Ch n nuôi Thú y
Khoá h c: 2011 - 2015
Gi ng viên h
ng d n: TS. Ph m Di u Thùy
Thái Nguyên, n m 2015
i
L IC M
N
cs
ng ý c a Ban Giám hi u nhà tr ng, Ban ch nhi m khoa
Ch n nuôi thú y, th y giáo h ng d n và s nh t trí c a Ban lãnh o Phòng
Nông nghi p và Phát tri n nông thôn huy n
ng H , t nh Thái Nguyên, em
th c hi n nghiên c u
tài: "Nghiên c u th c tr ng ô nhi m tr ng giun
tròn Oesophagostomum spp., tri u ch ng, b nh tích c a l n m c b nh t i
huy n ng H , t nh Thái Nguyên và dùng thu c i u tr ".
Trong quá trình th c t p nghiên c u th c hi n
tài em ã nh n
c
s quan tâm c a nhà tr ng, Khoa Ch n nuôi thú y, cán b phòng Nông
Nghi p huy n ng H , các h gia ình t i các xã, b n bè và gia ình.
Nhân d p này em xin g i l i c m n t i Ban Giám hi u nhà tr ng,
Khoa Ch n nuôi thú y - Tr ng i h c nông lâm Thái Nguyên, Ban lãnh o
Phòng Nông nghi p và Phát tri n nông thôn huy n
ng H ã t o i u ki n
thu n l i cho em hoàn thành khóa lu n t t nghi p. c bi t em xin bày t lòng
bi t n sâu s c t i gi ng viên h ng d n TS. Ph m Di u Thùy, GS.TS. Nguy n
Th Kim Lan, NCS. Bùi V n Tú cùng các cán b Phòng Nông nghi p và Phát
tri n nông thôn huy n ng H , t nh Thái Nguyên ã t n tình h ng d n, ch b o
giúp em trong su t quá trình th c hi n tài.
Em xin g i l i c m n n t p th l p K43 Ch n nuôi thú y ã quan
tâm giúp , ng viên em trong su t quá trình h c t p, rèn luy n t i tr ng
i h c Nông lâm Thái Nguyên.
M t l n n a em xin chúc toàn th th y, cô giáo trong Khoa Ch n nuôi
Thú y s c kh e, h nh phúc và thành t. Chúc cán b nhân viên Phòng Nông
nghi p và Phát tri n nông thôn huy n ng H , t nh Thái Nguyên m nh kh e
công tác t t, chúc các b n sinh viên m nh kh e h c t p t t và thành công
trong cu c s ng.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên,ngày 31 tháng 5 n m 2015
Sinh viên
Lý V n B ng
ii
DANH M C CÁC T
<:
Nh h n
>:
L nh n
:
VI T T T
Nh h n ho c b ng
%:
T l ph n tr m
/:
Trên
Cs:
C ng s
g:
Gam
kg:
Kilogam
m2 :
Mét vuông
m:
Mét
mg:
Miligam
mm:
Milimet
ml:
Mililit
n:
Dung l
Nxb:
Nhà xu t b n
O. dentatum:
Oesophagostomum dentatum
O. longicaudum:
Oesophagostomum longicaudum
spp :
Species plural
TT:
Th tr ng
Tr:
Trang
ng m u
iii
M CL C
U .....................................................................................................1
PH N 1 M
1.1.
tv n
....................................................................................................1
1.2. M c ích nghiên c u ...................................................................................2
1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a
tài........................................2
1.3.1. Ý ngh a khoa h c ......................................................................................2
1.3.2. Ý ngh a th c ti n ......................................................................................2
PH N 2 T NG QUAN TÀI LI U ..........................................................................3
2.1. C s khoa h c c a
tài ............................................................................3
c i m sinh h c c a Oesophagostomum ..............................................3
2.1.1.
2.1.1.1. V trí c a oesophagostomum trong h th ng phân lo i
ng v t h c..........3
c i m hình thái và c u t o Oesophagostomum ký sinh
2.1.1.2.
2.1.1.3. Vòng
i c a Oesophagostomum spp.
2.1.1.4. S phát tri n và s c
l n .........3
l n .........................................5
kháng c a tr ng Oesophagostomum spp.
ngo i c nh................................................................................................8
2.1.1.5. Kh n ng s ng c a u trùng c m nhi m
2.1.2. B nh do Oesophagostomum spp. gây ra
ngo i c nh .........................9
l n .......................................10
c i m d ch t h c b nh do Oesophagostomum .............................10
2.1.2.1.
2.1.2.2. C ch sinh b nh c a b nh do Oesophagostomum spp. gây ra l n ........11
2.1.2.3. Tri u ch ng và b nh tích b nh do Oesophagostomum spp. gây ra l n .......13
2.1.2.4. Ch n oán b nh Oesophagostomum spp. l n .....................................15
2.1.2.5. Phòng, tr Oesophagostomosis cho l n ...............................................16
2.2. Tình hình nghiên c u Oesophagostomosis
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
l n ......................................20
c ...........................................................20
2.2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i .........................................................22
PH N 3
I T
NG, V T LI U, N I DUNG
VÀ PH
NG PHÁP
NGHIÊN C U .........................................................................................................25
3.1.
3.1.1.
it
it
ng và v t li u nghiên c u ..............................................................25
ng nghiên c u .............................................................................25
iv
3.1.2. V t li u nghiên c u ................................................................................25
3.2.
a i m và th i gian nghiên c u .............................................................25
3.2.1.
a i m nghiên c u ..............................................................................25
3.2.2. Th i gian nghiên c u..............................................................................26
3.3. N i dung nghiên c u .................................................................................26
3.3.1. Th c tr ng phòng ch ng b nh giun sán cho l n
huy n
ng H , t nh
Thái Nguyên ..........................................................................................26
3.3.2. Nghiên c u t l nhi m giun tròn Oesophagostomum spp.
huy n
l n t i
ng H .....................................................................................26
3.3.3. Nghiên c u s ô nhi m tr ng giun tròn Oesophagostomum spp. trong môi
tr
ng ch n nuôi l n...............................................................................26
3.3.4. Nghiên c u m t s
tri u ch ng lâm sàng, b nh tích c a l n b
Oesophagostomosis huy n
ng H t nh Thái Nguyên .......................26
3.3.4. Nghiên c u bi n pháp phòng tr Oesophagostomosis cho l n ..................26
3.4. Ph ng pháp nghiên c u ..............................................................................27
3.4.1.. B trí, thu th p và ph ng pháp xét nghi m m u........................................27
3.4.2 Ph
ng pháp xác
nh
an toàn và hi u l c c a thu c tr
Oesophagostomum..................................................................................28
3.4.3. Ph
ng pháp th
nghi m các bi n pháp phòng b nh giun tròn
Oesophagostomum spp. cho l n trên th c
3.4.4. Ph
a ......................................29
ng pháp x lý s li u. .....................................................................30
PH N 4 K T QU VÀ TH O LU N .................................................................31
4.1. Th c tr ng phòng ch ng b nh giun sán cho l n
huy n
ng H , t nh
Thái Nguyên ..........................................................................................31
4.2. T l và c
huy n
4.2.1 T l và c
ng
nhi m giun tròn Oesophagostomum spp.
l n t i
ng H .....................................................................................34
ng
nhi m Oesophagostomum spp. theo tu i l n ................36
4.3. S ô nhi m tr ng giun tròn Oesophagostomum spp.
môi tr
ng ch n
nuôi l n ..................................................................................................37
v
4.3.1. S ô nhi m tr ng giun tròn Oesophagostomum spp.
môi tr
ng ch n
nuôi l n ..................................................................................................37
4.3.2. S ô nhi m tr ng giun tròn Oesophagostomum spp. trong th c n c a l n .38
4.3.3. S ô nhi m tr ng giun tròn Oesophagostomum spp. trong n
c u ng
c a l n ...................................................................................................40
4.3. Nghiên c u tri u ch ng lâm sàng, b nh tích c a l n m c Oesophagostomosis .......42
4.3.1.
Tri u
ch ng
lâm
sàng
c a
Oesophagostomosis
l n
mc
Oesophagostomosis.................................................................................42
4.3.2. B nh tích
4.4.
i th c a Oesophagostomosis l n gây nhi m th c nghi m...........43
an toàn c a m t s
thu c t y trong
i u tr b nh giun tròn
Oesophagostomum spp. cho l n .........................................................44
Ph n 5 K T LU N VÀ
NGH ........................................................................46
5.1. K t lu n:.................................................................................................................... 46
5.2.
ngh ..................................................................................................................... 46
vi
DANH M C B NG BI U
B ng 4.1. Th c tr ng phòng ch ng ký sinh trùng cho l n
huy n
ng H , t nh
Thái Nguyên .....................................................................................................32
B ng 4.2. T l nhi m giun tròn Oesophagostomum spp. ........................................34
l n t i huy n
ng H ...........................................................................................34
B ng 4.3. T l và c ng
nhi m Oesophagostomum spp. theo tu i l n....................36
B ng 4.4: S ô nhi m tr ng Oesophagostomum
nuôi và v
n n chu ng, xung quanh chu ng
n tr ng cây th c n cho l n ...........................................................37
B ng 4.5: S ô nhi m tr ng giun tròn Oesophagostomum spp. trong th c n c a l n.......... 38
B ng 4.6: S ô nhi m tr ng giun tròn Oesophagostomum spp. trong n c u ng c a l n........40
B ng 4.7. T l l n nhi m Oesophagostomum spp. có bi u hi n lâm sàng. .......................42
B ng 4.8: B nh tích
i th c a Oesophagostomosis l n trên th c
a ...................43
B ng 4.9. Hi u l c c a thu c t y giun Oesophagostomum spp. cho l n..................44
B ng 4.10.
an toàn c a thu c t y giun Oesophagostomum cho l n trên th c a ...... 45
vii
DANH M C HÌNH V
Hình 2.1. Loài O. dentatum ...................................................................................................... 5
Hình 2.2. Loài O. longicaudum................................................................................................ 5
Hình 2.3. Giun O. dentatum ..................................................................................................... 5
Hình 2.4. Tr ng giun O. dentatum........................................................................................... 5
Hình 2.5. S
vòng
i Oesophagostomum spp. l n ...................................................... 7
Hình 2.6. Các d ng u trùng c m nhi m c a b Strongylida.............................................. 16
Hình 4.1. Bi u
th c tr ng phòng ch ng b nh ký sinh trùng cho l n 3 xã thu c huy n
ng H ......................................................................................................................... 34
Hình 4.2. Bi u
Hình 4.3. Bi u
t l nhi m giun k t h t l n t i 3 xã thu c huy n
ng H ............ 35
S ô nhi m tr ng giun trong Oesophagostomum spp trong
th c n c a l n ...................................................................................... 40
Hình 4.3. Bi u
n
S ô nhi m tr ng giun tròn Oesophagostomum spp. trong
c c a l n ......................................................................................... 41
1
PH N 1
M
1.1.
U
tv n
N
c ta có h n 75% dân s làm nông nghi p, trong ó ngành ch n
nuôi chi m m t v trí quan tr ng. Ch n nuôi l n là ngh truy n th ng c a
ng
i nông dân. T vi c ch ch n nuôi nh , l
ph m nông nghi p, hi n nay ã có nhi u ph
góp ph n nâng cao thu nh p cho ng
t n d ng các ph ph
ng th c ch n nuôi a d ng,
i dân.
Ch n nuôi l n có m t v trí quan tr ng trong ngành ch n nuôi gia
súc
các n
c trên th gi i c ng nh
n
c ta. Ngh nuôi l n luôn
chú ý phát tri n, ngày càng chi m u th và có t m quan tr ng
trong
c bi t
i s ng nhân dân. Con l n ã cung c p 70 - 80% nhu c u v th t
cho th tr
ng trong n
c và xu t kh u,
ng th i cung c p nguyên li u
cho ngành công nghi p ch bi n và phân bón cho ngành tr ng tr t.
ng
c nhu c u th tr
có nh ng b
l
c
áp
ng, trong nh ng n m g n ây ch n nuôi l n ã
c phát tri n v
t b c, t ng nhanh c v ch t l
ng và s
ng. Ngoài nh ng i u ki n thu n l i, chúng ta còn có nhi u khó kh n,
h n ch trong vi c phát tri n ch n nuôi l n, nh t là các t n th t do d ch
b nh gây ra.
Th c ti n ngành ch n nuôi l n cho th y, có nhi u lo i d ch b nh
gây t n th t áng k cho ng
nhi m th
ph i k
i ch n nuôi. Ngoài nh ng b nh truy n
ng g p nh : d ch t , t huy t trùng, phó th
ng hàn… còn
n các b nh ký sinh trùng. Trong ó, b nh giun k t h t do các
loài giun tròn gi ng Oesophagostomum spp. gây ra khá ph bi n
l n.
B nh làm cho l n gày y u, thi u máu, ch m l n và có th ch t n u nhi m
n ng Trong nh ng n m g n ây, ch n nuôi l n
Thái Nguyên phát tri n
khá m nh. Tuy nhiên, vi c phòng tr b nh ký sinh trùng,
c bi t là b nh
2
c chú ý. Xu t phát t nhu
do giun tròn Oesophagostomum spp. còn ít
c u c p bách c a th c t ch n nuôi l n
hi n
t nh Thái Nguyên, chúng tôi th c
tài: "Nghiên c u th c tr ng ô nhi m tr ng giun tròn
Oesophagostomum spp., tri u ch ng, b nh tích c a l n t i huy n
ng
H t nh Thái Nguyên và dùng thu c i u tr ".
1.2. M c ích nghiên c u
Nghiên c u th c tr ng ô nhi m tr ng giun tròn Oesophagostomum
spp., tri u ch ng lâm sàng, b nh tích gây nên
l n t i huy n
ng H
t nh Thái Nguyên và bi n pháp i u tr .
1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a
tài
1.3.1. Ý ngh a khoa h c
K t qu c a
tài là nh ng thông tin khoa h c v s ô nhi m tr ng
giun tròn Oesophagostomum spp., b nh lý và lâm sàng b nh do giun tròn
Oesophagostomum spp. gây ra, thu c i u tr Oesophagostomosis
t
ó
l n,
xu t bi n pháp phòng ch ng b nh cho l n.
1.3.2. Ý ngh a th c ti n
K t qu c a
tài là c s khoa h c
khuy n cáo ng
i ch n nuôi
cách phòng tr b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra, nh m
h n ch tác h i cho l n, góp ph n nâng cao n ng su t ch n nuôi và thúc
y ngành ch n nuôi l n phát tri n.
3
PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.
tài
c i m sinh h c c a Oesophagostomum
2.1.1.1. V trí c a oesophagostomum trong h th ng phân lo i
ng v t h c
Oesophagostomum dentatum và Oesophagostomum longicaudum
thu c gi ng Oesophagostomum, là tác nhân gây ra b nh giun k t h t
(Oesophagostomosis)
l n. Theo Skjabin và cs. (1963) [20], Phan Th Vi t
và cs. (1977) [27], giun tròn Oesophagostomum spp.
th ng phân lo i
l n có v trí trong h
ng v t nh sau:
Ngành Nemathelminthes Shneider, 1873
Phân ngành Nemathelmintha Shaneider và Schulz, 1940
L p Nematoda Rudolphi, 1808
Phân l p Secerentea Chitwood, 1933
B Rhabditida Chitwood, 1933
Phân b Strongylata Railliet, 1916
H Trichonematidae Cram, 1927
Phân h Oesophagostomatinae Railliet et Henr, 1913
Gi ng Oesophagostomum Molin, 1861
Loài Oesophagostomum dentatum Rudolphi, 1803
Loài Oesophagostomum longicaudum Goodey, 1925
2.1.1.2.
c i m hình thái và c u t o Oesophagostomum ký sinh
c p
l n
n hình thái và c u t o Oesophagostomum spp., Skrjabin và
cs. (1963) [20] cho bi t:
Loài O. dentatum: Dài t 7 - 14 mm,
u
c gi i h n v i thân rõ
r t b i ng n b ng sâu. Bao mi ng dài t i th c qu n hình inh ghim. Con
c có túi uôi, hai gai giao h p b ng nhau dài 0,90 - 0,94 mm. Con cái
4
âm h n m g n h u môn, h u môn
Loài O. longicaudum: Con
cách mút uôi 0,255 - 0,265 mm.
c dài 8,8 - 9,6 mm, bánh lái gai giao
h p d ng x ng. Con cái dài 8 - 11 mm, uôi r t dài và thon, nh n. H u
môn n m cách mút uôi 0,453 - 0,543 mm. Âm h cách uôi 0,906 0,951 mm.
Nguy n Th Kim Lan (2012) [10] cho bi t: Các loài thu c gi ng
Oesophagostomum có
c i m hình thái chung là: túi mi ng hình ng r t
nh , quanh mi ng có m t b g lên hình
a, có các tua
rãnh c ; phía tr c rãnh c bi u bì n ra t o thành túi
c , giun
quanh mi ng, có
u, sau rãnh c có gai
c có túi uôi và m t ôi gai giao h p dài b ng nhau, âm h giun cái
g n h u môn.
Loài O. dentatum ký sinh ru t già c a l n, là loài giun tròn nh , không
có cánh
u, có 9 rua ngoài và 18 rua trong. Túi
phình to c a th c qu n. Giun
u to, gai c
hai bên ch
c dài 8 - 9 mm, r ng 0,14 - 0,37 mm, có túi
uôi, có 2 gai giao h p b ng nhau dài 1,0 - 1,14 mm. Giun cái dài 8 - 11,2
mm, âm
o dài 0,1 - 0,15 mm, n m g n h u môn, h i xuyên vào c quan th i
tr ng. Tr ng hình b u d c, dài 0,060 - 0,088 mm, r ng 0,035 - 0,050 mm.
Theo Ph m S L ng và cs. (2006) [11]: Giun O. dentatum là loài giun tròn
nh , không có cánh
u. Giun
c có kích th c 7,6 - 8,8 x 0,35 - 0,38mm, có túi
uôi, có hai gai giao h p dài 0,792 - 1,037 mm. Giun cái dài 7,8 - 12,5 x 0,38 0,43 mm ; uôi dài 0,405 - 0,430 mm. Âm h
tr c h u môn, cách h u môn
0,208 - 0,388 mm, dài 0,1 - 1,15 mm h i xuyên vào c quan th i tr ng. Tr ng
hình ovan, kích th c 0,056 - 0,071 x 0,032 - 0,045 mm.
5
Hình 2.1. Loài O. dentatum
Hình 2.2. Loài O. longicaudum
(Goodey, 1925)
(Rudolphi, 1803)
1, 2. Ph n
u c th ; 3. Ph n uôi cá 1.
th cái; 4. Mút và g c gai giao ph i;
3.
u; 2. uôi c a con cái;
uôi c a con
c; 4. Ph n cu i gai
5. C quan i u ch nh; 6. Túi uôi cá giao h p; 5. Lái; 6. Nón sinh d c c a
th
c; 7. Nón sinh d c.
(Ngu n: Phan Th Vi t và cs. 1977) [27]
Hình 2.3. Giun O. dentatum
con
c
(Ngu n: Phan Th Vi t và cs. 1977) [27]
Hình 2.4. Tr ng giun O.
dentatum
2.1.1.3. Vòng i c a Oesophagostomum spp. l n
Th c ch t c a b t k ch ng trình kh ng ch giun, sán nào thì vi c
phá v vòng i c a chúng c ng là c n thi t. Do v y, hi u
c chu k
(vòng i) phát tri n c a giun, sán có ý ngh a r t quan tr ng trong vi c
phòng ch ng các b nh giun, sán nói chung và b nh do Oesophagostomum
spp. nói riêng.
6
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [8]: Toàn b quá trình phát
tri n, thay
i qua nh ng giai o n khác nhau c a
k t khi nó là m m sinh v t
u tiên, cho
i s ng ký sinh trùng,
n khi nó l i có kh n ng s n sinh
ra m m sinh v t m i, t o ra m t th h m i thì toàn b quá trình ó
cg i
là chu k .
Skrjabin và cs. (1963) [20] ã mô t chi ti t v chu k phát tri n c a
Oesophagostomum spp.
l n nh sau: Tr ng bài xu t ra ngoài
o n phân chia 8 - 16 phôi bào. Ng
thích h p (30oC),
16 - 18 gi
i ta ã xác
nh
giai
c r ng, khi nhi t
trong tr ng u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua
u trùng ã n ra kh i tr ng.
tr ng phát tri n trong môi tr
l n th nh t. Sau ó 24 gi
u trùng giai o n 1 ra kh i
ng bên ngoài,
n ngày th t thì l t xác
u trùng l t xác l n th 2, t c là tách l p v và
tr thành u trùng giai o n 2, r i l t xác l n th hai thành u trùng giai
o n 3.
gây b nh
u trùng giai o n 3 là u trùng c m nhi m, t c là có kh n ng
i v i ký ch .
Tác gi c ng cho bi t, khi gây nhi m th c nghi m trên l n b ng u
trùng c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh
trong thành ru t sau hai ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
ra kh i h t, ký sinh trong ng ru t
c m nhi m th y có hi n t
u trùng chui
giai o n phát tri n th 4. Sau 35 ngày
ng m t các h t ký sinh,
niêm m c dày lên. Giun O. longicaudum
t
ch h t ó ch th y mô
n giai o n tr
ng thành sau
50 ngày c m nhi m.
Theo
Nguy n
Th
Kim
Lan
(2012)
[10]:
Vòng
i
Oesophagostomum spp. không c n v t ch trung gian. Tr ng theo phân ra
ngoài, g p nhi t
25 - 270C, sau 10 - 17 gi n thành u trùng, qua hai
l n l t xác, sau 7 - 8 ngày thành u trùng c m nhi m. Khi ký ch nu t
ph i u trùng này, t i ru t thì u trùng chui vào niêm m c ru t t o thành
nh ng u kén, l t xác l n th ba, t i ngày 6 - 8 thành u trùng k IV, sau
7
ó r i kh i niêm m c ru t và l t xác l n n a và phát tri n thành giun
tr
ng thành. Th i gian hoàn thành vòng
i c a giun O. longicaudum là
50 ngày, giun O. dentatum là 32 - 43 ngày.
Phan L c (2006) [17] cho bi t:
u trùng O. dentatum khi vào ru t l n
chui sâu vào niêm m c ru t già và hình thành h t (u kén), trong có u trùng.
Sau 23 ngày, u trùng chui ra kh i kén, vào xoang ru t và phát tri n thành
giun tr ng thành sau 1,5 - 2 tháng. Tu i th c a giun t 8 - 10 tháng.
Theo Ph m S L ng và cs. (2009) [12]: Giun tr
trong ru t già l n,
tr ng, tr ng theo phân ra ngoài môi tr
trùng I sau 24 gi ,
nhi m III.
ng. Tr ng
25 - 27oC, sau 10 - 17 gi n thành u trùng.
g p i u ki n nhi t
- 0,64 mm.
ng thành ký sinh
nhi t
u
22 - 24oC phát d c thành u trùng II, dài 0,44
u trùng II phát tri n
c hai ngày thì thành u trùng gây
u trùng này l n trong th c n, n
c u ng vào c th ký ch .
Khi t i ru t, u trùng chui sâu vào niêm m c ru t t o thành nh ng u kén
và phát tri n thành giun tr
Vòng
ng thành
ru t già.
i Oesophagostomum spp. có th bi u di n b ng s
sau:
Oesophagostomum spp.
25 – 270C
Phân
giun tr
ng thành
Tr ng
u trùng
10 – 17 gi
(Ký sinh ru t già)
(l n)
L t 2 xác
l n
R i
u trùng có
kh i
s c gây nhi m
u kén
L t xác l n 4
u trùng
k IV
Hình 2.5. S
vòng
Ký ch
L t xác l n 3
Ru t
i Oesophagostomum spp.
nu t ph i
l n
8
2.1.1.4. S phát tri n và s c
kháng c a tr ng Oesophagostomum spp.
ngo i c nh
kháng c a tr ng esophagostomum spp.
Vi c nghiên c u s phát tri n và s c
ngo i c nh có ý ngh a quan tr ng trong d ch t h c b nh Oesophagostomum
spp. trên l n,
ng th i là c s khoa h c
ra nh ng bi n pháp phòng tr b nh
Oesophagostomum spp. cho l n.
Theo Skrjabin và cs. (1963) [20]:
nhi t
thích h p (300C), trong
tr ng u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua 16 - 18 gi n ra và vào môi
tr
ng bên ngoài.
nhi t
cao 45 - 500C tr ng b ch t, còn
nhi t
th p 3oC tr ng không phát tri n.
Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [8] cho bi t:
tr ng ng ng phát tri n, nhi t
nhi t
5 - 90C
350C tr ng b ch t. G p i u ki n thích
h p tr ng phát tri n thành u trùng gây nhi m sau trên d
i m t tu n.
Archie Hunter (2000) [1] nh n xét: S phát tri n, kh n ng s ng sót
c a tr ng và u trùng c m nhi m
khí h u. G p nhi t
và m
môi tr
ng tr
c h t ph thu c vào
thích h p, sau 5 - 6 ngày tr ng phát tri n
thành u trùng c m nhi m. Khi nhi t
th p tr ng giun n và phát tri n
ch m h n.
Thí nghi m phân l n có nhi m tr ng giun
a, tr ng Oesophagostomum
spp. và u trùng c m nhi m L3 ( u trùng giai o n 3) c a Oesophagostomum spp.;
ki m tra sau 7, 14, 28, 56 ngày , k t qu cho th y: Tr ng giun
a không b tiêu
di t, m c dù kh n ng s ng suy gi m; tr ng Oesophagostomum spp. và u trùng
c m nhi m L3 b phá hu trong 7 - 14 ngày
Theo Phan
u c a quá trình .
ch Lân và cs. (2002) [13], Phan L c (2006) [17], Ph m
S L ng và cs. (2009) [12]: tr ng Oesophagostomum spp. theo phân ra
ngoài môi tr
thành u trùng.
ng, g p i u ki n nhi t
25 - 270C, sau 10 - 17 gi n
9
2.1.1.5. Kh n ng s ng c a u trùng c m nhi m
ngo i c nh
Theo Oparin P. G. (1958): u trùng gây nhi m c a Oesophagostomum spp.
có th duy trì kh n ng s ng
môi tr ng bên ngoài 13 tháng (d n theo Phan
ch Lân và cs. 2002 [12]).
u trùng c m nhi m Oesophagostomum
Skrjabin (1963) [20] cho bi t:
spp. s ng lâu h n
ng c
m
môi tr ng m th p, súc v t nhi m b nh này ch y u trên
t và khi u ng n c
nh ng ao,
m nh c ng nh máng n c
lâu ngày không c r a. Nh ng u trùng c m nhi m có s c
cao và nhi t
th p, v i s khô h n và v i tác
kháng v i nhi t
ng c a các nhân t hoá h c
t t h n so v i u trùng c a các giai o n tr c. Ngoài ra, u trùng c m nhi m
có kh n ng di chuy n theo h ng th ng
ng hay n m ngang.
Nghiên c u v
u trùng c m nhi m c a Oesophagostomum spp.,
i ta th y s c
kháng c a nó v i nhi t
ng
trùng ng ng ho t
ng và
khá cao:
tr ng thái ti m sinh, khi
a v nhi t
250C thì 93% u trùng c m nhi m sau 24 gi có kh n ng ho t
l i. Các u trùng này c ng có th s ng sót trong môi tr
t ng h p nhân t o t
Nhi t
ng t nh môi tr
quá cao s tác
t
ng l n
c
n s phân tán c a u trùng, làm
u và di chuy n vào
sâu 15 cm. Có l kh n ng này giúp u trùng s ng sót
trong nh ng i u ki n b t l i và tránh
c
c s c nóng m t tr i.
Archie Hunter (2000) [1] nh n xét:
h
ng axit
n s phát tri n c a u trùng và u
u trùng c m nhi m di chuy n xa 90 cm so v i v trí ban
trong
ng tr
ng axit trong d dày.
ng b t l i
trùng có th b ch t. M a có nh h
-150C u
u trùng trên
ng c ch u nh
ng tr c ti p c a khí h u. i u ki n t i u cho u trùng c m nhi m phát
tri n là m
260C.
t
ng
i cao và nhi t
môi tr
ng trong kho ng 18 -
i u ki n khô và nóng di t u trùng, i u ki n l nh làm ch m l i
quá trình n c a tr ng và s phát tri n c a u trùng.
10
Ph m S L ng và cs. (2009) [12] cho bi t: u trùng có s c
t t v i nhi t
s ng;
th p,
nhi t
-190C
phòng bình th
n -290C qua 10 ngày u trùng v n
ng u trùng có th s ng m t n m.
2.1.2. B nh do Oesophagostomum spp. gây ra
2.1.2.1.
kháng
l n
c i m d ch t h c b nh do Oesophagostomum
Theo Tr nh V n Th nh (1963) [22], Phan Th Vi t (1977) [27], Bùi L p
(1979) [14], Ph m V n Khuê (1982) [6], Nguy n
ng Kh i (1996) [5], V
T M (1999) [19], Phan L c (2006) [17], Ph m S L ng và cs. (2009) [12]:
B nh do Oesophagostomum spp. gây ra là m t trong các b nh giun tròn ph
bi n gây h i cho l n, phân b r ng trên toàn th gi i.
t t c các vùng sinh thái t B c
Vi t Nam, b nh có
n Nam.
Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [8] cho bi t, t
l nhi m
Oesophagostomum spp. theo tu i l n nh sau:
L n < 2 tháng tu i: 46,9%
L n 3 - 4 tháng tu i: 67,4%
L n 5 - 6 tháng tu i: 72,1%
L n > 8 tháng tu i: 73,3%
L n con có t l nhi m Oesophagostomum spp. th p và c
nhi m nh ,
l n con b nhi m b nh không có nhi u u kén
t l nhi m cao và c
ng
ru t.
ng
l nl n
nhi m n ng. Khi l n l n b b nh có r t nhi u u
kén ru t.
Phan L c và cs. (2000) [16] nh n xét: L n nuôi th rông nhi m h u
h t các lo i ký sinh trùng.
i v i l n nuôi nh t, g n nh r t ít nhi m
nh ng ký sinh trùng có v t ch trung gian. Loài giun Oesophagostomum
spp. có th hoàn thành vòng
i ngay trong chu ng
nh ng kh n ng này ph thu c tr c ti p vào m c
chu ng tr i.
i v i l n nuôi nh t,
v sinh s ch s c a
11
Tác gi cho bi t, giun tròn Oesophagostomum spp. có nhi u
tr
l n
ng thành nuôi sinh s n.
Theo Phan
ch Lân và cs. (2002) [13]: T l và c
Oesophagostomum spp. ph thu c vào ph
Oesophagostomum spp. cao
ng
nhi m
ng th c ch n nuôi. L n nhi m
v Hè - Thu và gi m i
v
ông - Xuân.
Qua nghiên c u các tác gi cho bi t, l n b nhi m giun sán khi
c nuôi
c ba tình tr ng v sinh thú y t t, trung bình và kém. Tuy nhiên, t l và
c
ng
nhi m t ng lên rõ r t trong tình tr ng v sinh thú y kém. V sinh
thú y kém là i u ki n thu n l i
ký sinh trùng và vi khu n gây b nh
ng tiêu hoá nhi m vào c th l n, gây tiêu ch y (d n theo Nguy n Th
Kim Lan và cs. 2008 [9]).
2.1.2.2. C ch sinh b nh c a b nh do Oesophagostomum spp. gây ra l n
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [10], tác
ng c a ký sinh trùng
lên c th ký ch có nhi u m t:
- Tác
ng c gi i: h u h t các ký sinh trùng
u gây lên nh ng
bi n lo n c gi i, ng n tr ít hay nhi u khí quan mà nó xâm nh p; ho c
làm t c, ho c chèn ép và phá ho i các t ch c, ho c làm th ng, làm rách
ho c do khí quan bám hút c a ký sinh trùng mà làm tróc niêm m c, xu t
huy t. Th
ng th y gây viêm c p tính, th c p tính, m n tính. Viêm d n
t i s n sinh m t cái v b ng t ch c liên k t b c l y ký sinh trùng; cái v
và ký sinh trùng b c bên trong khi ch t i bi n thành m t cái h t, trong
h t có hi n t
- Tác
ng vôi hóa.
ng chi m o t: ký sinh trùng t nuôi d
ch c c a ký ch , c
ký ch . Tác
p m t ph n th c n c a ký ch
ng b ng n t
ã tiêu hoá, hút máu
ng này ti p di n liên t c b i r t nhi u ký sinh trùng, gây
nên t n h i r t l n cho ký ch (thi u máu, g y r c…).
12
- Tác
ng
ch h p th ch t
u
c: ký sinh trùng bài ti t các ch t
c, sinh ra nh ng bi n lo n khác nhau, nh ng th
nh t là bi n lo n th n kinh và tu n hoàn. Nói chung, ch t
ti t m nh h n so v i ch t
- Tác
c hàng ngày, ký
c c a ký sinh trùng tr
ng truy n b nh: M t s loài chân
ng th y
c do u trùng bài
ng thành.
t
t súc v t, làm con
v t khó ch u, có th b viêm da nh ng i u này không nguy hi m.
i u
nguy hi m là khi hút máu ký ch , chúng truy n nh ng b nh có th thành
d ch l u hành gi t h i nhi u súc v t.
Skrjabin và cs. (1963) [20] ã mô t chi ti t c ch sinh b nh c a
Oesophagostomum spp. nh sau:
B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c tr c ti p vào giai
o n phát tri n c a ký sinh v t.
giai o n u trùng, Oesophagostomum
spp. là nguyên nhân gây “b nh h t ru t”, còn giai o n tr
ng thành,
chúng gây ra b nh Oesophagostomum spp. (Oesophagostomatosis)
ru t. N u nh gia súc tái nhi m b nh này thì
th y có c giai o n h t và giai o n giun tr
Giai o n h t
u trùng
ng
gia súc ó cùng m t lúc
ng thành
ru t.
c coi là giai o n b nh nguy hi m h n c . Sau khi
c nu t cùng v i th c n và n
c u ng vào ru t, chúng nhanh
chóng chui sâu vào niêm m c, t i h niêm m c.
t o thành nh ng h t mà m t th
ch
ng có th nhìn th y
u trùng chui vào
c. Niêm m c
ch này s ng, sung huy t, trên m t có nh ng h t nh , chính gi a có nhân
màu vàng. Trong các h t, u trùng ho c
tr ng thái t do (chui vào ch a
c bao lâu), ho c trong nh ng kén (già h n); nh ng h t này có th
sâu vào l p c c a ru t. Qua th i gian nh t
ru t. Sau khi u trùng chui ra kh i h t,
nh ng ch m s o.
n
nh, u trùng t h t chui vào
ch chúng c trú t o thành
13
Trong th i gian phát tri n h t,
thành ru t xu t hi n tri u ch ng
b nh (c n au do loét). Cùng v i s th i r a các h t (vào ngày th 7 sau
khi c m nhi m), u trùng chui ra kh i h t
vào ru t, l n b
b ng, g y còm, b
ng l n u trùng ra kh i kén
n, a ch y. N u có s l
thì ôi khi l n t kh i b nh. Tr
ng h p ng
m n tính. M t s h t có th b v ra t phía t
tr
au
vùng
c l i, b nh chuy n sang th
ng m c ru t, trong nh ng
ng h p này b nh tr nên ph c t p h n do viêm x hoá, hay có m
màng b ng, có th làm l n b ch t.
S c gây b nh c a giun tr ng thành s ng trong ru t ít h n. Chúng có
kh n ng gây viêm cata, niêm m c ru t ph kín ch t nh y
giun Oesophagostomum spp.
tr ng thành gây ra th y có hi n t
c, bên trong là
v t m c b nh do Oesophagostomum spp.
ng a ch y và táo bón xen k nhau.
2.1.2.3. Tri u ch ng và b nh tích b nh do Oesophagostomum spp. gây ra l n
* Tri u ch ng b nh giun k t h t
Skrjabin và cs. (1963) [20] cho bi t: Oesophagostomosis ti n tri n
th c p tính và m n tính. Theo d n li u c a Oparin, th th c p có liên
quan t i s xâm nh p c a hàng lo t u trùng vào thành ru t, và sau ó l i
quay v ru t. Th m n tính có liên quan t i s ký sinh c a giun tr
thành. Tuy nhiên, th
ng Oesophagostomosis xu t hi n
c
ng thành ký sinh trong c th súc v t.
u trùng và giun tr
ng
th ghép vì có
B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c vào giai o n phát
tri n c a giun.
giai o n u trùng, Oesophagostomum spp. là nguyên
nhân gây “b nh h t ru t”, còn giai
Oesophagostomosis
Giai o n h t
o n tr
ng thành chúng gây
ng ru t.
c coi là giai o n nguy hi m h n c . u trùng chui vào
ru t t o thành nh ng h t mà m t th
ng có th nhìn th y
c. Trong th i
14
gian phát tri n h t, con v t au b ng, g y còm, b
n, a ch y. Giai o n
tr ng thành s c gây b nh ít h n, ru t viêm cata, ph ch t nhày
c và
Oesophagostomum spp. Con v t th nh tho ng b a ch y (Soulsby E. J. L. và
cs. 1982 [30]; Tr nh V n Th nh và cs. 1982 [23]; Urquhart G. M. và cs.
1996 [31]).
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [8], Phan L c (2006) [17],
Chu Th Th m và cs. (2006) [25], Ph m S L ng và cs. (2009) [12], l n
b b nh Oesophagostomum spp. th hi n hai giai o n:
- Giai o n u trùng chui vào niêm m c ru t gây tri u ch ng c p
tính: a ch y, phân có ch t nh y, ôi khi có máu t
nhi t
t ng cao, b
i, có m t s ít con
n, g y còm, thi u máu, niêm m c nh t nh t, a ch y
kéo dài làm con v t g y d n r i ch t.
- Giai o n giun tr
ng thành gây tri u ch ng m n tính, có t ng th i
k con v t ki t l , ch m l n, g y còm. Các tri u ch ng khác không rõ l m.
* B nh tích
Skrjabin và cs. (1963) [20] ã gây nhi m th c nghi m cho l n u
trùng c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh
trong thành ru t sau 2 ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
ra kh i h t và vào ru t
nhi m, th y có hi n t
u trùng chui
giai o n phát tri n th t . Sau 35 ngày c m
ng m t các h t,
ru t dày lên. Giun O. longicaudum
t
ch h t ch th y mô niêm m c
n giai o n tr
ng thành sau 50
ngày c m nhi m.
Miaxnikova (1946) khi nghiên c u gây nhi m th c nghi m cho l n
con b ng u trùng O. dentatum ã cho bi t, s t o thành các h t ký sinh
trong thành ru t x y ra vào 2 ngày sau khi c m nhi m.
n ngày th 20,
15
nh ng u trùng này ra kh i h t và vào ru t,
giun tr
ây chúng phát tri n thành
ng thành vào ngày th 43 (d n theo Skrjabin và cs. 1963 [20]).
Theo Phan L c (2006) [17], Chu Th Th m và cs. (2006) [25]:
có nh ng u kén nh b ng
u inh ghim hay h t
bên trong có u trùng giun. K t tràng th
nghìn u kén
ru t
u, có i m màu vàng,
ng b viêm và ôi khi th y vài
ru t. Có khi u kén b ho i t , bên trong có m . Có nh ng u
kén ã thành ch m s o. Niêm m c ru t già sung huy t, xu t huy t, trong
xoang ru t có nhi u Oesophagostomum spp. tr
ng thành.
Ph m S L ng và cs. (2009) [12] cho bi t: sau khi nhi m u trùng có
s c gây nhi m 5 ngày,
niêm m c ru t già l n th y nh ng u kén nh .
gi a kén này có i m màu vàng, bên trong có u trùng giun. T i ngày th
7 - 8 thì k t tràng b viêm có m . Có khi có t i vài nghìn u kén
trong
m t o n ru t.
2.1.2.4. Ch n oán b nh Oesophagostomum spp. l n
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [10]: Ch n oán b ng ph
ng
pháp xét nghi m phân ki m tra tr ng Oesophagostomum spp. Nh ng
ph
ng pháp này ít ý ngh a vì tr ng giun Oesophagostomum spp.
gi ng tr ng các loài giun xo n d dày, ru t nên r t khó phân bi t. Vì
v y, ph i nuôi tr ng n thành u trùng và ki m tra d
i kính hi n vi.
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (2008) [8]: Có th phân bi t m t
s
u trùng gây nhi m thu c b Strongylida nh sau:
u trùng giun tròn Dictyocaulus: mút uôi hình nón, ru t ch a
y
các h t màu sáng.
+
u trùng giun tròn Haemonchus: mút uôi không có gai, th c
qu n dài kho ng 1/5 chi u dài c th .
+
u trùng giun tròn Trichostrongylus: mút uôi có gai, th c qu n
dài kho ng 1/4 chi u dài c th .
16
+ u trùng giun tròn Oesophagostomum spp. có 20 - 32 t bào ru t,
mút uôi vút dài.
+
u trùng giun tròn Bunostomum: ru t là m t ng dài không phân
chia thành nh ng t bào riêng bi t.
Hình 2.6. Các d ng u trùng c m nhi m c a b Strongylida
1. Haemonchus contortus; 2. Cooperia;
3. Trichostrongylus; 4. Ostertagia;
5. Chabertia; 6. O.columbianum;
7. O.venulosum; 8. Bunostomum; 9. Nematodirus
- M khám ki m tra b nh tích, quan sát các u kén
giun tr
ru t già và tìm
ng thành ký sinh trong xoang ru t.
2.1.2.5. Phòng, tr Oesophagostomosis cho l n
* Bi n pháp phòng b nh
Theo quan i m c a Skrjabin (1963) [20], mu n thanh toán b nh
giun, sán ph i phòng b nh có tính ch t ch
pháp v t lý (ánh sáng, nhi t
ng. Dùng t t c m i ph
), c gi i, hoá h c, sinh v t h c...
di t giun, sán trên c th ký ch ,
d c (tr ng, u trùng, giun, sán tr
ngo i c nh,
ng thành).
ng
tiêu
t t c các giai o n phát
