Nghiên cứu về khả năng sản xuất trứng của gà Lương phượng nuôi tại trại giống gia cầm Thịnh Đán, tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

-----------

-----------

MA V N DUY
Tên

tài:

NGHIÊN C U V KH N NG S N XU T TR NG C A GÀ
L

NG PH

NG NUÔI T I TR I GI NG GIA C M

TH NH ÁN, T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o:

IH C

Chính quy

Chuyên ngành:

Ch n nuôi Thú y

Khoa:

Ch n nuôi Thú y

Khóa h c:

2008 - 2015

Gi ng viên h

ng d n:

GS.TS. T Quang Hi n

Thái Nguyên - 2015


i

L IC M

N

Trong su t th i gian h c t p và rèn luy n t i tr
Thái Nguyên em ã nh n

c s d y b o và giúp

ng

i h c Nông Lâm

t n tình c a các th y cô

giáo khoa Ch n nuôi – Thú y c ng nh các th y cô giáo trong tr

ng ã trang

b cho em nhi u ki n th c c b n và nhi u ki n th c th c t t o cho em có s
t tin

v ng b

c trong cu c s ng và trong công tác sau này.

Em xin trân tr ng c m n Ban giám hi u nhà tr

ng, Ban ch nhi m

khoa và các th y cô giáo, cán b khoa Ch n nuôi Thú y – Tr
Nông Lâm Thái Nguyên ã d y b o và giúp

ng

ih c

t n tình chúng em trong toàn

khóa h c.
Em xin bày t lòng bi t n sâu s c nh t t i th y GS.TS. T Quang Hi n
ã tr c ti p h

ng d n và t o m i i u ki n thu n l i giúp

em trong su t

quá trình th c t p t t nghi p.
Cu i cùng em xin
thân và b n bè ã

c bày t lòng bi t n sâu s c t i gia ình, ng

ng viên, giúp

i

em hoàn thành t t vi c h c t p, nghiên

c u c a mình trong su t quá trình h c v a qua.
Em xin chân thành c m n !
Thái Nguyên, ngày 06 tháng 06 n m 2014
Sinh viên

Ma V n Duy


ii

DANH M C CÁC B NG BI U

B ng 3.1: S

b trí thí nghi m .................................................................... 32

B ng 4.1: T l nuôi s ng ................................................................................ 45
B ng 4.2: Sinh tr

ng tích l y c a gà thí nghi m qua các tu n tu i ............... 46

B ng 4.3: Tiêu th th c n c a gà qua các tu n tu i ....................................... 47
B ng 4.4: Tu i

c a gà L

B ng 4.5: N ng su t và t l

ng Ph

ng ........................................................ 48

c a gà L

ng Ph

B ng 4.6: Tiêu t n th c n cho 10 qu tr ng
B ng 4.7: T l

p n c a tr ng gà L

ra và 10 qu tr ng gi ng ............ 51

ng Ph

B ng 4.8: Chi phí và TTT cho 10 tr ng

ng ................................... 50

ng......................................... 53

ra và 10 tr ng gi ng ................. 54


iii

DANH M C CÁC C M T

T vi t t t

Di n gi i

BQ

Bình quân

CRD

B nh hô h p mãn tính

C

VI T T T

i ch ng

KHKT

Khoa h c k thu t

KPCS

Kh u ph n c s

SS

S sinh

T

Th c n

TN

Thí nghi m

TT

Tu n tu i

TTTA

Tiêu t n th c n

gà


iv

M CL C

U ............................................................................................ 1

Ph n 1: M
1.1.

tv n

................................................................................................... 1

1.2. M c tiêu yêu c u c a

tài ........................................................................ 2

1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n...................................................... 2

1.3.1. Ý ngh a khoa h c c a

tài .................................................................... 2

1.3.2. Ý ngh a th c ti n c a

tài..................................................................... 2

Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 3
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài .......................................................................... 3

c i m chung v gia c m .................................................................... 3

2.1.2. B n ch t di truy n c a các tính tr ng s n xu t c a gia c m ................... 5
2.1.3. S c s ng và kh n ng kháng b nh .......................................................... 7
2.1.4. Kh n ng chuy n hóa th c n ................................................................. 9
2.1.5. Kh n ng sinh s n c a gia c m và các y u t
2.1.6.

nh h

ng ..................... 10

c i m sinh h c c a tr ng gia c m ................................................... 17

2.1.7. Ngu n g c,

c i m, tính n ng s n xu t c a gi ng gà L ng ph ng ......20

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c .............................................. 21

2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c.......................................................... 21

2.2.2. Tình hình nghiên c u ngoài n

c ......................................................... 23

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U .25

Ph n 3:

IT

3.1.

it

ng nghiên c u............................................................................... 25

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................... 25

3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 25
3.4. Ph
3.4.1. Ph

ng pháp nghiên c u và các ch tiêu theo dõi ................................... 25
ng pháp b trí thí nghi m.............................................................. 25

3.4.2. Các ch tiêu theo dõi và ph

ng pháp theo dõi..................................... 26


v

3.5. X lý s li u ............................................................................................. 27
Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ........................................................ 28
4.1. N i dung, ph

ng pháp và k t qu ph c v s n xu t .............................. 28

4.1.1. N i dung ph c v s n xu t .................................................................... 28
4.1.2. Công tác ch n nuôi ................................................................................ 28
4.1.3. Công tác thú y ....................................................................................... 28
4.1.4. Công tác khác ........................................................................................ 28
4.2. K t qu nghiên c u .................................................................................. 37
4.2.1. T l nuôi s ng ...................................................................................... 37
4.2.2. Kh i l

ng c a gà thí nghi m ............................................................... 38

4.2.3. Tu i

c a gà ....................................................................................... 38

4.2.5. Tiêu th th c n c a gà thí nghi m ....................................................... 41
4.2.6. Tiêu t n th c n cho 10 qu tr ng và 10 tr ng gi ng........................... 42
4.2.7. Ch t l

ng tr ng gi ng ......................................................................... 44

Ph n 5: K T LU N VÀ

NGH ............................................................. 46

5.1. K t lu n .................................................................................................... 46
5.3.

ngh ..................................................................................................... 46

TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 47


1
Ph n 1
M
1.1.

TV N

Trong vài th p k
b

U

qua, ngành ch n nuôi n

c ta có nh ng

c phát tri n m nh m và r ng kh p trong ph m vi c n

ph , t nh, huy n

n các h nông dân. Cùng v i s phát tri n c a n n kinh

t , m c s ng c a ng

i dân

c nâng cao nên nhu c u v các s n ph m

th c ph m nh th t, tr ng, s a… có ch t l
nhu c u ngày càng cao c a ng

ng ngày càng t ng.

i u ki n ch n th , bán ch n th

áp ng

i tiêu dùng v s n ph m th t gà nh :

Th t ch c, th m ngon, không có thu c kháng sinh và

ph i

c t thành

c nuôi trong

v i quy mô v a và nh thì chúng ta

c bi t chú tr ng t i công tác gi ng, i u ki n ch m sóc nuôi d

ng.

Ngoài ra, ngành ch n nuôi ang tr thành m i nh n trong vi c phát tri n
kinh t c a các h trong c n

c.

Trong nh ng n m v a qua B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
c ng ã nh p nhi u t h p gà n i ti ng trên th gi i
v i các gi ng gà khác, nh m cung c p gà th
nh gà Tam Hoàng, L

ng Ph

Ph

b

ng có xu t x

t

nhân thu n ho c lai

ng ph m th t cho th tr

ng,

ng, Kabir, Sasso. Trong ó có gà L

ng

sông L

Qu c,

c nh p vào n

Th y Ph

ng, Vi n ch n nuôi. Gà L

ng Ph

ng t nh Tri t Giang-Trung

c ta t n m 1996 v Trung tâm gi ng gia c m
ng Ph

ng có nhi u

c tính quý

nh : có kh n ng thích nghi cao v i i u ki n nóng m, s c kháng b nh t t,
ch t l

ng th t th m ngon, thích h p v i các ph

nuôi nh t và th
hi u c a ng

v

n r t phù h p v i

ng th c nuôi nh t, bán

i u ki n ch n nuôi và th

i tiêu dùng Vi t Nam.

Thái Nguyên là m t trong nh ng t nh có ti m n ng ch n nuôi gà r t
l n, khá phát tri n. R t nhi u gi ng gà ã và ang

c nuôi trên

a bàn,

nh m nuôi gi gi ng g c và ánh giá kh n ng s n xu t c a các gi ng này


2
trong i u ki n khí h u nóng m c a t nh. Trong ó có các gi ng gà nh :
gà L

ng Ph

ng, Sasso, ISA-JA57, Sao,…

giúp ng

i ch n nuôi có

thêm c s khoa h c trong vi c ánh giá v kh n ng s n xu t c a gà mái
L

ng Ph

ng nuôi t i

nghiên c u
L

a bàn t nh Thái Nguyên chúng tôi ti n hành

tài: “Nghiên c u v kh n ng s n xu t tr ng c a gà

ng ph

ng nuôi t i tr i gi ng gia c m Th nh

án, t nh Thái

Nguyên”.
1.2. M c tiêu yêu c u c a
+ Xác

nh

tài

c kh n ng s n xu t tr ng c a gà L

+ B n thân

ng Ph

ng.

c làm quen v i công tác nghiên c u khoa h c v ch n

nuôi gia c m.
+ Ti p c n và trau d i thêm nh ng kinh nghiêm th c ti n.
1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n
1.3.1. Ý ngh a khoa h c c a

K t qu nghiên c u c a

tài
tài s cung c p cho ngành khoa h c ch n

nuôi gia c m nh ng thông tin c b n v t l nuôi s ng và kh n ng s n
xu t c a gà L

ng Ph

ng nuôi t i Thái Nguyên.

1.3.2. Ý ngh a th c ti n c a
Ng
b m L

tài

i ch n nuôi bi t thêm thông tin s giúp cho h ch n nuôi gà
ng Ph

ng

c t t h n.


3
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài

c i m chung v gia c m

- Ngo i hình:
Ngo i hình là m t tính tr ng ch t l

ng c a gia c m. ó là nh ng

i m bên ngoài c a v t nuôi có th quan sát
dáng, mào tích...Các
khuynh h

c i m v ngo i hình

c

c nh : màu lông, da, hình
c tr ng cho gi ng, th hi n

ng s n xu t và giá tr kinh t c a v t nuôi.

+ S phát tri n c a lông là d n su t c a da, th hi n

c i mc a

gi ng và có ý ngh a quan tr ng trong vi c phân lo i. Gà con m i n có

b lông t che ph , trong quá trình phát tri n lông t s
b ng b lông c
T c

nh.

m c lông là bi u hi n m c lông s m hay mu n, có liên quan

ch t ch t i c

ng

sinh tr

ng. Theo Brandsch H và Bichelh (1978)

[20], gia c m l n nhanh thì có t c
Màu lông do m t s gen quy
t

c thay th

m c lông nhanh.
nh ph thu c vào s c t ch a trong bào

ng c a t bào. Màu s c da lông là mã hi u c a gi ng, m t tín hi u

nh n d ng con gi ng. Màu s c da lông là m t ch tiêu cho ch n l c. Thông
th

ng màu s c

ng nh t là gi ng thu n. Màu s c da lông do m t s ít gen

ki m soát nên có th s d ng
sau trong ch n l c,

phân tích di truy n, d

oán màu c a

i

ng H u Lanh và CTV(1999) [6].

Các gi ng gia c m khác nhau thì có b lông khác nhau, s khác nhau
v màu s c lông là do m c

oxy hóa các ch t ti n s c t

melanin

(melanogene) trong các t bào lông. N u các ch t s c t là nhóm nipocrom


4
(caorotinoit) thì lông có màu vàng, xanh t

i ho c màu

. N u không có

ch t s c t thì lông có màu tr ng.
+

u: C u t o c a x

vi c ánh giá

ng

u coi nh có

tin c y cao nh t trong

u c a gia c m. Da m t và các ph n ph c a

u cho phép

rút ra s k t lu n v s phát tri n c a mô m và mô liên k t.
+ M và chân: M là s n ph m c a da,

c t o thành t l p s ng

(stratumcorneum). M ph i ng n và ch c ch n. Gà có m dài và m nh thì
kh n ng s n xu t không cao. Màu s c c a m có nhi u lo i: vàng,
h ng. Màu c a m th

, en,

ng phù h p v i màu c a chân.

Chân gia c m có 4 ngon, r t ít có 5 ngón, Tr n Kiên và Tr n H ng
Vi t (1998) [5]. Chân th
ngón và da. Chân th

ng có v y s ng bao kín, c tiêu gi m ch còn

ng có vu t và c a, c a th

ng dùng

c nh tranh và

u tranh sinh t n c a loài, Tr n Th Nguy t Thu (1999) [15]. Gà có chân
cao th

ng cho th t th p và phát d c ch m.

+ Mào và tích là

c i m sinh d c ph th c p nên có th phân bi t

tr ng mái. Mào r t a d ng v kích th

c, màu s c, có th

c tr ng cho

t ng gi ng gà. Mào là d n su t c a da. Theo Phan C Nhân (1971) [8], khi

có m t c a gen Ab mào s có màu hoa h ng, gen aB s có d ng mào n ,
gen ab s có d ng mào c .

gà tr ng s phát tri n c a mào tích s ph n

ánh s thành th c s m hay mu n, còn
không rõ là d u hi u x u
- Hình dáng kích th

gà mái n u là mào tích phát tri n

n kh n ng sinh s n.
c chi u o c th


5
Tùy vào m c ích s d ng các gi ng gia c m
h
cân

ng tr ng, h

ng th t và kiêm d ng. Gà h

c chia thành 3 lo i hình:
ng th t th

ng có hình dang

i, ng c sâu, chân ch c, ti t di n hình vuông hay hình ch nh t. Gà

chuyên tr ng l i có k t c u thanh g n, ti t di n hình tam giác.
2.1.2. B n ch t di truy n c a các tính tr ng s n xu t c a gia c m
Khi nghiên c u các tính tr ng s n xu t c a gia c m, các nhà
khoa h c không nh ng nghiên c u v
nghiên c u

n các y u t ngo i c nh tác

c i m di truy n mà còn
ng lên tính tr ng ó.

B n ch t di truy n các tính tr ng s n xu t:
Theo quan i m di truy n h c thì h u h t các tính tr ng v n ng su t
c a gia c m nh : Sinh tr
ph n l n

ng, sinh s n, cho lông, cho tr ng, cho th t …

u là nh ng tính tr ng s l

ng (Quantitative Character) và do

các gen n m trên cùng nhi m s c th (NST) quy

nh. Ph n l n s thay

trong quá trình ti n hóa c a sinh v t c ng là s thay
s l

i c a các tính tr ng

ng.
Tính tr ng s l

v

i

m c

ng là nh ng tính tr ng mà

ó s sai khác nhau

gi a các cá th rõ nét h n là s sai khác v ch ng lo i. S sai

khác nhau này chính là ngu n v t li u cho ch n l c t nhiên c ng nh ch n
l c nhân t o. Các tính tr ng s l
gen i u khi n tính tr ng s l

ng

c quy

ng ph i có môi tr

nh b i nhi u gen, các
ng phù h p m i

c

bi u hi n hoàn toàn.
Theo Nguy n V n Thi n (1995) [12] thì giá tr
tr ng s l

ng trên m t cá th

value) c a cá th

ol

ng c a tính

c g i là giá tr ki u hình (Phenotypic

ó. Các giá tr liên quan t i ki u gen (Genotypic value)

và giá tr có liên h

v i môi tr

ng là s

sai l ch môi tr

ng

(Environmental deviation).
Nh v y ki u gen quy

tr

nh m t giá tr nào ó c a ki u hình và môi

ng gây ra m t s sai l ch v i giá tr ki u gen theo h

ng này ho c


6
h

ng khác.
Quan h

ó

c bi u th nh sau:
P=G+E
Trong ó:
P: Là giá tr ki u hình
G: Là giá tr ki u gen
E: Là sai l ch môi tr

ng

Nói cách khác: Trong nh ng i u hi n môi tr

ng nh t

nh thì các

ki u gen khác nhau s cho nh ng kh n ng s n xu t khác nhau. Trái l i,
cùng m t ki u gen nh ng trong nh ng i u ki n môi tr

ng khác nhau s

cho n ng l c s n xu t khác nhau. Ngh a là các i u ki n môi tr
sóc nuôi d

ng có th phát huy ho c h n ch các

c tính di truy n c a v t

nuôi. Thông qua vi c n m các y u t di truy n, môi tr

ng ngo i c nh t i

thích, b ng các bi n pháp khoa h c k thu t h p lý, con ng
b id

ng duy trì

c các

các gi ng m i theo h
T c

sinh tr

có h s di truy n t

i s không ch

c tính c a m t ph m ch t gi ng mà còn t o ra

ng s n xu t khác nhau.
ng quy t
ng

nh s c s n xu t th t c a m t gi ng gà, nó

i cao th hi n

c i m trao

hình c a dòng, gi ng. Dòng, gi ng nào có t c

sinh tr

i ch t, ki u
ng l n s cho

kh n ng s n xu t th t cao, v béo và gi t th t s m h n. T c
c th hi n

kh i l

ng, ch m

ng c th , kích th

sinh tr

c các chi u o (dài l

ng

n, r ng

ng c,...).

nâng cao n ng l c s n xu t th t c a m t gi ng gà nào ó,

ng

ng cho lai gi a mái c a gi ng ó v i tr ng c a m t gi ng

i ta th

khác có t c

sinh tr

ng l n h n.

N ng l c t ng àn c a m t gi ng gà
sinh s n bao g m: kh n ng

c quy t

nh b i kh n ng

tr ng, t l tr ng cho phôi, t l

pn ,t l

nuôi s ng c a gà ... Ngoài ra còn ph thu c vào kh n ng p tr ng c a gà
mái, ngu n th c n (v i gà nuôi th ) ...


7
S c s ng và kh n ng kháng b nh: trong c th gia c m có h th ng
mi n d ch hoàn h o g m t y x

ng, tuy n c, h ch lâm ba, lách ... khi

kháng nguyên vào c th , c th s thông qua h th ng áp ng mi n d ch
sinh ra nh ng c ch tiêu di t kháng nguyên, khi c th gia c m kh e m nh
thì kh n ng áp ng mi n d ch cao, kh n ng kháng b nh t t ây chính là
y u t quan tr ng giúp cho ng

i ch n nuôi

t hi u qu cao.

2.1.3. S c s ng và kh n ng kháng b nh
S c s ng c a gia c m là m t tính tr ng s l ng, nó c tr ng cho
t ng gi ng, t ng dòng, t ng cá th . Trong cùng m t gi ng s c s ng c a
m i dòng khác nhau là khác nhau, các cá th khác nhau trong cùng m t

dòng c ng có s khác nhau, nh ng n m trong gi i h n nh t nh c a
ph n gi ng.
S c s ng c a v t nuôi
c xác nh thông qua kh n ng ch ng
b nh, kh n ng thích nghi v i i u ki n môi tr ng. Ng i ta thông qua t
l nuôi s ng
ánh giá s c s ng c a v t nuôi trong giai o n thí nghi m.
T l s ng c a gà con khi n là ch tiêu ch y u ánh giá s c s ng
c a gia c m, giai o n h u phôi, s gi m s c s ng
c th hi n t l
ch t cao qua các giai o n sinh tr ng (Brandschm và Bichel, 1978 [20].
T l s ng
c xác nh b ng t l ph n tr m s cá th còn s ng m t
giai o n, so v i các cá th
giai o n tr c. S gi m s c s ng giai oa
h u phôi có th do s có m t c a các gen n a gây ch t, nh ng ph n l n là
do tác ng c a môi tr ng (Brandschm và Bichel, 1978 [20]. Có th nâng
cao t l nuôi s ng b ng bi n pháp nuôi d ng t t, v sinh tiêm phòng k p
th i. Các gi ng v t nuôi nhi t i có kh n ng ch ng b nh truy n nhi m,
b nh ký sinh trùng cao h n v t nuôi x l nh.
T l nuôi s ng c a gia c m non trong i u ki n bình th ng t
kho ng 90%, nh ng c ng có nh ng dòng gà có t l nuôi s ng lên t i 98 –
99%. Theo k t qu nghiên c u c a (Bùi Quang Ti n và c ng s , 2005 [16]


8
cho bi t t l nuôi s ng t 0 – 140 ngày tu i c a các dòng gà chuyên th t
HE – Ross 308 t t 95 – 98%.
Ngoài các y u t gi ng, th c n, k thu t, ch m sóc, thì s c s ng và
kh n ng sinh tr ng và phát tri n c a gia c m ch u tác ng tr c ti p c a

các y u t ngo i c nh nh nhi t , m , s thông thoáng và chi u sáng.
Nh ng y u t này tác ng gây nh h ng x u n s c
kháng c a c
th , d gây hi n t ng stress làm gi m s c s ng gia c m. Trong i u ki n
t nhiên n c ta, các y u t này tác ng l n l t m c
khác nhau t i
nh ng vùng a lý khác nhau. Do vây
có s c s ng cao òi h i gia c m
ph i có s thích nghi v i i u ki n s ng.
Khi nghiên c u v s c s ng c a gia c m (Ngô Gi n Luy n, 1994)
[7], cho bi t s c s ng
c th hi n th ch t và
c xác nh tr c h t
kh n ng có tính di truy n c a ng v t, có th ch ng l i các nh h ng
không thu n l i c a môi tr ng c ng nh các nh h ng khác c a d ch
b nh. Xét v kh n ng thích nghi, khi i u ki n s ng thay i, nh v th c
n, th i ti t, khí h u, quy trình ch n nuôi, môi tr ng vi sinh v t xung
quanh... c a gia súc, gia c m nói chung, gà lông m u nói riêng có kh n ng
thích nghi r ng rãi h n i v môi tr ng s ng (Phan C Nhân, Tr n ình
Miên, 1998 [9].
Ngày nay, ngoài vi c ti p t c ch n l c các cá th , các dòng có s c
mi n kháng cao, ng i ta còn chú tr ng n nghiên c u theo dõi các t p
tính b m sinh c a con v t v sinh s n, sinh tr ng, ki m n...
c i ti n
cách ch m sóc, nuôi d ng, khai thác con v t, m b o ch t l ng s n
ph m ngày càng tôt h n. i u ó c ng th hi n qua các quy trình ch n
nuôi, theo cách làm s ch môi tr ng trang tr i và xung quanh, theo các n i
quy m b o an toàn khi nh p, khi nuôi c ng nh khi xu t. ó u là
nh ng i u làm c n thi t b tr thêm tính mi n kháng cho v t nuôi, ng n
ng a

c nh ng stress mang h u qu có h i cho v t nuôi và cho ch t
l ng s n ph m t o thêm
c i u ki n
t ng c ng
mi n kháng
(Khavecman, 1972 [29].


9
nhi m
Ngoài các y u t nh dinh d ng, gi ng, k thu t thì v n
b nh c a gia c m c ng là y u t c b n d n n th t b i trong ch n nuôi.
Gia c m r t m n c m v i d ch b nh, khi m c b nh th ng lây lan
nhanh và d n n t l ch t cao, d k phát các b nh khác, c bi t là b nh
truy n nhi m.
Trong công tác lai t o, khi dùng nh ng dòng, gi ng có s c
kháng
cao thì con lai s th a h ng có tính tr ng tr i kh n ng này. Nghiên c u
v v n này (Fairful, 1990 [26], cho bi t u th lai v s c s ng là r t cao,
dao ng t 9 – 14%, s c s ng cao ph thu c vào y u t m m b nh ho c
các d ng vi sinh v t gây b nh khác.
T l nuôi s ng không ch ph thu c vào y u t di truy n, i u ki n ch m
sóc nuôi d
tr

ng, tình hình b nh t t,... mà còn ph thu c vào y u t môi

ng.

2.1.4. Kh n ng chuy n hóa th c n

Trong ch n nuôi, ngoài vi c t o ra các gi ng m i có n ng su t cao
thì các nhà ch n nuôi c n ph i chú ý t i ngu n th c n cân b ng
ch t dinh d

ng, phù h p v i

y

c tính sinh v t h c c a gia c m và m c

ích s n xu t c a t ng gi ng, dòng, v i t ng giai o n mà v n
c các ch tiêu v kinh t , vì chi phí cho th c n th
70% giá thành s n ph m.
cho th t ng
l

i ta

ánh giá v v n

Tiêu t n th c n cho 1kg t ng kh i l

t

ng chi m t i 65 -

này v i ch n nuôi gia c m

ng càng th p thì hi u qu

chuy n hóa th c n và hi u qu kinh t càng cao và ng

t ng kh i l

sinh tr

c l i.

ng nó ph n ánh kh n ng

ng, hay nói cách khác tiêu t n th c n/kg

ng càng th p thì hi u qu kinh t càng cao và ng

c m t kh i l

mb o

a ra ch tiêu: “Tiêu t n th c n cho m t kg t ng kh i

ng”. Tiêu t n th c n trên kg t ng kh i l

chuy n hóa th c n

các

ng c th nào ó, v i c th sinh tr

th i gian dài h n, n ng l

c l i.

ng ch m s m t

ng dành cho duy trì cao h n d n

n th c n


10
tiêu t n nhi u h n so v i c th có t c
tr

ng nhanh thì quá trình trao

t ng kh i l

ng nhanh. Khi sinh

i ch t c a c th t t h n, hi u qu s

d ng th c n t t h n do ó tiêu t n th c n gi m.
B ng th c nghi m ã ch ng minh cùng m t lo i th c n thì tiêu t n
th c n cho t ng kh i l

ng ph thu c vào r t nhi u y u t nh : gi ng,

tu i, tính bi t, mùa v , ch

ch m sóc nuôi d

ng c ng nh tình tr ng

s c kh e c a àn gia c m ...
Chambers J.R và cs (1984) [23] ã xác
truy n gi a t ng kh i l
quan này th
tr

nh h s t

ng quan di

ng c a c th v i tiêu t n th c n, h s t

ng r t cao (0,5 - 0,9) còn t

ng

ng quan di truy n gi a sinh

ng và chuy n hóa th c n là âm và th p t âm (0,2)

2.1.5. Kh n ng sinh s n c a gia c m và các y u t

n âm (0,8).

nh h

ng

* Kh n ng sinh s n c a gia c m
duy trì s phát tri n c a àn gia c m thì kh n ng sinh s n là y u
t c b n quy t

nh

n quy mô, n ng su t và hi u qu s n xu t

gia c m. S n ph m ch y u là th t và tr ng, trong ó s n ph m tr ng
coi là h

ng s n xu t chính c a gà h

nh gà h

ng tr ng. Còn gà h

ng tr ng) kh n ng sinh s n hay kh n ng

iv i
c

ng th t (c ng

tr ng quy t

nh

n s phân àn di truy n gi ng m r ng quy mô àn gia c m. Sinh s n là

ch tiêu c n

c quan tâm trong công tác gi ng c a gia c m.

c m khác nhau thì

các lo i gia

c i m sinh s n c ng khác nhau rõ r t.

Tr ng là s n ph m quan tr ng c a gia c m, ánh giá kh n ng s n
xu t c a gia c m ng

i ta không th không chú ý

ns c

tr ng c a gia

c m.
Theo Brandsch và Bilchel (1978) [20] thì s c
h

ng c a 5 y u t chính.
1. Tu i

u hay tu i thành th c.

2. Chu k

tr ng hay c

ng

tr ng.

tr ng ch u nh


11
3. T n s th hi n b n n ng òi p.
4. Th i gian ngh
5. Th i gian

,

c bi t là ngh

kéo dài hay chu k

Các y u t trên có s

mùa ông.
(hay tính n

nh s c

).

i u khi n b i ki u gen di truy n c a t ng

gi ng gia c m.
ánh giá kh n ng sinh s n c a àn gà hay c a m t dòng gà nào
ó thì ng

i ta d a vào nh ng ch tiêu sau:

- Tu i
Tu i
Tu i

u:
qu tr ng

u là th i i m àn gà ã thành th c v tính.

u ph thu c vào nhi u y u t nh loài, gi ng, h

k thu t ch m sóc, nuôi d

ng, các y u t môi tr

chi u sáng. Th i gian chi u sáng dài s thúc

ng

c bi t là th i gian

y gia c m

th c v tính s m hay mu n còn liên quan ch t ch

ng s n xu t,

s m. S thành

n kh i l

ng c th ,

c ng nh s hoàn thi n các c quan b ph n c a c th . Nh ng gi ng gia
c m có t m vóc nh th

ng có tu i thành th c s m h n nh ng gi ng gia

c m có t m vóc l n. Trong cùng m t gi ng, c th nào
ch m sóc t t, i u ki n th i ti t khí h u và

c nuôi d

ng,

dài ngày chi u sáng phù h p

s có tu i thành th c sinh d c s m h n. Nhi u công trình nghiên c u ã
ch ng minh tu i thành th c sinh d c s m là tr i so v i tu i thành th c sinh
d c mu n.
i v i m t àn gà cùng l a tu i thì tu i
th i i m t i ó àn gà
tr ng vì nó có th quy t

tt l
nh

5%. Tu i

ns nl

qu tr ng
qu tr ng

u tiên là
u r t quan

ng tr ng sau này c a àn gà. Theo

Hays (d n theo Brandsch và Bilchel, 1978) [20] thì nh ng gà có tu i
tr ng

u l n h n 245 ngày cho s n l

qu tr ng

nh h

qu

ng tr ng th p h n nh ng gà có tu i

u nh h n 215 ngày là 6,9 qu .

Kh i l

ng c th và c u trúc thành ph n c th là nh ng nhân t

ng

n tính thành th c c a gà mái. Nh ng th c t , gà n ng cân l i


12
ít tr ng. Hocking và cs (d n theo Chambers, 1990 [24]) gi i thích r ng
nguyên nhân gây nên hi n t
nhi u bao noãn, chúng th
-S nl

ng

tr ng ít c a gà n ng cân là do t n t i

ng xuyên l n át bu ng tr ng.

ng tr ng:

S nl

ng tr ng c a m t gia c m mái là t ng s tr ng

n v th i gian.

i v i gia c m thì ây là ch tiêu quan tr ng, nó ph n

ánh tr ng thái sinh lý và kh n ng ho t
tr ng là m t tính tr ng s l
ngo i c nh. S n l
kéo dài s

ra trên m t

ng c a h sinh d c. S n l

ng nên nó ph thu c nhi u vào i u ki n

ng tr ng

c ánh giá qua c

ng

và th i gian

.

+T l

là ch tiêu ánh giá s c

cao c a t l
có t l

có m i t

tr ng c a àn gia c m.

nh

ng quan v i n ng su t tr ng. Gi ng gia c m nào

cao và kéo dài trong th i k sinh s n, ch ng t là gi ng t t, n u

ch

dinh d
+C
này

ng

m b o thì n ng su t sinh s n s cao.

ng

tr ng là s c

c xác

trong m t th i gian nh t

ng

d n cho

Bình, 1998) [1]:

. Theo Mack (1991) (d n theo Nguy n Th Thanh

i v i gà cao s n

n tu n 24.

t 50% và

trên 90%, sau ó gi m d n và gi
gi m nhi u gà th

th

tr ng t ng nhanh t khi b t

nh cao t tu n 27 - 28,
c 60 - 65%

n 35 tu n

tu n th 76. Khi c

t
ng

ng hay bi u hi n b n n ng òi p. S xu t hi n

b n n ng òi p ph thu c nhi u vào y u t di truy n vì
nhau có b n n ng p khác nhau. i u này ch u nh h

[20] thì nhi t

theo quy

tr ng cao nh t vào các tháng th 2, th 3, sau ó gi m

nh tn m

nh : Nhi t

ng

.

Theo Card (1977) [22] cho bi t qu n th gà mái cao s n
lu t. C

nh. C

nh theo kho ng th i gian 30 ngày ho c 60 ngày ho c

100 ngày trong giai o n

u

ng

, ánh sáng, dinh d

các gi ng khác

ng nhi u b i y u t

ng ... Theo Brandsch và Bilchel (1978)

cao và bóng t i kích thích s ham p,

ng th i y u t gen


13
ch u tác

ng ph i h p gi a các gen th

S l

ng tr ng có t

nh ng kh i l

ng quan di truy n âm v i kh i l

ng tr ng có t

nên gà m i

l n

u th

ng và gen liên k t gi i tính.

ng quan d

ng có kh i l

ng v i kh i l

có liên quan

kéo dài hay ng n ph thu c vào c
là c s

ng

.

n chu k

tr ng. Chu k

và th i gian chi u sáng.

áp d ng chi u sáng nhân t o trong ch n nuôi gà

Th i gian ngh
tr ng c n m. Gà th
v c

ng c th . Cho

ng tr ng nh , sau ó t ng d n lên

cùng v i s phát tri n c a c th gà trong th i gian
+ Th i gian kéo dài s

ng

ng n hay dài có nh h
ng hay ngh

ng c th

.

ng tr c ti p

ns nl

này còn

i th c n, chu chuy n àn. Là m t tính tr ng s l

có h s di truy n cao, do ó ng

ng

mùa ông do nguyên nhân gi m d n

và th i gian chi u sáng t nhiên. Ngoài ra s ngh

do khí h u, s thay

ây

ng

i ta có th c i thi n di truy n b ng cách

ch n l c gi ng. Trong ch n l c c n chú ý t i ch s trung bình chung.
Theo Jull (1976) [30] h s t
gian ngh

ng quan gi a s n l

ng tr ng và th i

c n m là r t ch t ch (r = 0,7 - 0,9). Levie và Tailor (1943)

(d n theo Ph m Minh Thu, 1996 [14]) cho r ng: Th i gian kéo dài
là y u t quy t
gian
n

nh

tính s n l

ns nl

ng tr ng. Tuy nhiên, m c xác

nh th i

ng tr ng còn nhi u ý ki n và nó ph thu c vào nhi u

c khác nhau.
- Kh i l

ng tr ng:

M t tính tr ng s l

ng quan tr ng là thành ph n th hai c u thành

n ng su t tr ng ó là kh i l

ng tr ng. Kh i l

chi u o c a qu tr ng, vào kh i l
kh i l
ch

tr ng

ng tr ng ph thu c vào

ng lòng tr ng, lòng

ng tr ng còn ph thu c vào gi ng, kh i l
dinh d

ng. Nó là m t ch tiêu quan tr ng

tr ng gi ng, t l n , ch t l

và v . Ngoài ra

ng c th , tu i
ánh giá ch t l

và
ng

ng và s c s ng c a gà con.

Theo Awang (1984) [19] thì kh i l

ng tr ng ph thu c tr c ti p


14
vào chi u dài, chi u r ng c a qu tr ng c ng nh kh i l
lòng
t

ng lòng tr ng,

và v (d n theo Tr n Huê Viên, 2001) [17]: Kh i l

ng quan rõ r t v i kh i l

= 0,72) và kh i l

ng lòng tr ng (r = 0,86) kh i l

ng v (r = 0,48). Ngoài ra kh i l

thu c vào gi ng, kh i l

ng c th , tu i

và ch

ng lòng

dinh d

ng.
u

nh

ng thành (d n theo Tr n Huê Viên, 2001) [17].

Theo Nguy n Duy Hoan và cs (1998) [3] trong cùng m t
l

(r

ng tr ng còn ph

Theo Lochus và Starstikov (1979) tr ng gia c m khi b t
h n tr ng gia c m lúc tr

ng tr ng

ng tr ng t ng lên ch y u do kh i l

n ng l

ng gi m d n. Kh i l

kh i l

ng tr ng ban

ng lòng tr ng l n h n nên giá tr

ng gà con khi n th

u. Kh i l

tu i thì kh i

ng b ng 62 - 78%

ng tr ng c a các lo i gi ng khác nhau

thì khác nhau.
Ranch (1971) (d n theo Nguy n Th Thanh Bình, 1998) [1] cho r ng:
Kh i l
l

ng tr ng t ng d n

ng tr ng th

n cu i chu k

ng có h s t

ng tr ng c ng nh h

ng

nt l

trong s tr ng c a cùng m t gà m

nh h s này là (- 0,11). Kh i

p n . Theo OrLov (1974) [36] thì
ra, nh ng tr ng có kh i l

bình cho t l n cao h n nh ng tr ng có kh i l
* Các y u t

nh h

ng

S c s n xu t tr ng là
h

ng tr ng và s n

ng quan âm. Theo JanVa (1967) (d n theo

Nguy n Th Thanh Bình, 1998) [1] xác
l

, kh i l

ng trung

ng quá l n ho c quá nh .

n kh n ng sinh s n c a gia c m
c i m ph c t p và bi n

ng, nó ch u

nh

ng b i t ng h p y u t bên trong và bên ngoài.
- nh h

ng c a các y u t bên trong

+ Gi ng, dòng
nh h

ng

n s c s n xu t m t cách tr c ti p. C th gi ng

Leghorn trung bình có s n l

ng 250 - 270 tr ng/n m. V s n l

tr ng, nh ng dòng ch n l c k th
ch a

ng

ng

t ch tiêu cao h n nh ng dòng

c ch n l c k kho ng 15 - 30% v s n l

ng (Nguy n Duy Hoan

15
và cs, 1998) [3].
+ nh h

ng c a tu i gia c m:

Tu i c a gia c m có liên quan ch t ch t i s
m t quy lu t,

gà s n l

tr ng c a nó. Nh

ng tr ng gi m d n theo tu i, trung bình n m th

hai gi m 15 - 20% so v i n m th nh t, còn v t thì ng
cho s n l

c l i, n m th hai

ng tr ng cao h n 9 - 15%.

+ Tu i thành th c sinh d c:
Tu i thành th c v tính c a gia c m có nh h
l

ng tr ng trong chu k

u và các chu k

ng rõ r t

ns n

ti p theo. Theo Chamber

(1990) [24] thì gà thành th c v tính s m s

nhi u tr ng h n trong m t

n m sinh h c. Nh ng n u gà thành th c v tính quá s m s

tr ng nh

kéo dài.
+ nh h

ng c a s thay lông

ns nl

ng tr ng

S thay lông là m t quá trình sinh lý h c t nhiên.
thì th i gian thay lông th

gia c m hoang

ng ph thu c vào mùa. Thông th

thay lông vào mùa thu. Th i gian thay lông càng dài thì s n l
càng th p.

i u ki n bình th

quan tr ng

ng, thay lông l n

ánh giá gia c m

ng tr ng

u tiên là nh ng i m

t t hay x u. Gà th

thay lông cánh, nh ng v n có kh n ng ti p t c

ng, chúng

ng ng ng

trong khi thay lông

khi
các

ph n khác c a c th .
+

nh h

ng c a b nh t t

qua vi c làm gi m
- nh h

ns nl

ng tr ng c a gia c m thông

u con, gi m kh n ng

tr ng.

ng c a môi tr

ng bên ngoài

+ nh h

ng c a nhi t

ns nl

Nhi t

nh h

th c n.

i u ki n n
0

ng t i s n l
c ta nhi t

tr ng là 14 - 22 C. N u nhi t

d

ng tr ng

ng tr ng thông qua m c

tiêu t n

ch n nuôi thích h p v i gia c m
i gi i h n th p thì gia c m ph i huy


16
ng n ng l

ng ch ng rét, tiêu t n th c n cho vi c s n xu t m t qu

tr ng cao. Nhi t

cao s

n vào không áp ng

làm gi m m c tiêu th th c n, l

ng th c n

nhu c u s n xu t và nh v y s n l

ng tr ng s

b gi m.
+ nh h

ng c a

Khi
l ph in
dài s

m

ns nl

ng tr ng c a gia c m

m quá cao làm cho ch t

n chu ng b

t, t o thành m t

c bao ph không gian c a chu ng nuôi. N u tình tr ng này kéo

nh h

ng

n s hô h p c a gia c m và làm nh h

su t và tiêu t n th c n.

Mùa v

ng

n t l hao h t và kh n ng s n xu t.

ng c a mùa v và ánh sáng
nh h

n n ng

m quá th p (< 31%) s làm cho gia c m m

lông và r a th t nhau, nh h
+ nh h

ng

ng t i s c

ns nl

tr ng rõ r t.

n

tr ng gi m xu ng r t nhi u so v i mùa xuân và
Trong t t c các y u t bên ngoài nh h

ng tr ng
c ta, v mùa hè s c

n mùa thu l i t ng lên.

ng

ns nl

ng tr ng thì

y u t v th i gian chi u sáng óng m t vai trò quan tr ng. Nó
nh qua th i gian chi u sáng và c

ng

c xác

chi u sáng. Yêu c u c a gà

th i gian chi u sáng 12 - 16 h/ngày, có th s d ng ánh sáng t nhiên, ánh
sáng nhân t o

m b o gi chi u sáng và c

ng

2

chi u sáng 3 - 3,5

w/m . Theo Letner và cs (1987) [31] th i gian gà

tr ng th

ng t 7 - 17

gi , nh ng a s

7 - 9 gi

t 17,7% so

v i t ng gà
nên c

ng

vào bu i sáng. C th s gà

trong ngày.
tr ng

g n 70% so v i gà
+ nh h

n

c ta do khí h u khác v i các n

c, cho

gà cao nh t là kho ng t 8 -12 gi chi m 60%

n

tr ng trong ngày.

ng c a y u t dinh d

ng

ns nl

ng tr ng

Theo Bùi Quang Ti n (d n theo B ch Th Thanh Dân, 1997) [2] cho
bi t gà n i (gà Ri)
h

90 - 120 tr ng/mái/n m.

ng c a y u t dinh d

i v i gi ng gà n i thì nh

ng là không l n nh ng

i v i gà nuôi nh t thì


17
nhu c u dinh d

ng c n

c chú ý. Nhu c u dinh d

ng c a gà nuôi nh t

ph i t ng g p ôi v protein, cacbonhydrate, lipit và ph i b sung thêm
khoáng so v i gà ch n th . Tác gi c ng cho bi t hàm l
photpho và lipit trong máu gà ang
l n so v i trong máu gà không

tr ng cao g p 2, 3 th m chí

tr ng. S t ng lên v hàm l

này trong máu ch ng t gà c n protein

thì hàm l
gà

n4

ng các ch t

t o noãn hoàng. Khi gà ng ng

ng các ch t này trong máu l i gi m i. T l Ca/P thích h p

là: 5/1.
Ngoài các y u t

nhau c ng cho s n l
l

ng protein, canxi,

ng tr ng

nh h

ng trên thì ph

ng tr ng khác nhau. Gà nuôi chu ng l ng thì s n

t 223 qu /n m, trong khi ó

tr ng/n m, còn gà nuôi ch n th ch

2.1.6.

ng th c ch n nuôi khác

i v i gà nuôi n n ch

t 201

t 170 tr ng/n m.

c i m sinh h c c a tr ng gia c m
- Ch t l

ng tr ng gia c m:

Nhi u tác gi cho r ng ch t l
+ Ch t l
dày và

ng tr ng g m có hai ph n:

ng bên ngoài g m: Kh i l

ng, hình d ng, màu s c,

b n c a v tr ng.

+ Ch t l
giá tr dinh d

ng bên trong g m các thành ph n: Lòng

, lòng tr ng,

ng, màu s c, mùi v , các ch s hình thái c a lòng

và

lòng tr ng.
- Hình thái c a tr ng:
Tr ng gia c m th
m t

ng có hình ô val, ho c hình e-lip: M t

u nh . Hình d ng tr ng th

ng mang

u l n và

c i m c a t ng cá th . Ch

s hình thái c a tr ng có ý ngh a kinh t trong v n chuy n, óng gói. Tr ng
càng dài càng d v .
Ch s hình thái

m i loài gia c m khác nhau và

c quy

nh b i

nhi u gen khác nhau. Nguy n Hoài T o và cs (1985) [11] cho r ng:
Kho ng bi n thiên tr s hình thái c a tr ng gà là 1,34 - 1,36; c a tr ng v t


18
là 1,57 - 1,64; còn nh ng tr ng có hình d ng quá dài ho c quá tròn
ch t l

u cho

ng th p.
Theo Brandsch và Bilchel (1978) [20] thì t l gi a chi u dài và

chi u r ng c a qu tr ng là m t ch s
tr ng t

ng

i n

nh, s bi n

n

nh 1:0,75. Hình d ng c a qu

ng theo mùa c ng không có nh h

ng

l n. Nói chung, hình d ng qu tr ng luôn có tính di truy n b n v ng và có
nh ng bi n d không rõ r t.
- Ch t l

ng v tr ng:

V tr ng là l p v b c ngoài cùng b o v v m t c h c, hoá h c, lý
h c cho các thành ph n khác bên trong tr ng. Màu s c c a v tr ng ph
thu c vào gi ng, lá tai c a t ng lo i gia c m khác nhau. Bên ngoài, nó
c bao ph b i m t l p keo dính do âm
gi m ma sát gi a thành âm
h n ch s b c h i n

o ti t ra, có tác d ng làm

o và tr ng, t o thu n l i cho vi c

tr ng,

c c a tr ng và ng n c n s xâm nh p c a vi khu n.

V tr ng có hai l p màng àn h i tách nhau t o thành bu ng khí có
ý ngh a trong quá trình trao

i khí v i môi tr

ng bên ngoài. V tr ng

c c u t o ch y u t Ca, trên b m t có nhi u l khí. S l

ng l khí

ph thu c vào nhi u y u t . Theo Nguy n Duy Hoan và cs (1998) [3], trên
2

b m t v tr ng gà trung bình có kho ng 10.000 l khí, tính trên 1 cm có
kho ng 150 l ,
không

ng kính các l khí dao

u, nhi u nh t
Ch t l

u to gi m d n

ng v tr ng th hi n

hai bên và ít nh t
dày và

ý ngh a trong v n chuy n và p tr ng.
có th

ng 4 - 10 m. M t

l khí

u nh .

b n c a v tr ng. Nó có

dày v tr ng gà

t 0,311 mm,

t 0,229 - 0,373 mm (d n theo Ngô Gi n Luy n, 1994) [7]. Ngô

Gi n Luy n c ng cho bi t v tr ng gà dày t 0,3 - 0,34 mm,
2

ch u l c là

2,44 - 3 kg/cm . Theo Nguy n Duy Hoan và cs (1998) [3] thì ch t l
v tr ng không nh ng ch u nh h

ng

ng c a các y u t nh Ca (70% canxi


19
c n cho v tr ng là l y tr c ti p t th c n), ngoài ra v tr ng hình thành
c n có P, vitamin D3, vitamin K, các nguyên t vi l
0

t ng t 20 - 30 C thì

ng …, khi nhi t

dày v tr ng gi m 6 - 10% khi ó gia c m

ra

tr ng không có v ho c b bi n d ng.
- Ch t l

ng lòng tr ng

Là ph n bao b c bên ngoài lòng

, nó là s n ph m c a ng d n

tr ng. Lòng tr ng ch y u là albumin giúp cho vi c cung c p khoáng và
mu i khoáng, tham gia c u t o lông, da trong quá trình phát tri n c th
giai o n phôi. Ch t l
và

ng lòng tr ng

c xác

nh qua ch s lòng tr ng

n v Haugh. H s di truy n c a tính tr ng này khá cao.
Lòng tr ng chi m t l cao nh t trong tr ng gia c m, t i 56%, g m 4

l p: L p loãng ngoài, l p
ngu n cung c p ch t dinh d

c gi a, l p loãng gi a, l p
ng và n

c trong ... ây là

c cho phôi phát tri n.

c a lòng tr ng ph thu c vào các y u t nh : Nuôi d

keo dính

ng, gi ng, tu i, b o

qu n tr ng ... B o qu n tr ng không úng, kéo dài th i gian b o qu n làm
cho lòng tr ng tr nên loãng h n d n t i pha l n gi a các l p lòng tr ng s
làm r i lo n c u trúc sinh h c và làm gi m ch t l
tr ng còn ch a dây ch ng lòng

ng tr ng. Trong lòng

có tác d ng gi cho lòng

luôn

trung

tâm c a tr ng.

Theo Ngô Gi n Luy n (1994) [7] thì Orlov (1974) [36] cho r ng: Ch
s lòng tr ng

mùa ông cao h n

mùa xuân và mùa hè. Tr ng gà mái t

và gà mái già có ch s lòng tr ng th p h n gà mái ang

tu i sinh s n.

Tr ng b o qu n lâu, ch s lòng tr ng c ng b th p i. Ch t l

ng lòng

tr ng còn kém i khi cho gà n thi u Protein và vitamin nhóm B
- Ch t l
Lòng

ng lòng
là t bào tr ng c a gia c m, có d ng hình c u,

vào kho ng 35 - 40 mm, chi m kho ng 32% kh i l

ng tr ng,

ng kính
c bao