Đánh giá tình hình sản suất ngô của xã Khao Mang, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái (Khóa luận tốt nghiệp)

Ð I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG Ð I H C NÔNG LÂM

VY TH DUNG

Tên

tài:

ÁNH GIÁ TÌNH HÌNH S N SU T NGÔ
C A XÃ KHAO MANG, HUY N MÙ CANG CH I,
T NH YÊN BÁI

NH T KÝ TH C T P

H

ào t o

: Liên thông chính quy

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2013 - 2015

Thái Nguyên, n m 2014


Ð I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG Ð I H C NÔNG LÂM

VY TH DUNG

Tên

tài:

ÁNH GIÁ TÌNH HÌNH S N SU T NGÔ
C A XÃ KHAO MANG, HUY N MÙ CANG CH I,
T NH YÊN BÁI

NH T KÝ TH C T P

H

ào t o

: Liên thông chính quy

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

Khoa

: Nông h c

L p

: K9LT - TT

Khóa h c

: 2013 - 2015

Gi ng viên h

ng d n : TS. Nguy n Th Lân

Thái Nguyên, n m 2014


L IC M

N

Th c t p t t nghi p là giai o n cu i cùng trong toàn b ch ng trình
h c t p c a h u h t các tr ng
i h c, Cao ng và Trung h c chuyên
nghi p, nó chi m m t v trí vô cùng quan tr ng. ây là giai o n và kho ng
th i gian c n thi t

sinh viên c ng c và h th ng l i toàn b ki n th c ã
h c vào th c t , ng th i sinh viên có i u ki n làm quen v i công vi c th c
t
c s s n xu t, h c thêm
c kinh nghi m, nâng cao
c trình
chuyên môn, n m
c ph ng pháp t ch c và ti n hành nghiên c u, ng
d ng các ti n b khoa h c vào s n xu t, t o cho mình tác phong làm vi c
úng n, nghiêm túc có tính sáng t o ph c v cho công tác sau này.
Xu t phát t quan i m trên,
c s nh t trí c a ban ch nhi m khoa
Nông h c, Tr ng i h c Nông lâm Thái Nguyên, em ã ti n hành tài:
“ ánh giá tình hình s n su t ngô c a xã Khao Mang, huy n Mù Cang
Ch i, t nh Yên Bái”
hoàn thành
c
tài này em xin
c bày t lòng bi t n sâu s c
t i UBND xã Khao Mang, Phòng NN&PTNT,Chi c c th ng kê huy n Mù
Cang Ch i, các h gia ình t i xã Khao Mang ã nhi t tình, quan tâm giúp
em trong quá trình th c t p. c bi t em xin c m n giáo viên h ng d n, TS.
Nguy n Th Lân ã t o m i i u ki n giúp
em v t qua nh ng b ng ,
khó kh n trong su t th i gian th c t p
hoàn thành nhi m v c a mình.
Nhân ây em c ng xin c m n các b n sinh viên trong, ngoài l p và gia ình
ã t o i u ki n giúp
em trong quá trình th c t p.
Do trình

và kinh nghi m có h n nên b n khóa lu n c a em không th
tránh kh i nh ng thi u sót, em r t mong nh n
c nh ng ý ki n óng góp
c a th y cô và các b n khóa lu n
c hoàn ch nh h n.
Em xin chân thành c m n!
Thái nguyên, ngày tháng n m 2014
Sinh viên
Vy Th Dung


DANH M C CÁC B NG
B ng 1.1: Tình hình s n xu t ngô th gi i trong giai o n 1961 - 2013 .......... 5
B ng 1.2: S n xu t ngô

m t s châu l c trên th gi i n m 2013 .................. 6

B ng 1.3. Tình hình s n xu t ngô c a m t s n

c trên th gi i n m 2013 .... 7

B ng 1.4.Tình hình s n xu t ngô Vi t Nam t n m 1961
B ng 1.5. Tình hình s n xu t ngô

n nay 2013 ....... 10

các vùng n m 2012 ............................... 11

B ng 1.6: Tình hình s n xu t ngô c a t nh Yên Bái t n m 2009 - 2013 ..... 15
B ng 1.7 Tình hình s n xu t ngô c a huy n Mù Cang Ch i ......................... 16

B ng 3.1: Hi n tr ng s d ng

t c a xã Khao Mang ................................... 24

B ng 3.2 Thành ph n dân t c Xã Khao Mang n m 2013 .............................. 26
B ng 3.3 Tình hình s n xu t m t s cây tr ng chính t i xã Khao Mang t
n m 2010

n 2013 ...................................................................... 30

B ng 3.4: Di n tích n ng su t, s n l

ng ngô c a xã Khao Mang n m

2011- 2013 ........................................................................... 33
B ng 3.5 Các gi ng ngô chính

c s d ng t i xã Khao Mang n m 2013 .. 35

B ng 3.6: Tình hình s d ng phân bón cho ngô t i các h gia ình .............. 37
B ng 3.7. Tình hình sâu b nh h i t i xã Khao Mang n m 2013 .................... 40


DANH M C CÁC CH

VI T T T

CIMMYT

: Trung tâm c i t o gi ng ngô và lúa m Qu c t

FAO

: T ch c l

Ha

: Hecta

ng th c và nông nghi p Liên h p qu c

CMC-PCGDTH : Ch ng mù ch - Ph c p giáo d ng ti u h c
PCGDTHCS

: Ph c p giáo d c trung h c c s


M CL C

M

U ....................................................................................................... 1
1.Tính c p thi t c a

tài. .......................................................................... 1

2. M c tiêu c a

tài ................................................................................. 3

3. Yêu c u c a

tài .................................................................................. 3

Ch

ng 1. T NG QUAN TÀI LI U ......................................................... 4

1.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i .................................................... 4
1.2. Tình hình s n xu t ngô

Vi t Nam ..................................................... 8

1.3. Tình hình s n xu t ngô c a t nh Yên Bái. .......................................... 13
1.4 Tình hình s n xu t ngô c a huy n Mù Cang Ch i ............................. 16
Ch

ng 2. N I DUNG VÀ PH

2.1.

NG PHÁP I U TRA ...................... 18

a i m i u tra và th i gian i u tra ............................................... 18

2.1.1.

a i m i u tra ........................................................................ 18

2.1.2. Th i gian i u tra:....................................................................... 18

2.2 N i dung i u tra ................................................................................ 18
2.2.1.

i u tra i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a xã Khao Mang,

huy n Mù Cang Ch i ............................................................................ 18
2.2.2. Tình hình s n xu t ngô c a xã Khao Mang, huy n Mù Cang Ch i
............................................................................................................. 18
2.2.3. i u ki n s n xu t ngô t i nông h . ........................................... 18
2.3. Ph
Ch

ng pháp i u tra ......................................................................... 19

ng 3. K T QU

3.1. Khái quát

I U TRA VÀ TH O LU N .............................. 20

c i m i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i c a xã Khao Mang 20

3.1.1.

c i mv

i u ki n t nhiên ................................................... 20

3.1.2

c i m kinh t - xã h i ............................................................. 26

3.2. Tình hình s n xu t nông nghi p c a Xã Khao Mang.......................... 29


3.3 Tình hình s n xu t ngô

xã Khao Mang. ........................................... 33

3.3.1 Th i v gieo tr ng. ...................................................................... 34
3.3.2 C c u gi ng ngô
3.3.3 Ch

canh tác

c s d ng

i v i cây ngô .................................................. 36

3.5.4. Tình hình sâu b nh h i ngô
3.6. Ph

ng h

K T LU N VÀ

xã Khao Mang........................ 34

xã Khao Mang .............................. 39

ng phát tri n s n xu t ngô

xã Khao Mang.................... 42

NGH ........................................................................ 47

1. K t lu n ................................................................................................ 47
2.

ngh ................................................................................................. 47


1

M
1.Tính c p thi t c a

U

tài.

Cây ngô (Zeamays l.) là cây ng c c chính c nh t, là m t trong ba cây
ng c c quan tr ng nh t cung c p l

ng th c cho con ng

i, th c n cho gia

súc, là cây th c ph m v i ngô bao t làm rau s ch giàu ch t dinh d

ng và là

cây cung c p nguyên li u cho ngành công nghi p nh và là m t hàng xu t
kh u có giá tr . Chính vì v y trong l ch s ti n hóa c a kho ng 1000 loài cây
tr ng ph bi n trên trái

t hi n nay ch a có cây nào phát tri n nhanh chóng

và a công d ng nh cây ngô.

Vi t Nam ta, cây ngô là cây l

ng th c quan

tr ng

ng th 2 sau cây lúa và là cây m u s m t. Cây ngô có vai trò quan

tr ng

iv i

i s ng con ng

i.

Cây ngô là cây có n ng su t cao và ch a hàm l
trong ó protein t 6-12%, lipit t 3,5-7%, hàm l
trung ch y u

ng gluxit 65-76% t p

c coi là ngu n cung c p n ng l

Ngô v n là ngu n g i quy t l
17% dân s s d ng làm l
chính nh : Mexico, n
ng ngô

n

ng r t t t.

ng th c cho nhi u dân t c trên th gi i v i

ng th c. M t s n

, Philipin và m t s n

, 66% Philipin

c dùng ngô làm l

ng th c cho ng

u, bia, n

i.

ng h t nên ây là nguyên li u

quan tr ng cho ngành công nghi p gia công b t. Tinh b t
công nghi p ch bi n bánh k o, r

ng th c

c Châu Phi. Có t i 90% s n

c dùng làm l

Do tinh b t chi m t l l n trong kh i l

ta dùng ngô

ng l n,

n i nh , ngoài ra còn có các lo i vitamin A, B và các lo i

ch t khác. Vì v y cây ngô

l

ng dinh d

c s d ng trong

c gi i khát. Trong y h c ng

i

bào ch glucoza, Penixilin, ngô non còn ch a nhi u vitamin….

H u nh m i b ph n c a ngô
nay t cây ngô mà con ng
ngành công nghi p, d

u có công d ng nh t

nh, do v y mà hi n

i ã t o ra t i 670 m t hàng khác nhau c a các

c ph m, y d

c…


2

Cây ngô

c coi là cây ch l c và

c bi t quan tr ng

i v i ng

i

dân mi n núi phía B c v i nh ng s n ph m nh mèn mén, ngô bung, ngô

lu c, b ng ngô….th c n ch n nuôi gia súc và là ngu n nguyên li u cho
ngành ti u th công nghi p :s n xu t r

u, bia, c n….Trong s n xu t, cây

ngô v n là cây phù h p v i i u ki n canh tác c a ng

i dân nghèo mi n núi.

Tuy nhiên, còn ph thu c vào i u ki n th i ti t, trình
n ng su t th p, ôi khi không cho thu ho ch,

canh tác….cho nên

c bi t là các huy n vùng cao

nh Mù Cang Ch i.
Xã Khao Mang n m v phía B c trung tâm huy n l d c theo Qu c l
32, là m t trong nh ng xã

c bi t khó kh n c a huy n Mù Cang Ch i. Toàn

xã có 735 h , 4.143 kh u g m 3 dân t c chung s ng,

a bàn phân b dân c

r ng ch y u t p chung trên núi cao. Là xã nông nghi p thu n nông v i hai
cây tr ng ch l c là lúa và ngô, s n ph m c a hai cây này quy t
s ng và thu nh p c a ng

i dân trên

trong vi c tr ng ngô là do
ngô

a ph

nh

n

i

a bàn. Nh ng khó kh n nh t hi n nay

ng bào các dân t c

ây ch y u tr ng các lo i

ng, ch a áp d ng khoa h c, k thu t vào s n xu t. Do ó di n

tích tr ng ngô ch a
Trên th c t

c m r ng, n ng su t, ch t l

ã có nhi u cu c i u tra t i nhi u

ng v n còn th p
a ph

ng khác nhau

ánh giá th c tr ng s n xu t ngô. Tuy nhiên ch a có cu c i u tra c th nào
ánh giá th c tr ng s n xu t ngô t i xã Khao Mang – huy n Mù Cang Ch i –
t nh Yên Bái. Xu t phát t tình hình th c t

n m b t tình hình s n xu t và

a ra nh ng gi i pháp nh m nâng cao n ng su t và hi u qu kinh t là vi c
làm c n thi t góp ph n thúc
c s

y n n nông nghi p

ó chúng tôi ti n hành th c hi n

tài:“

a ph

ng phát tri n. Trên

ánh giá tình hình s n su t

ngô c a xã Khao Mang, huy n Mù Cang Ch i, t nh Yên Bái”


3

2. M c tiêu c a
Xác
t

tài

nh thu n l i và khó kh n trong s n xu t ngô

xã Khao Mang

ó tìm ra bi n pháp k thu t kh c ph c nh ng h n ch nh m nâng cao n ng

su t, s n l

ng, t ng hi u qu s n xu t ngô t i

3. Yêu c u c a

a ph

ng.

tài

- i u tra i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a xã Khao Mang.
- i u tra tình hình s n xu t cây ngô c a xã Khao Mang trong 3 n m g n ây.
- ánh giá

c nh ng thu n l i, khó kh n c a xã trong vi c s n xu t

cây ngô.
-

xu t nh ng gi i pháp kh c ph c b ng nh ng bi n pháp khoa h c, k thu t

-

ra nh ng m c tiêu, k ho ch th c hi n trong giai o n 2015-2020.


4

Ch

ng 1

T NG QUAN TÀI LI U
1.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i
Ngô là cây ng c c lâu

i và ph bi n trên th gi i, không cây nào sánh

k p v i cây ngô v ti m n ng n ng su t h t, v quy mô, hi u qu
còn là cây i n hình

u th lai. Ngô

c ng d ng nhi u thành t u khoa h c v các l nh v c

di truy n h c, ch n gi ng, công ngh sinh h c, c gi i hoá, i n khí hoá và

tin h c vào công tác nghiên c u và s n xu t.
Ngành s n xu t ngô th gi i t ng liên t c t
c 3 ph

ng di n: di n tích, n ng su t và s n l

u th k 20
ng.

trong h n 40 n m g n ây, ngô là cây tr ng có t c
su t cao nh t trong các cây l

c bi t v n ng su t,
t ng tr

ng v n ng

ng th c ch y u. Vào n m 1961, n ng su t ngô

trung bình c a th gi i lúc này ch a

n 20 t /ha, con s này ã t ng lên 55,1

t /ha n m 2013. Nh ng n m g n ây, n ng su t ngô bi n
chung có xu h

n nay trên

ng nh ng nhìn

ng t ng lên do các nhà khoa h c ã ng d ng các thành t u

khoa h c k thu t - thuy t u th lai vào công tác ch n t o gi ng.
v i s phát tri n v

c bi t

t b c c a ngành công ngh sinh h c, v i k thu t chuy n

gen trong h n 10 n m tr l i ây, ã t o lên m t b

c ngo c l n trong vi c

t o ra các gi ng ngô m i có ti m n ng n ng su t cao (theo GMO di n tích
tr ng ngô chuy n gen n m 2012 c a toàn th gi i 57.4 tri u ha) [19]
Ngô

c s d ng trong r t nhi u l nh v c nh : làm l

ng th c, th c

ph m, th c n cho gia súc, nguyên li u cho các ngành công nghi p ch
bi n...Hi n nay ngô là ngu n nguyên li u quan tr ng trong s n xu t n ng
l

ng sinh h c (ethanol), ây

l

ng trong t

ng lai.

c coi là gi i pháp cho s thi u h t n ng

M , trên 90% ethanol

2680 nhà máy. Trung Qu c c ng ang t p trung

c s n xu t t ngô v i h n
u t xây d ng nhi u c s


5

nghiên c u v ngu n n ng l

ng sinh h c này v i m c tiêu ethanol nhiên li u

s t ng lên 2 t lít vào n m 2010 và 10 t lít vào n m 2020 (Ngô S n,
2007)[15].
thu c

cung c p nguyên li u cho s n xu t ethanol, các nhà khoa h c

i h c bang Michigan (M ) ã t o ra m t s gi ng ngô m i chuyên

s n xu t ethanol. Gi ng ngô m i này cho phép t o ra s n ph m ethanol hi u
qu h n và mang l i nhi u l i nhu n h n b i hi n ph n l n nhiên li u ethanol
c aM

c s n xu t t b p ngô.

Nh nh ng ti n b trong nghiên c u và s n xu t mà di n tích, n ng su t
và s n l
qu

ng ngô trên th gi i t ng lên liên t c t

u th k 20

n nay. K t

c th hi n qua b ng 1.1.

B ng 1.1: Tình hình s n xu t ngô th gi i trong giai o n 1961 - 2013
Di n tích

N ng su t

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

1961

105,55

19,2

205,03

2006

146,9

48,0

706,8

2007

158,5

49,8

789,8

2008

162,8

50,9

830,3

2009

158,8

51,6

820,0

2010

164,3

51,8

851,1

2011

172,0

51,6

880,0

2012

177,3

49,1

872,0

2013

184,2

55,1

1.016,4

N m

S nl

ng

(Ngu n: FAOSTAT 2014 )
Qua b ng 1.1 cho th y, s n xu t ngô trên th gi i t ng lên không ng ng
c v di n tích và n ng su t. N m 1961 n ng su t ngô trung bình th gi i m i
ch

t 19,2 t n/ha, di n tích 105,55 tri u ha. Nh ng

n n m 2013 n ng su t


6

ngô

t 55,1t n/ha, g p 2,86 l n và s n l

ng

t 1.016,4 tri u t n, g p 4,9

l n so v i n m 1961, trong khi di n tích ngô t ng không nhi u (1,7 l n).
Trong ó t p trung và phân b không

u các khu v c: Châu M

ng

u

v i 70,8 tri u ha chi m 38,43% di n tích Th Gi i, Châu Á chi m 32,19%, Châu
Phi là 18,94% và Châu Âu 10,26%.
B ng 1.2: S n xu t ngô

m t s châu l c trên th gi i n m 2013

Di n tích

N ng su t

S nl

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

Châu Á

59,3

51,2

304,3

Châu M

70,8

73,8

522,8

Châu Âu

18,9

61,9

117,4

Châu Phi

34,9

20,3

71,0

Khu v c

ng

(Ngu n: FAOSTAT, 2014)
Là cái “nôi” c a cây ngô - Trung tâm phát sinh cây ngô, ngành s n xu t
ngô ã s m

c hình thành và phát tri n m nh m

n i lên hàng lo t các n

ng, i n hình là M . N

c M luôn

c coi

ng qu c s m t v ngô. N m 2008, v i di n tích 31,8 tri u ha, n ng su t

bình quân
l

Châu M ,

c có n n s n xu t ngô chi m t tr ng cao c a th gi i

c v di n tích c ng nh s n l
là c

Châu M .

t 96,6 t /ha và t ng s n l

ng ngô toàn th gi i. K t qu

ngh chuy n gen

ng

ó có

t 307,4 tri u t n chi m 37,4% s n
c m t ph n là nh

ng d ng công

t o ra các gi ng ngô m i có ti m n ng su t cao. N m

2007, di n tích tr ng ngô chuy n gen

M

t ng s h n 37,5 tri u ha di n tích ngô c a n

t 27,4 tri u ha chi m 73% trong
c này (GMO. COMPASS)[19].

Trong công tác c i t o gi ng cây tr ng trên c s

u th lai, ngô lai là

m t thành công k di u c a nhân lo i. Nh s d ng gi ng ngô lai và k thu t
tr ng tr t tiên ti n mà n ng su t ngô trên th gi i ã t ng 4 l n trong vòng 50


7

n m (1960-2010), nh t là các n

c có i u ki n thâm canh nh M , Trung

Qu c, Brazil. Tình hình s n xu t ngô c a m t s n
bày

c trên th gi i

c trình

b ng 1.3

B ng 1.3. Tình hình s n xu t ngô c a m t s n

c trên th gi i n m 2013

Di n tích

N ng su t

(tri u ha)

(t n/ha)

(tri u t n)

M

36,9

9,9

367,8

Trung Qu c

35,2

6,1

217,8

Brazil

15,4

5,2

80,5

Mexico

7,0

3,19

22,66

n

9,5

2,45

23,29

Italia

0,8

8,0

6,5

c

0,49

8,8

4,38

Hy L p

0,19

11,5

21,8

0,0048

22,5

0,110

N

c

Israel

S nl

ng

(Ngu n FAOSTAT, 2014) [19]
M là n

l

c s n xu t ngô l n nh t th gi i, chi m h n 40% t ng s n

ng ngô th gi i. Theo Rinke.E (1979)[23] vi c s d ng các gi ng ngô lai

M b t

u t n m 1930. Hi n nay 100% di n tích ngô c a M là tr ng các

gi ng ngô lai trong ó h n 90% là gi ng ngô lai
2009)[17]. Nhi u thí nghi m
t 25 t n/ha/v . Ng

n (Ngô H u Tình và cs,

M v các gi ng ngô lai

i ta ã tính

cm c

n ã cho n ng su t

t ng n ng su t ngô

trong giai o n 1930-1986 là 103 kg/ha/n m, trong ó s

M

óng góp do c i ti n

n n di truy n là 63 kg/ha/n m (Duvick D.N, 1990)[21], vào cu i th k 19,
M

ã có 770 gi ng ngô c i l

ng.


8

Trong th i gian g n ây, n u nh ph n l n các n
ngô t ng không áng k , thì n ng su t ngô
qu

ó có

c là nh

c phát tri n n ng su t

M l i có s t ng

t bi n. K t

ng d ng công ngh sinh h c trong s n xu t. Theo

Ming Tang Chang và c ng s (Minh-Tang Chang và cs., 2005)[22] cho bi t:
M ch còn 48% gi ng ngô

c s d ng

c ch n t o theo công ngh

truy n th ng, 52% là b ng công ngh sinh h c. N ng su t ngô
t 1,5 t n/ha vào n m 1930

M

ã t ng

n 7 t n/ha vào nh ng n m 1990 (SK.Vasal và

cs., 1990)[24]. N m 2013 t ng s n l

ng ngô c a M là 367,8 tri u t n/ha,

trên di n tích là 36,9 tri u ha.
Trung Qu c là n
l

c

ng th 2 trên th gi i v di n tích tr ng ngô, s n

ng ngô n m 2013 c a Trung Qu c

ngô t ng không nhi u. Do có trình
Israel là n

c

ng

th p nh t là n

t 217,8 tri u t n, tuy nhiên di n tích

khoa h c k thu t và thâm canh cao nên

u v n ng su t là Israel v i 22,5 t n/ha, n ng su t ngô

(2,45 t n/ha).

Trong s n xu t hi n nay có s khác bi t rõ ràng v n ng su t gi a các
n

c phát tri n và các n

n

c phát tri n là 7,8 t n/ha, các n

nguyên nhân chính d n

c ang phát tri n. N ng su t ngô trung bình c a các
c ang phát tri n là 2,7 t n/ha. Hai

n s chênh l ch này là:

- T l s d ng gi ng ngô lai khác nhau trong s n xu t.
tri n 90-100% di n tích ngô
trong khi ó các n

các n

c phát

c tr ng b ng các gi ng lai có u th lai cao,

c ang phát tri n di n tích tr ng gi ng ngô lai r t th p

(37% di n tích) ch y u là tr ng các gi ng th ph n t do (63% di n tích)
(CIMMYT, 1991-1992)[18]
- Kh n ng

u t và trình

1.2. Tình hình s n xu t ngô
Ngô là cây l

thâm canh c a ng

i s n xu t.

Vi t Nam

ng th c quan tr ng th 2 sau cây lúa

n

c ta. Ngô

c

a vào Vi t Nam cách ây kho ng 300 n m (Ngô H u Tình, 2009) [17]. Do


9

có vai trò quan tr ng

i v i kinh t xã h i c ng v i i u ki n khí h u nhi t

i gió mùa nên ngô ã nhanh chóng
mi n c n

c m r ng, tr ng kh p các vùng

c.

Cùng v i s ti n b c a toàn th gi i, vi c phát tri n s n xu t ngô
Nam trong vài th p k cu i th k 20 c ng ã thu
tr ng.

t

c thành t u l n trong s n xu t ngô

Vi t

c nh ng k t qu quan
n

c ta trong nh ng n m

g n ây là nh có nh ng chính sách khuy n khích c a

ng và Nhà n

c

trong vi c áp d ng thành công nh ng ti n b khoa h c k thu t v gi ng, k
thu t canh tác vào s n xu t nên cây ngô ã có nh ng b
tích, n ng su t và s n l

ng.

N ng su t ngô Vi t Nam
do tr ng các gi ng ngô

c ti n m nh v di n

a ph

n cu i nh ng n m 1975 ch

t 10,50 t /ha

ng v i k thu t canh tác l c h u. T gi a

nh ng n m 1980, nh h p tác v i CIMMYT, nhi u gi ng ngô c i ti n ã
c tr ng

n

c ta, góp ph n

a n ng su t lên g n 15,50 t /ha vào

nh ng n m 1990. Tuy nhiên, ngành s n xu t ngô n
b

c ti n nh y v t là t

u nh ng n m 1990

u

c ta th c s có nh ng

n nay, g n li n v i vi c m

r ng gi ng lai và c i thi n các bi n pháp k thu t canh tác. N m 1991, di n
tích tr ng gi ng lai ch a

n 1% trên h n 400 nghìn ha tr ng ngô, n m 2009

gi ng lai ã chi m kho ng 95% trong s 1,2 tri u ha. N m 1994, s n l

ngô Vi t Nam v

t ng

ng 1 tri u t n, n m 2000 v

N m 2013 n ng su t c ng nh s n l
v i n ng su t 44,2 t /ha, s n l
(FAO, 2014)

ng v

ng

t ng

ng 2 tri u t n.

t m c cao nh t t tr

t ng

ng

c

n nay

ng 5 tri u t n – 5,1 tri u t n

10

B ng 1.4.Tình hình s n xu t ngô Vi t Nam t n m 1961

n nay 2013

1961

Di n tích
(1000 ha)
229,2

N ng su t
(t /ha)
11,40

S n l ng
(1000 t n)
260,1

1975

267,0

10,50

280,6

1990

432,0

15,50

671,0

1995

556,8

21,30

1.184,2

2000

730,2

25,10

2.005,1

2005

1.052,6

36,00

3.787,1

2006

1.033,1

37,30

3.854,5

2007

1.067,9

38,50

4.107,5

39,70

4.530,0

N m

2008

1.125,9

2009

1.130,0

40,00

4.800,0

2010

1.200,0

41,72

5.006,8

2011

1.117,2

42,9

4.799,3

2012
2013

1.118,2
1.117,6

42,9
44,2
(Ngu n:FAO, 2014)[19]

N m 1961, n ng su t ngô n

4.803,1
5.193,5

c ta b ng 60% trung bình th gi i (11,4/ 19

t /ha). Su t g n 20 n m sau ó, trong khi n ng su t ngô th gi i t ng liên t c
thì n ng su t c a ta l i gi m, và vào n m 1979 ch còn b ng 29% so v i trung
bình th gi i (9,9/33,9 t /ha). M c d u là cây l
song do truy n th ng lúa n
huy h t ti m n ng
T n m 1980

ng th c th hai sau lúa n

c, cây ngô không

c,

c chú tr ng nên ch a phát

Vi t Nam.
n nay, n ng su t ngô n

c ta t ng nhanh liên t c v i t c

cao h n trung bình c a th gi i. N m 1980, b ng 34% so v i trung bình
th gi i (11/32 t /ha); n m 1990 b ng 42% (15,5/37 t /ha); n m 2000 b ng

11

65,5% (27,5/42 t /ha); n m 2005 b ng 75% (36/48 t /ha) và n m 2013 ã

t

80,2% (44,2/55,1 t /ha).
Cây ngô có kh n ng thích ng r ng, có th
n m và tr ng
cây ngô

n

h u h t các

a ph

c tr ng nhi u v trong

ng trong c n

c. Ti m n ng phát tri n

c ta là r t l n c v di n tích và thâm canh t ng n ng su t.

Các gi ng ngô lai có ti m n ng n ng su t cao ã và ang

c phát tri n

nh ng vùng ngô tr ng i m, vùng thâm canh, có thu l i, nh ng vùng
t t nh :

ng b ng sông H ng,

Tây Nguyên

ng b ng sông C u Long,

t n ng su t cao. Tuy nhiên,

vùng khó kh n, canh tác ch y u nh n

c tr i,

t

ông Nam B ,

các t nh mi n núi, nh ng
t x u,

u t th p thì gi ng

ngô th ph n t do chi n u th và chi m m t di n tích khá l n.
Nh v y ta có th nh n th y s t ng tr
ngô trong n

c trong nh ng n m g n ây. Tuy nhiên, s t ng tr

th hi n không

ng

u

các vùng trong c n

B ng 1.5. Tình hình s n xu t ngô
Vùng
C n

ng m nh c a ngành s n xu t

c

ng b ng sông H ng
Trung du và mi n núi phía B c
B c Trung B và duyên h i
mi n trung
Tây Nguyên
ông Nam B
ng b ng sông C u Long

ng ó l i

c:
các vùng n m 2012

Di n tích

N ng su t

(nghìn ha)

(t n/ha)

(nghìn t n)

1118,3

43,0

4803,6

86,6

46,7

404,3

466,8

36,3

1696,2

202,3

40,8

826,6

243,9

49,8

1214,3

79,3

56,2

445,3

39,4

55,2

217,5

(Ngu n: T ng c c th ng kê n m tháng 8, 2014)

S nl

ng


12

S li u b ng 1.5 cho th y khái quát tình hình s n xu t ngô c a các vùng
ngô chính c a Vi t Nam.
Vùng ngô Trung du và mi n núi phía B c có di n tích l n th nh t v i
di n tích tr ng ngô n m 2013 là 466,8 ngìn ha. Di n tích tr ng ngô
nh ng l i phân b r i rác,

ây l n

a hình ph c t p. Khí h u kh c nghi t, h n và rét

th

ng kéo dài, l

th

ng th p, n m 2013 n ng su t là 36,3 t /ha b ng 84,4% n ng su t ngô c

n

c. S n l

s nl

ng m a không phân b

u trong n m d n

n n ng su t

ng ngô c a vùng n m 2013 là 1696,2 nghìn t n, chi m 35,31%

ng c a c n

c.

Vùng Tây Nguyên có di n tích l n th hai v i di n tích tr ng ngô 243,9
nghìn ha, chi m 21,8% di n tích ngô c n

c. Tây Nguyên có n ng su t

49,8 t /ha cao h n so v i n ng su t ngô c n

t

c.

ng b ng sông C u Long là vùng có di n tích tr ng ngô nh nh ng l i
có n ng su t cao nh t trong c n

c, n m 2013 n ng su t ngô

55,2 t /ha b ng 128,37% n ng su t ngô c n

vùng này là

c.

Nh v y, chúng ta có th nh n th y ngành s n xu t ngô c a n

có nh ng b

c ti n quan tr ng trong su t h n 30 n m

di n tích và s n l

ng

c ta ã

i m i, n ng su t,

u t ng m nh trong g n 10 n m tr l i ây. Tuy

nhiên, khi so sánh v i tình hình s n xu t ngô chung c a th gi i thì ngành s n
xu t ngô Vi t Nam v n còn nhi u v n

t ra:

1. N ng su t bình quân v n th p h n th gi i r t nhi u và r t th p so v i
n ng su t thí nghi m.
2. Chi phí cho s n xu t cao nên giá thành ngô còn cao h n so v i th gi i.
3. S n l

ng ngô th p ch a áp ng

nhu c u trong n

c ang ngày

càng t ng m nh, theo con s th ng kê c a C c th ng kê, nh ng n m g n
ây, chúng ta v n ph i nh p kh u m t l
n m

ph c v cho ch n nuôi.

ng ngô khá l n 700 - 800 t n m i


13

4. Ngô ch a áp ng s c s d ng trong n
tháng

c : “Ch trong ch a

y6

u n m, Vi t Nam ã nh p kh u t i 2,33 tri u t n ngô (cao h n c n m

2013) v i kim ng ch g n 600 tri u USD”[14] .
5. Do công ngh ch bi n còn kém phát tri n nên s n ph m t ngô
n

c ta còn

n i u.

c bi t m t thách th c l n ang

c

t ra cho

ngành s n xu t ngô th gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng ó là tình
tr ng thay

i khí h u toàn c u: thiên tai, l l t, h n hán… x y ra v i m c

ngày càng nghiêm tr ng h n. Trong khi th gi i l i ang
nguy c bùng n dân s , nhu c u l
Vi t Nam, m t v n

áng

ng tr

c

ng th c ngày càng t ng cao. Riêng v i

c quan tâm và chú tr ng trong th i gian t i

ó là công tác gi ng và c i thi n các bi n pháp k thu t sao cho phù h p
nh : m t

, kho ng cách, phân bón, th i v , phòng tr sâu b nh h i và

b o qu n sau thu ho ch. (Phan Xuân Hào) [11].
1.3. Tình hình s n xu t ngô c a t nh Yên Bái.

Yên Bái là t nh mi n núi n m sâu trong n i

a, là 1 trong 13 t nh vùng

núi phía B c, n m gi a 2 vùng ông B c và Tây B c. Phía B c giáp t nh Lào
Cai, phía Nam giáp t nh Phú Th , phía

ông giáp 2 t nh Hà Giang, Tuyên

Quang và phía Tây giáp t nh S n La. Yên Bái có 9
ph , 1 th xã và 7 huy n) v i t ng s 180 xã, ph
ph

n v hành chính (1 thành
ng, th tr n (159 xã và 21

ng, th tr n); trong ó có 70 xã vùng cao và 62 xã
c

u t theo các ch

c bi t khó kh n

ng trình phát tri n kinh t - xã h i c a Nhà n

c, có

2 huy n vùng cao Tr m T u, Mù Cang Ch i ( ng bào Mông chi m trên
80%) n m trong 61 huy n nghèo,
u m i và trung

c bi t khó kh n c a c n

c a các tuy n giao thông

ng b ,

c.. Yên Bái là
ng s t,

ng

thu t H i Phòng, Hà N i lên c a kh u Lào Cai, là m t l i th trong vi c
giao l u v i các t nh b n, v i các th tr

ng l n trong và ngoài n

n m

a hình cao d n t

vùng núi phía B c, có

B c và

c i m

c ki n t o b i 3 dãy núi l n

u có h

c. Yên Bái

ông Nam lên Tây

ng ch y Tây B c –

ông


14

Nam: phía Tây có dãy Hoàng Liên S n – Pú Luông n m k p gi a sông H ng
và sông à, ti p
Ch y, phía

n là dãy núi c Con Voi n m k p gi a sông H ng và sông

ông có dãy núi á vôi n m k p gi a sông Ch y và sông Lô.

a

hình khá ph c t p nh ng có th chia thành 2 vùng l n: vùng cao và vùng
th p. Vùng cao có

cao trung bình 600 m tr lên, chi m 67,56% di n tích

toàn t nh. Vùng này dân c th a th t, có ti m n ng v
khoáng s n, có kh n ng huy
có

cao d

ng vào phát tri n kinh t - xã h i. Vùng th p

i 600 m, ch y u là

a hình

chi m 32,44 % di n tích t nhiên toàn t nh
(chi m 82,37%), còn l i là

t ai, lâm s n,

t mùn alít,

i núi th p, thung l ng b n
t Yên Bái ch y u là

t phù sa,

t glây,

t

t p trung

i. M t

1/4/2009,

dân s bình là 109 ng

i/km2,

m t s khu ô th nh thành ph Yên Bái, th xã Ngh a L và các

th tr n huy n l . Theo s li u i u tra, trên

a bàn t nh Yên Bái có t i 30 dân

t c sinh s ng, trong ó có 7 dân t c có dân s trên 10.000 ng
t 2.000 - 5.000 ng

i, 3 dân t c có t 500-2.000 ng

Kinh chi m 49,6%, ng
ng

t xám

…

Theo k t qu t ng h p s b T ng i u tra dân s và nhà
t ng dân s toàn t nh là 752.868 ng

a,

i Tày chi m 18,58%, ng

i HMông chi m 8,9% ng

i. 2 dân t c có

i. Trong ó ng

i

i Dao chi m 10,31%,

i Thái chi m 6,7%, ng

i Cao Lan chi m

1%, còn l i là các dân t c khác.
S phân b các c ng

ng dân t c trên a bàn t nh có nh ng

c tr ng sau:

+ Vùng thung l ng sông H ng chi m 41% dân s toàn t nh, trong ó:
ng

i Kinh 43%, ng

i Tày chi m 33%, ng

i Dao chi m 10%, ng

i

H'mông chi m 1,3% so v i dân s toàn vùng.
+ Vùng thung l ng sông Ch y chi m 28% dân s toàn t nh. Trong ó
ng

i Kinh chi m 43%, ng

i Tày chi m 11%, ng

i Dao chi m 13%, ng

i

Nùng chi m 7%... so v i dân s toàn vùng.
+ Vùng ba huy n phía Tây (Tr m T u, Mù Cang Ch i, V n Ch n) chi m
31% dân s toàn t nh. Trong ó: ng

i Kinh là 33%; ng

i Thái 19,2%, Tày


15

11,8%, H'mông 24,1%; ng

iM

ng 5,2% và ng

i Dao 5,1% so v i dân s

toàn vùng.
C ng

ng và các dân t c trong t nh v i nh ng truy n th ng và b n s c

riêng ã hình thành nên m t n n v n hóa r t a d ng và phong phú, có nhi u
nét

c áo, sâu s c nhân v n và nh ng truy n th ng t p quán trong lao

ng

s n xu t có nhi u b n s c dân t c.
B ng 1.6: Tình hình s n xu t ngô c a t nh Yên Bái t n m 2009 - 2013
Di n tích

N ng su t

(ha)

(t /ha)

(t n)

2009

17.416

25.97

45.229

2010

18.494

26.7

49.378

2011

24.049

31.61

74.448

2012

24.491

30.4

74.487

2013

24.556

32.02

78.636

N m

S nl

ng

(Ngu n: Niên giám th ng kê t nh Yên Bái n m 2014)[5]
Qua b ng 1.6 cho th y di n tích tr ng ngô c a t nh t ng d n qua các
n m. N m 2013 toàn t nh tr ng

c 24.556 ha t ng 7.14 ha so v i n m 2009,

ó là do trong nh ng n m g n ây UBND t nh có áp d ng c c u mùa v và
t n d ng di n tích

t t nh có s n vào s n xu t nông nghi p

t ng di n tích

tr ng ngô hàng n m lên. Trong ó cây ngô ông tr ng trên
thành v s n xu t chính c a t nh. Song do
n m trong vùng khí h u nhi t

a hình và khí h u t nh Yên Bái

i gió mùa, hi n t

ng gió l c, m a á th

xuyên x y ra vào mùa hè, mùa thu còn v mùa ông thì s
h

ng không nh

n sinh tr

t 2 lúa ã tr
ng

ng mu i làm nh

ng, phát tri n và n ng su t ngô. Ngoài ra do

a hình ph c t p có t i 79% di n tích là

i núi và núi á, vì v y vi c áp

d ng các ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t ngô còn h n ch và khó kh n.
Tuy v y, t nh ã có ch tr

ng khuy n cáo bà con nông dân s d ng nh ng

gi ng ngô lai có n ng su t cao, ch t l

ng, kh n ng ch ng ch u t t v i i u

ki n ngo i c nh b t l i vào s n xu t trong nh ng n m g n ây. Vì v y nh ng


16

n m g n ây n ng su t và s n l

ng ngô cao h n so v i nh ng n m

90, n m 2009

n n m 2013

t 25.97 t /ha

th p k

t 32.02 t /ha th p h n m c

n ng su t trung bình c a toàn qu c.
1.4 Tình hình s n xu t ngô c a huy n Mù Cang Ch i
Không còn l l m v i ng
tr ng

t t các

a ph

ngh quy t chuyên

i dân Mù Cang Ch i, hi n cây ngô ã

ng trong huy n. T ch m nh ai n y làm, k t khi có
v chuy n

i di n tích lúa n

ng kém n ng su t sang

tr ng ngô ã th c s m ra c h i thoát nghèo và làm giàu cho ng
Ch tr

ng c a Ban Th

phát tri n s n xu t nông nghi p theo h
ng trình chuy n

góp ph n
T

i di n tích lúa n

m b o an ninh l

i dân.

ng v Huy n y Mù Cang Ch i v vi c chuy n

i di n tích cây tr ng, v t nuôi nh m t o b
ch

c

c chuy n d ch m nh m trong

ng hàng hóa

ng n ng su t th p sang tr ng ngô,

ng th c, giúp ng

i dân xóa ói gi m nghèo.

ó c ng làm t ng giá tr kinh t trên m t

phong trào phát tri n ch n nuôi

c c th hóa b ng

n v di n tích, thúc

y

ng th i th c hi n có hi u qu m c tiêu

gi m t l h nghèo toàn huy n bình quân 5% m i n m. C n c vào tình hình
th c ti n, UBND huy n ã xây d ng k ho ch v vi c chuy n

lúa n
l

i di n tích

ng kém hi u qu sang tr ng ngô. Do v y di n tích n ng su t, s n

ng ngô c a huy n t ng liên t c trong nh ng n m g n ây.
B ng 1.7 Tình hình s n xu t ngô c a huy n Mù Cang Ch i
Di n tích

N ng su t

(ha)

(t /ha)

(t n)

2009

2.350

21.7

50.995

2010

2.657

25.5

67.754

2011

2.599

27.7

71.992

2012

2.982

30.7

91.547

2013

3.447

32.0

110.304

N m

S nl

ng

( Ngu n: Phòng Nông Nghi p và Phát tri n nông thôn huy n Mù Cang Ch i 2014)


17

M c dù di n tích

t nông nghi p t

ng

i nhi u song do

a hình d c,

vi c canh tác r t khó kh n, ch y u là s n xu t m t v , b i v y bài toán an
ninh l

ng th c luôn là n i tr n tr c a huy n trong nhi u n m qua. Nh ng

qua b ng s li u 1.9 ta nh n th y rõ di n tích, n ng su t, s n l

ng t ng d n

u qua các n m nh ng v i m c tiêu nâng cao hi u qu kinh t trên m t

v di n tích canh tác,

y m nh phong trào s n xu t hai v , huy n ã ch

n
o

các phòng, ban chuyên môn xây d ng k ho ch t ch c các bu i t p hu n k
thu t, cung ng gi ng, phân bón cho bà con, b
di n tích chân ru ng th p, vùng

c

u th c hi n trên nh ng

i th p và m t ph n di n tích trên

Bên c nh ó là h tr 100% gi ng ngô NK54 cho di n tích chuy n
n

i cao.
i t lúa

ng sang; h tr gi ng ngô n p, ngô t nh AG59, CP3Q, NK54 cho bà

con canh tác trên di n tích n
ói

t b a lúc giáp h t.

ng

iv

n. Góp ph n gi m áng k t l h


18

Ch
N I DUNG VÀ PH
2.1.

ng 2
NG PHÁP I U TRA

a i m i u tra và th i gian i u tra

2.1.1.

a i m i u tra
tài

c ti n hành t i xã Khao Mang, huy n Mù Cang Ch i, t nh

Yên Bái.
2.1.2. Th i gian i u tra:
B t

u t tháng 6

n tháng 9/2014

2.2 N i dung i u tra
2.2.1.

i u tra i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a xã Khao Mang,

huy n Mù Cang Ch i
- i u ki n th i ti t khí h u
- Tình hình s d ng

t s n xu t nông nghi p

- i u ki n kinh t xã h i
- C c u kinh t nông nghi p, d ch v
2.2.2. Tình hình s n xu t ngô c a xã Khao Mang, huy n Mù Cang Ch i
- Di n tích, n ng su t, s n l

ng

- C c u gi ng, n ng su t t ng gi ng.
- K thu t canh tác ngô, ph

ng th c gieo tr ng, m t

c y, k thu t

bón phân, phòng tr d ch h i.
2.2.3. i u ki n s n xu t ngô t i nông h .

- i u ki n c th 3 b n c a xã Khao Mang v các n i dung sau:
+ Di n tích, n ng su t, s n l

ng ngô.

+ C c u gi ng ngô trong v .
+Tình hình th i v
+Tình hình s d ng phân bón cho ngô.
+ Các bi n pháp bón phân và ch m sóc ngô.