Khảo nghiệm một số giống đậu tương mới trong vụ xuân hè năm 2014 tại trường đại học Nông Lâm Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

Ð I H C THÁI NGUYÊN
TR NG Ð I H C NÔNG LÂM

LÔ TH PH

KH O NGHI M M T S

NG

GI NG

UT

M I TRONG V XUÂN HÈ N M 2014 T I TR

NG
NG

I H C NƠNG LÂM THÁI NGUN

KHỐ LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Liên thơng chính quy

Chun ngành : Tr ng tr t
Khoa

: Nơng h c

Khóa h c

: 2013 - 2015

THÁI NGUYÊN - 2014

IH C


Ð I H C THÁI NGUYÊN
TR NG Ð I H C NÔNG LÂM

LÔ TH PH

KH O NGHI M M T S

NG

GI NG

UT

NG

M I TRONG V XUÂN HÈ N M 2014 T I TR

NG

I H C NƠNG LÂM THÁI NGUN

KHỐ LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Liên thông chính quy

Chun ngành : Tr ng tr t
Khoa

: Nơng h c

L p

: K9LT - TT

Khóa h c

: 2013 - 2015

Gi ng viên h

ng d n: TS. L u Th Xuy n

THÁI NGUYÊN - 2014

M CL C
Trang
U ......................................................................................... 1

Ph n 1: M
1.1.

tv n

............................................................................................... 1

1.2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................ 4
1.3. M c ích nghiên c u ............................................................................... 4
1.4. Ý ngh a c a

tài .................................................................................... 4

Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................... 5
2.1. C s khoa h c c a

tài ........................................................................ 5

2.2. Tình hình s n xu t và nghiên c u

ut

ng trong và ngoài n

c ........... 6

2.2.1. S n xu t và nghiên c u

ut

ng trên th gi i .................................... 6

2.2.2. S n xu t và nghiên c u

ut

ng trong n

Ph n 3:

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

c .................................... 12
NG PHÁP NGHIÊN C U

..................................................................................................................... 21
3.1.

it

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................. 21

3.3. Ph

ng và ph m vi nghiên c u.......................................................... 21

ng pháp b trí thí nghi m và quy trình k thu t ............................. 21

3.3.1. Ph

ng pháp b trí thí nghi m............................................................ 21

3.3.2. Quy trình k thu t............................................................................... 22
3.4. N i dung nghiên c u và các ch tiêu theo dõi ........................................ 23
3.4.1. N i dung nghiên c u .......................................................................... 23
3.4.1.1. M t s v ch tiêu sinh tr
3.4.1.2.
t i tr

ng, phát tri n......................................... 24

ánh giá s c ch ng ch u sâu h i c a các gi ng

ut

ng thí nghi m

ng H Nơng lâm Thái Nguyên ......................................................... 24

3.4.1.3. Các y u t c u thành n ng su t ........................................................ 25

3.4.2. X lý s li u ....................................................................................... 26


Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ...................................................... 27
4.1.

c i m th i ti t khí h u t i Thái Nguyên ........................................... 27

4.2. Các ch tiêu sinh tr
2014 t i tr

ng

ng phát tri n c a

ut

ng thí nghi m v xn

i h c Nơng lâm Thái Nguyên .......................................... 29

4.2.1. Th i gian t gieo
4.2.2. Th i gian gieo

n m c .................................................................. 31
n phân cành ............................................................. 33

4.2.3. Th i gian t gieo

n ra hoa t o qu ................................................... 34

4.2.4. Th i gian t gieo

n ch c xanh ......................................................... 36

4.2.5. Th i gian gieo
4.3. M t s
Tr

ng

n chín (th i gian sinh tr

c i m hình thái c a

4.3.3.

ng thí nghi m v xuân 2014 t i

i h c Nông lâm Thái Nguyên ...................................................... 38

4.3.1. S cành c p I c a
4.3.2. S

ut

ng) .................................. 36

ut

ng thí nghi m ............................................. 39

t trên thân chính c a cây
ng kính thân c a

4.3.4. Chi u cao cây c a

ut
ut

4.4. Kh n ng ch ng ch u c a

ut

ng thí nghi m .......................... 40

ng thí nghi m ........................................ 40

ng thí nghi m ............................................ 41
ut

ng thí nghi m v xuân 2014 t i tr

ng

H Nông lâm Thái Nguyên.......................................................................... 42
4.5.

ánh giá các y u t c u thành n ng su t và n ng su t c a

nghi m v xuân 2014 t i tr

ut

ng thí

ng H Nơng lâm Thái Ngun ...................... 45

Ph n 5: K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................... 47
5.1. K t lu n ................................................................................................. 47
5.2.

ngh .................................................................................................. 47

TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 48


DANH M C B NG
Trang
B ng 2.1. Tình hình s n xu t

ut

ng trên th gi i trong 5 n m g n ây

(2008-2012) .................................................................................... 7
B ng 2.2. Tình hình s n xu t

ut

ng c a M nh ng n m g n ây ............. 9

B ng 2.3. Tình hình s n xu t

ut

ng c a Brazil nh ng n m g n ây....... 10

B ng 2.4. Tình hình s n xu t

ut

ng c a Trung Qu c nh ng n m g n ây

...................................................................................................... 11
B ng 2.5. Tình hình s n xu t

ut

ng

Vi t Nam trong 5 n m g n ây

(2008-2012) .................................................................................. 13
B ng 4.1. Tình hình th i ti t, khí h u v xuân 2014 t i Thái Nguyên ........... 28
B ng 4.2. Các giai o n sinh tr
xuân 2014 t i tr
B ng 4.3. M t s
t i tr

ng

ut

ng thí nghi m v

i h c Nơng lâm Thái Ngun .................. 31

c i m hình thái c a

ut

ng thí nghi m v xn 2014

ng H Nơng lâm Thái Nguyên .......................................... 39

B ng 4.4. Tình hình sâu b nh c a
tr

ng phát tri n c a

ut

ng thí nghi m v xuân n m 2014 t i

ng H Nông lâm Thái Nguyên ............................................... 43

B ng 4.5. M t s y u t hình thành n ng su t và n ng su t c a
nghi m v xuân 2014 t i tr

ut

ng thí

ng H Nơng lâm Thái Ngun ....... 45


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
Vi t Nam là m t n

c ang phát tri n v i h n 70% s dân làm nông

nghi p, b i v y ngành nông nghi p r t quan tr ng
tn

i v i s phát tri n c a

c. K t sau cách m ng tháng Tám – 1945,

chi n tranh cung c p

l

kh c ph c h u qu sau

ng th c cho nhân dân.

ng, Nhà n

c và các

nhà khoa h c ã không ng ng nghiên c u k thu t tiên ti n và nh ng gi ng
cây tr ng m i phù h p v i i u ki n sinh thái, áp ng nhu c u c p thi t v
l

ng th c, th c ph m c a c n

nh lúa, ngơ, khoai… thì

ut

c. So v i nh ng lo i cây l

ng ch chi m m t di n tích nh (39.945 ha),

n ng su t cịn th p (5,2 t /ha). Khi nhu c u l
t

ng th c

c th o mãn thì

ng tr thành m t trong nh ng cây tr ng m i nh n trong chi n l

tri n kinh t c a

tn

c.

th c ph m ( u ph , s a

ut

ng không ch

u nành…), mà còn

d uc a

ut

ut

ih iVc a

ng c n

c s d ng làm th c n cho
c bi t là giá tr l y

i, cho gia súc cho

c ví nh “vàng m c t
là nh giá tr dinh d

ng c ng s n Vi t Nam (t p 2, tr.37) ã

c phát tri n m nh m

ngày càng quan tr ng”.

t ng ngu n

ng cho th y: h t

m cho con

t ai và tr thành m t lo i hàng xu t kh u ch l c
i v i ng

i dân tr c ti p s n xu t thì cây

t.” S d

ut

ut

ng

ng có v trí quan tr ng nh v y

ng c a nó.

Qua phân tích sinh hóa thành ph n sinh hóa dinh d
t

c phát

ng r t cao.

Trong v n ki n
ghi: “

u

c s d ng nh m t lo i

gia súc s d ng trong công nghi p ch bi n bánh k o…

ng

ng th c chính

ut

ng có hàm l

u

ng protein khá cao (38-40%), cao

g p 2-3 l n nh h t ng c c, lúa m ch, lúa mì…
cung c p protein hồn ch nh vì có m t l

ng c a cây

ut

ng

c coi là ngu n

ng áng k các amino axit c n thi t


2

v i c th con ng

i. Protein c a

ut

ch t t t nh t trong s protein th c v t,

ng có giá tr dinh d
c bi t protein c a

ng và ph m

ut

ng khơng

ch a Cholesteron. Gi i thích v s gia t ng Cholesteron, tác gi Erdman cho
bi t: Protein t
ut

ut

ng có tính ch t khác v i protein th c v t. Khi dùng b t

ng m t lo i Amino axit có trong máu b nh nhân có tên là arginine ã

t ng lên. Arginine chính là ti n thân c a oxit nitric–h p ch t giúp giãn n
m ch máu và giúp ng n ng a các b nh v tim m ch. Protein
có d ng c a axit Uric (m t lo i axit gây b nh Gus
ut

ng r t t t v i s c kh e c a con ng
Hàm l

ng lipit c a

axit béo không no nh

ut

và cân

béo cao h n các lo i

i). Do v y, protein

ng c ng khá cao (8-20%), có ch a t l

axit pamitic… có giá tr dinh d

i trong h t
u

ng khơng

i.

Cazein có vai trị quan tr ng trong s sinh tr
m t

ng

ut

ut

ut

ng có hàm l

c s d ng

trong các b a ân hàng ngày có tác d ng r t t t cho s c kh e,
tránh các b nh v tim m ch. Ngoài ra t ng h t

ng axit

cung c p d u th c v t.

Theo khuy n cáo c a b Y t , s d ng d u th c v t thay cho m

lo i Enzim, Vitamin khác nhau nh

ng

ng và phát tri n c a tr em có

ng. H t

khác nên

ng cao. L

ut

ng v t

c bi t phòng

ng còn t p trung nhi u

B1, B2, A, E… và nhi u lo i mu i

khoáng nh Ca, Fe, Mg, K, N…
T h t
b ng các ph
nh

ut

ng có th ch bi n ra nhi u lo i s n ph m khác nhau

ng pháp c truy n và hi n

u nhành,

id

i d ng khô, t

u ph … Do giá thành th p và s n có, d u

i, lên men,…
ut

ng là m t

lo i d u th c v t quan tr ng nh t dùng trong s n xu t công nghi p. Hi n nay
ut
t ng l

ng là cây tr ng

ng

u v cung c p nguyên li u ép d u, chi m 50%

ng d u th c v t. Ngoài ra trong thân lá

protein nh (8-15%)
phân xanh c i t o

ut

ng ch a hàm l

ng

c dùng làm th c n trong ch n nuôi và làm ngu n

t r t t t. B t bã

ut

ng sau khi ép l y d u có th dùng


3

làm nguyên li u ch bi n th c n tinh gi u
ut

ng nói riêng và cây âu

m

ch n ni.

c bi t cây

a nói chung cịn có kh n ng

b ng hai con

ng (hút NO3 t

s n). Nh ho t

ng c a vi khu n Rhizobium c ng sinh trên r cây h

ut
t

ng n sâu, phân nhánh nhi u làm cho

ng cịn có tác d ng c i t o
M c dù có th tr
ut

t n

l

ng và i u ki n thu n l i

c tr ng kho ng 2000 ha

ut

ng 300 nghìn t n. Tuy v y, s n l

t

m khí tr i qua n t
u, r

t t i x p, do ó tr ng cây

u

c. M i n m c n

m r ng di n tích tr ng

c ta v n nh p kh u kho ng m t tri u

ng. Theo ơng Nguy n Trí Ng c, C c tr

d ng trong n

nh

t, t ng n ng su t cây tr ng v sau.

ng, song hi n nay, m i n m n
ut

c n

t qua r và c

ng hóa nit

n C c tr ng tr t,

ng (ch y u trong v

n nay

ông), v i s n

ng này m i áp ng 25% nhu c u s

c v n nh p kh u g n 1 tri u t n h t

u

ng, nhu c u s d ng bình qn t ng 10%/ n m. Qua tính tốn cho th y

tr ng

ut

ng có lãi su t cao h n tr ng lúa, th i gian tr ng c ng ng n h n,

làm t ng hi u qu kinh t . Giá
h u h t các t nh phía b c
n m di n tích tr ng
tr ng

ut

u

ut

ut
a

ng trên th tr

ut

ng khá n

nh, vì v y

ng vào c c u rau màu ch l c. M i

ng bình quân t ng 7-10%. Tuy nhiên n ng su t

ng ch a cao (12 t /ha) so v i n ng su t bình quân trên th gi i

()23,3 t /ha), [16]. Có nhi u nguyên nhân làm cho n ng su t s n xu t
t

ng

u

Vi t Nam ch a cao nh : Gi ng, k thu t tr ng tr t, nguyên nhân

khách quan… Tuy nhiên nguyên nhân quan tr ng nh t là y u t gi ng, i u
ó ịi h i các nhà ch n t o gi ng c n tìm ra nh ng gi ng

u t

ng m i

n ng su t cao, ph m ch t t t, phù h p v i i u ki n sinh thái và k thu t tr ng
tr c a n

c ta.

Xu t phát t quan iêm ó chúng tơi ti n hành nghiên c u
Kh o nghi m m t s gi ng
tr

ng

ut

tài: ”

ng m i trong v xuân hè n m 2014 t i

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”.


4

1.2. M c tiêu nghiên c u
Tìm gi ng

ut

ng có n ng su t, ph m ch t cao và kh n ng ch ng

ch u t t trong i u ki n s n xu t v xuân 2014 t i tr
Nguyên

ng

H Nông lâm Thái

gi i thi u cho s n xu t.

1.3. M c ích nghiên c u
-

ánh giá kh n ng sinh tr

kh n ng cho n ng su t c a các gi ng

ng, phát tri n, kh n ng ch ng ch u và
ut

- Tìm hi u m t s ch tiêu sinh lý c a
1.4. Ý ngh a c a

ng tham gia thí nghi m.
ut

ng thí nghi m.

tài

Trong h c t p và nghiên c u khoa h c, th c hi n
viên em ki n th c ã

c trang b trên gi ng

tài giúp cho sinh

ng áp d ng vào th c ti n,

ng th i làm quan v i công tác nghiên c u và rèn luy n k n ng th c t .
Ti n hành th c hi n

tài là b

c

u trang b cho sinh viên ý th c

c l p,

t ch u trách nhi m trong l nh v c nghiên c u khoa h c.
tài có ý ngh a trong th c ti n, góp ph n b sunh nh ng gi ng m i
có n ng su t cao, ph m ch t t t, thích h p v i t ng i u ki n sinh thái c th ,
xác

nh kh n ng c a gi ng trong s n xu t.


5

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a

tài

Trong quá trình s n xu t nơng nghi p có nhi u y u t quy t
n ng su t và ch t l

ng s n ph m tr ng tr t nh :

nh

t ai, phân bón, n

n
c và

y u t gi ng, nh ng y u t nào là quan tr ng nh t.
T xa x a ơng cha ta ã có câu: “T t gi ng, t t má, t t lúa” hay “C
công không b ng gi ng t t”. Và cho

n nay trong s n xu t thì “Gi ng là ti n

, th c n là c s ”. Th c t cho th y khi s d ng gi ng có ph m ch t t t,
thích nghi v i i u ki n sinh thái c th có nh h
sinh tr

ng r t t t

n quá trình

ng và phát tri n c a cây tr ng. S d ng gi ng t t là bi n pháp r ti n

nh t

n ng su t cây tr ng t ng rõ r t. Không nh ng v y gi ng t t còn mang

l i hi u qu kinh t cho ngành tr ng tr t vì
phí s n xu t, gi m ô nhi m môi tr
h t gi ng bình th
(Nguy n

cL

Ngày nay,
gi ng

t n cơng ch m sóc, go m chi

ng. Thay h t gi ng có ph m ch t cao cho

ng ã làm cho n ng su t t ng

c 15-20% s n l

ng và cs, 1999)[6].
th o mãn nhu c u nhi u m t c a con ng

i, vi c ch n

u d a trên c s di tuy n và di truy n t bào cahats. Trên c s lý

thuy t nhi m s c th v s hình thành và c u trúc gen, ng
hàng lo t các bi n pháp ch n gi ng hi n

i: Gây

h c v cho nghiên c u và s n xu t

t p, do ó c n ph i nghiên c u các ph

a ra

nh ph m ch t t

i trà. Tuy nhiên các gi ng m i khi

s d ng liên t c qua m t th i gian s d n

i gi ng m i liên t c.

i ta ã

t bi n, lai taojm dung h p

t bào,… nh m t o ra gi ng m i có n ng xu t cao và n

và thay

ng

c

n tình tr ng thối hóa ho c l n

ng pháp, k thu t s n xu t h t gi ng


6

M t gi ng mu n

a ra ngoài s n xu t khâu kh o nghi m, ánh gái và

tuy n ch n khơng th thi u. V i tính c p thi t c a
c a công tác gi ng,

tài và vai trò quan tr ng

ng th i giúp b n thân tìm hi u sâu s c h n v công tác

gi ng cây tr ng, tôi c n ê tài: “Kh o nghi m m t s gi ng
trong v xuân hè 2014 t i tr

ng

ut
( ut

ng m i

i h c Nơng Lâm Thái Ngun”.

2.2. Tình hình s n xu t và nghiên c u
2.2.1. S n xu t và nghiên c u

ut

ut

ut

ng trong và ngoài n

c

ng trên th gi i

ng là cây tr ng quan tr ng trong 8 lo i cây l y d u trên th gi i

ng, bông, l c, h

cung c p th c ph m,

ng d

ut

công nghi p ch bi n y, d

ng, c i d u, lanh, d a và c ). Ngồi giá tr

ng cịn có tác d ng c i t o
c… M c khác tr ng

ut

t, là ngun li u cho
ng cịn có th k t h p

xen canh, luân canh g i v v i nhi u lo i cây tr ng khác nên làm t ng giá tr
kinh t trên m t

n v di n tích. Do th y

c giá tr c a cây

nay nhi u qu c gai trên th gi i ã thúc
tích s n xu t
tr ng
ut

u t

ng, làm cho cây

ng sau lúa mì, lúa n

ut

ng, hi n

y vi c phát tri n và m r ng di n
u t

ng tr thành cây tr ng quan

c, ngơ. Trên th gi i có kho ng 78 n

ng, trong ó ch y u t p trun ch y u là

c tr ng

Châu M (73,03%) và Châu

Á (23,15%).
B ng các bi n pháp lai t o, ch n l c, gây
gi ng

ut

t bi n… hi n nay t p oàn

ng ã tr nên phong phú, có n ng su t cao, ph m ch t t t, thích

h p cho t ng cùng sinh thái và các mùa v gieo tr ng khác nhau. Hi n nay
cây

ut

các lo i

ng là cây tr ng só di n tích, n ng su t và s n l
u

. Di n tích tr ng

ut

ng tính

ng l n nh t trong

n n m 2005

ha, n ng su t bình quân là 22,928 t /ha và t ng s n l

t 91.386.621

ng thu

209.531.558 t n. Nh ng n m g n ây di n tichsm n ng su t và s n l
t

ng trên th gi i không ng ng t ng, c th

c là
ng

c th hi n qua b ng 2.2.

u


7

B ng 2.1. Tình hình s n xu t

ut

ng trên th gi i

trong 5 n m g n ây (2008-2012)

Di n tích

N ng su t

(Tri u ha)

(t /ha)

(Tri u t n)

2008

96,4

23,9

231,2

2009

99,3

22,4

223,4

2010

102,6

25,8

265,2

2011

103,6

25,3

262,3

2012

104,9

23,0

241,8

N m

S nl

ng

(Ngu n: Faostat database Resulte, 2013)
:
: Trong nh ng n m g n ây di n tích tr ng
.

/ha).
- S n l ng: S n l ng u t ng trong nh ng n m g n ây t ng i
n nh có s bi n ng nh ng bi n ng khơng áng k . Trong vịng 6 n m
t n m 2008 – 2012 s n l ng u t ng t ng 50,7 tri u t n, t ng
ng v i
23,63% N m 2010, s n l ng u t ng t l n nh t 265,25 tri u t n, và n
n m 2011 và 2012 s n l ng u t ng gi m 23,41 tri u t n, t ng
ng
v i 8,83%. S d trong nh ng n m t n m 2005 n n m 2010 s n l ng
tr ng u t ng t ng nhanh n nh v y là do di n tích tr ng u t ng trong
nh ng n m g n ây c ng t ng lên và do ng i tr ng u t ng ã ng d ng
các ti n b khoa h c k thu t tiên ti n
ph c v s n xu t. Nh ng n n m
2011 và 2012 s n l ng u t ng gi m m c dù di n tích tr ng u t ng


8

v n t ng là do th i ti t khí h u khơng thu n l i, th ng xuyên x y ra thiên tai
h n hán.
Theo d oán trong th i gian t i t c
phát tri n u t ng trên th
gi i s ch m h n so v i các n m tr
chuyên gia
t

c. K t qu nghiên c u c a trên 200

các nghành khác nhau thu c công ty Elanco và hi p h i

u

ng M cho th y r ng kho ng h n 20 n m n a trung bình hàng n m nhu

c uv s nl

ng

ut

ng t ng 4%/n m. Trong t

ng lai v i s tr giúp c a

công ngh sinh h c, di truy n phân t , nghiên c u v cây tr ng nói chung và
cây

ut

ng nói riêng s thu

c nhi u k t qu t t. Công ngh sinh h c là

m t trong nh ng y u t quan tr ng

c i ti n ch t l

ng h t

ut

ng và

kh n ng ch ng ch u c a cây.
Trên th gi i có r t nhi u qu c gia tr ng
ut
S nl

ut

ng tuy nhiên s n xu t

ng t p trung ch y u

4n

ng

c này chi m 90 -95% s n l

ut

ng c a 4 n

c: M , Brazil, Achentina và Trung Qu c.
ng

ut

ng c a

toàn th gi i.
Th k 18 cây

ut

ng m i b t

u

thích nghi cao v i i u ki n th i ti t, khí h u,
tri n nhanh và M tr thành m t trong nh ng n
u th gi i c v di n tích l n s n l
v s n xu t

ut

ut

M nh ng do có s

t ai mà cây
c s n xu t

ut
ut

ng. Hi n nay M là qu c gia

ng chi m 45% di n tích, 55% s n l

gi i. Tình hình s n xu t
qua b ng 2.2.

c tr ng

ng

ut

ng phát
ng
ng

ng
u

ng th

ng c a M trong nh ng n m g n ây th hi n


9

B ng 2.2. Tình hình s n xu t
Ch tiêu

ut

ng c a M nh ng n m g n ây

Di n tích

N ng su t

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

2007

30,56

23,14

70,71

2008

31,39

29,68

93,14

2009

30,91

29,58

91,41

2010

31,00

29,22

90,61

N m

S nl

ng

(Ngu n: FAOSTAT , 2012) [20].
:
.

-

/ha cao
/ha.

-

.
Nh v y, n m 2008 là n m
di n tích, n ng su t và s n l
ph m quan tr ng

t cao nh t trong nh ng n m g n ây c v

ng. Cây

ut

ng là m t trong n m cây th c

M , công ngh sinh h c ang t p trung vào cây

ut

ng,

theo s li u th ng kê c a B Nông nghi p M n m 2008 di n tích tr ng cây
ut

ng chuy n gen t i M chi m 92% trong t ng di n tích tr ng

trên c n

c.

ut

ng

c coi là m t hàng chi n l

ut

ng

c trong xu t kh u c a


10

M . Vì v y v n
ut

t ng n ng su t luôn

ng m i

nh ng

c ra

i nh công ngh

c tính mà con ng
ng th hai

và s n l

ng

ut

Châu M và c ng

u. Nhi u gi ng

t bi n, lai t o, ch n l c mang

ng th hai trên th gi i v di n tích

ng là Brazil. Tình hình s n xu t

ut

ng c a Brazil

c th hi n qua b ng 2.3.

B ng 2.3. Tình hình s n xu t

N m

t lên hàng

i mong mu n.

trong nh ng n m g n ây

Ch tiêu

c

ut

ng c a Brazil nh ng n m g n ây

Di n tích

N ng su t

S nl

ng

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

2007

20,64

28,20

58,20

2008

21,27

28,17

59,92

2009

21,76

26,18

56,96

2010

23,29

29,42

68,52

(Ngu n: FAO STAT,2012) [14]
Brazil là n
n

c m i

ng vào hàng ng s n xu t

u t

ng nh ng là

c có tri n v ng. Nhìn vào b ng 2.3 ta th y s n xu t

ut

ng c a n

này c ng không ng ng t ng lên qua các n m
hàng ng các n
Brazil
ut

c s n xu t

u t

a Brazil lên

c

ng th 2 trong

ng l n c a th gi i.N m 2010 là n m

t cao nh t k c v n ng su t, di n tích và s n l

ng. Di n tích tr ng

ng n m 2010 là 23,29 tri u ha t ng h n so v i n m 2009 là 1,53 tri u

ha, n ng su t bình quân n m 2010 là 29,42 t /ha t ng 3,24 t /ha so v i n m
2009

t 26,18 t /ha, s n l

ng c ng t ng m nh so v i n m 2009.

ng th 3 sau M và Brazil v s n xu t và xu t kh u
Achentina. T i qu c gia này
m . Chính ph n

ut

ng th

ng

ut

ng là

c luân canh v i cây lúa

c này ã có chính sách h tr cho vi c phát tri n cây

u


11

t

ng do ó mà cây

3 v s n xu t

ut

ut

ng phát tri n khá m nh

ng

ut

c chi n tranh th gi i th gi i th 2 Trung Qu c là n

gi i v s n xu t
tích, 90% s n l
tích, s n l
l

c này lên x p th

ng l n trên th gi i.

Trung Qu c là có di n tích, n ng su t, s n l
Tr

an

ng

ut

ng c v di n tích, n ng su t, s n l

ng), hi n nay Trung Qu c

ng l n nh t.

c

ng

ng (63% di n

ng th t v n ng su t, di n

ng. Nhìn chung trong nh ng n m g n ây di n tích, n ng su t, s n

ut

ng Trung Qu c có s bi n

Tuy s n xu t

ut

ng không ng ng.

ng c a Trung Qu c còn

ng sau M , Brazil và

Achentina nh ng ây v n là n

c có di n tích, n ng su t và s n l

t

ng

ng l n nh t Châu Á. S n l

15,60 tri u t n sau ó gi m d n
xu t

ut

ng

nhu c u trong n
ut

u th

ut

ng

ng

t cao nh t vào n m 2007 là

n n m 2010 ch còn

ng s 1 Châu Á, tuy nhiên s n l

t 15,08 tri u t n. S n

ng v n ch a áp ng

c. Hàng n m Trung Qu c v n ph i nh p kh u m t l

ng t Châu M . Trung Qu c là n

c ph i nh p

ut

Ch tiêu

ut

ng l n th 2

ng c a Trung Qu c nh ng n m g n ây

N m

Di n tích
(tri u ha)

N ng su t
(t /ha)

S n l ng
(tri u t n)

2007

8,90

17,53

15,60

2008

9,13

17,03

15,55

2009

9,19

16,30

14,98

2010

8,52

17,71

15,08

(Ngu n: FAOSTAT, 2012) [14]

c

ng l n

trên th gi i.
B ng 2.4. Tình hình s n xu t

u

12

Khoa h c k thu t ngày càng phát tri n ã góp ph n t o ra nh ng gi ng
ut

ng m i mang nh ng

c tính m i nh n ng su t cao, ph m ch t t t,

kh n ng thích ng r ng áp ng
là b

c nhu c u s n xu t c a ng

c i m i cho công tác nghiên c u hi n

i dân.

ây

i chính vì v y c n có các bi n

pháp h p lý gi a vi c ch n t o gi ng v i các bi n pháp thâm canh nh m phát
huy h t

c ti m n ng c a gi ng.

Công tác ch n t gi ng

m ts v n

ut

ng c a th gi i ch y u t p trung cào

sau:

- Nh p n i gi ng sau

b i d c cho thích nghi v i t ng vùng sinh thái

- Thu nh p ngu n v t i u sau ó lai t o ch n l c ra nh ng dòng, gi ng
t t ph c v cho s n xu t.
- Kh o nghi m các gi ng
thích ng các gi ng

vùng sinh thái khác nhau, tìm ra kh n ng

các vùng sinh thái ó.

- Dùng các tác nhân v t lý, hóa h c, gây
m i có nhi u

c i m t t.

- Xác
l

t bi n t o ra nh ng gi ng

nh

a bàn s n xu t

ut

ng trên th gi i và các n

c có s n

ng cao.

2.2.2. S n xu t và nghiên c u
Cây

ut

ng

c tr ng

ut

ng trong n

c

Vi t Nam t lâu

i và chi m m t v trí

qua tr ng trong s n xu t nơng nghi p, song n ng xu t
cịn th p s v i th gi i. Tr

ut

ng trong n

c

c n m 1945, di n tích tr ng

ut

ng c a n

c

ta cịn ít (32.200 ha), n ng su t th p (4,1 t /ha). Sau khi

tn

c giành

c

l p, nhu c u l

ng th c, th c ph m c a con ng

i ngày càng t ng ã

ih i

ta ph i thay

i c c u cây tr ng, thay vào ó là nh ng cây tr ng có giá tr

kinh t cao

ng th i áp ng

này, cây

ut

ng

c bi t

c nhu c u nhi u m t c a con ng
c chú tr ng, di n tích tr ng cây

i. Lúc
ut

ng

13

t ng lên 39.954 ha và n ng su t

t 5,2 t /ha, s n xu t

tt

ng vào th i k

này nh m 3 m c ích:
- Gi i quy t v n

Protein cho ng

i và gia súc

- Xu t kh u
- C i t o ât
n n m 1997 t ng di n tích tr ng
ha, n ng su t

ut

ng c a c n

c là 130.000

t 10,38 t /ha (s li u Internet). Trong nh ng n m g n ây

di n tích, n ng su t và s n l
xu t

ut

ng

ut

ng trong 5 n m g n ây
B ng 2.5. Tình hình s n xu t

ng khơn ng ng t ng. Tình hình s n
c th hi n c th qua b ng 2.5.
ut

ng Vi t Nam trong

5 n m g n ây (2008-2012)
Di n tích

N ng su t

(Nghìn ha)

(t /ha)

(Nghìn t n)

2008

192,100

13,930

267,600

2010

147,000

14,639

215,200

2011

197,800

15,096

298,600

2012

181,390

14,694

266,538

2013

120,751

15,517

175,295

N m

S nl

ng

(Ngu n: S li u th ng kê c a FAO n m 2014)
Qua b ng 2.5 cho th y: Di n tích và n ng su t
n n m 2012 t ng áng k . N m 2008 di n tích
192.100 nghìn ha, s n l
di n tích và s n l

ng

ng
ut

ut

ut

ng t n m 2008
ng c a n

c ta có

t 267,600 nghìn t n. Qua 5 n m 2008-2012
ng t ng d n và cao nh t vào n m 2012, v i di n

tích 120.751 nghìn ha, n ng su t 15,517 t /ha và s n l
t n. Song di n tích

ut

ng

t 175.295 nghìn

ng cón có h n, n ng su t th p (13 t /ha) so v i

n ng su t bình quân trên th gi i (23,3 t /ha). Nguyên nhân là do ch a có
gi ng t t và bi n pháp k thu t thích h p trong i u ki n s n xu t th c t .


14

i u ó

i h i chúng ta ph i

n ng su t

Tr

ut

u t nghiên c u nhi u h n, nh m nâng cao

ng và hi u qu kinh t trên m t

c các m ng tháng Tám, nhu c u

ch , ch y u ta còn lo
vai trò c a cây

ut

mb ov l
ng

n v di n tích.

ut

ng c a n

ng th c. Ch khi

tn

i v i n n nông nghi p c a n

c ta còn h n

c th ng nh t thì
c ta m i

c

y

m nh. Nh n rõ vai trò c a vi c nghiên c u, t o gi ng m i có n ng su t cao,
nâng cao hi u qu tr ng tr t, sau cách m ng tháng Tám n
c các tr i nghiên c u
nh :

nh T

1965 tr i
ph

u

ut

ng nói riêng

các t nh

ng, Mai Nham, Th t Khê, Phú Nhung. Trong nh ng n m 1957u

nh T

ng ã ti n hành thí nghi m 52 gi ng

ng và m t s gi ng

k t qu

nói chung và

c ta xây d ng

ã t o ra

c hai gi ng t t

ông

a vào s n xu t

ơng

i trà.
Trung Qu c thích h p

mi n B c.

- Gi ng V74, gi ng g c là gi ng Cáp Qu
cho s n xu t v

a

nh p n i (ch y u gi ng nh p t Trung Qu c),

- Gi ng V70, gi ng g c là gi ng Hoa Tuy n
cho s n xu t v

u

a

Trung Qu c thích h p

Mi n B c.

mi n Nam ã ti n hành thu th p t p oàn gi ng

ut

ng nh p n t

nh ng n m 1961-1972. B n trung tâm: Eakmat ( aklak), H ng L c, Long
Khánh (

ng Nai), v i các gi ng nh p t Hoa K , Thái Lan… ã ch n ra

nh ng gi ng t t

a ra s n xu t nh :

- Gi ng Sandumaria, ngu n g c t

Brazil, thích h p cho vùng cao

nguyên Nam Trung B .
Các dòng do vi n kh o c u Sài Gịn tuy n ch n nh : V67-8, PS67-25,
PS67-31 có th i gian sinh tr

ng trung bình (100-108 ngày), ít b

nh h

ng

c a chu k chi u sáng.
Nguy n Th Út (1996)[9] ã nghiên c u t p oàn gi ng
n i

ut

ng nh p

ch n gi ng có n ng su t cao và ph m ch t t t, bao g m 541 m u gi ng


15

t 26 n

c, thu c 4 châu l c (Châu Á, Cahau M , Châu Âu, Châu Phi). Trong

nh ng n m 1993-1995, các thí nghi m
ngồi ra cịn
K t qu

cl pl i

v hè và v

ã phân l p và

ã ch n ra

xu t h

c ti n hành trong v xn là chính,
ơng t i V n i n-Thanh Trì-Hà N i.

ng ch n gi ng theo ngu n g c xu t s và

c:

- 128 m u gi ng h t to (kh i l

ng 1000 h t t 191-260g), là các gi ng

có ngu n g c t Nh t B n và Trung Qu c.
- 40 m u gi ng có hàm l

ng protein cao (40-50,8%), là các gi ng

nh p t Nga và Trung Qu c.
- 30 m u gi ng có hàm l

ng d u cao (24-31,3%), là các gi ng

c

nh p t Nga và M .
- 32 gi ng có kh i l

ng h t trên cây cao (22-30g)

T nh ng n m 1980 tr l i ây các c s nghiên c u khoa h c ã t p
trung i sâu vào 2 h
t

ng c b n trong s n xu t

u

nói chung và cây

u

ng nói riêng, ó là:
- Ch n t o gi ng thích h p cho t ng vùng sinh thái, v i t ng mùa v

khác nhau có n ng su t, ph m ch t t t.
-

a cây

tr ng tr t

ut

c canh hóa

ng vào h th ng tr ng tr t, nh m c i ti n h th ng
các vùng và c i t o vùng

Xu t phát t nh ng m c tiêu trên, nhi m v
gi ng

ut

t b thối hóa.
t ra cho cơng tác ch n

ng là thu th p ánh giá ngu n gen nh m b o t n tài nguyên di

truy n và tuy n ch n nhanh chóng các gi ng thích h p ph c v k p th i cho
s n xu t.
Trong nh ng n m 1986-1990, nhi u dòng gi ng
kh o sát
ph
35 n

u t

ng ã

Vi n Di truy n Nông nghi p Vi t Nam, trong ó có 2000 dòng

ng còn l i là các dòng nh p n i. Các dịng gi ng ngày có ngu n g c t
c khác nhau, nhi u nh t là t Trung tâm Rau-

u Châu Á (AVRDC)

c
a


16

ài Loan và Vi n Nông nghi p Nhi t

i Qu c t IITA

Nigeria. Qua kh o

sát và ánh giá, các c quan nghiên c u khoa h c ã phân l p
các dịng có gen q khác nhau v các tính tr ng s l
gi ng có th i gian sinh tr

ng c c ng n, d

c hàng laotj

ng và ch t l

ng. Các

i 65 ngày nh : Shiro, Tainai, IS,

K5376, Norodia, K677, Ortario.
Các dịng có s qu trên cây và s h t trên cây nhi u nh : JS-200,
AGS-1, Viliam. Các dịng khơng ph n ng v i
20, DT36161.
t o gi ng

ây là nh ng ngu n gen quý

ph c v cho công tác ch n và

Vi t Nam.

T nh ng n m 1985 tr l i ây,
gi ng và k thu t thâm canh phát tri n
t ph p

dài ngày g m: AGS79, IG-

tài c p nhà n
u

”, thu c ch

c 11 c quan nghiên c u trong c n

khoa h c k thu t tham gia. B ng các ph
tác nhân v t lý, hóa h c

c v “Ch n t o
ng trình KN01 ã

c cùng hàng tr n cán b

ng pháp khác nhau nh dùng các

x lý ã t o ra các dòng

t bi n có giá tr trong

cơng tác ch n t o gi ng nh : M103, AK05, VX92, DT84, DT80, HL92.
Trong ó:
- VX126 do s lý
ng n h n gi ng kh i
- DT83

t bi n t gi ng VX93, có th i gian sinh tr

u.

t bi n t các gi ng c c chùm có n ng suát cao

h i

t

su t

t 14-27 t /ha.

i núi b c màu, th i gian sinh tr

- Gi ng DT84

ng

c ch n b ng ph

v hè, thích

ng trung bình là 90 ngày, n ng

ng pháp x lý

t bi n trên dòng

lai 8-33 (DT84 x H4) b ng tia gama. DT84 là gi ng ng n ngày có kh n ng
thích ng r ng, ti m n ng n ng su t cao, ch ng ch u sâu b nh khá, ch t l
h t gi ng t t và d

gi ng

ng


17

- M103

c x lý

t bi n t gi ng V70 b ng Etylen Imin 0,01%, là

gi ng thích h p cho v hè, n ng su t h t 17 t /ha, th i gian sinh tr

ng ng n

(kho ng 85 ngày), có kh n ng ch ng ch u sâu b nh.
Các tác gi Ngơ
ut

ng DT80

cD

ng, Tr n

ình Long và cs [3] ã

a gi ng

c ch n l c t c p lai V74 x Vàng M c Châu, có u i m

h t to, n ng su t cao thích h p cho v xuân và v hè thu cho vùng trung du
mi n núi.
Ngoài ra Trung tâm nghiên c u

u

Vi n Khoa h c k thu t Vi t

Nam k t h p v i các chuyên gia Nh t ti n hành ch
a ph
n

ng, k t qu

ã thu

ng trình thu th p gi ng

c hàng tr ng gi ng kh p trên m i mi n c a

t

c.
Theo tác gi Nguy n Th Bình (1990)[1] ã nghiên c u ánh giá t p
oàn gi ng

ut

ng mi n B c v kh n ng ch ng ch u b nh g s t t n m

1986-1989, g m 897 m u gi ng
trong n
b nh

ut

ng có ngu n g c t các dòng, gi ng

c và nh p n i. K t qu thu

c các dòng gi ng nh p n i kháng

có ngu n g c t Châu Á (nh t là

ki n ch n gi ng

ài Loan), r t thích h p v i i u

Vi t Nam.

Nguy n T n Hinh (1990)[7] khi nghiên c u s khác bi t di truy n
ut

ng cho bi t: th i gian sinh tr

nh t, ti p
t

n là kh i l

ng nghiên c u ã

và có th

ng c a

ut

ng có vai trị quan tr ng

ng 1000 h t và s qu ch c/cây. Các gi ng

u

c tác gi i x p vào 11 nhóm khác bi t v m t di tuy n

ng d ng ch n t o gi ng

ut

ng v n ng su t h t và m t s tính

tr ng khác.

t

Theo Nguy n Th Vân (1996)[10] khi so sánh m t s dòng gi ng

u

ng m i ch n l c cho th y dịng D173 (ng n g c B mơn di truy n tr

ng

H Nông nghi p I Hà N i) và dòng D169 (ngu n g c Vi n cây l
th c ph m) có tri n v ng v n ng su t,

ng th c

c bi t là gi ng D173 có kh n ng


18

kháng sâu b nh r t t t. B ng ph
Long và cs (1992)[5] ch n t o

ng pháp “Ch n t o ph h ”, Tr n

c gi ng Vi t Xô 9-2 (VX92) và cho phép

khu v c hóa VX92. Các gi ng

ut

ng

u cho hàm l

ng protein t

i cao, kh n ng ch ng ch u t trung bình khá, th i gian sinh tr
Theo V

c Chính (1995)[2] khi nghiên c u t p oàn

phân l p các ch tiêu thành 3 nhóm theo m c
su t. Nhóm I g m 18 ch tiêu không t
Th i gian sinh tr
t

ình

ng ng n.
ut

ng ã

quan h c a chúng v i n ng

ng quan ch t ch v i n ng su t nh :

ng, chi u cao cây,… Nhóm th II g m 15 ch tiêu có

ng quan ch t ch v i n ng su t nh : S qu /cây, t l qu ch c, s

mang qu , di n tích lá, kh i l
tiêu t

t

ng v t ch t khi tích l y. Nhóm th III có 5 ch

ng quan ng ch v i n ng su t: T l qu 1 h t, t l qu lép, t l nhi m

virus, t l b nh
hình cây
kh i l

ng

ut

m lá, t l sâu

c qu . Trên c s

ó tác gi

ã

a ra mơ

ng có n ng su t cao là: S qu /cây nhi u/ t l qu ch c cao,

ng 1000 h t l n, t l qu có 2-3 h t cao, di n tích lá th i k qu m y

cao, kh i l

ng t

i th i k hoa r và ch c xanh cao, s n t s n trên cây

nhi u.
Hi n nay có m t s ch

ng trình h p tác gi a b Nơng nghi p và

ICRISAT có nhi u c quan nh : Vi n Khoa h c k thu t Nông nghi p Vi t
Nam, Vi n cây L
Châu Á, các tr

ng th c, Trung tâm Nghiên c u và Phát tri n Rau-Màu

ng

i h c Nông nghi p cùng các c quan nghiên c u khoa

h c khác ã t p trung nghiên c u ch n t o gi ng t các ngu n v t li u trong
n

c, nh p n i và gây
Vi t Nam có 4188 l

t bi n. K t qu cơng tác nghiên c u, ch n t o gi ng
t m u gi ng

c kh o s t. Trong giai o n 1996-

2000, ch y u t i Vi n KHoa h c K thu t Nông nghi p Vi t Nam (Trung
tâm gi ng cây tr ng Vi t Xô 3041 m u và Trung tâm nghiên c u
m u). Trong ó 1147 m u gi ng

các c s nghiên c u khác.

u

325


19

Theo Mai Quang Vinh, Ngô Ph
hi u qu s d ng
truy n ã

t

ng Th nh (2004)[11]

các t nh phía b c, trong công tác nghiên c u Vi n Di

t ra nhi m v t o ra gi ng

tiêu chu n: Th i gian sinh tr

ut

ông

t 1,8-

ng h t t t, có kh n ng ch ng ch u

sâu b nh, ch ng nóng, l nh khá cao. Theo h
c

ng c c ng n ngày v i các ch

ng t 70-80 ngày, n ng su t v

2,5 t n/ha (50-80kg/sào), h t vàng, ch t l
ã

nâng cao

a ra kh o nghi m qu c gia t v

ng này gi ng

ut

ng DT99

ơng 1998. Gi ng ã

c khu

v c hóa n m 2000 và h i d ng khoa h c Viên Di truy n Nông nghi p

ngh

c công nh n là gi ng chính th c n m 2003.

Vi n Di truy n Nông nghi p Vi t Nam [12] ã thành công trong vi c
ch n t o ra m t s gi ng
DT99, DT2006 và

ut

ng có n ng su t cao nh : DT96, DT2001,

c bi t là gi ng

u rau (DT02 và DT06).

- Gi ng DT02: Là gi ng có tri n v ng kh o nghi m qu c gia,
kh o nghi m s n xu t
thu non dùng n t

i trà

c

m t s t nh phía Nam, có tri n v ng t t. Gi ng

i, xào n u, h t già to g p ôi bình th

ng (310-380g/1000

h t khơ), qu to dài 5,5cm, r ng 1,35cam, t l qu 2-3 h t cao (80%), th i
gian thu h t già 85-90 ngày. N ng xu t qu non thu lúc vào ch c h t

t 10-20

t n/ha, n ng su t h t già 18-35 t /ha. Gi ng thíc ng r ng, ch ng ch u khá.
- Gi ng DT06: Có n ng su t cao, ch t l

ng t t,

m b o tiêu chu n

xu t kh u, hi n ang ti p t c nghiên c u và h p tác v i các doanh nghi p
tri n khai t i

ng B ng Sông C u Long trong th i gian t i.

- Sau 7 n m kh o nghi m liên t c (1998-2004 t i nhi u vùng sinh thái
khác nhau, nhóm tác gi i Mai Quang Vinh, Ngơ Ph

ng Th nh, Tr n Duy

Quý, Phan B o Trung thu c Trung tâm T v n và Chuy n giao ti n b Khoa
h c k thu t (thu c vi n Di truy n Nông nghi p)[15] ã s xu t thành công
gi ng
ta

ut

ng ch u h n m i DT96, ây là gi ng

c lai t o b ng ph

ut

ng

ng pháp x (t hai gi ng DT90 và

t bi n cao v n ng su t và ch t l

u tiên

n

T84), nh m t i

ng. Gi ng DT96 có th i gian sinh tr

là 98 ngày (v xuân) và 96 ngày (v hè) và 90 ngày (v

c

ông), n ng su t

ng
t


20

3,5-4 t n/ha, cao h n 30% so v i các gi ng th
l

ng protein khá cao (g n 43%). DT96 ã

ng.

c bi t gi ng có hàm

c cơng nh n chính th c làm

gi ng chính th c 7-2004.
Trong nh ng n m g n ây, ngoài vi c ch n l c các gi ng
m i cho n ng su t cao ã có nhi u ch
thu t nh m nâng cao n ng su t c a
- Ph
thành cơng

ng pháp làm
ut
c.

ng trình nghiên c u các bi n pháp k

ut

ng b ng ph

ng nh :

ng pháp làm
ut

t t i thi u, t nh Hà Nam ang

ng trong v

ông 2006, t ng 20% so

i u áng quan tâm là hi u qu kinh t c a ph

t t i thi u cao g p ôi so v i ph

ng pháp làm

n pháp truy n th ng. Do ph

này ch kh i thơng s b rãnh thốt n

ng pháp

c n n ru ng nh m i u khi n

thích h p cho h t n y m m và phát tri n, qua ó t n d ng t i a
tích

ng

t t i thi u [14]: Qua n m th nghi m ã gieo

nhân r ng di n tích (70.000 ha)
v i n m tr

ut

m
c di n

t.
- Ph

ng pháp gieo

qu c có kho ng 71 ngàn ha

ut
ut

ng b ng máy [16]: V

ơng n m 2006 tồn

ng, trong ó t nh Hà Tây chi m 31.603 ha

chi m m t n a di n tích c n

c. Theo thơng báo c a Trung tâm Khuy n

nông t nh, di n tích tr ng

ng c a c t nh t ng 14% so v i cùng th i k

n m ngoái. Có

c nh ng k t qu trên là trong v

Tây ã ng d ng ph
thu

c 278 t

ut

ng pháp gieo

ng nh vi c tr ng

ut
t

ông n m 2006 t nh Hà

ng b ng máy. D ki n toàn t nh
ng b ng máy.

Trong nh ng n m ng n ây, b ng vi c n l c không ng ng c a
các cán b nghiên c u khoa h c nông nghi p, b ng ph
pháp k thu t khác nhau. Cho

ng pháp, và các bi n

n nay n ng su t và s n l

khơng ng ng t ng, có t p oàn gi ng

ut

i ng

ng

u t

ng

ng khá phong phú. ây là ngu n

nguyên li u quý giá ph c v cho công tá lai t o và ch n l c gi ng cây tr ng.