ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG sản XUẤT và SO SÁNH HIỆU QUẢ KINH tế mô HÌNH CHUYÊN CANH lúa 3 vụ và mô HÌNH LUÂN CANH 2 lúa – 1 dưa hấu ở QUẬN BÌNH THỦY, TP cần THƠ năm 2010

TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N

---

---

PH

NG THANH

BSCL

ÁNH GIÁ HI N TR NG S N XU T VÀ SO SÁNH
HI U QU KINH T MƠ HÌNH CHUN CANH LÚA
3 V VÀ MƠ HÌNH LN CANH 2 LÚA – 1 D A H U
QU N BÌNH TH Y, TP. C N TH N M 2010

LU N V N T T NGHI P

N TH , 2010

IH C


TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N

NG B NG SÔNG C U

LONG

---

---

PH

NG THANH

ÁNH GIÁ HI N TR NG S N XU T VÀ SO SÁNH
HI U QU KINH T MƠ HÌNH CHUN CANH LÚA
3 V VÀ MƠ HÌNH LN CANH 2 LÚA – 1 D A H U
QU N BÌNH TH Y, TP. C N TH N M 2010

LU N V N T T NGHI P

IH C

Chuyên ngành: PHÁT TRI N NÔNG THÔN
Mã ngành: 52 62 01 01

Cán b h

ng d n

TS. NGUY N PHÚ SON

N TH , 2010


IC MT

Xin c m n Cha m
i cho con h c t p

ã nuôi n ng, d y d ,

ng viên và t o m i

u ki n thu n

n ngày hôm nay.

Tôi xin g i l i bi t n sâu s c và chân thành

n:

Ts. Nguy n Phú Son, Gv. Nguy n Th Thu An ã t n tình h

ng d n giúp tơi

hồn thành bài lu n v n này.
Chú Cái V n Râu (tr

ng khu v c Th i Hòa), chú Cái V n M

khu v c Th i Long), chú Thái V n Thi t (tr
n Ti n (cán b qu n lý nông-lâm-th y s n ph
ã t n tình giúp

ng

ng khu v c Th i An) và chú Nguy n
ng Th i An ông, Qu n Bình Th y)

tôi trong quá trình th c hi n nghiên c u.

Quý th y cô Vi n nghiên c u phát tri n
truy n

i M t (tr

BSCL, tr

ng

t ki n th c cho tôi trong su t quá trình h c t p t i tr

i H c C n Th

ã

ng.

n Nguy n Th Thanh Nhàn, sinh viên l p Phát tri n nông thôn A2 K33 ã
nhi t tình giúp

tơi trong su t q trình thu th p và phân tích s li u.

p th các b n sinh viên l p Phát tri n nơng thơn K33 ã nhi t tình h tr và
ng viên tôi trong su t th i gian h c t p c ng nh th i gian th c hi n

tài.

Xin chân thành c m n!
Ngày......tháng......n m 2010
Sinh viên th c hi n

PH

i

NG THANH


QUÁ TRÌNH H C T P
I. LÝ L CH S

L

C:

Sinh viên th c hi n:

Ph

ng Thanh

Gi i tính: N

Ngày, tháng, n m sinh: 01/07/1989
và tên cha:

Dân t c: Kinh

Thanh C n

và tên m : Phan Kim Chung
a ch liên l c: 79/2 CMT8, P. An Th i, Q. Bình Th y, TP. C n Th
II. LÝ L CH S

L

C:

n m 1995 – 2000: h c tr
Th ).

ng ti u h c Th c Hành (Qu n Ninh Ki u, TP.C n

n m 2000 – 2004: h c tr
TP.C n Th ).

ng trung h c c s Bùi H u Ngh a (Qu n Bình Th y,

n m 2004 – 2007: h c tr
Th y, TP.C n Th ).

ng trung h c ph thông Bùi H u Ngh a (Qu n Bình

n m 2007 n nay: h c tr
Ki u, TP. C n Th )

ng

i H c C n Th (khu II,

ii

ng 3/2, qu n Ninh


I CAM OAN

Tơi xin cam oan ây là cơng trình nghiên c u c a b n thân. Các s li u, k t qu
nghiên c u trình bày trong lu n v n là hoàn toàn trung th c và ch a t ng
trong b t k lu n v n nào tr

c ai công

c ây.

Tác gi lu n v n

PH

iii

NG THANH


NH N XÉT C A CÁN B
Qua th i gian h

ng d n sinh viên

Ph

H

NG D N

ng Thanh th c hi n

tài t t nghi p, tơi có

nh n xét nh sau:
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
C n Th , ngày

tháng

Giáo viên h

n m 2010
ng d n

TS. NGUY N PHÚ SON

iv


NH N XÉT C A CÁN B

PH N BI N

…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………

……………….

n Th , ngày

v

tháng

n m 2010


NH N XÉT C A H I

NG

…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
……………….

n Th , ngày

vi

tháng

n m 2010


CL C
TRANG BÌA...................................................................................................i
I C M T .................................................................................................ii
QUÁ TRÌNH H C T P ................................................................................iii
I CAM OAN ..........................................................................................iv
NH N XÉT C A CÁN B H

NG D N ...................................................v

NH N XÉT C A CÁN B PH N BI N .....................................................vi
NH N XÉT C A H I
NG .....................................................................vii
C L C ...................................................................................................viii
DANH SÁCH HÌNH.....................................................................................xii
DANH SÁCH B NG ..................................................................................xiii
TÓM L
C.................................................................................................xiv
CH
NG I
U ....................................................................................1
1.1
TV N
..........................................................................................1
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U......................................................................2
1.2.1
c tiêu t ng quát ................................................................................... 2

1.2.2
c tiêu c th ......................................................................................... 2
CH
NG II
C KH O TÀI LI U ..........................................................3
2.1 M T S K T QU NGHIÊN C U TR C ÂY.................................3
2.2 NH NGH A M T S THU T NG ...................................................6
2.2.2 Khái ni m v luân canh ........................................................................... 6
2.2.3 Khái ni m a d ng hóa cây tr ng trong nông nghi p ............................ 7
2.2.4 Hi u qu s n xu t..................................................................................... 7
2.2.4.1 Hi u qu k thu t ........................................................................ 7
2.2.4.2 Hi u qu kinh t ..................................................................... 7
i ích c a mơ hình ln canh 2 lúa - 1 d a h u ........................................... 8
2.3 T NG QUAN V THÀNH PH C N TH ...........................................8
2.3.1
trí a lý......................................................................................... 8
2.3.2 Di n tích t nhiên và hành chính ............................................................ 9
2.3.3
a hình và khí h u .................................................................................. 9

vii


2.4 T NG QUAN V QU N BÌNH TH Y ................................................10
2.4.1

trí

a lý ............................................................................................. 10

2.4.2

u ki n t nhiên – xã h i ................................................................... 10

2.4.3

u ki n kinh t .................................................................................... 11

2.4.4 Dân s và lao

ng ................................................................................ 11

2.4.5 Tình hình s n xu t nơng nghi p ............................................................ 12
2.4.5.1 Các mơ hình s n xu t nông nghi p c a Qu n Bình Th y ...... 13
2.4.5.2 Các mơ hình khoa h c k thu t
hi n nay trên

c áp d ng trong s n xu t

a bàn Qu n.............................................................14

CH
NG III PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ...........................................17
3.1 CÂU H I NGHIÊN C U.......................................................................17
3.2 GI I H N VÀ PH M VI NGHIÊN C U .............................................17
3.3
IT
NG NGHIÊN C U.................................................................17
3.4 PH

NG PHÁP THU TH P S LI U.................................................18
3.4.1 Thu th p s li u th c p ........................................................................ 18
3.4.2 Thu th p s li u s c p .......................................................................... 18
3.5 PH
NG PHÁP PHÂN TÍCH S LI U ...............................................19
3.5.1
c tiêu 1............................................................................................... 19
3.5.2
c tiêu 2............................................................................................... 20
3.5.3 M c tiêu 3............................................................................................... 22
3.5.4
c tiêu 4............................................................................................... 26
CH
NG IV
T QU VÀ TH O LU N ................................................27
4.1 T NG QUAN HI N TR NG S N XU T LÚA VÀ D A H U ..........27
4.1.1 Di n tích, n ng su t và s n l ng c a lúa và d a h u qu n Bình
Th y............................................................................................................... 28
4.1.1.1 Lúa.............................................................................................. 28
4.1.1.2 D a h u ..................................................................................... 29
4.1.2 Tình hình sâu b nh, d ch b nh trong s n xu t lúa màu ....................... 30
4.1.3 Công tác khuy n nông ........................................................................... 31
4.1.4 Th y l i .................................................................................................. 31
4.1.5
c u di n tích c a các gi ng lúa ch l c .......................................... 31
4.2 T NG QUAN V H S N XU T ........................................................32

viii

4.2.1

ng quan vê ch h - lao

ng chính tham gia s n xu t ................... 32

4.2.1.1 Tu i ch h ................................................................................ 32
4.2.1.2 Trình

h c v n c a ch h .................................................... 33

4.2.1.3 Kinh nghi m s n xu t c a ch h ............................................ 33
4.2.1.4

tham gia c a ng

i dân vào các l p t p hu n k thu t ..... 33

4.2.2 Thông tin v các thành viên khác trong nông h ................................. 36
4.2.2.1

thành viên khác trong nông h ............................................ 36

4.2.2.2

tu i c a các thành viên khác trong nơng h ...................... 36

4.2.2.3 Gi i tính c a các thành viên khác trong nơng h ................... 37
4.2.2.4 Trình
h c v n c a các thành viên khác trong nông h ...... 37

4.2.2.5 Thu nh p khác ngồi nơng nghi p c a nơng h ...................... 38
4.2.2.6 Tình hình tín d ng nông h ....................................................... 39
4.2.2.7 Ph ng ti n s n xu t và thi t b sinh ho t c a nông h ......... 39
4.2.2.8 Ngu n thông tin k thu t ........................................................... 39
4.2.3 Thông tin v s n xu t............................................................................. 40
4.2.3.1 Ngu n l c t ai ...................................................................... 40
4.2.3.2 Lý do ch n mơ hình ................................................................... 40
4.2.3.3 Thu n l i và khó kh n khi áp d ng mơ hình s n xu t ............ 41
4.2.3.4 p hu n k thu t canh tác....................................................... 41
4.2.3.5 Th tr ng tiêu th s n ph m ................................................... 42
4.2.3.6 Thu nh p c a nông h thay i t hai mơ hình canh tác ....... 42
4.2.3.7
ho ch s n xu t trong th i gian t i...................................... 43
4.3 SO SÁNH HI U QU KINH T C A HAI MÔ HÌNH S N XU T ....44
4.3.1
ch th i v ............................................................................................ 44
4.3.2 Phân tích hi u qu kinh t c a mơ hình chun canh lúa 3 v ........... 45
4.3.3 Phân tích hi u qu kinh t c a mơ hình 2 lúa – 1 d a h u .................. 47
4.3.4 So sánh hi u qu kinh t c a hai mơ hình chun canh 3 v lúa và 2
lúa – 1 d a h u ...........................................................................................50
4.4 PHÂN TÍCH CÁC Y U T
NH H
NG
N T NG THU NH P
A HAI MÔ HÌNH ....................................................................................53
4.4.1 Mơ hình h i quy c a mơ hình chun canh 3 lúa ................................ 54
4.4.2 Mơ hình h i quy c a mơ hình 2 lúa – 1 d a h u ................................. 55

ix

4.5 PHÂN TÍCH

M M NH,

M Y U, C

H I VÀ THÁCH TH C

A HAI MƠ HÌNH ....................................................................................56
4.5.1 Mơ hình chun canh lúa 3 v ......................................................... 56
4.5.2 Mơ hình 2 lúa – 1 d a h u................................................................ 57
4.5.3
CH

t s gi i pháp nâng cao hi u qu khinh t cho mô hình................58
NG V

T LU N VÀ KI N NGH ..................................................61

5.1 K T LU N.............................................................................................61
5.2 KI N NGH ............................................................................................62
5.2.1

i v i nông h ............................................................................... 62

5.2.2
i v i chính quy n a ph ng và c quan ban ngành ................... 62
5.2.3
i v i nhà n c .................................................................................. 63

TÀI LI U THAM KH O…………………………………………………… 64

x


DANH SÁCH HÌNH
Hình
Hình 2.1 T c

a hình
t ng tr

Hình 2.2 C c u lao

ng VA c a các ngành kinh t (%)..........................11
ng phân theo khu v c kinh t ....................................13

Hình 2.3 Giá tr s n xu t nông nghi p theo giá hi n hành (tri u
Hình 2.4 B n

Trang

ng)...........13

hành chính qu n Bình Th y, TP. C n Th .........................16

Hình 4.1a: S tham gia trên mơ hình chun canh lúa 3 v ...........................34
Hình 4.1b: S tham gia trên mơ hình 2 lúa – 1 d a h u .................................35
Hình 4.2 L ch th i v c a hai mô hình...........................................................44
Hình 4.3 N ng su t lúa trong c ba v n m 2010...........................................45

Hình 4.4 Chi phí ti n m t, t ng thu và l i nhu n c a mơ hình chun canh 3 v
lúa n m 2010.................................................................................................46
Hình 4.5 Hi u qu s d ng v n c a c ba v n m 2010.................................47
Hình 4.6 Chi phí ti n m t, t ng thu và l i nhu n c a mơ hình 2 lúa – 1 d a h u
m 2010 ......................................................................................................49
Hình 4.7 N ng su t lúa trong c ba v c a mơ hình 2 lúa – 1 d a h u n m
2010................................................................................................................49
Hình 4.8 Chi phí ti n m t, t ng thu và l i nhu n, LNCL
c a hai mơ hình
m 2010…………. ......................................................................................51
Hình 4.9 N ng su t lúa c a hai mơ hình n m 2010 ........................................52
Hình 4.10 Hi u qu s d ng v n c a hai mô hình n m 2010 .........................52

xi


DANH SÁCH B NG
B ng

a b ng

Trang

ng 2.1 B ng di n tích các mơ hình s n xu t...............................................13
ng 3.1 Phân tích hi n tr ng s n xu t c a hai mơ hình ...............................27
ng 4.1: Di n tích, n ng su t và s n l

ng lúa c a qu n Bình Th y trong giai

n 2005 – 2010..........................................................................................28

ng 4.2: N ng su t lúa gi a các v trong n m giai
ng 4.3: Di n tích, n ng su t và s n l

n 2005-2010 ............29

ng d a h u c a qu n Bình Th y trong

giai
n 2005-2010......................................................................................30
ng 4.4 B ng c c u di n tích c a các gi ng lúa ch l c (ha)......................32
ng 4.5 S phân b tu i ch h c a hai mơ hình .........................................32
ng 4.6 S phân b trình h c v n c a ch h
hai mơ hình ...................33
ng 4.7 S phân b kinh nghi m s n xu t ...................................................34
ng 4.8 S thành viên trong nông h ...........................................................36
ng 4.9 S phân b
tu i c a các thành viên trong nơng h .....................37
ng 4.10 Trình
h c v n c a các thành viên trong nông h ......................38
ng 4.11 Thu nh p ngồi nơng nghi p ........................................................38
ng 4.12 T l h có vay v n s n xu t....................................................39
ng 4.13 Các kênh ti p thu thông tin k thu t c a nông h ..........................40
ng 4.14 Di n tích t canh tác c a h ........................................................40
ng 4.15 T p hu n, h i th o k thu t canh tác.............................................42
ng 4.16 S thay i thu nh p khi áp d ng mơ hình....................................43
ng 4.17 K ho ch s n xu t trong th i gian t i c a nơng h ........................43
ng 4.18 Chi phí và l i nhu n c a mơ hình chun canh lúa 3 v (ha)........ 45
ng 4.19 Chi phí và l i nhu n c a mơ hình 2 lúa – 1 d a h u (ha) ..............48
ng 4.20 Chi phí và l i nhu n c a hai mơ hình (ha) ....................................50
ng 4.21 Phân tích các y u t nh h ng n thu nh p c a hai mơ hình......55

ng 4.22 Ma tr n SWOT mơ hình chun canh 3 v lúa .............................57
ng 4.23 Ma tr n SWOT mơ hình 2 lúa – 1 d a h u ...................................58

xii


TÓM L

C

Trong giai
n h i nh p kinh t hi n nay thì vi c l a ch n lo i cây tr ng phù h p v i
u ki n t ng a ph ng và mang l i hi u qu kinh t cao ang là v n
r t
c
quan tâm nh t là trong khi t tr ng nơng nghi p ang có chi u h

ng gi m d n.

Nghiên c u “ ánh giá hi n tr ng s n xu t và so sánh hi u qu kinh t mơ hình
chun canh lúa 3 v và mơ hình ln canh 2 lúa - 1 d a h u Qu n Bình Th y,
Thành ph C n Th n m 2010”
c th c hi n nh m giúp a ph ng và ng i dân
có c s
l a ch n mơ hình s n xu t thích h p mang l i hi u qu kinh t cao.
tài
chú tr ng n ánh giá hi n tr ng s n xu t c a hai mơ hình chun canh 3 v lúa và 2
lúa – 1 d a h u, phân tích và so sánh hi u qu kinh t c a hai mơ hình, xác nh các
u t nh h ng trong t ng mơ hình,
xu t các gi i pháp

nâng cao hi u qu kinh
cho t ng mơ hình.
Nghiên c u
c th c hi n t 8/2010 n 11/2010 t i ph ng Th i An ông c a Qu n
Bình Th y – m t trong nh ng Qu n có truy n th ng s n xu t nông nghi p lâu i c a
nh C n Th . Mơ hình c canh ba v lúa là mơ hình canh tác ã
c ng i dân áp
ng t lâu, tuy nhiên nh ng n m g n ây do t c
ơ th hóa nhanh và canh tác quá
c (canh tác hai n m b y v ) khi n cho n ng su t lúa có chi u h ng suy gi m, d n
n di n tích t nơng nghi p c ng gi m áng k .
Nghiên c u s d ng ph ng pháp ph ng v n nhóm và ph ng v n nông h b ng b ng
câu h i,
c th c hi n v i t ng s m u u tra là 60 m u, trong ó có 30 h s n xu t
chuyên canh 3 lúa và 30 h s n xu t luân canh 2 lúa - 1 d a h u. Các ph ng pháp
th ng kê mơ t , so sánh trung bình, phân tích h i quy t ng quan, phân tích thu n l i,
khó kh n, c h i và thách th c
c s d ng phân tích.
t qu cho th y mơ hình ln canh 2 lúa - 1 d a h u cho hi u qu kinh t cao h n mơ
hình chun canh 3 lúa do l i nhu n và hi u qu s d ng ng v n cao h n m c dù
ng chi phí u t cho m t ha trong m t n m là 82,341.8 tri u ng g p 2 l n so v i
36,985.1 tri u t mơ hình chun canh 3 lúa; l i nhu n 84,589.9 g p g n 1.6 l n mô

xiii


hình chuyên canh. K t qu c ng ch ra các khó kh n trong q trình s n xu t là các ch
ph n l n là nh ng ng
i th p (ch y u là trình
n th

ng

i l n tu i, trình

h c v n ch h và các thành viên t

c p I, có ch h cịn ch a bi t

ng

c, bi t vi t), giá bán nông

ng th p, giá v t t cao, các l p t p hu n ch a áp ng h t nh ng yêu c u c a

i dân.
nh ng k t qu trên, các gi i pháp

ra trong quá trình s n xu t nơng nghi p cho

Qu n Bình Th y là: m thêm các l p t p hu n v i các k thu t s n xu t m i
hi u, d

ng d ng; th

ng xuyên theo dõi thông tin v giá c nông s n

n gi n,

có th bán

nơng s n v i giá cao h n; áp d ng nh ng ti n b khoa h c m i thích h p v i tình hình
a ph

ng và t p quán canh tác th c t c a bà con

xiv

gi m b t chi phí

u vào…


CH

NG I
U

1.1

TV N

ng b ng sông C u Long ( BSCL)
c coi là vùng s n xu t nông nghi p tr ng
m c a Vi t Nam c bi t là s n xu t lúa. S n xu t lúa chi m trên 50% t ng s n
ng lúa và 90% s n l ng g o xu t kh u c a c n c. S n l ng lúa không ng ng
ng qua các n m do vi c áp d ng các ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t cùng
i các bi n pháp thâm canh t ng v liên t c 2 - 3 v /n m. (B NN&PTNT, 2007).
Tuy nhiên, vi c

c canh cây lúa liên t c trong nhi u n m ã b c l nh ng m t y u

m nh : t ai canh tác ngày càng b suy ki t, ng ru ng m t cân b ng sinh
thái, sâu b nh có u ki n b c phát gây h i, n ng su t lúa có khuynh h ng gi m,...
u này làm nh h ng x u n thu nh p c a ng i nông dân v n ã r t th p.
Trong các y u t này thì sâu b nh phát tri n gây h i là v n
áng quan tâm nh t,
th là d ch r y nâu, b nh vàng lùn, lùn xo n lá ã và ang thành d ch gây h i
ng cho lúa khu v c BSCL. N u vi c phịng tr , ng n ch n khơng hi u qu thì
nguy c m t mùa là r t l n. Vì th , xố c canh cây lúa là v n
b c thi t. Nó
khơng ch vì khía c nh kinh t , mơi tr ng mà cịn vì xã h i.
s n xu t b n v ng,
gi i pháp ph i th c hi n là chuy n i c c u và a d ng hóa cây tr ng. Trong các
mơ hình chuy n i thì luân canh lúa v i cây màu là m t trong nh ng mơ hình ã
và ang
c ngành nơng nghi p, nông dân các t nh quan tâm nhân r ng.
Qu n Bình Th y n m c p theo sơng H u và sơng Bình Th y nên hàng n m
c
i p m t l ng phù sa t ng i l n nên có ti m n ng v nông nghi p ch y u
p trung t i các ph ng nh Th i An ông, Long Hoà và Long Tuy n.
Tr c ây, ng i dân ch y u tr ng chuyên canh 2-3 v lúa/n m nh ng th ng
ng su t t không cao, gây suy thoái tài nguyên t, n c…nên g n ây nh
nh ng chính sách nơng nghi p h p lý c a thành ph nh ng ph ng này ã có
nh ng thay i theo h ng tích c c, nhi u h nông dân ã chuy n sang tr ng luân

1


canh lúa-màu ho c p ru ng lên v n
tr ng cây n trái, tr ng chuyên màu theo

khuy n cáo c a các c p chính quy n a ph ng.
Trong n n kinh t th tr ng hi n nay thì vi c l a ch n m t mơ hình v i lo i cây
tr ng v a mang l i hi u qu kinh t cao, v a phù h p v i u ki n s n xu t t i a
ph ng v a mang tính n nh và b n v ng là m t òi h i c n thi t. Tuy nhiên,
không ph i c cái m i, cái p là có th thích nghi hồn tồn v i m i vùng sinh
thái, v y d a vào nh ng c n c nào
các nhà nghiên c u, nhà khuy n nơng có th
khuy n khích ng i nơng dân chuy n i c c u cây tr ng m t cách d dàng? Và
nghiên c u “ ánh giá hi n tr ng s n xu t và so sánh hi u qu kinh t mơ hình
chun canh lúa 3 v và mơ hình ln canh 2 lúa - 1 d a h u Qu n Bình
Th y, Thành ph C n Th n m 2010” giúp chúng ta có cái nhìn tồn di n h n
khi so sánh hi u qu kinh t gi a mơ hình ln canh lúa-màu v i mơ hình chun
canh cây lúa ã t n t i t r t lâu xác nh xem tính hi u qu c a mơ hình nào l n
n, các gi i pháp và h ng i thích h p nh m m c tiêu chung là t ng thu nh p và
sinh k cho ng i dân trên a bàn qu n Bình Th y.
1.2
1.2.1

C TIÊU NGHIÊN C U
c tiêu t ng quát

Phân tích và so sánh hi u qu kinh t gi a mơ hình ln canh 2 lúa-1 d a h u và mơ
hình chun canh lúa 3 v
xác nh hi u qu do t ng mơ hình mang l i và
xu t các gi i pháp
phát tri n nh m nâng cao thu nh p và sinh k cho ng i dân
qu n Bình Th y.
1.2.2

c tiêu c th

ánh giá hi n tr ng s n xu t c a mơ hình chun canh cây lúa 3 v và luân
canh 2 lúa-1 d a h u
Phân tích và so sánh hi u qu kinh t gi a hai mơ hình: Lúa

ơng Xn –

Lúa Xn Hè – Lúa Thu ông và Lúa ông Xuân – D a h u Xuân Hè – Lúa
Thu ông n m 2010.
Xác
tác.

nh các y u t có nh h

ng

n t ng thu nh p c a t ng mơ hình canh

Xác nh mơ hình t hi u qu kinh t cao và
cao hi u qu kinh t c a t ng mơ hình.

2

xu t các gi i pháp

nâng


CH

NG II

C KH O TÀI LI U

2.1

TS

K T QU NGHIÊN C U TR

C ÂY

ng b ng sông C u Long ( BSCL)
c coi là vùng s n xu t nông nghi p tr ng
m c a Vi t Nam c bi t là s n xu t lúa. S n xu t lúa chi m trên 50% t ng s n
ng lúa và 90% s n l ng g o xu t kh u c a c n c. S n l ng lúa không ng ng
ng qua các n m do vi c áp d ng các ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t cùng
i các bi n pháp thâm canh t ng v liên t c 2 - 3 v /n m. Tuy nhiên, vi c c canh
cây lúa liên t c trong nhi u n m ã b c l nh ng m t y u
m nh : t ai canh
tác ngày càng b suy ki t, ng ru ng m t cân b ng sinh thái, sâu b nh có u ki n
c phát gây h i, n ng su t lúa có khuynh h ng gi m,...
u này làm nh h ng
u n thu nh p v n ã th p c a ng i nông dân. Trong các y u t này thì sâu
nh phát tri n gây h i là v n
áng quan tâm nh t, c th là d ch r y nâu, b nh
vàng lùn, lùn xo n lá ã và ang thành d ch gây h i n ng cho lúa khu v c
BSCL. N u vi c phòng tr , ng n ch n khơng hi u qu thì nguy c m t mùa là r t
n. Vì th , xố c canh cây lúa là v n
b c thi t. Nó khơng ch vì khía c nh
kinh t , mơi tr ng mà cịn vì xã h i.

s n xu t b n v ng, gi i pháp ph i th c
hi n là chuy n i c c u và a d ng hóa cây tr ng. Trong các mơ hình chuy n i
thì luân canh lúa v i cây màu là m t trong nh ng mơ hình ã và ang
c ngành
nông nghi p, nông dân các t nh quan tâm nhân r ng. (B NN&PTNT, 2007)
Tr n Thanh S n (1990) trích trong Nguy n Phan Y D c (2009) quan ni m “
nh ng vùng t phù sa, vi c tr ng lúa có kh n ng t
c n ng su t cao h n
nh ng vùng t phèn ho c m n khác,… nh ng n u nơng dân ch tr ng c canh cây
lúa thì cho hi u qu kinh t không cao ho c thu nh p có th ch
n trong gia
ình, vì v y n u k t h p
c mơ hình lúa - màu thì ngu n thu nh p trong gia ình
t ng cao h n. Do ó vi c phát tri n tr ng luân canh lúa - màu s t ng ngu n thu
nh p cho nông dân và góp ph n t ng s n l ng hoa màu có giá tr xu t kh u”.
Do ó, theo k t qu nghiên c u
t lúa

v Hè thu và Thu ơng

tài “Hi u qu kinh t mơ hình canh tác trên n n
huy n Ti u C n, t nh Trà Vinh” c a Ph m Th

3


ng Trang (2008) trích trong Nguy n Th Kim Hồng (2010) cho th y vi c a
cây màu xu ng ru ng ã mang l i hi u qu v m t kinh t : gi m m t s chi phí
phân bón, thu c b o v th c v t, t ng n ng su t, t ng l i nhu n. Mơ hình d a h ua h u mang l i hi u qu kinh t cao nh t lãi thu n 63,73 tri u/ha v i hi u qu
ng v n 2,73; mơ hình u ph ng-lúa lãi thu n 35,75 tri u/ha v i hi u qu

ng
n 2,38; mơ hình b p-lúa lãi thu n 25,85 tri u/ha v i hi u qu
ng v n là 1,84;
th p nh t là mơ hình lúa-lúa lãi thu n 3,13 tri u/ha v i hi u qu
ng v n 1,29.
Quang Minh Nh t (2005)

Ch M i, An Giang k t lu n các h s n xu t theo mơ

hình ln canh hai v lúa m t v màu t l i nhu n và hi u qu theo quy mô cao
n các h s n xu t theo mơ hình c canh ba v lúa. Tuy nhiên, n u xét n hi u
qu k thu t thì Quang Minh Nh t kh ng nh hi u qu k thu t c a các h s n xu t
theo mơ hình c canh ba v lúa cao h n các h s n xu t theo mơ hình hai lúa m t
màu và
c trình bày trong nghiên c u
tài “Phân tích hi u qu k thu t c a mơ
hình c canh ba v lúa và luân canh hai lúa m t màu” (2005)
Võ Th G ng (2002) trích t Ph m Th H ng Trang (2009) cho r ng
c i thi n
suy thoái c a t do canh tác 3 v lúa liên ti p trong n m,
BSCL ã b t u
chú ý n s a d ng hóa sinh h c và cây tr ng, nh t là trong các ki u s d ng t
ai. Luân canh gi a lúa n c và m t s cây tr ng c n
có th i gian t
c ph i
khô và phân h y ch t h u c trong t c ng nh t o
c mơi tr ng cho các vi
sinh v t hóa khí ho t ng ng th i a d ng hóa các h
ng v t trong t. t ai,
th y v n

BSCL thích h p cho các lo i cây màu nh b p, u xanh, u nành,
mè, d a h u, khoai lang… phát tri n quanh n m, di n tích luân canh v i lúa x p x
115.000 ha. Và Thành Xồn (2010) kh ng nh “mơ hình tr ng d a h u xen canh
gi a hai v lúa có l i nhu n cao g p nhi u l n so v i tr ng lúa”.
ng quan m ó Ph m Tồn Nam (2004) ch ng minh thơng qua “các thí nghi m
có ln canh màu trong v Xuân Hè Châu Thành - C n Th cho n ng su t lúa v
Hè Thu t t nh t t 5,48 n 6,3 t n/ha. Do ó n u luân canh lúa v i cây tr ng c n
trong m t vài v xen k thì có th làm t ng n ng su t lúa lên t 1-1,5 t n/ha so v i
làm lúa liên t c”.
t qu nghiên c u “xen canh cây lúa – d a h u M c Hóa – Long An” cho th y
“D a h u là gi ng cây a nh ng vùng t m i, t càng m i càng ít b sâu b nh và
cho n ng su t cao vì ban u tồn huy n ch có vài ha d a h u
c tr ng, nh ng
n n m 2005 ã có t i g n 700 ha d a h u, n ng su t d a h u t h n 20 t n, cá

4


bi t t h n 25 t n/ha, s n l ng hàng n m t t 14.000 n 15.000 t n, bình quân
i ha bà con lãi h n 20 tri u ng, hi u qu kinh t t ng g p 2 n 3 l n so v i
cây lúa”. (TTXVN, 2007)
Theo D ng V n Chín (2003) trong h th ng canh tác 3 v lúa nh ng vùng ven
sơng Ti n và sơng H u thì v ông Xuân cho n ng su t và ch t l ng cao nh t, v
Hè Thu cho n ng su t t ng
ng v Xuân Hè nh ng v này nh m vào mùa m a
b ng p úng nên vi c chuy n sang cây tr ng c n có khó kh n, do ó m t s di n
tích lúa hè thu có th
c chuy n sang
ni tr ng th y s n. Do ó chuy n i
lúa Xuân Hè sang cây tr ng c n s kh thi và có nhi u thu n l i cho s n xu t và

môi tr ng. Tr ng ba v lúa liên t c trong n m s d n n k t qu là : m t ng s ,
ch t h u c , lân t ng s có khuynh h ng gi m d n theo th i gian. V Xuân Hè
(tháng 2-tháng 4) là th i gian mà l ng m a th p nh t trong n m, l ng n c b c
i cao nh t, m c th y c p sâu nh t, l ng n c
v h l u sơng Mekong t bi n
Tonle Sap là ít nh t. Trong khi nhu c u n c cho cây lúa cao h n r t nhi u so
i các cây tr ng c n khác nh
u nành, u ph ng, mè....
Và vi c canh tác màu ghi nh n Ơ Mơn và Tam Bình có t ng thu là 159 tri u ng,
ng chi 29,6 tri u ng, l i nhu n 129,4 tri u ng và hi u qu kinh t c a vi c
tr ng màu là khá cao so v i các thành ph n canh tác khác, do v y ây có th là
thành ph n canh tác quan tr ng c n
c chú ý trong s d ng t. (Nguy n Thanh
Hi n, 2006 trích trong Ph m Th H ng Trang, 2009)
Các chuyên gia ngành nông nghi p c a C c tr ng tr t (B NN & PTNT) c ng nh n
nh vi c tr ng lúa trong v Xuân hè (hay Hè Thu s m) trong c c u canh tác 3 v
lúa trong n m c a nhi u t nh
BSCL không mang l i hi u qu cao cho ng i dân
do ây là nguyên nhân gây tái phát d ch b nh r y nâu, vàng lùn, lùn xo n lá cho v
sau. Thêm vào ó nơng dân khơng có th i gian c i t o t, làm cho t nhanh chóng
thối hố. Theo Ơng Ph m V n D C c tr ng C c Tr ng tr t (B NN - PTNT)
cho r ng: “n u b v lúa xuân hè, nông dân s có
th i gian c n thi t
c it o
t.
u này s làm cho n ng su t lúa hè thu
c t ng thêm t 0,2-0,5 t n/ha,
th m chí An Giang, n ng su t t ng thêm có th lên t i 1 t n/ha. Bên c nh ó,
nơng dân l i có th ti t ki m
c kho ng 1 tri u ng ti n thu c BVTV trên m i

t ha, do sâu b nh s gi m h n trên lúa hè thu. M t khác, n u b v lúa xn hè,
nơng dân hồn tồn có th tranh th gieo tr ng các lo i cây tr ng ng n ngày khác
trên n n t lúa, nh ó, cơng n vi c làm c a h không h b nh h ng, thu nh p

5


ng s khơng gi m i mà hồn tồn có th cao h n do nhi u lo i cây tr ng ng n
ngày khác có giá tr cao h n lúa”. (Thanh S n, 2009)
2.2

NH NGH A M T S

THU T NG

2.2.1 Khái ni m v chuyên canh
Chuyên canh là ch tr ng m t lo i cây tr ng trên m t vùng t trong su t quá trình
canh tác. Chun canh có th do
u ki n t nhiên-xã h i thích h p nh m vào l i
nhu n kinh t ho c do ch tr ng c a a ph ng.
Chuyên canh có nh ng thu n l i nh khơng c n
lao ng. Ngồi ra, hi n nay do có th s d ng
bón có hi u l c cao nên nhi u nhà nông nghi p
nh ng gi ng m i có n ng su t cao g p b i gi ng c

u t nhi u v n, t li u s n xu t,
c các lo i thu c hóa h c và phân
ã ti n hành tr ng chuyên canh
.

Tuy nhiên, chuyên canh có nh ng b t l i nh d ch b nh d phá ho i khi ch canh tác
t lo i cây. Chuyên canh c ng làm gi m sút tài nguyên di truy n, h t gi ng c a
nh ng gi ng m i có n ng su t cao và gi ng lai ã
c a v nơng thơn. Nơng
dân khơng cịn dùng các gi ng a ph ng v n r t quan tr ng
duy trì tính a
ng di truy n trong t ng lai. Chuyên canh c ng có th cho r i ro kinh t l n. Ch
tr ng m t lo i cây, n u sâu b nh hay thiên tai phá ho i s th t b i hoàn toàn. Ngay
khi
c mùa giá c a s n ph m lo i cây tr ng ó c ng có th b h th p do d
th a ho c b th ng lái chi ph i.
2.2.2 Khái ni m v luân canh
Luân canh là s luân phiên thay i cây tr ng theo không gian và th i gian trong
chu k nh t nh. Luân canh theo không gian là luân phiên thay i ch tr ng c a
t lo i cây, t m nh t này sang m nh t khác cho n khi tr l i ch c . Luân
canh theo th i gian là s luân phiên cây tr ng sau m t vài v hay m t vài n m m i
tr ng l i cây c trên cùng m nh t, m t không gian.
Luân canh t ng v là m t ph

ng th c canh tác phá b ch

c canh. M t h

th ng luân canh thích h p có tác d ng t ng hi u qu s d ng ru ng t, t ng t ng
n l ng trên di n tích t canh tác, c i thi n
phì c a t tr ng, nh t là cây h
u
c a vào c c u cây tr ng, h n ch sâu b nh và c d i,
u hòa và s
ng h p lý nhân l c. (Ngu n: trang web: )

6


2.2.3 Khái ni m a d ng hóa cây tr ng trong nơng nghi p
a d ng hóa cây tr ng là h th ng cây tr ng
c b trí m t cách t i u trong m t
di n tích canh tác phù h p v i u ki n t nhiên, u ki n kinh t -xã h i c a t ng
vùng, t ng khu v c nh m phòng tránh ho c làm gi m r i ro trong s n xu t. Vì s n
ph m nơng nghi p mang tính r i ro cao do ph thu c nhi u vào th i ti t. ng th i
a d ng hóa cây tr ng c ng là hình th c gi m r i ro v th tr ng, khó b t n ng
khi vào v mùa thu ho ch. Góp ph n nâng cao thu nh p c i thi n i s ng c a nhân
dân, d ch v môi tr ng. (Ngu n: trang web: )
2.2.4 Hi u qu s n xu t
ánh giá hi u qu c a các mô hình s n xu t nơng nghi p, ch y u
khái ni m là hi u qu k thu t và hi u qu kinh t .

c p

n hai

2.2.4.1 Hi u qu k thu t
Hi u qu k thu t: òi h i nhà s n xu t t o ra m t s l ng s n ph m nh t nh xu t
phát t vi c s d ng các ngu n l c u vào ít nh t. Th c ra, hi u qu k thu t
c
xem là m t ph n nh c a hi u qu kinh t . B i vì, mu n t
c hi u qu kinh t
thì tr c h t ph i có
c hi u qu k thu t (Nguy n Th Thúy Nga, 2009). Nh ng
trong tài này không c p n hi u qu k thu t.

2.2.4.2 Hi u qu kinh t
Hi u qu kinh t c a mô hình canh tác là m i t ng quan so sánh gi a l ng k t
qu
t
c và l ng chi phí b ra, nó là m t ph m trù kinh t chung nh t, liên
quan tr c ti p t i n n kinh t hàng hóa v i t t c các ph m trù và các quy lu t kinh
khác. M t ph ng án có hi u qu kinh t cao là m t ph ng án t
c t ng
quan t i u gi a k t qu mang l i và chi phí u t . B n ch t c a hi u qu kinh t
xu t phát t m c ích c a s n xu t và phát tri n kinh t xã h i, là áp ng ngày
càng cao nhu c u v v t ch t và tinh th n c a m i thành viên trong xã h i. Hi u qu
kinh t
c th hi n qua các ch tiêu nh : chi phí s n xu t trên m t n v di n tích
t trong mơ hình, l i nhu n trên m t n v di n tích t trong mơ hình và t su t
i nhu n (Ph m Th Kim Ph ng, 2008). Và d a vào các ch tiêu trên Ph m V n
Tu (2006) b sung thêm m t vài ch tiêu c th khác khi nghiên c u hi u qu kinh
c a mơ hình canh tác bao g m hao phí lao ng, hao phí v t t , s n l ng s n
ph m và giá c .

7


i ích c a mơ hình ln canh 2 lúa - 1 d a h u
Mơ hình ln canh 2 lúa – 1 d a h u
chuyên canh lúa 3 v
m ts
m sau:

BSCL có l i ích h n so v i mơ hình

Tr ng ln canh 2 lúa – 1 d a h u có th t n d ng hàm l ng ch t h u c có
n trên ng làm t i x p l p t m t ng th i góp ph n h n ch s thối
hóa

t.

Giúp nơng dân h n ch s d ng hóa ch t nơng nghi p góp ph n b o v sinh
thái môi tr ng và b o v s c kh e c ng ng.
Mơ hình k t h p 2 lúa – 1 d a h u nh m a d ng hóa s n ph m nông nghi p
trong h th ng canh tác, ng th i xây d ng m t mơ hình có tính b n v ng
m t sinh thái cao h n so v i h th ng lúa c canh n thu n; mang l i
hi u qu kinh t cao h n giúp nông dân t ng thu nh p, c i thi n i s ng và
làm t ng thêm ngu n l
tr ng ngày càng cao.
2.3
2.3.1

ng th c cho nơng h

NG QUAN V THÀNH PH
trí

ng th i áp ng nhu c u th

C N TH

a lý

TP. C n Th n m t a
a lý kéo dài t 9034'43" n 10019'25" v

B c và t
105019'51" n 105054'36" kinh
Ðông, t nh n m gi a ng b ng sông C u
Long v phía Tây sơng H u, cách th ô Hà n i 1.877km (
ng b ). Phía B c giáp
nh An Giang, Ð ng Tháp; phía Nam giáp Sóc Tr ng; phía Ðơng giáp V nh Long;
phía Tây giáp Kiên Giang và B c Liêu. C n Th n m trên tr c l giao thông thu quan tr ng c a c n c; qu c l 1A ch y su t chi u dài c a t nh; qu c l 91 n i
các huy n phía B c, c ng huy n C n Th , sân bay Trà Nóc. Cùng v i m ng giao
thông b ,
ng thu n i C n Th v i các t nh ng b ng Sông c u Long, Ðông
Nam B và các vùng c a c n c. H th ng sơng chính c a t nh có t ng chi u dài
trên 453 km, m ng l i kênh r ch trung bình 1,8-2km/km2. H th ng sông r ch n i
li n nhau và
c chi ph i b i hai ngu n n c chính: sông H u (tri u bi n Ðông)
và sông Cái L n (tri u bi n Tây) làm ch
dòng ch y khá ph c t p, kênh r ch m t
t r ng và nông, phù sa nhi u, t o nhi u m giáp n c. Các sơng chính, g m có:
Sơng H u
n qua C n Th dài h n 70 km, r ng 1.000-2.000m, sâu 4-10m; Sông
Cái L n: r ng 600-700m, sâu 10-12m; Sông C n Th : ch y vào Sơng H u có ch

8


ng g n 200m, sâu 5-6m. Các kênh r ch chính: Cái S n, Ơ Mơn, Xà No, Nàng
Mau, Lái Hi u, Qu n L Ph ng Hi p, Th t N t…
2.3.2 Di n tích t nhiên và hành chính
Di n tích t nhiên là 2.986 km2, chi m 0,91% di n tích c n
n Th

c chia làm 9

c

n v hành chính g m 5 qu n và 4 huy n:

Qu n Ninh Ki u 13 ph

ng

Qu n Bình Th y 8 ph

ng

Qu n Cái R ng 7 ph
Qu n Ơ Mơn 7 ph
Qu n Th t N t 9 ph
Huy n Phong
Huy n C

ng

ng
ng

n 1 th tr n và 6 xã
1 th tr n và 9 xã

Huy n Th i Lai 1 th tr n và 12 xã
Huy n V nh Th nh 2 th tr n và 9 xã

ng s th tr n, xã, ph
th i
2.3.3

m ban hành Ngh

ng: 85, trong ó có 5 th tr n, 44 ph

ng và 36 xã. (Tính

nh s 12/N -CP)

a hình và khí h u

TP. C n Th có cao
trung bình ph bi n t 0,2-1m so v i m t n c bi n, chi m
n 90% di n tích, nh ng n i có
cao 1,5-1,8m r t ít, chi m d i 10% di n tích
so v i m t n c bi n. Ð a hình TP. C n Th th p d n t B c xu ng Nam và t
Ðơng sang Tây, có d ng lịng ch o. Vùng ven sông khá thu n l i cho vi c l i d ng
thu tri u t i tiêu t ch y, vùng xa sông t i tiêu và c i t o t khó kh n h n.
Khí h u C n Th mang c m khí h u nhi t i gió mùa, có tính ch t c n xích
o và th hi n rõ nh h ng c a h th ng hoàn l u Tây Nam t
n Ð D ng t i.
Nhi t
không khí thay i theo mùa, trong n m có hai mùa rõ r t, tuy nhiên s
chênh l ch gi a các tháng trong n m không l n (kho ng 2,50C). Di n bi n nhi t
khơng khí nh sau: Nhi t
trung bình là 26,60C; nhi t
th p nh t là 19,70C;

nhi t
cao nh t là 34,40C. Ð m trung bình c a các tháng trong n m là 86,6%,
chênh l ch
m gi a các tháng là không l n. T tháng 6 n tháng 10 có
m

9