ĐÁNH GIÁ tác ĐỘNG của PHƯƠNG PHÁP TIẾP cận KHUYẾN NÔNG có sự THAM GIA PTD đến HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG của câu lạc bộ GIAI ĐỌAN 2008 – 2010 tại TỈNH sóc TRĂNG

TR
NG
I H C C N TH
VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N BSCL
-----

NGUY N THÀNH TRUNG

ÁNH GIÁ TÁC
NG C A PH
NG PHÁP
TI P C N KHUY N NÔNG CÓ S THAM GIA PTD
N HI U QU HO T
NG C A CÂU L C B
GIAI
N 2008 – 2010 T I T NH SÓC TR NG

LU N V N T T NGHI P

N TH

- 2010

IH C


TR
NG
I H C C N TH
VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N BSCL
-----

NGUY N THÀNH TRUNG

ÁNH GIÁ TÁC
NG C A PH
NG PHÁP
TI P C N KHUY N NÔNG CÓ S THAM GIA PTD
N HI U QU HO T
NG C A CÂU L C B
GIAI
N 2008 – 2010 T I T NH SÓC TR NG

LU N V N T T NGHI P
IH C
Chuyên ngành: PHÁT TRI N NÔNG THÔN
Mã ngành: 52 62 01 01
Cán b h ng d n khoa h c
PGS.TS NGUY N DUY C N

N TH

- 2010


CH P NH N LU N V N C A H I

NG

Lu n v n i h c ính kèm theo ây, v i
tài: “ ánh giá tác ng c a ph ng

pháp ti p c n khuy n nông có s tham gia PTD n hi u qu ho t ng c a
Câu l c b giai
n 2008 – 2010 t i t nh Sóc Tr ng” do sinh viên Nguy n Thành
Trung th c hi n và báo cáo ã
c H i ng ch m lu n v n thông qua.

y viên

Th ký

Ch t ch H i

TS.

ng

NG KI U NHÂN

i


I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a b n thân. Các s li u, k t qu
nghiên c u trình bày trong lu n v n là hoàn toàn trung th c.

Nguy n Thành Trung

ii

TI U S

CÁ NHÂN

và tên: Nguy n Thành Trung

Gi i tính: Nam

m sinh: 04/12/1988
Quê quán: p Tr i Lòn Nam – Xã Nh n Ninh – Tân Th nh – T nh Long An.
Ngh nghi p hi n nay: Sinh viên Phát tri n nông thôn khóa 33 (2007 – 2011), Viên
Nghiên C u Phát Tri n

ng B ng Sông C u Long, Tr

ng

i h c C n Th .

Quá trình h c t p:
1994 – 1999: Tr

ng Ti u h c Nh n Ninh B, p Tr i Lòn Nam, Nh n Ninh,

Tân Th nh, Long An
1999 -2003:
1999 – 2001: Tr

ng THCS Nh n Ninh, Xã Nh n Ninh, Tân Th nh, Long An

2001 – 2003: Tr

ng THPT Thiên H D

ng, Xã H u M B c A, Cái Bè, Ti n

ng THPT Thiên H D

ng Xã H u M B c A, Cái Bè, Ti n

Giang
2003 – 2006: Tr
Giang
2007 – 2011: Sinh viên Phát Tri n Nông Thôn Khóa 33, Viên Nghiên C u Phát
Tri n

ng B ng Sông C u Long, Tr ng

i h c C n Th .

tên cha: Nguy n V n Th m
tên m : Ph m Th Ng c S

m sinh: 1963
ng

m sinh: 1967

Ngh nghi p: Làm ru ng

i

hi n t i: p Tr i Lòn Nam, Nh n Ninh, Tân Th nh, Long An

iii


IC M

Kính dâng cha m kính yêu, ng
ng

N

i ã sinh thành, d y d và nuôi d

ng con nên

i.

Xin g i l i c m t và chân thành bi t n cô c v n h c t p, C Nhân Ph m H i B u
ã quan tâm giúp

, chia s , h tr và

ng viên tôi trong su t quá trình h c t p.

Xin chân thành c m n Phó Giáo s Ti n s Nguy n Duy C n và C Nhân Võ H ng
ng ã t n tình h

ng d n, nh c nh , ch nh s a và góp ý cho tôi trong su t quá

trình th c hi n lu n v n này.
Xin chân thành bi t n các th y cô Vi n Nghiên c u – Phát tri n
u Long, tr

ng

ng B ng Sông

i h c C n Th c ng nh các th y cô khác ã t o m i

u ki n

và ch d n cho tôi khi th c hi n luân v n.
Xin chân thành c m n các cô chú, anh ch Tr m khuy n nông các huy n và Trung
tâm khuy n nông t nh Sóc Tr ng và t t c các cô chú c a m

i hai Câu L c B

khuy n nông thu c các huy n c a T nh Sóc Tr ng ã t n tình giúp

tôi hoàn

thành lu n v n này.
Xin c m n các b n sinh viên Vi n nghiên c u Phát tri n

ng B ng Sông C u

Long ã có nh ng góp ý và nhi t tình h tr tôi trong su t quá trình làm lu n v n.

iv


TÓM T T

tài

ÁNH GIÁ TÁC

NÔNG CÓ S
CB

NG C A PH

THAM GIA PTD

GIAI

N HI U QU

HO T

NG C A CÂU

N 2008 – 2010 T I T NH SÓC TR NG” Cán b h

PGS.TS Nguy n Duy C n.
huy n c a t nh Sóc Tr ng.
tham gia – PAEX giai

tài

c th c hi n t i m

n 2008 – 2010, áp d ng ph

i hai CLB thu c b y

ng pháp ti p c n khuy n

ng c a CLB. S li u và thông tin

ng pháp ph ng v n v i bi u câu h i so n s n.

Ban ch nhi m c a m

ng d n

ây là các CLB tham gia vào d án khuy n nông có s

nông có s tham gia vào ho t
ng ph

NG PHÁP TI P C N KHUY N

c thu th p

u tra 60 thành viên; 26

i hai CLB; 9 CBKN, m i Tr m khuy n nông m t CBKN

ph trách chính các ho t

ng c a CLB và hai CBKN c a Trung tâm khuy n nông

Sóc Tr ng ã áp d ng ph

ng pháp PTD và có tham gia vào m t s ho t

i hai CLB. K t qu nghiên c u cho th y, vi c áp d ng ph
ho t

ng c a CLB ã cho th y s hi u qu cao. Ph

ng c a

ng pháp PTD vào

ng pháp PTD giúp nông dân

tham gia CLB nâng cao

c hi u qu s n xu t, thu nh p t ng lên và

i s ng ngày

càng t t h n. Nâng cao

c ki n th c và n ng l c s n xu t. Các ho t

ng áp d ng

ph

ng pháp PTD giúp cho nông dân thay

quan h xã h i c a nông dân
nhi m CLB nâng cao
ho t

i v thái

c t ng lên. Ph

c k n ng qu n lý

và nh n th c, giúp m i

ng pháp PTD giúp cho Ban ch

u hành CLB, góp ph n làm cho CLB

ng hi u qu h n. Bên c nh ó, mu n th c hi n ph

ng pháp PTD c n nhi u

th i gian và tâm quy t trong công vi c, c n có s tham gia nhi t tình c a nông dân.
Tóm l i, ph

ng pháp PTD là ph

khi áp d ng vào ho t

ng pháp r t phù h p d áp d ng, có hi u qu cao

ng c a CLB. Ph

ng pháp PTD c ng áp ng

a nông dân, giúp nông dân m nh d n h n, c i thi n
c ph bi n r ng rãi trong ho t

i s ng cho ng

c nhu c u
i dân c n

ng c a các CLB và trong h th ng khuy n

nông.

v


CL C
CH P NH N LU N V N C A H I

NG .......................................................1

I CAM OAN....................................................Error! Bookmark not defined.
TI U S

CÁ NHÂN........................................................................................... iiiii

I C M N .......................................................................................................iiv
TÓM T T ...............................................................................................................v
C L C .............................................................................................................vi
DANH SÁCH HÌNH .............................................................................................iix
DANH SÁCH B NG..............................................................................................x
CH

VI T T T ...................................................................................................xii

Ch

ng 1 M

1.1

U ...............................................................................................1

TV N

...............................................................................................1

1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U ...........................................................................3
1.2.1 M c tiêu chung ........................................................................................3
1.2.2 M c tiêu c th .........................................................................................3
1.3 GI THUY T NGHIÊN C U VÀ CÂU H I NGHIÊN C U......................4

1.3.1 Gi thuy t nghiên c u ..............................................................................4
1.3.2 Câu h i nghiên c u ..................................................................................4
1.4 PH M VI VÀ TH I GIAN TH C HI N
Ch

ng 2 L

2.1 TÓM L
NAM GIAI

C KH O TÀI LI U.......................................................................5
C V T CH C VÀ HO T
NG KHUY N NÔNG VI T
N 1993
N NAY ...................................................................5

2.1.1 Tóm l

c v các t ch c khuy n nông Vi t Nam .....................................5

2.1.2 Tóm t t m ng l

i khuy n nông Vi t Nam...............................................6

2.1.2.1 Giai

n tr

2.1.2.2 Giai

n t n m 1993

2.1.3 Tóm l

TÀI........................................4

c n m 1993..................................................................6

c v ho t

n nay..........................................................8

ng khuy n nông Vi t Nam .....................................10

2.2 KHUY N NÔNG CÓ S

THAM GIA (PTD)

BSCL............................11

2.2.1 Gi i thi u v d án khuy n nông có s tham gia
2.2.2 Gi i thi u v ph

BSCL....................11

ng pháp PTD.............................................................13

2.2.3 So sánh gi a ph ng pháp ti p c n khuy n nông có s tham gia và
ph ng pháp khuy n nông truy n th ng .........................................................17
2.3 T NG QUAN V T NH SÓC TR NG .......................................................17

vi


2.4 PH
Ch

NG PHÁP ÁNH GIÁ TÁC

ng 3 N I DUNG VÀ PH

NG.................................................18

NG PHÁP NGHIÊN C U..............................21

3.1 N I DUNG NGHIÊN C U.........................................................................21
3.2 PH
3.2.1 Ph

ng pháp thu th p s li u th c p .....................................................21

3.2.2 Ph

ng pháp thu th p s li u s c p.......................................................22

3.3 PH
Ch

NG PHÁP THU TH P S LI U ......................................................21

NG PHÁP PHÂN TÍCH S LI U.....................................................24

ng 4 K T QU VÀ TH O LU N..............................................................26

4.1 M T S HÌNH TH C HO T
4.1.1 M t s thông tin v ng

NG S N XU T C A CLB ..................26

i cung c p thông tin.........................................26

4.1.1.1 M t s thông tin chung v nông dân tham gia CLB..........................26
4.1.1.2 M t s thông tin chung v CKBN ....................................................28
4.1.2 Lý do tham gia CLB c a nông dân .........................................................29
4.1.3 Nh ng l i ích có

c khi tham gia vào CLB ........................................32

4.1.4 M t s Hình th c ho t

ng c a CLB ....................................................35

4.2 TÁC
NG C A PH
NG PHÁP PTD
N HI U QU
HO T
NG C A CLB ..................................................................................37
4.2.1 ánh giá hi u qu ho t

ng c a CLB ...................................................37

4.2.2 ánh giá v hi u qu s n xu t c a nông h trong quá trình
áp d ng ph ng pháp PTD .............................................................................40
4.2.3 S thay i v thái
và nh n th c c a nông dân trong quá trình
áp d ng ph ng pháp PTD .............................................................................45
4.2.4 S thay i v ki n th c và n ng l c c a nông dân trong quá trình
áp d ng ph ng pháp PTD .............................................................................48
4.2.5 K n ng qu n lý và u hành CLB c a Ban ch nhi m trong
quá trình áp d ng ph ng pháp PTD...............................................................52
4.3 ÁNH GIÁ V TÍNH PHÙ H P C A VI C ÁP D NG
PH NG PHÁP PTD VÀO HO T
NG C A CLB ....................................56
4.4 NH NG THU N L I VÀ KHÓ KH N TRONG QUÁ TRÌNH
ÁP D NG PH
NG PHÁP PTD VÀO HO T
NG C A CLB ..................59
4.4.1 Nh ng thu n l i khi áp d ng ph ng pháp PTD vào
ho t ng c a CLB .........................................................................................59
4.4.2 Nh ng khó kh n khi áp d ng ph ng pháp PTD vào
ho t ng c a CLB .........................................................................................60
4.5 NH N XÉT ÁNH GIÁ V PH

NG PHÁP PTD...................................61

vii


4.6 M T S
XU T NH M NÂNG CAO HI U QU ÁP D NG

PH NG PHÁP PTD VÀO HO T
NG C A CLB.........................................62
Ch

ng 5 K T LU N VÀ KI N NGH ...............................................................63

5.1 K T LU N..................................................................................................63
5.2 KI N NGH .................................................................................................64
5.2.1

i v i các Ban ngành ...........................................................................64

5.2.2

i v i CBKN .......................................................................................64

5.2.3

i v i Nông dân...................................................................................64

5.2.4

i v i Nông dân là Ban ch nhi m CLB ..............................................64

TÀI LI U THAM KH O .....................................................................................65

viii


DANH SÁCH HÌNH

Hình 2.1 M ng l

i khuy n nông tr

Hình 2.2 M ng l

i khuy n nông hi n t i................................................................ 9

Hình 2.3 Ph

c n m 1993................................................... 7

ng pháp ánh giá............................................................................. 19

Hình 4.1 Nguyên nhân tham gia CLB c a nông dân .............................................. 27
Hình 4.2 Lý do tham gia CLB theo quan

m c a Ban ch nhi m........................ 29

Hình 4.3 Lý do tham gia CLB c a nông dân theo
quan m c a thành viên CLB ..................................................................... 30
Hình 4.4 Lý do tham gia CLB c a nông dân theo quan

m c a CBKN ............... 31

Hình 4.5 L i ích c a nông dân khi tham gia CLB theo
quan m c a ban ch nhi m ....................................................................... 32
Hình 4.6 L i ích c a nông dân khi tham gia CLB theo quan m
a thành viên CLB ...................................................................................... 33
Hình 4.7 L i ích c a nông dân khi tham gia CLB theo

quan m c a CBKN ................................................................................... 34
Hình 4.8 S thay i v hi u qu s n su t c a nông h theo quan m
a Ban ch nhi m CLB ............................................................................... 41
Hình4.9 S thay i v hi u qu s n su t c a nông h theo quan m
a thành viên CLB ...................................................................................... 42
Hình 4.10 S thay i v hi u qu s n su t c a nông h theo
quan m c a CBKN ................................................................................... 43

ix


DANH SÁCH B NG
ng 2.1 So sánh gi a ph

ng pháp PTD và khuy n nông truy n th ng .............. 17

ng 3.1 Nh ng thông tin c b n v 12 CLB t i Sóc Tr ng .................................. 23
ng 4.1 Thông tin chung v nông dân tham gia CLB........................................... 26
ng 4.2 M t s thông tin v CBKN..................................................................... 28
ng 4.3 Mô Hình s n xu t ch y u c a các CLB ................................................. 35
ng 4.4 Mô Hình s n xu t c a ban ch nhiêm và các thành viên CLB................. 36
ng 4.5 Hi u qu ho t

ng c a CLB theo quan

m c a Ban ch nhi m .......... 37

ng 4.6 Hi u qu ho t

ng c a CLB theo quan

m c a thành viên CLB......... 38

ng 4.7 Hi u qu ho t

ng c a CLB theo quan

m c a CBKN....................... 39

ng 4.8 Hi u qu s n xu t theo quan

m c a Ban ch nh m CLB .................... 40

ng 4.9 Hi u qu s n xu t theo quan

m c a thành viên CLB .......................... 42

ng 4.10 Hi u qu s n xu t theo quan

m c a CBKN ...................................... 43

ng 4.11 S thay i trung bình v hi u qu s n xu t theo
quan m c a Ban ch nhi m, thành viên CLB và CBKN............................ 44
ng 4.12 S thay i v thái
và nh n th c c a nông dân
theo quan m c a Ban ch nhi m ............................................................... 45
ng 4.13 S thay i v thái
và nh n th c c a nông dân
theo quan m c a Thành viên CLB ............................................................ 46
ng 4.14 S thay i v thái

và nh n th c c a nông dân
theo quan m c a CBKN............................................................................ 47
ng 4.15 S thay
theo quan

i v ki n th c và n ng l c c a nông dân
m c a Ban ch nhi m CLB ...................................................... 49

ng 4.16 S thay i v ki n th c và n ng l c c a nông dân
theo quan m c a thành viên ...................................................................... 50
ng 4.17 S thay i v ki n th c và n ng l c c a nông dân
theo quan m c a CBKN............................................................................ 51
ng 4.18 S thay i v qu n lý u hành CLB c a Ban ch nhi m
theo quan m c a Ban ch nhi m ............................................................... 52
x


ng 4.19 S thay
theo quan

i v qu n lý

u hành CLB c a Ban ch nhi m

m c a Thành viên CLB ............................................................ 53

ng 4.20 S thay i v qu n lý u hành CLB c a Ban ch nhi m
theo quan m c a CBKN............................................................................ 54
ng 4.21 S phù h p c a ph ng pháp PTD theo
quan m c a Ban ch nhi m....................................................................... 56

ng 4.22 Tính phù h p c a ph ng pháp PTD theo
quan m c a Thành viên............................................................................. 57
ng 4.23 Tính phù h p c a ph ng pháp PTD theo
quan m c a CBKN ................................................................................... 58

xi


CH

VI T T T

PAEX: Participatory Extension
MDAEP: Mekong Delta Agricultural Extension Project
PAEP: Participatory Extension for the Poor
PTD: Participatory Technology Development
TOT: Transfer Of Technology
CLB: Câu L c B
CBKN: Cán B Khuy n Nông
BSCL:

ng B ng Sông C u Long

NN&PTNT: S Nông Nghi p và Phát Tri n Nông Thôn
NN&PTNT: B Nông Nghi p và Phát Tri n Nông Thôn
SMNR-CV: D án Qu n lý b n v ng ngu n tài nguyên thiên nhiên mi n Trung
Vi t Nam

xii

Ch

ng 1

U
1.1

TV N

Trong các th p niên 1970 – 1980 ng

i ta nh n th y r ng ng

ih

ng l i t nghiên

u khoa h c ch y u là nông dân giàu. Nh ng nông dân nghèo không th ti p c n
nh ng k thu t m i, b i vì nó không phù h p v i h . Chính lý do này là nguyên
nhân làm cho nh ng nghiên c u phát tri n k thu t nông nghi p có r t ít s tham
gia c a ng i nông dân. M t k thu t m i
c phát tri n (khuy n nông theo ki u
truy n th ng) là do các nhà khoa h c ngh theo cách ch quan c a h và h quy t
nh, nh ng có r t ít ho c không có s tham gia c a nông dân (Nguy n Hoài Châu
và ctv, 2006). H u h t các nhà chuyên gia phát tri n nông thôn trên th gi i u cho
ng nghiên c u phát tri n nông nghi p và khuy n nông theo ki u truy n th ng kém
hi u qu và ã th t b i trong vi c phát tri n k thu t áp ng nhu c u s n xu t c a
nông dân (nghèo). Vì các chuyên gia này quên chú ý và
c p n

u ki n s n
xu t c a nông dân nghèo trong các nghiên c u c a h . Ph n l n nh ng ti n b k
thu t
c phát tri n và chuy n giao ch y u ph c v cho nh ng nhóm nông dân
giàu, khá gi , có nhi u tài nguyên t ai, có u ki n s n xu t thu n l i, có c h i
ti p c n tín d ng... (Nico Vromant và ctv, 2007)

1


Nh
Tr
i
ph

v y, nhu c u s n xu t c
c tình Hình ó, ph ng
và nh n
c s ng h
ng pháp có s tham gia

a h n m t t nông dân nghèo trên th gi i b b quên.
pháp “Phát tri n k thu t có s tham gia (PTD)” ra
các n c ang phát tri n. Ph ng pháp PTD là m t
ã
c phát tri n nh m gi i quy t nh ng v n
mà

các c quan nghiên c u và khuy n nông trên th gi i i m t (Nico Vromant và
Nguy n Duy C n, 2006; Nico Vromant và ctv, 2007). Ph ng pháp PTD nghiên

u và khuy n nông h ng theo nông dân, nông dân óng vai trò chính trong
nghiên c u và khuy n nông
c k t h p m t cách ch c ch . Khác v i ph ng
pháp truy n th ng, ph ng pháp PTD c g ng nh m n các nhóm thi t thòi (ph
, nông dân nghèo…) có kh n ng tham gia vào.
Vi t Nam, giai
n tr c n m 2002 khuy n nông Vi t Nam c ng s d ng
ph ng pháp khuy n nông truy n th ng. Lúc u ph ng pháp này c ng t ra khá
hi u qu , làm cho s n xu t nông nghi p t ng nhanh chóng, hi u qu s n xu t ngày
t t t h n. Nh ng ng i giàu có thì c giàu nhanh lên, còn ng i nghèo thì không
có chuy n bi n nào r r t, nguyên nhân là do ng i nghèo không
các
u ki n
áp d ng các mô Hình phát tri n và h c ng không
c quan tâm n nhi u. Cho
nên, các ph ng pháp khuy n nông truy n th ng d n l ra nh ng thi u sót, b t c p,
ng i nghèo, nh ng ng i b thi t thòi không có c h i ti p c n v i nghiên c u và
khuy n nông, cán b khuy n nông gi i v chuyên môn nh ng không
c ào t o
k n ng và ph ng pháp khuy n nông,
u này làm cho công tác khuy n nông
kém hi u qu và không áp ng
c nhu c u c a ng i dân (Nguy n Duy C n và
ctv, 2007). Chính vì th , c n có m t ph ng pháp khuy n nông m i phù h p h n
cho s phát tri n.
Ph ng pháp phát tri n k thu t có s tham gia (PTD) l n u tiên
c gi i thi u
vào BSCL b i d án “Khuy n nông
ng b ng sông C u Long”(g i t t là
MDAEP) v i m c ích “Nâng cao n ng l c cho cán b khuy n nông c s ” vào

m 2002 câu l c b (CLB) khuy n nông b n t nh, i di n m t cách t ng i
cho b n ti u vùng sinh thái và u ki n canh tác khác nhau
ng b ng sông C u
Long ( BSCL): Sóc Tr ng, An Giang, Cà Mau và B n Tre. D án MDAEP ã s
ng ph ng pháp ti p c n m i – khuy n nông có s tham gia (PTD) và ho t ng
khuy n nông c a các vùng d án t i b n t nh (Nguy n Duy C n, và ctv, 2007). Sau
ó, v i s hi u qu
c ch p nh n t i các vùng c a D án, D án ã
c m r ng
kh p BSCL. Ti p theo ó là D án PAEX (khuy n nông có s tham gia t i Vi t
Nam) ti p t c
c tri n khai ti p n i d án MDAEP. Tính phù h p và s ch p
nh n c a ph ng pháp PTD qua th c t áp d ng c a d án khuy n nông
BSCL.
2


Nông dân ã nhìn nh n PTD là cách ti p c n thích h p cho h h n, t o c h i cho
tham gia và t ng c ng n ng l c. Các thành viên CLB t tin và tham gia th t s
vào ho t ng khuy n nông, s linh ho t và n ng ng
c duy trì trong các ho t
ng c a câu l c b . .. PTD làm thay i thái
c a cán b khuy n nông (CBKN)
theo xu h ng áp ng nhu c u ng i dân, các k n ng khuy n nông và giao ti p
a CBKN
c c i thi n và ho t ng khuy n nông c a h
t hi u qu h n.
Nh ng k t qu
t
c t vi c áp d ng ph ng pháp khuy n nông có s tham gia

(PTD) là r t áng ghi nh n. Chính vì v y,
tài
ÁNH GIÁ TÁC
NG C A
PH NG PHÁP TI P C N KHUY N N NG CÓ S THAM GIA PTD
N
HI U QU HO T
NG C A CÂU L C B T I T NH SÓC TR NG GIAI
N 2008 – 2010”
c xây d ng v i m c ính góp ph n phát tri n h n n a
ho t ng khuy n nông theo ph ng pháp có s tham gia (PTD) ngày càng hi u
qu h n, qua ó góp ph n phát tri n kinh t – xã h i c a
c nói chung.

a ph

ng nói riêng và c

1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U
1.2.1 M c tiêu chung
tài
c th c hi n nh m ánh giá tác ng c a ph ng pháp ti p c n khuy n
nông có s tham gia n hi u qu ho t ng c a CLB. Góp ph n cho các t ch c,
quan và cá nhân có c s
s d ng ph ng pháp này và giúp cho quá trình
phát tri n ph ng pháp ti p c n khuy n nông có s tham giam (PTD) ngày càng
ph bi n h n.
1.2.2 M c tiêu c th
(1) Nghiên c u m t s Hình th c ho t

ng s n xu t c a các CLB

(2) Tác ng c a ph ng pháp ti n c n khuy n nông có s tham gia (PTD)
n ng i dân và các ho t ng c a CLB.
(3)

ánh giá tính phù h p c a cách ti p c n khuy n nông có s tham gia
(PTD) trong ho t ng c a CLB

(4) Nh ng thu n l i và khó kh n trong quá trình áp d ng ph
(5) Nh n xét ánh giá v ph

ng pháp PTD,

n h p lý h n trong vi c áp d ng ph
gia (PTD)

3

ng pháp PTD

xu t m t s gi i pháp ti p

ng pháp khuy n nông có s tham


1.3 GI THUY T NGHIÊN C U VÀ CÂU H I NGHIÊN C U
1.3.1 Gi thuy t nghiên c u
(1) Ho t
(2) Ph

ng c a CLB nghèo nàn?
ng pháp PTD tác

ng tích c c

n hi u qu ho t

ng c a CLB và

nông dân?
(3) Ph

ng pháp PTD có phù h p v i

u ki n

a ph

ng?

1.3.2 Câu h i nghiên c u
(1) H th ng canh tác ch y u c a các thành viên trong CLB?
(2) Nh ng lý do mà nông dân tham gia vào CLB?
(3) Nh ng l i ích mà nông dân có

c khi tham gia vào CLB?

(4) Hi u qu ho t ng c a CLB khi áp d ng ph
ng c a CLB?

(5) Tác

ng c a ph

(6) S thay
(7) S thay

i v thái

ng pháp PTD

ng pháp PTD vào ho t

n hi u qu s n xu t c a nông dân?

và nh n th c c a nông dân trong quá trình áp d ng PTD?

i v ki n th c và k n ng c a nông dân trong quá trình áp

ng PTD?
(8) K n ng qu n lý
u hành CLB c a Ban ch nhi m CLB trong quá trình
áp d ng ph ng pháp PTD?
(9) Tính phù h p c a ph ng pháp PTD khi áp d ng vào các ho t
(10) Trong quá trình áp d ng ph ng pháp PTD vào ho t
p nh ng thu n l i và khó kh n?
(11) Nh ng nh n xét gì v ph

ng c a CLB?
ng c a CLB có

ng pháp PTD?

1.4 PH M VI VÀ TH I GIAN TH C HI N

TÀI

Do h n ch v kinh phí và th i gian th c hi n nên
tài ch t p trung ánh giá
nh ng tác ng c a ph ng pháp ti p c n khuy n nông có s tham gia n hi u qu
ho t ng t i m i hai CLB t i thu c vùng d án PAEX c a t nh Sóc Tr ng giai
n 2008 – 2010.
Th i gian th c hi n

tài t tháng 7 – 12/2101

4


Ch

ng 2

C KH O TÀI LI U
2.1 TÓM L
NAM GIAI
2.1.1 Tóm l

C V T CH C VÀ HO T
N 1993

N NAY

NG KHUY N NÔNG VI T

c v các t ch c khuy n nông Vi t Nam

m 1993 C c Khuy n Nông và Khuy n Lâm

c thành l p. Nhi m v c a t

ch c này là v a làm nhi m v khuy n nông v a làm nhi m v qu n lý Nhà n c
tr ng tr t và ch n nuôi. N m 2002, thành l p Trung Tâm Khuy n nông Trung
ng tr c thu c c c Khuy n nông và Khuy n lâm, chuyên làm nhi m v khuy n
nông. Tr c tình hình m i và nhu c u s n xu t ngày m t gia t ng, n m 2003
Chính ph ban hành Ngh
nh 86/CP cho phép tách C c Khuy n nông và
Khuy n lâm thành hai n v tr c thu c b Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
(B NN&PTNT). ó là Trung tâm Khuy n nông Qu c Gia chuyên làm nhi m v
khuy n nông và c c Nông nghi p chuyên làm nhi m v qu n lý Nhà n c v
tr ng tr t và ch n nuôi.
a ph ng, c ng thành l p các Trung tâm Khuy n
nông và các Tr m Khuy n nông. Trong th i gian qua, h th ng khuy n nông ã
phát tri n sâu r ng t Trung ng n a ph ng. L c l ng khuy n nông phát
tri n m nh m
t t c các c p, t vài tr m ng i n m 1993 n hàng nghìn
ng i n m 2005. Ch t l ng cán b khuy n nông (CBKN) ngày càng
c nâng
lên, ph ng pháp khuy n nông ngày m t nâng cao, c i ti n và a d ng h n
(Phan Thanh Khôi, 2006).
n n m 2007, trên c s Chính ph h p nh t B

NN&PTNT v i B Thu s n thành B NN&PTNT và theo Ngh
nh s
01/2008/N -CP. Ngày 03/01/2008 c a Chính ph quy nh ch c n ng, nhi m
, quy n h n và c c u t ch c c a B NN&PTNT ã cho phép thành l p Trung
tâm Khuy n nông - Khuy n ng Qu c gia.

5


Trung tâm Khuy n nông - Khuy n ng Qu c gia

c thành l p trên c s h p nh t

gi a Trung tâm Khuy n nông Qu c gia và Trung tâm Khuy n ng Qu c gia theo
Quy t
nh s 236/Q -BNN-TCCB ngày 28/01/2008 c a B tr ng B
NN&PTNT. Ch c n ng, nhi m v và c c u t ch c c a Trung tâm Khuy n nông Khuy n ng Qu c gia th c hi n theo Quy t nh s 43/2008/Q -BNN ngày
11/3/2008 c a B tr ng B NN&PTNT (B NN&PTNT, 2008).
2.1.2 Tóm t t m ng l
2.1.2.1 Giai

n tr

i khuy n nông Vi t Nam
c n m 1993

Giai
n tr c n m 1993, trong kho ng th i gian sau khi chi n tranh k t thúc, Vi t
Nam “không có khuy n nông” b i vì có m t k v ng m nh r ng công ngh nông
nghi p có th

c chuy n giao m t cách d dàng thông qua các lãnh o c a “H p
tác xã nông nghi p”, không c n ti p c n n t ng cá nhân nông dân. Tuy nhiên,
vi c chuy n giao công ngh nông nghi p theo cách t trên xu ng nên hi u qu
c r t ít, ch a áp ng
c nhu c u c a nông dân và c ng không quan tâm
tính b n v ng trong h sinh thái nông nghi p. (Nguyen Ngoc De, 2006)

t
n

t khi th c hi n chính sách i m i n m 1986 thì khuy n nông Vi t Nam m i có
chuy n bi n tích c c h n. Tuy nhiên khuy n nông th t s hi u qu k t khi Ngh
nh s 10 tháng 3 n m 1988
c ban hành. Có s thay i d n d n t n n kinh t
“k ho ch hóa t p trung” sang “kinh t th tr ng”, t h p tác xã và trang tr i Nhà
c n nông tr i t nhân; Và t vi c chuy n giao công ngh v i cách ti p c n “t
trên xu ng” sang ph ng pháp khuy n nông v i s tham gia nhi u h n. c p qu c
gia, m t s h i th o
c t ch c th hi n m t nhu c u cho chính th c thành l p h
th ng khuy n nông. c p t nh, ã có nhi u phong trào và nh ng n l c liên quan
n công trình khuy n nông. ( Nguyen Ngoc De, 2006)

6


p Qu c gia

Nông
Nghi p và
Công Nghi p

th c ph m

th y s n

Lâm
Nghi p

Tài
Nguyên
c

Th y
n

Lâm
Nghi p

Qu n lý
c

Nông
h c
ov
th c v t
Ch n
nuôi

p t nh và c p huy n

Máy

móc

th

ng tr c

Nh ng ng i qu n
lý a ph ng

Nh ng lãnh o
nhóm nông dân

Hóa nông

Hình 2.1 M ng l

i khuy n nông tr

c n m 1993

Ngu n: Nguyen Ngoc De, 2006

7


2.1.2.2 Giai

n t n m 1993

n nay

Giai
n sau n m 1993 cho n nay, m ng l i khuy n nông Vi t
thi n h n. M ng l i khuy n nông không còn d ng l i c p huy n n
nay m ng l i khuy n nông ã n t n xã, p, khuy n nông viên ti
nông dân h n. Bên c nh m ng l i khuy n nông chính th c, các t

Nam hoàn
a mà hi n
p c n n
ch c khác

ng th c hi n các công trình khuy n nông t nguy n riêng h , bao g m nhà
c và doanh nghi p t nhân (doanh nghi p nông nghi p), các t ch c nghiên
u và phát tri n qu c t , phi chính ph , ngân hàng ….
c bi t, các t ch c
qu n chúng Vi t Nam, bao g m hi p h i nông dân, h i ph n , thanh niên
công oàn, mà các m ng l i
c thành l p xa h n xu ng thôn, b n, các
nhóm. c p
qu c gia, các b ph n qu c gia c a khuy n nông và khuy n lâm
thu c B NN&PTNT ph i h p và qu n lý t t c các công trình khuy n nông
trong n

c. (Nguyen Ngoc De, 2006)

8


ng tr c

p Qu c Gia

nông nghi p và khuy n lâm
m (1993 – 2003)

Nhân viên th

nông
nghi p t
m 2003

Nông Nghiêp
và Phát Tri n
Nông Thôn
(B Nông
Nghi p và Công
Nghi p Th c
Ph m)

Trung tâm
khuy n nông
Qu c Gia t
m 2003
Nông Nghiêp
và Phát Tri n
Nông Thôn
Trung tâm khuy n nông

p huy n

Tr m khuy n nông

p xã

Khuy n nông viên và
nh ng nhóm Nông dân

Nh ng ng

ih p

ng

p t nh

Hình 2.2 M ng l

i khuy n nông hi n t i

Ngu n: Ohara, K., 2001 and modified by Nguyen Ngoc De,2006

9


2.1.3 Tóm l

c v ho t

ng khuy n nông Vi t Nam

khi Ngh
nh 13/cp v công tác khuy n nông c a Chính Ph ban hành thì ho t
ng khuy n nông Vi t Nam ch y u ho t ng c b n v i ph ng pháp ti p c n
T&V (Traning and Visiting) k t h p trình di n ch
o
m … ngoài ra ph ng
tiên thông tin i chúng trung ng và a ph ng c ng tham gia ho t ng r t tích
c. H th ng khuy n nông là m t trong nh ng kênh chính m t công ngh m i cho
nông dân
BSCL và ã góp ph n quan tr ng trong s nghi p phát tri n nông
nghi p nói chung và gia t ng s n xu t lúa nói riêng (Le Canh Dung và ctv, 2002).
th ng khuy n nông Vi t Nam t ng i tr (thành l p n m 1993), v i m c ích
tr , giúp
ng i dân phát tri n nông nghi p ngày càng hi u qu và h ng t i
t n n nông nghi p b n v ng. Ho t ng khuy n nông ch y u là “Chuy n giao
thu t” hay ph ng pháp ti p c n TOT (Transfer Of Technology), ào t o, t p
hu n nâng cao trình
cho nông dân. Giai
n 1993 – 2000, khuy n nông Vi t
Nam ch y u theo ph ng pháp TOT, t trên xu ng, áp t nông dân “Top –
down”. Ph ng pháp TOT t ra kém hi u qu trong b i c nh s n xu t ngày càng a
ng và ph c t p. Do ó hi u qu c a khuy n nông mang l i ch a áp ng
c
nhu c u c a ng i dân, mà c bi t là ng i nghèo, b i vì h ít
c tham gia vào
các mô Hình trình di n do không có
các Ngu n v n i ng (v n t nhiên, v n
tài chính, v n v t ch t, v n xã h i và v n nhân l c). T n m 2000 n nay công tác
khuy n nông và h th ng khuy n nông Vi t Nam d n d n

c c i thi n. Và k t
khi Ngh nh 56/2005/N -CP và Ngh nh 02/2010/N -CP c a Chính ph ra i,
th ng khuy n nông Vi t Nam ã có nh ng chuy n bi n m nh m , n ng ng
n. Công tác khuy n nông v i ph ng pháp khuy n nông truy n th ng d n
c
thay th b i ph ng pháp thích h p h n – ph ng pháp khuy n nông có s tham
gia PTD. V i ph ng pháp m i này, thì nông dân nghèo, các i t ng b thi t thòi
c quan tâm h n, h có
n ki n
phát huy kh n ng c a mình, d a vào chính
mình
t gi i quy t khó kh n c a mình v i s giúp
n và Nico Vromant, 2006)
Giai

n 1993 – 2008, ho t

c a CBKN. (Nguy n Duy

ng c a khuy n nông - khuy n ng th hi n qua 4 n i

dung chính: Chuy n giao ti n b k thu t thông qua vi c xây d ng các mô Hình
trình di n, ào t o hu n luy n, thông tin tuyên truy n và h p tác qu c t v khuy n
nông - khuy n ng (B NN&PTNT, 2008). Trong 15 n m qua, Trung tâm Khuy n
nông - Khuy n ng Qu c Gia ã ph i h p v i Trung tâm Khuy n nông c a 63 t nh,
thành ph và trên 200 n v thu c các Vi n, Tr ng, Trung tâm, các T ch c xã
i... xây d ng hàng nghìn mô Hình khuy n nông khuy n ng
chuy n giao ti n
10

k thu t m i

n v i ng

i nông dân. Vi c xây d ng các mô Hình trình di n

khuy n nông – khuy n ng
a ph ng là r t c n thi t, mang tính thuy t ph c cao
khi ng i nông dân
c t n m t nhìn th y nh ng k t qu s n xu t nông nghi p qua
vi c áp d ng các ti n b k thu t m i, t ó h tin t ng và t quy t nh làm theo.
Mô Hình còn có tác ng r ng rãi khi ng i nông dân nh ng n i khác n tham
quan, h c t p và áp d ng. Kinh phí xây d ng các mô Hình trình di n khuy n nông khuy n ng th i gian qua chi m t l t ng i l n chi m 80.7% trong t ng kinh
phí chi cho các ho t ng khuy n nông - khuy n ng (B NN&PTNT, 2008). a s
các ch ng trình khuy n nông ã xây d ng u r t thành công nh vi c xác nh
tính phù h p c a mô Hình i v i u ki n c thù c a t ng a ph ng và trình
chuy n giao ti n b k thu t c a các CBKN. Các ch ng trình khuy n nông khuy n ng ã h tr tích c c và hi u qu cho các ch ng trình phát tri n s n xu t
nông - ng nghi p tr ng m (B NN&PTNT, 2008)
2.2 KHUY N NÔNG CÓ S

THAM GIA (PTD)

BSCL

2.2.1 Gi i thi u v d án khuy n nông có s tham gia

BSCL

m 1993 Chính Ph ra Ngh nh s 13/CP ban hành “Qui ch v công tác khuy n

nông”. Sau ó, các t ch c khuy n nông Vi t Nam ra i theo thông t liên b s
02/LB/TT (Phan Thanh Khôi, 2006). Ti p sau ó, Ngh quy t 56/2005/N -CP c a
Chính Ph và thông t 60 v qui ch khuy n khích ho t ng khuy n nông ã th
hi n rõ chi n l c khuy n nông trong b i c nh hi n t i là áp ng nhu c u c a nông
dân: (1) khuy n nông xu t phát t nhu c u c a ng i s n xu t và yêu c u phát tri n
nông nghi p th y s n; (2) u tiên phát tri n vùng xâu, vùng xa, i t ng b thi t
thòi. Trong chi n l c khuy n nông c a Trung Tâm Khuy n Nông Qu c Gia c ng
ang c g ng m r ng ph ng pháp ti n c n có s tham gia.
u này ã xác nh n
tính phù h p và ch p nh n v m t pháp lý c a ph ng pháp ti p c n khuy n nông
có s tham gia (PTD) hay Ph ng pháp phát tri n k thu t có s tham gia trong b i
nh hi n t i

Vi t Nam (Nguy n Duy C n và ctv, 2007)

n m 2002 d án MDAEP (Mekong Delta Agricultural Extension Project) – D
án khuy n nông BSCL b t u
c th c hi n. ây là d án khuy n nông u tiên
BSCL áp d ng ph ng pháp ti p c n “khuy n nông có s tham gia”, còn g i là
PTD (Participatory Technology Development). D án MDAEP u tiên ch th c
hi n 4 t nh (An Giang, B n Tre, Sóc Tr ng và Cà Mau). Sau 2 n m th c hi n, d
án ã có k t qu tích c c, CBKN tham gia d án
c c i thi n k n ng khuy n
nông, ho t ng khuy n nông hi u qu h n, nông dân r t hài lòng v i cách ti p c n
i, h
c trao quy n và tham gia tích c c h n. Chính s thành công r c r này
11