Đánh giá hiện trạng môi trường nước sông Kỳ Cùng đoạn chảy qua địa bàn huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

HOÀNG TU N LÂM

Tên

tài:

ÁNH GIÁ HI N TR NG MÔI TR
O N CH Y QUA

NG N

C SÔNG K CÙNG

A BÀN HUY N V N QUAN, T NH L NG S N

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Khoa h c môi tr

Khoa

: Môi tr

Khóa h c

: 2010 - 2014

Thái Nguyên – 2014

ng

ng


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

-----------

-----------

HOÀNG TU N LÂM

Tên

tài:

ÁNH GIÁ HI N TR NG MÔI TR
O N CH Y QUA

NG N

C SÔNG K CÙNG

A BÀN HUY N V N QUAN, T NH L NG S N

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Khoa h c môi tr

Khoa

: Môi tr

Khóa h c

: 2011 - 2014

Gi ng viên h

IH C

ng

ng d n : TS. Tr n Th Ph

Thái Nguyên – 2014

ng


L IC M

N

Sau m t th i gian nghiên c u và th c t p t t nghi p, b n báo cáo
th c t p t t nghi p c a em ã hoàn thành. Em xin bày t lòng bi t n chân
thanhg t i các th y cô giáo trong Ban ch nhi m khoa Môi tr
h c nông lâm thái nguyên ã gi ng d y và h
th ng hóa ki n th c th c t và t

ng –

i

ng d n em giúp em h

ó nâng cao trình

chuyên môn c ng

nh áp d ng vào th c ti n.
c bi t, Em xin chân thành c m n cô giáo TS.Tr n Th Ph
ti p, t n tình h

ng d n em trong quá trình th c hi n chuyên

ã tr c

t t nghi p.

Qua ây em xin g i l i c m n chân thành nh t t i các anh ch trong
Phòng tài nguyên và Môi tr
t t nghi p và th c hi n
giúp

ng huy n V n quan, n i em tr c ti p th c t p

tài ã nhi t tình truy n

t kinh nghi m làm vi c và

em trong vi c cung c p s li u, tài li u ph c v cho vi c nghiên c u

th c hi n

tài t t nghi p.

Th i gian th c t p t t nghi p có h n nên kinh nghi m còn h n ch ,
trong quá trình nghiên c u s không tránh kh i nh ng thi u sót và b t c n.
Em r t mong nh n

cs h

ng d n, óng góp ý ki n c a các th y cô giáo

cùng toàn th các b n sinh viên

em có i u ki n b sung nâng cao ki n

th c c a mình, ph c v t t h n công tác th c t sau này.
Em xin chân thành c m n
L ng s n, ngày … tháng … n m 2014
Sinh Viên

Hoàng Tu n Lâm


DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 3.1 Th i gian, kí hi u và v trí l y m u n
o n ch y qua

c trên sông K Cùng

a bàn huy n V n Quan – t nh L ng S n ............. 25

B ng 4.1 Hi n tr ng s d ng

t c a huy n V n Quan n m 2013 ...............29

B ng 4.2 : Dân s , t l t ng dân s t nhiên huy n V n Quan qua các n m ......32
B ng 4.3: K t qu phân tích ch t l

ng n

c m t t i các

a i m trên sông

K Cùng o n ch y qua a bàn huy n V n Quan n m 2014 .......... 36


DANH M C HÌNH
Trang
Hình 4.1. B n
Hình 4.2: Bi u

hành chính huy n V n Quan ............................................ 28
so sánh ch tiêu pH c a n

c sông K Cùng v i QCVN

08:2008/BTNMT c t B ................................................................. 37
Hình 4.3: Bi u

so sánh ch tiêu DO c a n

c sông K Cùng v i QCVN

08:2008/BTNMT c t B ................................................................. 38
Hình 4.4: Bi u

so sánh ch tiêu BOD5 c a n

c sông K Cùng v i QCVN

08:2008/BTNMT c t B ................................................................. 39
Hình 4.5: Bi u

so sánh ch tiêu COD c a n

c sông K Cùng v i QCVN

08:2008/BTNMT c t B ................................................................. 40
Hình 4.6: Bi u

so sánh ch tiêu TSS c a n

c sông K Cùng v i QCVN

08:2008/BTNMT c t B ................................................................. 41

Hình 4.7: Bi u

so sánh ch tiêu NO3- c a n

c sông K Cùng v i QCVN

08:2008/BTNMT c t B ................................................................. 42
Hình 4.8: Bi u

so sánh ch tiêu PO43- c a n

c sông K Cùng v i QCVN

08:2008/BTNMT c t B ................................................................. 43
Hình 4.9: Bi u

so sánh ch tiêu Fe c a n

c sông K Cùng v i QCVN

08:2008/BTNMT c t B ................................................................. 44
Hình 4.10: Bi u

th hi n ch tiêu TDS c a n

c sông K Cùng t i nh ng

v trí quan tr c ............................................................................... 45
Hình 4.11: Bi u

th hi n Nhi t

c an

c sông K Cùng t i nh ng v trí

quan tr c ........................................................................................ 46
Hình 4.12: Bi u

th hi n Nhi t

c an

c sông K Cùng t i nh ng v trí

quan tr c ........................................................................................ 47


DANH M C CÁC T

VI T T T

BOD

: Nhu c u oxy sinh h c

BKHCN

: B khoa h c Công ngh và Môi tr

BTNMT

: B tài nguyên và Môi tr

BVMT

: B o v môi tr

COD

: Nhu c u oxy hóa h c

CNH/H H

: Công nghi p hóa/ Hi n

DO

: Oxy hòa tan

DTM

: ánh giá tác

HCBVTV

: H p ch t b o v th c v t

NM

:N

QCCP

: Quy chu n cho phép

QCVN

: Quy chu n vi t nam

TCVN

: Tiêu chu n vi t nam

TNHH

: Trách nhi m h u h n

TP

: Thành ph

TSS

: T ng ch t r n l l ng

UBND

: y ban nhân dân

WHO

: T ch c y t th gi i

ng

ng

ng môi tr

cm t

i hóa

ng

ng


M CL C
Trang
U .......................................................................................... 1

PH N 1: M
1.1.

tv n

.................................................................................................. 1

1.2. M c ích c a

tài .................................................................................... 2

1.3. M c tiêu c a

tài ..................................................................................... 3

1.4. Ý ngh a c a

tài ....................................................................................... 3

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................... 4
2.1. C s khoa h c c a

tài .......................................................................... 4

2.1.1. C s lý lu n ........................................................................................... 4
2.1.2. C s th c ti n ........................................................................................ 5
2.1.3. C s pháp lý........................................................................................... 6
2.1.4. ánh giá ch t l

ng n

c ....................................................................... 7

2.2. Th c tr ng môi tr

ng n

c c a m t s dòng sông trên th gi i và

Vi t

Nam ................................................................................................................. 11
2.2.1. Th c tr ng môi tr

ng n

c c a m t s dòng sông trên th gi i ........ 11

2.2.2. Th c tr ng môi tr

ng n

c m t vài con sông

2.2.3. Tài nguyên n
n

c c a m t s sông

PH N 3:
3.1
3.1.1

it
it

IT

Vi t Nam................. 15

c m t c a huy n V n Quan và th c tr ng môi tr

ng

t nh L ng S n ........................................................... 21

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U...... 24

ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u .......................................... 24
ng nghiên c u............................................................................. 24

3.1.2 Ph m vi nghiên c u ................................................................................ 24
3.2
3.2.1

a i m và th i gian nghiên c u ............................................................. 24
a i m nghiên c u .............................................................................. 24

3.2.2 Th i gian ti n hành th c t p .................................................................. 24
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 24


3.3.1. i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a huy n V n Quan – t nh L ng S n......24
3.3.2. Tình hình qu n lý môi tr
3.3.3.

ánh giá th c ch t l

ng t i huy n V n Quan .............................. 24

ng n

c sông K Cùng o n ch y qua

a bàn

huy n V n Quan .............................................................................................. 24
3.3.4.

xu t m t s gi i pháp nh m c i thi n ch t l

Cùng o n ch y qua
3.4. Ph

ng n

c sông K

a bàn huy n V n Quan – t nh L ng S n .................... 24

ng pháp nghiên c u và các ch tiêu nghiên c u............................... 25

3.4.1. Ph

ng pháp k th a s li u th c p .................................................... 25

3.4.2. Ph

ng pháp quan tr c và l y m u ....................................................... 25

3.4.3. Ph

ng pháp phân tích trong phòng thí nghi m ................................... 26

3.4.4. Ph

ng pháp t ng h p và x lý s li u................................................. 26

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................... 27
4.1. i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a huy n V n Quan – t nh L ng S n .. 27
4.1.1. i u ki n t nhiên ................................................................................. 27
4.1.2. Th c tr ng phát tri n kinh t xã h i ...................................................... 30
4.2. Tình hình qu n lý môi tr
4.3.

ng huy n V n Quan ...................................... 33

ánh giá th c tr ng môi tr

ng n

c sông K Cùng o n ch y qua

a

bàn huy n V n Quan – t nh L ng S n ............................................................ 35
4.3.1. Ch t l

ng n

c sông k cùng o n ch y qua

a bàn huy n V n Quan

n m 2013-2014 ................................................................................................ 36
4.3.2. Các bi n pháp qu n lý môi tr
4.4.

ng trên

a bàn huy n V n Quan ........ 47

xu t m t s gi i pháp qu n lý và b o v môi tr

Cùng o n ch y qua

ng n

c sông K

a bàn huy n V n Quan – t nh L ng S n .................... 49

4.4.1. Bi n pháp qu n lý.................................................................................. 49
4.4.2. Bi n pháp k thu t................................................................................. 52

PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................... 55
5.1. K t lu n .................................................................................................... 55
5.2. Ki n ngh .................................................................................................. 55
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 56
I. Ti ng Vi t .................................................................................................... 56
II. Tài li u t Internet ...................................................................................... 56


1
PH N 1
M

1.1.

tv n
M tv n

nóng b ng, gây b c xúc trong d lu n hi n nay là tình tr ng

ô nhi m môi tr
ng

U

ng sinh thái do các ho t

i gây ra. V n

ng s n xu t và sinh ho t c a con

ngày càng nghiêm tr ng, e d a tr c ti p t i s phát

tri n kinh t và xã h i b n v ng, s t n t i, phát tri n c a th h hi n t i và
t

ng lai. Gi i quy t v n

hi n nay không ch là

ô nhi m môi tr

ng trong th i k CNH, H H

i h i c p thi t v i các c p qu n lý, các doanh nghi p

mà ó còn là trách nhi m c a c m t h th ng chính tr và c a c xã h i. Ô
nhi m môi tr

ng bao g m 3 lo i chính: ô nhi m môi tr

môi tr

c và ô nhi m môi tr

ng n

V n Quan là huy n n m

ng

ng không khí.

trung tâm c a t nh L ng S n, có di n tích

kho ng 550km² và dân s 54.068 ng

i (n m 2009), huy n v n quan n m

trên qu c l 1B cách thành ph l ng s n kho ng 45km v h
227 theo h

t, ô nhi m

ng tây, qu c l

ng nam i huy n Chi L ng. Là huy n trung tâm, huy n V n

quan là c a ngõ giao l u kinh t - v n hóa - giáo d c gi a các huy n khác
trong t nh L ng S n, là

a bàn quan tr ng, là c u n i gi a t nh Thái Nguyên

và T nh L ng S n.
V n Quan

c thành l p bao g m Châu

i m He và 6 xã Châu B ng

M c.
Sông K Cùng là con sông chính

t nh L ng S n, có

dài kho ng

243km, di n tích l u v c 6660km², ch y sang Trug Qu c và là m t ch l u sông
Tây Giang; B t ngu n t vung núi B c Xa cao 1.166m thu c huy n

ình L p

t nh L ng S n, sông này thu c l u v c sông Tây Giang (Trung Qu c). Dòng
sông ch y theo h

ng ông nam – tây b c qua thành ph L ng S n. Cách thành


2
ph kho ng 22km v phía tây b c, dòng sông
h

ng Nam – B c t i th tr n V n Lãng r i l i

T y B c tr

c khi r sang h

ng ông

Khê, dòng sông ch y g n nh theo
Tây tây B c –
Qu c. Sông có

trung bình 100m, l u l
n

ih

ng

ch y g n nh theo

ng thành

ông Nam –

g n th tr n Th t Khê. T th tr n Th t
ng vòng cung, o n ch y

ông ông Nam t i Bi Nhi, t
dài o n ch y qua

ih

ây nó v

u theo h

t biên sang Trung

a bàn thành ph L ng S n là 19km, r ng
i 2.300m3/s. Sông K Cùng là ngu n

ng trung bình d

c ph c v ch y u cho c dân s ng d c ven hai bên b l y n

ho t, t

ng

c cho sinh

i tiêu mùa màng, ph c v s n xu t.
Do ó nghiên c u v th c tr ng môi tr

ng n

c sông K Cùng là h t

s c c n thi t, nh m c th hóa các gi i pháp v qu n lý l u v c, qu n lý vi c
x th i ra sông, tuyên truy n giáo d c ê nâng cao ý th c c a m i ng

i dân,

nh t là khi quá trình ô th hóa di n ra ngày càng m nh, nh m phát tri n kinh
t - xã h i m t cách b n v ng.
Xu t phát t th c t trên,

cs

ng ý c a Ban giám hi u Tr

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m khoa Môi tr
s h

ng, cùng v i

ng d n c a cô giáo TS. Tr n Th Ph , em ti n hành th c hi n

ánh giá hi n tr ng môi tr

ng n

ng

tài: “

c sông K Cùng o n ch y qua

a

bàn huy n V n Quan, t nh L ng S n”.
1.2. M c ích c a

tài

- Thông qua nghiên c u ánh giá

tài

nm

c th c tr ng n

c sông

K Cùng o n ch y qua a bàn huy n V n Quan thông qua s li u phân tích
- Xác nh

c nh ng thu n l i khó kh n trong công tác qu n lý th c tr ng

n c sông K Cùng o n ch y quan a bàn huy n V n Quan – t nh L ng S n
- Ki n ngh m t s bi n pháp qu n lý c ng nh b o v ngu n n
ct th n

c


3
1.3. M c tiêu c a

tài

- Nghiên c u s b

i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a huy n V n Quan

- Nghiên c u các v n

Cùng o n ch y qua
-

gây tác

ng

n môi tr

ng n

c sông K

a bàn huy n V n Quan

ê xu t m t s gi i pháp nh m gi m thi u, kh c ph c tình tr ng suy

thoái, gi m ch t l

ng môi tr

ng n

c sông K Cùng o n ch y qua

a bàn

huy n V n Quan – t nh L ng S n.
1.4. Ý ngh a c a

tài

* Ý ngh a trong nghiên c u khoa h c:
ánh giá th c tr ng môi tr

ng n

c sông K Cùng o n ch y qua

a bàn huy n V n Quan
a ra cách nhìn t ng quát v ch t l
các gi i pháp phòng ng a suy thoái môi tr

ng n

c sông K Cùng

có

ng trong khu v c nghiên c u

* Ý ngh a trong th c ti n:
Là môi tr

ng t t giúp cho vi c v n d ng m t cách t ng h p nh ng

ki n th c ã h c vào th c t qua quá trình th c hi n
Là c h i giúp ta bi t tri n khai m t

tài.

tài khoa h c, cách vi t báo cáo.

Là tài li u tham kh o cho vi c nghiên c u khoa h c


4
PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a

tài

2.1.1. C s lý lu n
N
N

c là thành ph n quan tr ng làm nên và duy trì s s ng trên Trái

c tham gia vào h u h t các ngành, các l nh v c c a

Chính vì vai trò r t quan tr ng c a n

c nên con ng

i s ng con ng

i ãx pn

t.
i.

c vào m t

trong nh ng lo i tài nguyên quý giá.
Cùng v i t c
nhanh, con ng

công nghi p hóa, ô th hóa và s gia t ng dân s khá

i ngày càng tác

này ã làm cho tài nguyên n

ng m nh m

n tài nguyên n

c.

i u

c có nguy c c n ki t và ô nhi m ngày càng

n ng, vì v y ph i s m có nh ng bi n pháp qu n lý phù h p.
M t s khái ni m liên quan:
Môi tr

ng: Theo kho n 1, i u 3, Lu t B o v Môi tr

(2005), “Môi tr
con ng

ng Vi t Nam

ng bao g m các y u t t nhiên và v t ch t nhân t o quanh

i, có nh h

tri n c a con ng

ng

n

i s ng con ng

i, s n xu t, s t n t i, phát

i và sinh v t” (Lu t B o v Môi tr

ánh giá tác

ng, 2005) [4].

ng môi tr ng: Theo kho n 20 i u 3 Lu t B o v Môi

tr ng Vi t Nam n m (2005), “ ánh giá tác

ng môi tr ng là vi c phân tích, d

báo các tác

u t c th

ng

n môi tr ng c a d án

a ra các bi n pháp

b o v môi tr ng khi tri n khai d án ó” (Lu t B o v Môi tr ng, 2005) [4].
Quan tr c môi tr

ng: Theo kho n 17, i u 3 Lu t B o v Môi tr

Vi t Nam (2005), “Quan tr c môi tr
môi tr
v

ng, các y u t tác

ng là quá trình theo dõi có h th ng v

ng lên môi tr

ánh giá hi n tr ng, di n bi n ch t l
i v i môi tr

ng

ng” (Lu t B o v Môi tr

ng nh m cung c p thông tin ph c
ng môi tr

ng và các tác

ng, 2005) [4].

ng x u


5
Ô nhi m môi tr

ng: Theo kho n 6, i u 3 Lu t B o v Môi tr

Vi t Nam (2005), “Ô nhi m môi tr
môi tr

ng là s bi n

ng không phù h p v i tiêu chu n môi tr

i s ng con ng

i c a các thành ph n

ng, gây nh h

i và sinh v t” (Lu t B o v Môi tr
c: “Ô nhi m ngu n n

Ô nhi m ngu n n

ng

ng x u

n

ng, 2005) [4].

c là s thay

v t lý, tính ch t hóa h c, thành ph n sinh h c c a n

i tính ch t

c vi ph m tiêu chu n

cho phép” (D Ng c Thành, 2009) [2].
Ô nhi m n
nhi m n

c: Theo hi n ch

c là s bi n

ng châu Âu v n

i nói chung do cong ng

i

làm nhi m b n và gây nguy hi m cho con ng
nghi p, nuôi cá, ngh ng i, gi i trí, cho

c ã

nh ngh a: “Ô

i v i ch t l

ng n

c,

i, cho công nghi p, nông

ng v t và các loài hoang dã”

( />5mn%C6%B0%E1%BB%9Bcl%C3%A0g%C3%AC.aspx) [10].
2.1.2. C s th c ti n
D li u n
ngu n n

c v toàn c u…780 tri u ng

c s ch an toàn,

quy n s d ng n

i không

c tính kho ng 3,5 tri u ng

c và 2,5 t ng

i s d ng n

d

i không áp ng v

c không áp ng tiêu chu n

v v sinh. S li u cho th y cu i nh ng n m 1980
s ch khai thác hàng n m 1% m i n m.

c ti p c n v i

n nay, t ng l

ng n

c

n n m 2050, nhu c u khai thác n

c

oán s t ng kho ng 44% do s gia t ng v nhu c u s d ng n

c c a các

ngành s n xu t v ch t o, nhi t i n (Ph n l n do vi c m r ng các nhà máy
s n xu t i n s d ng than và gas), nông nghi p và n
khai thác n
ép v n
cung n

cd

i

t c ng gia t ng t 1%

c sinh ho t. M c

n 2% m i n m, t o thêm s c

c cho m t s khu v c. Các b ng ch ng g n ây cho th y ngu n
cd

i

20% t ng ch a n

75,2 TWh (t

ng

t ang suy thoái và c n ki t. Các s li u c ng ch ra kho ng
c trên toàn th gi i bi khai thác quá m c. M i n m kho ng
ng v i 8.572MW) i n s d ng

x lý n

c b nhi m


6
m n, t

ng

ng v i 0,4% t ng l

kho ng 80% l
n

ng n

ng i n tiêu th toàn c u.

c th i trên toàn c u và 90% l

c ang phát tri n không

e d a s c kh e con ng

c thu th p và x lý tr

i và môi tr

ng (Ngày n

Ngu n n c b ô nhi m ã nh h ng r t l n
5 tri u ng i ch t hàng n m
thi u n

ng n

các n

c tính

c th i c a các

c khi ra môi tr

ng,

c th gi i 2014).
n s c kh e con ng i. G n

c ang phát tri n có liên quan

nv n

c s ch (Niên giám th ng kê thành ph L ng S n n m 2011, 2012) [1].

2.1.3. C s pháp lý
- Lu t B o v Môi tr

ng

c qu c hôi n

c C ng hòa xã h i ch

ngh a Vi t Nam ban hành ngày 29/11/2005 và có hi u l c thi hành ngày
01/07/2006.
- Lu t Tài nguyên n

c s 17/2012/QH13 ã

c Qu c h i n

c

CHXHCNVN khóa XIII, k h p th 3 thông qua ngày 21/06/2012.
- Ngh

nh s 80/2006/N -CP ngày 09/08/2006 c a Chính ph quy

nh chi ti t và h

ng d n thi hành m t s

i u c a Lu t b o v môi tr

ng

Vi t nam.
- Ngh
m t s

nh s 21/2008/N -CP ngày 28/02/2008 v s a

i u c a Ngh

ph v vi c quy
v môi tr

i, b sung

nh s 80/2006/N -CP ngày 09/08/2006 c a chính

nh chi ti t và h

ng d n thi hành m t s

i u c a Lu t b o

ng Vi t nam.

- Ngh

nh s 117/2009/N -CP ngày 31/12/2009 c a Chính ph v x

lý vi ph m pháp lu t trong l nh v c b o v môi tr

ng.

- Thông t s 29/2011/TT-BTNMT ngày 31/07/2009 c a B tài nguyên và
Môi tr

ng quy nh quy trình k thu t quan tr c môi tr
- Quy t

quy t

ng n

c m t l c a.

nh s 22/2006/Q -BTNMT ngày 18/12/2006 c a Chính ph

nh v vi c b t bu c áp d ng tiêu chu n Vi t Nam v moi tr

ng.


7
- Quy chu n k thu t qu c gia 08:2008/BTNMT – Ch t l

ng n

m t, quy chu n này áp d ng thay th cho TCVN 5942:1995 – Ch t l
n

c – Tiêu chu n ch t l

Nam v môi tr

ng b t bu c áp d ng ban hành kèm theo Quy t

nh s

ng B Khoa h c Công

ng.

- Quy chu n k thu t qu c gia 14:2008/BTNMT – N

c th i sinh

ho t, quy chu n này áp d ng thay th cho TCVN 6772:2000 – Ch t l
n

c – Tiêu chu n n

Nam v môi tr

ng b t bu c áp d ng ban hành kèm theo Quy t

Công ngh và Môi tr

ng.

2.1.4. ánh giá ch t l

ng n

c

c

h u c li ti và nhi u lo i vi sinh v t khác. N

c có

t sét, bùn, ch t

c cao ch ng t n

có nhi u t p ch t ch a trong nó, kh n ng truy n ánh sáng qua n

i n

c

c gi m.

màu (màu s c)

Màu s c c a n
d

nh s

ng B khoa h c,

c do s hi n di n c a các ch t huy n tr c nh

2.1.4.2.

ng

c sinh ho t trong Danh m c các tiêu chu n Vi t

35/2002/Q -BKHCNMT ngày 25/06/2002 c a B tr

2.1.4.1.

ng

ng nuwos m t trong danh m c các tiêu chu n Vi t

35/2002/Q -BKHCNMT ngày 25/06/2002 c a B tr
ngh và Môi tr

c

c gây ra b i lá cây, g , th c v t s ng ho c ã phân h y

c, t các ch t bào mòn có ngu n g c t

ho t, công nghi p. màu s c c a n

t á, t n

c th i sinh

c có th là k t qu t s hi n di n c a các

ion có tính kim khí nh s t, mangan.
2.1.4.3. Giá tr pH
pH có ý ngh a quan tr ng v m t môi sinh, trong thiên nhiên pH nh
h

ng

n ho t

ng sinh h c trong n

c, liên quan

tính n mòn,hòa tan,… chi ph i các quá trình x lý n

nm ts

c nh : k t bông t o

c n, làm m m, kh s t di t khu n. Vì th , vi c xét nghi m pH
ch t l

c tính nh
hoàn ch nh

ng và phù h p v i yêu c u k thu t óng m t vai trò h t s c quan

tr ng trong k thu t môi tr

ng.


8
2.1.4.4. Ch t r n hòa tan
Trong nh ng s thay
thích nghi

i v m t môi tr

m t gi i h n. V i nhi u ng

ây ó khi s d ng n

c có hàm l

nhu n tràn c p tính ho c ng
i v i dân

a ph

ng, c th con ng

i khi ph i thay

i có th

i ch

, ho c i

ng ch t r n hòa tan cao th

ng b ch ng

c l i tùy theo th tr ng m i ng

i. Tuy nhiên

ng, s ki n trên không gây m t ph n ng nào trên c th .

Trong ngành c p n

c, hàm l

ng ch t r n hòa tan

c khuy n cáo nên gi

th p h n 500mg/l và gi i h n t i a ch p nh n c ng ch

n 1000mg/l.

2.1.4.5. Chloride
Chloride là ion chính trong n
Chloride thay

i tùy theo hàm l

m u ch a 25mgCl/l ng

ng và thành ph n hóa h c c a n

c có

n 1000mgCl/l. Hàm l

c. V i

c có ch a

c ng cao, v m n r t khó nh n bi t dù

ng Chloride cao s gây n mòn các k t c u

ng kim lo i. V m t nông nghi p Chloride gây nh h
tr

c th i. V m n c a

i ta ã có th nh n ra v m n n u trong n

ion Na+. Tuy nhiên khi m u n

có ch a

c thiên nhiên và n

ng x u

n s t ng

ng c a cây tr ng.

2.1.4.6. S t
S t là nguyên t vi l
h ng c u. Vì th
n

ng c n thi t cho c th con ng

s t v i hàm l

c sinh ho t. V

ng 0,3mg/l là m c n

i

c ut o

nh cho phép

iv i

t qua gi i h n trên, s t có th gây nên nh ng nh h

ng

không t t.
S t có mùi tanh

c tr ng, khi ti p xúc v i khí tr i k t t a Fe (III)

hydrat hình thành làm n
cho ng

c tr nên có màu

ng không t t

i s d ng.

C ng v i lý do trên, n
công nghi p òi h i ch t l
K t t a s t l ng
l

g ch t o n t

i phân ph i n

c.

c có s t không th dùng cho m t s ngành

ng cao nh t , d t, th c ph m, d

c ph m,…

ng thu h p d n ti t ki m h u d ng c a ng d n m ng


9
2.1.4.7. Nitrogen-Nitrit (N-NO2)
Nitrit là m t giai o n trung gian trong chu trình
h y các ch t

m hóa do s phân

m h u c . Vì có s chuy n hóa gi a n ng

nhau c a nitrogen nên các v t nitrit

c s d ng

các d ng khác

ánh giá s ô nhi m h u

c . Trong các h th ng x lý hay h th ng phân ph i c ng có nitrit do nh ng
ho t

ng c a vi sinh v t. Ngoài ra nitrit còn

c dùng trong ngành c p n

nh m t ch t ch ng n mòn. Tuy nhiên trong n
v

c

c u ng, nitrit không

c

t quá 0,1 mg/l.

2.1.4.8. Nitrogen – Nitrat (N-NO3)
Nitrat là giai o n oxy hóa cao nh t trong chu trình c a nitrogen và là
giai o n sau cùng trong ti n trình oxy hóa sinh h c.
g p nitrat
l

d ng v t nh ng ôi khi trong n

ng cao. N u n

c m t th

ng

c ng m m ch nông l i có hàm

c u ng có quá nhi u nitrat th

tr em. Do ó trong ngu n n

l pn

ng gây b nh huy t s c t

c c p do sinh ho t gi i h n nitrat không v

t

quá 6mg/l/
2.1.4.9. Ammoniac (N-NH4+)
Amoniac là ch t gây nhi m
trong n

c m t ho c n

c cho n

c. S hi n di n c a amoniac

c ng m b t ngu n t ho t

ng phân h y h u c do

các vi sinh v t trong i u ki n y m khí.

ây c ng là m t ch t th

trong khâu kh trùng n

c s d ng d

c c p, chúng

di t khu n chloramines nh m t o l
di t khu n khi n

c

ng dùng

i d ng các hóa ch t

ng clo d có tác d ng kéo dài th i gian

c l u chuy n trong các

ng ng d n.

2.1.4.10. Sulfate (SO42- )
Sulfate th
t vài cho

ng g p trong n

c thiên nhiên và n

n hàng ngàn mg/l. Nh ng vùng

sulfur h u c b khoáng hóa d n d n s bi n
các vùng

ng

t sình l y, bãi b i lâu n m,
i thành sulfate. N

t m mang nhi u sulfate s có hàm l

oxy hóa qu ng thi c, qu ng s t.

c th i v i hàm l

c ch y qua

ng sulfate khá cao do s


10
Sulfate là m t trong nh ng ch tiêu tiêu bi u c a nh ng vùng n

c

nhi m phèn. Vì natri sulfate và mangan sulfate có tính nhu n tràng nên trong
n

c u ng, sulfate không

cv

t quá 200mg/l.

2.1.4.11. Phosphate (P-PO43-)
Trong thiên nhiên phosphate
hóa và th

ng g p d

c xem là s n ph m c a quá trình lân

i d ng v t

iv in

c thiên nhiên. Khi hàm l

ng

phosphate phát tri n m nh m s là m t y u t giúp rong rêu phát tri n m nh.
2.1.4.12. Oxy hòa tan (DO)
Gi i h n l ng hòa tan (dissolved oxygen) trong n c thiên nhiên và n c
th i tùy thu c vào i u ki n hóa lý và ho t
Vi c xác nh hàm l
ho t

ng sinh h c c a các lo i vi sinh v t.

ng oxy hòa tan là ph ng ti n ki m soát s ô nhi m do m i

ng c a con ng

i và ki m tra h u qu c a vi c x lý n

c th i.

2.1.4.13. Nhu c u oxy hóa h c(COD)
Nhu c u oxy hóa h c (COD) là l
trúc h u c trong m u n
m nh. ây là m t ph

kh o sát các thông s c a dòng n
nh ng nh
sinh trong n

ng c a các c u

nh v a nhanh chóng v a quan tr ng

c và n

c th i. Ph

c th i công nghi p,

c bi t trong

ng pháp này không c n ch t xúc tác

c i m là không có tính bao quát

d axit axetic) mà trên ph

ng

c b oxy hóa b i tác nhân hóa h c có tính oxy hóa

ng pháp xác

các công trình x lý n

ng oxy t

i v i các h p ch t h u c (thí

ng di n sinh h c th c s có ích cho nhi u lo i vi

c. Trong khi ó nó l i có kh n ng oxy hóa vài lo i ch t h u c

khác nhau nh celluloz mà nh ng ch t này không góp ph n làm thay
l

ng oxy trong dòng n

c nh n

i

th i i m hi n t i.

2.1.4.14. Nhu c u oxy sinh hóa(BOD)
Nhu c u oxy sinh hóa (BOD)
tích ã

c xác

nh d a trên kinh nghi m phân

c ti n hành t i nhi u phòng thí nghi p chu n, trong vi c tìm s liên

h gi a nhu c u oxy
dòng ch y b ô nhi m.

i v i ho t

ng sinh h c hi u khí trong n

c th i ho c


11
2.1.4.15 Fecal coliform (Coliform phân)
Nhóm vi sinh v t Coliform
nhi m phân,

c dùng r ng rãi làm ch th c a vi c ô

c tr ng b i kh n ng lên men lactose trong môi tr

ng c y

35 – 370 C v i s t o thành axit aldehyd và khí trong vòng 48h.
2.1.4.16. Escherichia Coli (E.Coli)
Escherichia Coli, th
tràng, th

ng

c g i là E.Coli hay tr c khu n

ng s ng trong ru t ng

i và m t s

ng v t. E.Coli

cho ngu n g c phân, luôn hi n di n trong phân c a ng
chim v i s l

ng l n. S có m t c a E.Coli v

ch ng t s ô nhi m v ch tiêu này.

i và

i

c hi u

ng v t,

t quá gi i h n cho phép ã

ây

c xem là ch tiêu ph n ánh

kh n ng t n t i c a các vi sinh v t gây b nh trong

ng ru t nh tiêu

ch y, l …(Nguy n V n Giáo, 1991) [3].
2.2. Th c tr ng môi tr

ng n

c c a m t s dòng sông trên th gi i và

ng n

c c a m t s dòng sông trên th gi i

Vi t Nam
2.2.1. Th c tr ng môi tr

Vào th i gian l ch s không quá xa, hình nh v nh ng dòng sông
nh trong tranh, dòng n

p

c trong xanh có th múc u ng. Khi cách m ng khoa

h c k thu t n ra thì hình nh y ch có th l u l i nh nh ng k ni m
c a m t th i xa x a. N u b n ã bi t
khung c nh nh trên thiên

n nh ng dòng sông tuy t

p

pv i

ng thì ch c ch n b n s b s c khi bi t nh ng

dòng sông ô nhi m nghiêm tr ng do chính con ng

i h y ho i.

Sông Citarum, Indonesia, r ng 13.000km2, là m t trong nh ng dòng
sông l n nh t c a Indonesia. Theo s li u c a Ngân hàng phát tri n châu Á
(ADB), sông Citarum cung c p 80% l
th

ô Jakarta, t

i cho nh ng cánh

ng n

c sinh ho t cho 14 tri u dân

ng cung c p 5% s n l

ng lúa g o và

là ngu n n

c cho h n 2.000 nhà máy - n i làm ra 20% s n l

ng công

nghi p c a

o qu c này.Dòng sông này là m t ph n không th thay th trong


12
cu c s ng c a ng

i dân vùng Tây

o Java. Nó ch y qua nh ng cánh

ng

lúa và nh ng thành ph l n nh t Indonesia. Tuy nhiên, hi n t i nó là m t
trong nh ng dòng sông ô nhi m nh t th gi i. Citarum nh m t bãi rác di
ng, n i ch a các hóa ch t
theo dòng n

c t các cánh

c h i do các nhà máy x ra, thu c tr sâu trôi
ng và c ch t th i do con ng

nhi m nghiêm tr ng khi n cá ch t hàng lo t, ng
lây nhi m nhi u lo i b nh t t.

xu ng. Ô

i dân s d ng n

c c ng b

i u kinh hoàng h n c là nhi u h dân s ng

quanh dòng sông này hàng ngày v n s d ng n
th m chí c

i

c sông

gi t gi , t m r a,

un n u [12].

Sông H ng là con sông n i ti ng nh t n

, dài 2.510km b t ngu n t dãy

Hymalaya, ch y theo h ng ông Nam qua Bangladesh và ch y vào v nh Bengal.
Sông H ng có l u v c r ng 907.000km2, m t trong nh ng khu v c phì
nhiêu và có m t

dân cao nh t th gi i. Sông H ng

c ng

i Hindu r t

coi tr ng và sùng kính, là trung tâm c a nh ng truy n th ng xã h i và tôn
giáo c a

tn

c

li n th ba c a n

n

. L u v c sông H ng g n nh t o ra m t vùng

và là m t trong 12 vùng dân c trên th gi i ph thu c

vào con sông. ây c ng là n i sinh s ng c a h n 140 loài cá, 90 loài
l

t

ng v t

ng c và loài cá heo sông H ng. Hi n nay, sông H ng là m t trong nh ng

con sông b ô nhi m nh t trên th gi i vì b

nh h

ng n ng n b i n n công

nghi p hóa ch t, rác th i công nghi p và rác th i sinh ho t ch a qua x lý t i
m c nh ng ng

im

o tr

c kia tôn th ngu n n

tr nên khi p s chính ngu n n

c ó. Ch t l

ng n

nghiêm tr ng. Cùng v i s m t i kho ng 30-40% l
n

c sông này gi

ây l i

c ang tr nên x u i
ng n

c do nh ng

p

c ang làm cho sông H ng tr nên khô c n và có nguy c bi n m t. Theo
c tính, có h n 400 tri u ng

tri u ng

i s ng d c hai b sông H ng và m i ngày có 2

i t i b sông làm các nghi th c t m r a t i ây. Ngoài ra, do phong

t c h a táng m t ph n thi th r i th trôi sông nên nh ng thi th ng

i trôi


13
l ng l trên dòng sông này, r i rác th i tr c ti p t các b nh vi n do thi u lò
t c ng là m t nguyên nhân làm t ng ô nhi m sông. N

c sông gi không

nh ng không th dùng n u ng, t m gi t mà còn không th dùng cho s n xu t
nông nghi p. Các nghiên c u c ng phát hi n t l các kim lo i
sông khá cao nh th y ngân (n ng

c trong n

c

t 65-520ppb), chì (10-800ppm), crom

(10-200ppm) và nickel (10-130ppm). Hi n Chính ph

n

ang có k

ho ch c i t o và b o v con sông này [12].
Sông Mississipi, con sông dài th 2

M , v i 3.782km, b t ngu n

t h Itasca, ch y qua hai bang Minnesota và Louisiana. M c n
Mississippi gi m t i 22% trong giai o n t n m 1960
s t gi m này liên quan t i tình tr ng bi n
l n

i v i hàng tr m tri u ng

c sông

n n m 2004. S

i khí h u và gây nh h

ng

i trên th gi i. Theo Qu b o v thiên

nhiên toàn c u (WWF), con sông này ang tr nên c n ki t, khô c n, nh
h

ng

n hàng tr m tri u ng

i và phá h y s s ng

nh ng vùng l u

v c con sông. N u con sông này “ch t” thì hàng tri u ng
nh ng ngu n s ng c a h , s
n

a d ng sinh h c b phá h y trên di n r ng,

c ng t s thi u tr m tr ng và e do t i an ninh l
c t m quan tr ng c a con sông này, n

nghìn con

tr

c

i s m t i

cM

ng th c. Nh n th c
ã ti n hành xây hàng

p và ê d c theo chi u dài c a dòng sông trong su t th k

h tr giao thông th y và ki m soát l l t [12].
Sông Buriganga là m t trong nh ng con sông l n ch y qua th

ô Dhaka

c a Bangladesh. Tuy nhiên, t n m 1995-1999, m c ô nhi m c a sông r t cao.
Sông b ô nhi m b i các hóa ch t t các nhà máy xim ng, xà phòng, nhu m, da
và gi y. H u h t nh ng lo i hóa ch t

c xác

nh có trong n

thu c nhóm 12 ch t ô nhi m h u c khó phân h y (POP), r t
con ng

c sông

ch i

iv i

i. Các ch t ô nhi m này liên t c thâm nh p vào c th con ng

thông qua th c ph m,

u ng và phá h y các b ph n c a c th [12].

u

i


14
n

Sông Yamuna,
H ng. Th

, dài 1.376km, là ph l u l n nh t c a sông

ô New Delhi có 15 tri u dân thì ch có 55% dân s s ng

khu v c có x lý n

c th i. Ph n còn l i, n

c th i

các

u ch y th ng ra sông

Yamuna. ây chính là nguyên nhân khi n con sông n i ti ng c a n
ngày m t ô nhi m h n nhi u. L

ng rác

ang

xu ng sông t n m 1993

n

2005 ã t ng g p ôi [12].
Sông Hoàng Hà, là con sông dài th 2
quan tr ng

i v i ng

i dân n

l n nh t cho hàng tri u ng

i dân

c này.

Trung Qu c, có vai trò r t

ây chính là ngu n cung c p n

c

phía B c Trung Qu c nh ng hi n gi

ã

b ô nhi m n ng n b i s c tràn d u và các ch t th i công nghi p. M t
ng ng d n d u b v c a Công ty d u khí qu c gia Trung Qu c v i h n
1.500 lít d u ã tràn vào

t canh tác và m t ph l u c a sông Hoàng Hà.

N m trong h th ng các sông g n vùng ngo i ô t nh Bulacan
sông Marilao ang b ô nhi m n ng n v i
ngày.

Philippines,

th rác th i sinh ho t hàng

ây còn là n i l u thông hàng hóa cho các khu v c thu c da, tinh ch

kim lo i, úc chì. Chính vì v y, ngu n n
hóa ch t gây

c h i cho s c kh e con ng

nhi m này gây ra các v n

c c a sông Marilao ch a r t nhi u
i nh

ng, th ch tín. Các ch t ô

v s c kho cho c dân trong vùng và xa h n nó

còn gây h i t i ngành ánh b t h i s n t i v nh Manila. Tr
s , chính quy n

a ph

c nguy c b xóa

ng ã có nh ng bi n pháp can thi p, nh ng sông

Marilao v n hàng ngày hàng gi h ng ch u rác th i c a các h dân ven sông
và các ch t th i t khu ch xu t v n x tr m ra sông [12].
Sông Tùng Hoa có chi u dài g n 2.000km, ch y qua thành ph l n Cáp
Nh Tân v i g n 4 tri u dân và h n 30 thành ph khác, n i ti p v i các vùng
thôn quê mà a s c dân s ng nh vào ngu n n

c c a con sông này. Sông

Tùng Hoa ã b ô nhi m n ng n b i m t s c b t th

ng liên quan

n các

nhà máy hóa ch t d u h a l n trong t nh Cát Lâm phía B c Trung Qu c ã
b t ng b n và h u qu là h n 100 t n benzene và nh ng ch t
nhà máy ã

c khác t

xu ng sông. Benzene và nitrobenzene là ch t gây ung th


15
ngay c v i li u l

ng nh . Kh i ch t

c y s ti p t c trôi xu ng h ngu n,

vào con sông l n H c Long Giang [12].
Sông Sarno, Italy, ch y qua Pompeii t i phía Nam c a v nh Naples.
Con sông này n i ti ng b i m c

ô nhi m nh t châu Âu v i r t nhi u rác

th i sinh ho t và rác th i công nghi p. Sông Sarno ã không ch làm ô nhi m
t i nh ng n i nó ch y qua mà còn làm ô nhi m vùng bi n mà nó

vào g n

khu v c v nh Naples [12].
Sông King n m
tác

Tây Australia. Sông này có

phèn r t cao do ch u

ng c a h n 1,5 tri u t n rác th i sunfit t ho t
xu ng m i n m. L

ng khai khoáng

c

ng rác th i hi n là h n 100 tri u t n, gây ô nhi m

nghiêm tr ng cho con sông này [12].
Hi n nay, tình tr ng ô nhi m ngu n n
m t nói riêng ang là v n
qu c gia mà còn là v n

c nói chung và ô nhi m n

áng quan tâm và c p bách không ch c a m t
chung cho c toàn th gi i, toàn nhân lo i. Nhi u

dòng sông trên th gi i ô nhi m quá n ng không ch gây nh h
i s ng, s c kh e riêng con ng

i mà còn nh h

thái có th b h y ho i hoàn toàn. Vì th v n
môi tr
u

ng n

phát tri n kinh t và b o v môi tr

2.2.2. Th c tr ng môi tr

ng n

i qua, n

màu, mùa khô l i c n ki n
trong

i s ng c a ng

ng x u

n c m t h sinh

c n

c quan tâm hàng

ng c a toàn c u.

c m t vài con sông

c dâng b t th
n t n cùng.

Vi t Nam

ng ng p nhà c a, cu n trôi hoa
ó là nh ng gì ã và ang di n ra

i dân vùng h l u th y i n

Tây Nguyên. Sông Ba

không ch g n li n v i v n hóa ngàn

i c a c dân n i

còn là ngu n s ng c a hàng tri u ng

i b n x , cung c p n

s n xu t cho nhi u làng m c, xóm thôn

ng x u t i

qu n lý, gi m thi u ô nhi m

c sông là m t trong nh ng v n

Mùa bão l

c

i ngàn hùng v , mà
c sinh ho t và

phía ông nam t nh Gia Lai và Phú

Yên. Sông Ba m t th i trong xanh, ban phát s n l

ng cá d i dào b c nh t núi

r ng Tây Nguyên. Tuy nhiên, t khi công trình th y i n An Khê - Ka Nak


16
ch n dòng, tích n
ng

c lòng h (tháng 9-2010), vi c sinh ho t, s n xu t c a

i dân n m huy n, th xã vùng ông Gia Lai và khu v c h l u sông Ba b

o l n hoàn toàn. M c n
dòng ch y

ng, n

c sông Ba phía h l u xu ng th p vào mùa khô,

c không

y trôi các ch t c n bã, làm cho ô

nhi m ngày càng tr m tr ng. Mùa khô, n
n c, c th xã An Khê nh vùng

c c n, mùi hôi th i b c lên n ng

t ch t... Bên c nh ó, ngu n n

ho t, n

ct

nên ng

i dân ch bi t ng a m t kêu tr i mà tr i không th u... (

c sinh

i hoa màu các lo i phía h l u c ng không áp ng

c cho
ng Ng c

Nh , 2013) [7].
Sông Thái Bình t i xã Nhân Hu có n ng

trong n

cv

l

c m t (, t i sông u ng v

s

ng n

t 5,76 l n so v i m c B1, quy chu n k thu t qu c gia v ch t
t 4,62 l n, sông C u v

t 2,84 l n; m t

o n sông b ô nhi m b i N-NO2-, N-NH4+ nh sông Thái Bình t i xã

Nhân Hu v
H

t ng ch t th i r n l l ng

t 1,55 l n, sông

ông Mai t i xã V n

ng t i xã Quy t Th ng v

cv

t 1,73 l n, sông

t 2,33 l n so v i m c B1, Quy chu n Vi t

Nam (M nh Tú, 2014) [9].
L u v c sông Nhu , sông áy ô nhi m do n
trong ó Hà N i chi m 54 % l
nh n h n 10.000 m3 n

ng n

c th i sinh ho t cao nh t,

c th i toàn l u v c. M i ngày, sông

c th i t h n 1.400 c s y t . N

c và ch t th i t

ngành công nghi p là y u t quan tr ng gây suy gi m ch t l
sông. Hà N i chi m 30% l
m3/ngày.

c bi t n

ng n

ng n

cm t

c th i công nghi p v i h n 100 nghìn

c th i t s n xu t d t nhu m ch a nhi u hoá ch t nh

thu c t y, xút, phèn, nh a thông, ph m màu... gây h i cho môi tr

ng. N

c

th i t các làng ngh , ch n nuôi, tr ng tr t c ng là y u t quan tr ng góp ph n
gây ô nhi m. Tính riêng Hà Tây hi n có 219 làng ngh nh ng ch có duy nh t
m t làng xây d ng nhà máy x lý n

c th i t p trung (Vi t báo, 2007) [11].