Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ bệnh đầu đen do Histomonas meleagridis gây ra trên gà nuôi tại huy ện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên và sử dụng thuốc điều trị (Khóa luận tốt nghiệp)

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
-----------

-----------

HOÀNG TH BÍCH BIÊN

Tên

tài:
“NGHIÊN C U

C I M D CH T B NH
U EN DO
HISTOMONAS MELEAGRIDIS GÂY RA TRÊN GÀ NUÔI T I
HUY N PHÚ BÌNH, T NH THÁI NGUYÊN VÀ
S D NG THU C I U TR ”

KHOÁ LU N T T NGHI P

H ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành : Thú y
Khoa
Khoá h c
Gi ng viên h

: Ch n nuôi thú y
: 2010 - 2014
ng d n

Thái Nguyên, n m 2014

IH C


TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
-----------

-----------

HOÀNG TH BÍCH BIÊN

Tên

tài:
“NGHIÊN C U

C I M D CH T B NH
U EN DO
HISTOMONAS MELEAGRIDIS GÂY RA TRÊN GÀ NUÔI T I
HUY N PHÚ BÌNH, T NH THÁI NGUYÊN VÀ
S D NG THU C I U TR ”

KHOÁ LU N T T NGHI P

IH C

H ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành : Thú y
Khoa
: Ch n nuôi thú y
Khoá h c
: 2010 - 2014
Giáo viên h ng d n: GS. TS. Nguy n Th Kim Lan
Khoa Ch n nuôi thú y - Tr ng i h c Nông Lâm Thái Nguyên
Gi ng

Thái Nguyên, n m 2014


Trong th i gian th c t p và th c hi n
b n thân, em luôn nh n

cs h

tài này, ngoài s c g ng n l c c a

ng d n, ch b o t n tình, t o i u ki n và óng

góp nh ng ý ki n quý báu c a các th y cô giáo trong su t th i gian th c hi n

tài

nghiên c u.
Nhân d p này, cho phép em

c bày t lòng bi t n t i:

Ban giám hi u, toàn th các th y cô giáo khoa Ch n nuôi Thú y Tr
h c Nông Lâm Thái Nguyên,
luôn

ng viên giúp

i

c bi t cô giáo GS. TS. Nguy n Th Kim Lan ã

và ch b o t n tình cho em trong su t quá trình th c hi n và

hoàn thành khóa lu n, và ThS. NCS Tr
ti n

ng

ng Th Tính: ã luôn quan tâm theo sát

tài.
Em xin trân tr ng c m n: Toàn th cán b công nhân viên Tr m thú y

huy n Phú Bình ã ti p nh n và t o i u ki n giúp

em trong su t quá trình th c

t p t t nghi p.
góp ph n cho vi c hoàn thành khóa lu n
cs

ng viên, giúp

t k t qu t t, tôi luôn nh n

c a gia ình và b n bè.
!

..n m2014
Sinh viên

Hoàng Th Bích Biên


L I NÓI

U

tr thành m t k s , bác s thú y gi i
viên khi ra tr

c xã h i ch p nh n, m i sinh

ng c n trang b cho mình m t v n ki n th c khoa h c, chuyên môn

v ng vàng và s hi u bi t xã h i. Do v y, th c t p t t nghi p là v

s n xu t, ti p c n và làm quen v i công vi c. Qua ó sinh viên s nâng cao trình
kh n ng áp d ng nh ng ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t.

b v ng vàng v lý thuy t, gi i v tay ngh , có trình
yêu c u c a s n xu t góp ph n vào s phát tri n c a
Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân,
ch nhi m khoa Ch n nuôi Thú y - Tr
v i s giúp

,h

ThS. NCS Tr
ã th c hi n

ng

,

ng t

chuyên môn cao áp ng
tn

c.

c s nh t trí c a nhà tr

ng, Ban

i h c Nông Lâm Thái Nguyên cùng

ng d n t n tình c a cô giáo GS. TS. Nguy n Th Kim Lan,

ng Th Tính và s ti p nh n c a Tr m thú y huy n Phú Bình, tôi
tài: “Nghiên c u

c i m d ch t b nh

u en do Histomonas

meleagridis gây ra trên gà nuôi t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên và s
d ng thu c i u tr ”
Sau th i gian th c t p t t nghi p v i tinh th n kh n tr
tôi ã hoàn thành khóa lu n. Tuy nhiên, do trình

có h n, b

ng nghiêm túc nên
c

u còn b ng

trong công tác nghiên c u. Nên khóa lu n c a tôi không tránh kh i nh ng sai sót và
h n ch , tôi r t mong nh n

cs

óng góp c a th y cô giáo

hoàn thi n h n.
Tôi xin chân thành c m n!

khóa lu n

c


DANH M C CÁC B NG

Trang
B ng 4.1. Th c tr ng phòng ch ng d ch b nh cho gà t i huy n Phú Bình,
t nh Thái Nguyên................................................................................... 36
B ng 4.2. T l nhi m H. meleagridis

gà t i m t s

a ph

ng c a

huy n Phú Bình ..................................................................................... 37
B ng 4.3. T l nhi m H. meleagridis

gà theo l a tu i ....................................... 39

B ng 4.4. T l nhi m H. meleagridis

gà theo ph

B ng 4.5. T l nhi m H. meleagridis

gà theo ki u n n chu ng nuôi gà ............. 43

B ng 4.6. T l nhi m H. meleagridis

gà theo tình tr ng v sinh thú y ............... 44

B ng 4.7. T l và c

ng

nhi m giun kim

ng th c ch n nuôi ............... 42

gà m khám ................................. 46

B ng 4.8. T l nhi m H. meleagridis trong s gà nhi m giun kim ........................ 49
B ng 4.9. T l nhi m H. meleagridis trong s gà không nhi m giun kim ............. 50
B ng 4.10. S ô nhi m tr ng giun kim

n n chu ng, xung quanh chu ng và v

n

ch n th gà ............................................................................................ 51
B ng 4.11. Hi u l c c a phác

i u tr b nh

u en cho gà trên th c

a .......... 53


DANH M C CÁC HÌNH

Trang
Hình 4.1. Bi u

t l nhi m H. meleagridis

gà t i m t s

a ph

ng c a

huy n Phú Bình ....................................................................................... 38
Hình 4.2. Bi u

t l nhi m H. meleagridis

gà theo tu i .................................. 40

Hình 4.3. Bi u

t l nhi m H. meleagridis

gà theo ph

Hình 4.4. Bi u

t l nhi m H. meleagridis

gà theo tình tr ng v sinh thú y .... 45

Hình 4.5. Bi u

t l nhi m giun kim

ng th c ch n nuôi .... 42

gà m khám t i 4 xã c a

huy n Phú Bình ....................................................................................... 46
Hình 4.6. Bi u

t l các m c c

ng

nhi m giun kim

gà m khám t i 4 xã

c a huy n Phú Bình ................................................................................ 48

Hình 4.7: Bi u

t l nhi m H. meleagridis trong s gà nhi m giun kim ............ 49


DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

Cs

: C ng s

g

: gam

HE

: Hemotoxilin - Eosin

H. meleagridis

: Histomonas meleagridis

H. gallinarum

: Heterakis gallinarum

Kg

: ki lô gam

VSTY

: V sinh thú y

PCR

: Ph n ng chu i polymerase

TT

: Th tr ng


M CL C

Trang
Ph n 1: M
1.1.

U .......................................................................................................... 1

tv n

........................................................................................................ 1

1.2. M c tiêu c a

tài............................................................................................ 1

1.3. M c ích nghiên c u ........................................................................................ 2
1.4. Ý ngh a khoa h c c a

tài .............................................................................. 2

1.4.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c ............................................... 2
1.4.2. Ý ngh a trong th c ti n .................................................................................. 2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U .............................................................................. 3
2.1. C s khoa h c ................................................................................................. 3
2.1.1.

n bào H. meleagridis ............................................................ 3

c i mc a

2.1.1.1. V trí c a

n bào H. meleagridis trong h th ng phân lo i

ng v t

nguyên sinh ............................................................................................................. 3
2.1.1.2. Hình thái h c loài H. meleagridis................................................................ 3
2.1.1.3. Ph

ng th c truy n lây c a Histomonas meleagridis .................................. 5

2.1.1.4. Vòng

i c a Histomonas meleagridis ...................................................... 12

2.1.1.5. Nuôi c y
2.1.2. B nh

n bào H. meleagridis .............................................................. 12

u en (Histomonosis)

gà ............................................................... 13

2.1.2.1. L ch s b nh ............................................................................................. 13
2.1.2.2. Nh ng thi t h i kinh t do Histomonosis gây ra ........................................ 14
2.1.2.3. D ch t h c b nh

u en (Histomonosis)

gia c m ................................. 16

2.1.2.4. C ch sinh b nh....................................................................................... 18
2.1.2.5. Tri u ch ng và b nh tích b nh

u en ..................................................... 19

2.1.2.6. Ch n oán ................................................................................................. 21
2.1.2.7. Phòng tr b nh

u en cho gà .................................................................. 24

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c ...................................................... 25

c ................................................................. 25


2.2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i ............................................................... 26
Ph n 3:

IT

NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ............................................................................................................ 28
3.1.

it

3.1.1.

ng và v t li u nghiên c u .................................................................... 28

it

ng nghiên c u .................................................................................. 28

3.1.2. V t li u nghiên c u ...................................................................................... 28
3.2.

a i m, th i gian nghiên c u ....................................................................... 28

3.3. N i dung nghiên c u ...................................................................................... 29
3.3.1. Nghiên c u

c i m d ch t b nh

u en

gà t i huy n Phú Bình,

t nh Thái Nguyên ................................................................................................... 29
3.3.1.1. Th c tr ng công tác phòng ch ng d ch b nh cho gà

huy n Phú Bình, t nh

Thái Nguyên .......................................................................................................... 29
3.3.1.2. Nghiên c u tình hình nhi m H. meleagridis
3.3.1.3. Nghiên c u s liên quan gi a b nh
3.3.2. S d ng thu c i u tr b nh
3.4. Ph

u en và b nh giun kim

gà........... 29

u en cho gà ................................................. 29

ng pháp nghiên c u ................................................................................ 29

3.4.1. Ph
gây nên

gà qua m khám ................ 29

ng pháp nghiên c u

c i m d ch t b nh

u en do H. meleagridis

gà nuôi t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên ...................................... 30

3.4.1.1. Ph

ng pháp i u tra công tác phòng ch ng d ch b nh cho gà t i huy n Phú

Bình, t nh Thái Nguyên ......................................................................................... 30
3.4.1.2. B trí thu th p gà
H. meleagridis
3.4.1.3. Ph

m khám và ph

ng pháp xác

nh t l nhi m

gà nuôi t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên .......................... 30

ng pháp nghiên c u s liên quan gi a b nh

u en và b nh giun kim

gà ....................................................................................................................... 33
3.4.2. Ph

ng pháp s d ng thu c i u tr b nh

u en cho gà

Phú Bình, t nh

Thái Nguyên .......................................................................................................... 35
3.4.2.1. S d ng phác
3.5. Ph

i u tr b nh

u en cho gà........................................... 35

ng pháp x lý s li u .............................................................................. 35


Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ..................................................................... 36
4.1.

c i m d ch t b nh

n bào H. meleagridis

gà t i huy n Phú Bình, t nh

Thái Nguyên .......................................................................................................... 36
4.1.1. K t qu

i u tra th c tr ng phòng ch ng d ch b nh cho gà t i huy n Phú

Bình, t nh Thái Nguyên ......................................................................................... 36
4.1.2. Tình hình nhi m H. meleagridis gà t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên.... 37
4.1.2.1. T l nhi m H. meleagridis

gà t i m t s

a ph

ng c a

huy n Phú Bình ..................................................................................................... 37
4.1.2.2. T l nhi m H. meleagridis theo tu i gà.................................................... 39
4.1.2.3. T l nhi m H. meleagridis theo ph

ng th c ch n nuôi gà ...................... 41

4.1.2.4. T l nhi m H. meleagridis theo ki u n n chu ng nuôi gà ........................ 43
4.1.2.5. T l nhi m H. meleagridis

gà theo tình tr ng v sinh thú y ................... 44

4.1.3. Nghiên c u s liên quan gi a b nh
4.1.3.1. T l và c

ng

nhi m giun kim

u en và b nh giun kim

gà ............. 45

gà m khám ..................................... 45

4.1.3.2. T l nhi m H. meleagridis trong s gà nhi m giun kim ........................... 48
4.1.3.3. T l nhi m H. meleagridis trong s gà không nhi m giun kim ................ 50
4.1.3.4. S ô nhi m tr ng giun kim

n n chu ng, xung quanh chu ng và v

n ch n

th gà ..................................................................................................................... 51
4.2. S d ng thu c i u tr b nh

u en cho gà

huy n Phú Bình,

t nh Thái Nguyên .................................................................................................. 52
Ph n 5: K T LU N VÀ

NGH ......................................................................... 55

5.1. K t lu n .......................................................................................................... 55
5.2. T n t i ............................................................................................................ 55
5.3.

ngh ........................................................................................................... 56

TÀI LI U THAM KH O ................................................................................... 57
I. Tài li u ti ng Vi t............................................................................................... 57
II. Tài li u ti ng Anh ............................................................................................. 57
III. Tài li u m ng ................................................................................................... 60


1

Ph n 1
M

1.1.

U

tv n
Trong nh ng n m g n ây, ngành ch n nuôi

Vi t Nam ã và ang phát

tri n m nh, góp ph n quan tr ng vào s phát tri n kinh t - xã h i
Trong ó ch n nuôi gia ã cung c p m t l
ng

các

a ph

ng.

ng l n th c ph m (th t, tr ng) cho

i tiêu dùng.
Là m t huy n mi n núi c a t nh Thái Nguyên, Phú Bình r t thích h p phát

tri n mô hình ch n nuôi gà th v

n v i quy mô l n t i các v

n cây n qu ,

i

cây lâm nghi p, em l i hi u qu kinh t cao. Tuy nhiên, ngành ch n nuôi Phú Bình
g p không ít khó kh n,

c bi t là v n

d ch b nh

a hình, th i ti t, khí h u và

nóng m t o i u ki n cho các b nh kí sinh trùng nói chung và b nh giun kim
nói riêng phát tri n, kéo theo s phát tri n c a b nh do
B nh

n bào Histomonas gây ra.

u en là m t b nh ký sinh trùng nguy hi m

gà và gà tây do

bào Histomonas meleagridis gây ra. B nh gây ra nh ng bi u hi n b t th
vùng

u, ban

rác và th

ng

n
da

u có màu xanh tím, sau ó nhanh chóng tr nên thâm en, vì v y

b nh còn có tên là b nh
t t om

gà

u en. B nh có nh ng b nh tích

ru t th a và gan, da vùng
ng ch t v ban êm, m c

dài, gây cho ng
cùng gà ch t có th

c tr ng nh : viêm ho i

u và mào tích thâm en, gà b nh ch t r i
ch t không

t nh ng hi n t

ng ch t kéo

i ch n nuôi c m giác b nh không nguy hi m l m. Th c ch t cu i
n 85 - 95 %.

Xu t phát t yêu c u th c t phòng ch ng d ch b nh, nâng cao hi u qu ch n
nuôi và phát tri n kinh t c a h nông dân, chúng tôi th c hi n
c i m d ch t b nh

tài: “Nghiên c u

u en do Histomonas meleagridis gây ra trên gà nuôi t i

huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên và s d ng thu c i u tr ”
1.2. M c tiêu c a

tài

Nghiên c u tình hình nhi m
Kim, Tân Khánh, Tân Hòa, Xuân Ph

n bào H. meleagridis
ng, t nh Thái Nguyên.

gà nuôi t i 4 xã: Tân


2

Nghiên c u

c i m d ch t b nh

u en gà và dùng thu c i u tr b nh.

1.3. M c ích nghiên c u
Làm sáng t
tr b nh

c i m d ch t b nh

u en

gà và th nghi m phác

i u

t hi u qu cao.

1.4. Ý ngh a khoa h c c a

tài

1.4.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
K t qu
gà và xác

tài là nh ng thông tin khoa h c v
nh

c phác

i u tr b nh

c i m d ch t b nh

u en

t hi u qu cao nh t.

1.4.2. Ý ngh a trong th c ti n
K t qu c a
khuy n cáo ng

tài là c s khoa h c

ng

i ch n nuôi hi u rõ v c n b nh,

i ch n nuôi áp d ng bi n pháp phòng, tr b nh

nh m h n ch t l nhi m và thi t h i do b nh
n ng su t ch n nuôi, thúc

u en cho gà

u en gây ra, góp ph n nâng cao

y ch n nuôi gà phát tri n.


3

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c
u en (Histomonosis) là m t b nh ký sinh trùng nguy hi m

B nh

tây. B nh do m t lo i

gà và gà

n bào có tên khoa h c là Histomonas meleagridis gây ra. H.

meleagridis ký sinh ch y u trong lòng manh tràng và nhu mô gan, gây ho i t , xu t
huy t niêm m c manh tràng, r i lo n ch c n ng gan và gây ch t gia c m v i t l cao,
nh h

ng t i thu nh p c a ng

2.1.1.

c i mc a

2.1.1.1. V trí c a

i ch n nuôi.

n bào H. meleagridis
n bào H. meleagridis trong h th ng phân lo i

ng v t

nguyên sinh
Trong mô t

u tiên c a Smith T. (1895) [40], H. meleagridis

c bi t

n

là amip.
C n c vào k t qu phân tích trình t gen, Cepicka và cs. (2010) [13], ã cho
bi t v trí phân lo i c a H. meleagridis nh sau:
Gi i: Protozoen
Ngành: Parabasalia
L p: Tritrichomonadea
B : Tritrichomonadida
H : Dientamoebidae
Gi ng: Histomonas
Loài: Histomonas meleagridis
2.1.1.2. Hình thái h c loài H. meleagridis
Khi nghiên c u v b nh
m c b nh

u en. Tác gi th y r ng:

quan b t n th
tác gi

u en, Smith T. (1895) [40] ã m khám 50 gà tây
gà m c b nh thì gan và manh tràng là 2 c

ng n ng n nh t. L y ch t ch a trong manh tràng gà b nh soi t

ã tìm th y tác nhân gây b nh là m t sinh v t

có hình tròn ho c ovan,

i,

n bào (Amoeba meleagridis)

ng kính 8 - 14 m. Trong mô gan

c c

nh và


4

nhu m màu,

n bào có d ng hình ovan,

ng kính dao

ng t 6 - 10 m,

gi a

có nhi u c u trúc nh t p trung l i thành th nhân. Sau ó tác nhân gây b nh

c

i tên thành H. meleagridis.
Tyzzer và Fabyan (1922) [43] ã báo cáo: khi quan sát d

gi th y H. meleagridis t n t i l

i kính hi n vi, tác

ng hình (d ng amip và có roi). Trong mô (giai

o n xâm l n) nó có d ng amip, trong lòng manh tràng H. meleagridis
roi. H. meleagridis
d ng có roi

d ng amip th

ng có

ng kính 8 - 15 m, trong khi

hình

ng c a H. meleagridis

42oC

ng kính có th lên t i 30 m.

Tyzzer (1934) [46] ã nghiên c u s chuy n
và mô t , roi c a
chi u kim

n bào này nh p nhàng rung

r ng, H. meleagridis là m t lo i

c p

n b nh

c

u en

Vi t Nam ã báo cáo

n bào a hình thái: hình trùng roi (4 roi), hình amip

i h p bào, tùy thu c vào giai o n phát tri n

h p,… H. meleagridis v i hình amip có kích th
th

ng giúp nó có th xoay ng

ng h .

Lê V n N m (2010) [8] khi

và hình l

d ng có

c t 20 - 30 m, bé nh t khi H. meleagridis

bào (bao g m nhi u H. meleagridis th hình l

có hình d ng t

ng ng phù

c 8 - 30 m, v i hình roi có kích
th l

i: 5 - 10 m, nh ng

i) thì chúng có kích th

th h p

cc c

i

n

60 - 80 m. Trong các d ng hình thái thì hình roi là ph bi n nh t và d nh n bi t nh t
b i chúng có 2 nhân (1 nhân to và 1 nhân nh ), t nhân to m c ra 4 roi, H. meleagridis
v n

ng theo hai ph

ng th c: xo n ho c theo ki u làn sóng (impuls).

Các nhà khoa h c cho bi t, theo th

t

t

ngoài vào trong,

n bào H.

meleagridis c u t o g m 3 ph n: màng, nguyên sinh ch t và nhân.
Màng

n bào H. meleagridis là m t màng

n.

Nguyên sinh ch t c a H. meleagridis ch a ß-glycogen, Ribosome và ARN
(Lee và cs. 1969), m t s không bào và h t nhân (Schuster, 1968).
Nhân hình tr ng ho c hình ch U, bao g m m t Nucleotid. Màng nhân là
m t màng kép (Schuster, 1968; Lee và cs. 1969). Trong vùng lân c n c a nhân có
b máy Golgi (Schuster, 1968).


5

Theo Muller (1993), H. meleagridis là sinh v t k khí vì thi u ty th . L

i

n i ch t ã b thoái hóa
2.1.1.3. Ph

ng th c truy n lây c a Histomonas meleagridis

H. meleagridis sinh s n b ng hình th c phân ôi (tr c phân), lây truy n b ng
2 con

ng: truy n b nh tr c ti p và truy n b nh gián ti p.

a) Truy n b nh tr c ti p
Trong báo cáo ban
u en ã

u c a Smith T. (1895) [40], s lây truy n tr c ti p b nh

c ch ng minh qua thí nghi m cho gà kh e nu t H. meleagridis. Theo

u i quan i m c a Smith T., Moore (1986) c ng thí nghi m cho gà tây kh e n
phân và các c quan b t n th

ng c a gà b nh, sau ó theo dõi và nh n th y gà tây

kh e c ng b nhi m b nh.Tuy nhiên, các tác gi
b nh

u en

gà và gà tây qua

u k t lu n, có th gây nhi m

ng n, u ng nh ng t l nhi m không cao.

N m 1922, Tyzzer và Fabyan [43], ã l y gan c a gà b b nh n ng nghi n
nh cho gà và v t 4, 6, 16, ngày tu i n. Sau ó, Tyzzer và Collier (1925) [44] ti p
t c gây nhi m b nh

u en trên m t s gà 5 ngày tu i b ng cách cho n gan nhi m

b nh. Sau hàng lo t thí nghi m, Tyzzer (1926) [45], ã k t lu n H. meleagridis có
th

c truy n

nm tm c

nào ó trong t nhiên b ng cách n, u ng các c

quan c a gà b nh có ch a m m b nh.
McDougald L. R. (2003) [34] ã làm thí nghi m gây nhi m b nh cho gà 2
tu n tu i. Tác gi ti n hành

a vào l huy t m i gà

n bào H. meleagridis nuôi

c y v i li u 200.000 H. meleagridis trên con. K t qu , t t c gà gây nhi m ã ch t
ngày 10 - 18, ti n hành m khám gà ch t th y gan và manh tràng xu t hi n t n
th

ng i n hình c a Histomonosis.
Hu J. và cs. (2004) [23] ti n hành gây nhi m cho gà tây b ng hai

u ng và qua l huy t, k t qu nh sau: gà gây nhi m qua

ng, n

ng mi ng và t vong

th p h n so v i gà gây nhi m qua l huy t. C th , gây nhi m qua

ng mi ng t

l m c b nh là 20 %, t l ch t 2 %, trong khi gây nhi m qua l huy t t l m c
b nh 65 %, t l ch t 45 %.


6

G n ây, Armstrong P. L và McDougald L. R. (2011) [11] ti p t c nghiên
c u s truy n b nh tr c ti p cho gà tây mà không c n s có m t c a các v t ch
trung gian và i u tra kh n ng lây nhi m khi ti p xúc. Ông ã ti n hành 3 lô thí
nghi m nh sau:
Lô 1: ti n hành nuôi nh t chung v i gia c m ã m c b nh
Lô 2 và 3: gây nhi m tr c ti p b ng 2

u en.

ng, thông qua

ng mi ng (lô 2)

và b m tr c ti p vào l huy t (lô 3) (b ng cách tiêm h n h p phân và manh tràng
c a gà b nh có H. meleagridis).
Theo dõi thí nghi m: sau 14 ngày gây nhi m, tác gi ti n hành m khám và
th y 31 gà trong s 44 gà
hình

lô 2

c b m tr c ti p vào l huy t có b nh tích i n

c gan và manh tràng, trong khi ó gà

gây nhi m qua
u en tr

ng mi ng.

lô 3 không th y có t n th

ng khi

lô 1, khi cho nuôi nh t chung v i àn gà m c b nh

c ó, m khám th y có 11 gà m c b nh và có b nh tích i n hình

gan

và manh tràng trong s 36 gà thí nghi m (chi m 30,5 %).
Hauck. R, Hafe. H. M (2013) [21], cho bi t trong 10 n m qua, ph
nhi m thông qua l huy t

c ti n hành m t cách ph bi n nh t và

Các k t qu trên cho th y: có th gây nhi m b nh
2

ng, qua

ng mi ng và qua l huy t. Do nh h

nên t l nhi m b nh không cao khi gây nhi m qua

ng c a axit

ng tiêu hóa

ng mi ng. B nh

b nh. Ngay sau khi l huy t gà kh e ti p xúc v i phân t
c theo nhu

tin c y cao.

u en cho gà kh e b ng

th x y ra b t c khi nào l huy t c a gà kh e ti p xúc v i phân t

meleagridis s di chuy n ng

ng pháp gây

ng ru t vào ký sinh

u en có

i b nhi m m m

i c a gà b nh, H.
manh tràng.

b) Truy n b nh gián ti p qua giun kim
* Giun kim (Heterakis gallinarum)
+

c i m sinh h c c a Heterakis gallinarum

- Hình thái
Bùi L p và cs (1969) [5] và J. Kaufmann (1996) [25] cho bi t v hình thái H.
gallinarum:
H. gallinarum có màu vàng nh t.


7

Giun

c dài 5,84 - 11,1 mm. Th c qu n phình r ng

hành, r ng nh t

phía sau thành hình c

g n gi a c th 0,27 - 0,39 mm. Th c qu n dài 1,2 - 1,4 mm, di u

0,26 - 0,31 mm. Gai sinh d c không b ng nhau. Gai trái dài 1,62 - 2,1 mm, gai ph i
dài 0,54 - 0,72 mm, không có gai i u ch nh. Có 12 ôi núm uôi. Tr
có nh ng núm và giác tr

c huy t d ng hình tròn,

c h u môn

ng kính 0,07 - 0,08 mm và

ph n cu i uôi nh n nh kim.
Giun cái có kích th
- 1,37 mm, di u kích th
mút

c 8 - 12 mm, r ng 0,27 - 0,45 mm. Th c qu n dài 1,15
c 0,27 - 0,33 mm. L sinh d c n m

cu i c th , cách

u kho ng 4,38 - 6,44 mm.
Tr ng H. gallinarum hình ô van kích th c: 0,05 - 0,075 x 0,03 - 0,039 mm.
- Vòng

i c a H. gallinarum

Nguy n Xuân Bình, Tr n Xuân H nh, Tô Th Ph n (2002) [1] vi t v vòng
i c a H. gallinarum nh sau: Tr ng H. gallinarum bài xu t cùng v i phân ra
ngoài, tr ng phát tri n

n giai o n c m nhi m

môi tr

gian t 6 - 17 ngày, ho c h n n a, tu thu c vào nhi t
c a tr ng H. gallinarum
- 7 ngày,

nhi t

n giai o n c m nhi m

nhi t

ng bên ngoài trong th i
và

m. S phát tri n

30 - 37oC trong vòng 6

20 - 27oC t 10 - 15 ngày và 10 - 15oC là 72 ngày.

u trùng l t

xác trong tr ng m t l n, sau ó tr ng ch a u trùng này tr nên có kh n ng truy n
lây b nh. Mùa ông tr ng không phát tri n. Nh ng v n duy trì kh n ng s ng.
mùa xuân, th i ti t m áp, tr ng s ng

n

c qua mùa ông l i phát tri n thành tr ng

c m nhi m và có th là ngu n gây b nh. Gà, gà tây m c b nh này là do n ph i
tr ng H. gallinarum có ch a u trùng c m nhi m. Sau 1 - 2 gi xâm nh p vào
ng tiêu hoá, u trùng chui ra kh i tr ng xu ng manh tràng.

manh tràng, u

trùng chui vào thành ru t, nh ng sau t 5 - 7 ngày sau khi vào máu chúng l i tr l i
ru t. Th i gian phát tri n c a chúng

n giai o n tr

ng thành trong c th t 25 -

34 ngày, nh ng th i gian s ng thì không quá 1 n m.
+ B nh giun kim (Heterakiosis)
Theo Ph m S L ng và cs (2006) [4]: Heterakis và u trùng có tác h i r t l n
i v i v t ch :

u trùng sau khi xâm nh p vào

ng tiêu hoá c a v t ch (gà)


8

chúng thoát v

n manh tràng và ru t. Sau khi t i manh tràng chúng chui vào niêm

m c, gây t huy t, xu t huy t. Ngoài ra giun còn c
u

p ch t dinh d

ng, ti t

ct

c v t ch làm cho v t ch b g y y u, còi c c, ch m l n và gi m s c

kháng.

không b

ào th i theo phân ra ngoài giun ph i bám vào thành niêm m c

ru t và trong quá trình di chuy n giun ã tác
niêm m c ru t b t n th

ng c h c lên thành ru t làm cho

ng, t o i u ki n cho vi khu n xâm nh p nh : Salmonella

gallisepticum, S. pullorum và các ch ng E.coli. D n
m c m t s

b nh k

n gà d b nhi m trùng và

phát. Ngoài ra, tr ng giun ch a

n bào Histomonas

meleagridis (gây b nh Histomonosis) làm cho gan b viêm và làm n ng thêm t n
th

ng

manh tràng. Khi b

hai b nh này.

u trùng xâm nh p t bên ngoài vào thì gà s m c c

nh ng gà b ch t, b nh tích th

dày và b loét, ôi khi gan b c ng do tác

ng th y là xác gà g y, niêm m c

ng b i các

c t và quá trình di chuy n

c a u trùng.
* Truy n b nh gián ti p qua giun kim
Cushman và cs (1894) [15] nh n th y, gà và gà tây b nhi m b nh khi chúng
c nuôi trên khu v c mà tr

c ó gà và gà tây ã b m c b nh.

Smith T. (1895) [40] ã ti n hành thí nghi m v i quy mô l n và cho bi t: H.
meleagridis không lây truy n theo chi u d c t gà mái
hi n gà con m c b nh

u en r t s m và ch t

nh ng gà con này b nhi m b nh do
tr

c ó ã m c b nh. Thí nghi m
Ti n hành l y tr ng

12 - 14 ngày tu i. Tác gi cho r ng,

c nuôi trong khu

t n i mà àn gà nuôi

c b trí nh sau:

nh ng gà m t 3 trang tr i khác nhau ang có b nh

u en phát tri n, p tr ng nhân t o. Tr
nhàng b ng n

sang tr ng, m c dù phát

c khi p, tr ng

c r a s ch, lau nh

c m, ngâm trong Clorua th y ngân 0,5 % trong 30 giây, sau ó r a

s ch và lau khô b ng kh n kh trùng.
Sau khi n 1 tu n, 4 gà tây ã b ch t do quá y u, nh ng gà còn l i
t i khu v c

c nuôi

c b o v an toàn và không có s lây nhi m c a m m b nh. Sau 1

tháng theo dõi th y gà kh e bình th

ng.


9

Thí nghi m ti p t c

c ti n hành sau h n 6 tu n quan sát th y không có gà

nào b t vong và xu t hi n d u hi u b nh.

i u này kh ng

nh r ng Histomonas

meleagridis không lây truy n t gà m thông qua tr ng.
Tác gi ti p t c ti n hành thí nghi m b ng cách chuy n nh ng gà thí nghi m
trên v các trang tr i ang có gà b nhi m b nh, sau 17 ngày th y gà xu t hi n tri u
ch ng b nh,

n ngày th 26 t t c gà

gan và óng kén tr ng

u t vong, m khám th y t n th

manh tràng.

Graybill và cs (1920) [19] khi nghiên c u d ch t h c b nh
b nh

ng rõ r t

u en, quan sát

gà tây kho khi nh t chung v i gà b nh. Ki m tra ch t ch a trong manh

tràng c a gà b nh ch t, th y có s t n t i c a Herterakis gallinarum cùng v i H.
meleagridis. Tác gi cho r ng tác nhân gây b nh

u en có th h p th

ng th i

cùng v i tr ng Herterakis gallinarum.
M t s nghiên c u ã ch ra r ng, Histomonas có th t n t i trong tr ng c a H.
gallinarum t 2

n 3 n m, khi tr ng n v n có th gây ra Histomonosis (Niimi, 1937 [37]).

Springer, Johnson và Reid (1970 [39]) ã phát hi n ra r ng, giun kim
c l y ra t manh tràng gà b nh

u ch a Histomonas còn s ng. Giun cái ít có

kh n ng truy n Histomonas h n cho t i khi tr ng Heterakis tr
có kh n ng truy n

ng thành thì m i

c. Giun cái có th b nhi m Histomonas trong khi giao h p

n bào H. meleagridis vào trong tr ng tr

và làm cho

c

Lund và Chute (1973) [31]

c khi hình thành l p v .

ã tìm th y m i t

ng quan gi a s

Heterakis và t l m c Histomonas. Tác gi cho r ng H. meleagridis

l

ng

c gi i

phóng khi Heterakis ch t.
b) Truy n b nh gián ti p qua giun
* Giun
+

t

t

c i m chung v hình thái bên ngoài:

Giun

t hay trùn

t thu c ngành hoàn ti t trùng (Annelida) l p

lygochaetae, h lumbricidae. Giun có phân
chia thành t ng

tt

t bên ngoài và bên trong c th c ng

ng ng, ng n cách g n nh nh ng ph n

t bi n thiên t 110 - 180

c l p. S l

t. Di chuy n nh các s i t ng n hai bên hông.

ng


10

Gi ng giun qu (Perionyx excavatus) là m t lo i giun
nh mùi qu nên g i là giun qu . Giun tr

t, có mùi g n gi ng

ng thành dài 10 - 15 cm, d

0,1 - 0,2 cm, cân n ng x p x 1 gam. Giun có màu

,s mh n

ng kính t

m t l ng và nh t

d n v phía b ng.
+ Các c quan c a giun

t:

H th ng tiêu hóa là m t h th ng b t
th c n và t n cùng là h u môn

u t l mi ng

nh

u ti p nh n

t cu i. Tham gia tiêu hóa th c n có m , d

dày, và manh tràng. Th c n t d dày vào ru t có d ng h nhuy n thu n l i cho
vi c h p th các d
tràng và

c

ng ch t

y ra ngoài d

ru t. Các ch t không tiêu hóa

c tích t

tr c

i d ng các viên tròn r t nh (phân giun).

H th ng sinh d c: Giun

t là

ng v t l

ng tính, trên m t c th có

c quan sinh d c

c và cái. Tuy nhiên

chéo nhau. Giun

t t 60 - 90 ngày tu i, xu t hi n ai sinh d c, ó là lúc giun b t

u sinh s n.
15), có màu

sinh s n

c

c, giun ph i ti n hành th tinh

ai sinh d c chi m kho ng 3

t thân v phía

nh t. Ph n cu i sát sau ai

t 15 có các l sinh d c

tinh qua cá th khác khi giao h p.

u (kho ng t
c

t 13 chuy n

t 14 có các l sinh d c cái, n m bên trong

màng ai sinh d c. Khi tr ng r ng qua l sinh d c cái ra ngoài, sau ó màng ai tróc,
tu t ra v phía

u có mang theo tr ng v a r ng. Khi qua

t 9 - 10, n i có các l c a

túi d ng tinh (tinh do con khác chuy n sang), tinh t các túi

ng tinh ti t ra ph lên

tr ng, s th tinh di n ra. Màng ai sinh d c ti p t c tu t ra kh i
màng ai th t l i t o thành kén, n m l n trong môi tr

u c a giun, 2

ng và 21 ngày sau, giun con

n và chui ra kh i kén. V trí ai sinh d c trên c th giun thay

i tùy theo loài.

H th ng tu n hoàn là 1 h th ng khép kín, có các ôi tim
Máu không có h ng c u, huy t s c t tan trong huy t t

u

phía tr

c

u.

ng, các mao qu n huy t lan

t a vách c th , l y Oxy và nh khí Carbonic tr c ti p qua màng cutin m

t bao

b c bên ngoài c th giun. Vì v y n u màng này b khô s h n ch s hô h p c a
giun, có th làm cho giun ch t. Ngoài ra trong máu giun còn có b ch c u, giúp giun
ch ng

b nh t t.


11

H th n kinh c a giun g m có 2 h ch th n kinh
th n kinh b ng, chúng

u (h ch não) và các h ch

c n i v i nhau b i các dây th n kinh. Ngoài ra giun còn

có m t s t bào c m nh n

c ánh sáng n m phân tán d

* Truy n b nh gián ti p qua giun

i da, ch y u

l n

u.

t

Khi nghiên c u v vai trò c a giun

t trong vi c truy n t i b nh

Curtice (1907) [14] ã ti n hành thí nghi m cho gà kh e n giun

u en,

t thu th p t

vùng có gà b nhi m b nh. Theo dõi m t th i gian th y gà xu t hi n tri u ch ng, m
khám ki m tra gan và manh tràng có b nh tích i n hình c a b nh
trên ã ch ng minh r ng s lan truy n b nh

u en. K t qu

u en t gia c m này sang gia c m

khác còn do gia c m n ph i giun

t mang u trùng giun kim (H. gallinarum) ch a

H. meleagridis. Theo tác gi , giun

t chính là tác nhân làm d ch b nh

tri n. ây là m t phát hi n quan tr ng vì ã xác
b nh, t

ó có nh ng khuy n cáo

nh

ng n ng a b nh

u en phát

c v t ch trung gian truy n
u en.

Lund và cs (1956) [30] báo cáo: sau khi cho gà và gà tây n giun
trùng H. gallinarum mang m m b nh, th y gà m c b nh
b nh tích i n hình
giun

t ch a u

u en, m khám gà có

gan và manh tràng. Sau ó, các tác gi ti n hành un nóng

t trong phòng thí nghi m, quan sát th y r t nhi u u trùng giun kim (H.

gallinarum) n i lên trên b m t c th . M t l n n a các nhà nghiên c u k t lu n

giun

t chính là v t ch trung gian ch a u trùng giun kim mang m m b nh

Histomonosis gây bùng phát b nh

u en.

Kemp và cs (1975) [26] cho bi t: gà tr ng và gà tây b nhi m c Histomonas
meleagridis và Heterakis gallinarum khi cho n giun

t t n i tr

c ây m m

b nh ã x y ra.
Gà có th m c b nh

u en khi vô tình n ph i giun

kim nhi m H. meleagridis. Khi ký sinh trong giun

t có ch a tr ng giun

t cùng u trùng giun kim, H.

meleagridis có th t n t i h n 1 n m. Sau khi gà và gà tây nu t ph i giun
b nh, u trùng giun kim s di hành xu ng manh tràng
meleagridis c ng

c gi i phóng và gây b nh.

ng th i các

t nhi m
n bào H.


12

Ngoài ra, gà tây có th lây truy n t con này sang con khác khi m

n phân

c a gia c m nhi m b nh. Tuy nhiên, H. meleagridis t do trong phân mà không
c b o v b i tr ng giun kim s ch t m t cách nhanh chóng,

c bi t là trong th i

ti t khô nóng.
2.1.1.4. Vòng

i c a Histomonas meleagridis

Lê V n N m và cs (2010) [8] tóm t t vòng

n bào H.

i phát tri n c a

meleagridis nh sau:
Trong mô t ch c c a kí ch (gà ta và gà tây). H. meleagridis sinh s n theo
ph

ng th c t phân ôi và sinh s n m nh nh t

th h p bào. Khi theo phân ra kh i kí ch ,
c trong vòng 24 h, trong khi ó

giai o n th l

i (Incistio) hay

th hình roi và th amip chúng ch s ng

th l

i chúng có th t n t i hàng n m trong

các tr ng c a giun kim H. gallinarum.

i u ki n khô ráo và nhi t

H. meleagridis t n t i lâu trong môi tr

ng thiên nhiên ngoài c th . Do ó gà b

nhi m b nh khi n th c n, n

th p giúp cho

c u ng b nhi m tr ng giun kim H. gallinarum có

ch a th h p bào H. meleagridis.
H. meleagridis có th nuôi c y
2.1.1.5. Nuôi c y

môi tr

ng nhân t o và y m khí.

n bào H. meleagridis

Drbohlav (1924) [17] là ng

i

n bào H.

u tiên ti n hành nuôi c y

meleagridis ã báo cáo r ng: H. meleagridis sinh tr

ng t t nh t

pH 7,2 - 7,8.
n bào H.

DeVolt (1943) [16] c ng ti n hành thí nghi m nuôi c y
meleagridis trong môi tr

ng

n gi n và d chu n b (pH = 9). Môi tr

c y bao g m dung d ch Locke (dung d ch

ng tr

ng v i huy t t

Clorua natri, Kali, Canxi và Natri bicarbonate và Dextrose và
t nh n

b tg o ã

tri n c a

ng có ch a

c s d ng t

ng

c mu i sinh lý) v i 2 % huy t thanh gà tây, 2 % NaOH và h p ti t trùng

1200C trong 20 phút. Tr

môi tr

ng nuôi

c khi nuôi c y, m i ng nghi m cho thêm m t ít tinh

c vô trùng. Tác gi báo cáo r ng, có m t s vi khu n t n t i trong

ng nuôi c y
n bào

n bào H. meleagridis và chúng có vai trò thúc

m tm c

nào ó.

y s phát


13

Sau ó, các nhà nghiên c u khác ã thay
hành nuôi c y H. meleagridis

các môi tr

i ã

ng c a DeVolt và ti n

ng khác nhau. Lesser (1960b) [28] th

nghi m thay th huy t thanh ng a b ng s a t
s at

i môi tr

i và s a bò. Ông nh n th y ch có

c ti t trùng ho c ch a ti t trùng và

c l c qua màng l c Selas (0,6

micron) là có k t qu t

ng t v i huy t thanh ng a. Vi c thay th s a t

s a bò t

t k t qu .

i c ng không

i b ng

Sau này Lesser (1960b) [28] ã nuôi c y H. meleagridis trong môi tr
M199 pha loãng 10 l n b ng n

c c t và b sung 10 % kem t

i ã

c l c ho c

huy t thanh gà tây và 0,05 % NaHCO3. Nh n th y H. meleagridis sinh tr
McDougald và Galloway (1970) [32] kh ng
n bào H. meleagridis t t nh t là môi tr

nh r ng: Môi tr

ng Dwyers (1970). Môi tr

ng

ng t t.

ng nuôi c y
ng này bao

g m 85 % M199; 5 % chi t xu t phôi thai gà và 10 % huy t thanh c u ho c huy t
thanh ng a, i u ch nh pH 7,8. H. meleagridis phát tri n nhanh trong môi tr
này và

c s d ng

ng

ch n oán, xét nghi m Histomonosis t 28 - 48 gi sau khi

nuôi c y.
2.1.2. B nh

u en (Histomonosis)

gà

2.1.2.1. L ch s b nh
B nh

u en

c phát hi n l n

u tiên vào n m 1893

Rhode Island

(Cushman, 1894) [15]. Tuy nhiên, các báo cáo c a Tr m th c nghi m nông nghi p
t i

a ph

ng v tình hình d ch b nh t n m 1891 ã

c p v m t " b nh khó

hi u" xu t hi n trên àn gà tây, v i tri u ch ng chung là da vùng

u b bi n

i

màu, gà m c b nh t l ch t cao, gây thi t h i l n cho ngành ch n nuôi gà tây.
Nh ng ng
c

vùng

i nông dân

a ph

ng c n c vào tri u ch ng

c bi t ã quan sát

u c a gà tây m c b nh: mào thâm tím, da mép và da vùng

u xanh

xám, th m chí xanh en nên g i tên b nh là b nh “ u en” Cushman (1894) [15]).
K t khi b nh “ u en” xu t hi n ph bi n, các nhà khoa h c ã t p trung
nghiên c u v b nh. Sau m t th i gian nghiên c u, ng
i da vùng

u không ph i là d u hi u

i ta nh n th y d u hi u bi n

c tr ng cho b nh, vì nó còn có th quan sát

th y trong m t s b nh khác c a gà tây. Theo Smith T. (1895) [40], khi gà tây m c


14

b nh thì gan và manh tràng là 2 c quan b t n th
b nh ph m là gan và manh tràng c a gà

ng n ng n nh t. Tác gi

nghiên c u và xác

n bào (Amoeba meleagridis). T

gây b nh là m t sinh v t

nh

ãl y

c nguyên nhân

ó, b nh ã

c

t tên

là b nh truy n nhi m Enterohepatitis. Nghiên c u k h n, Tyzzer (1920a) [42] ã xác
nh

n bào gây b nh ó là H.

c nguyên nhân gây b nh và g i tên sinh v t

meleagridis. T

ó, b nh c ng

nhiên, vì lý do tiêu chu n hóa ã

c g i b ng tên khoa h c là Histomoniasis. Tuy
c

xu t (n m 1990) v vi c s d ng h u t osis

cho các b nh ký sinh trùng, do ó b nh có tên khoa h c là Histomonosis.
Sau s bùng n
trên àn gà tây kh p n

u tiên

Rhode Island, Histomonosis ã nhanh chóng lây lan

c M và gây thi t h i nhi u nh t trong s các b nh g p trên gà

tây. Ti p sau Hoa K , b nh x y ra t i Nh t B n vào n m 1905 (Watanabe, 1910).
ông Âu, Mincheva ã thông báo b nh có m t
nay, b nh có m t trên kh p n m châu, nh t là

các n

Bungari vào 1950. Ngày

c có ngành ch n nuôi gà tây

và gà theo l i t p trung ch n th .
M ts n
cáo

c khác

châu Âu, d ch Histomonosis c ng xu t hi n và ã

c báo

Áo (2006), B (2007), Anh (2007) và Hà Lan (2009). Ngày nay, Histomonosis là

b nh ph bi n trên toàn th gi i (McDougald, 2005) [35].
Vi t Nam, b nh

c phát hi n vào tháng 3 n m 2010 (Lê V n N m và

cs) [8] ã quan sát th y hàng lo t àn gà nuôi t p trung th v
b c b m c b nh. B nh gây thi t h i v kinh t cho ng
sâu s c

n

n t i m t s t nh phía

i ch n nuôi, làm nh h

i s ng xã h i c a m t b ph n không nh ng

i dân

n

ng

c ta.

2.1.2.2. Nh ng thi t h i kinh t do Histomonosis gây ra
Trong nh ng th p k g n ây, Histomonosis ã gây ra thi t h i nghiêm tr ng
cho ngành ch n nuôi gia c m,

c bi t là gà và gà tây. Nh ng n m 1930, d ch b nh

u en ã phá h y h u nh hoàn toàn ngành ch n nuôi gà tây
Trung Tây c a Hoa K . Trong n m 1945, b nh
gà tây

khu v c

ông và

u en chi m 32,2 % t l ch t c a

B c Carolina.

Nh ng n m ti p theo d ch b nh

u en

gia c m v n th

tri n, ti p t c gây thi t h i nghiêm tr ng v kinh t cho ng

ng xuyên phát

i ch n nuôi.


15

d ch Histomonosis trên àn gà tây, t l ch t 25 - 75 % ã

c báo cáo

California vào n m 2001 (Jinghui hu, 2002) [24].
T tháng 4 n m 2003

n tháng 3 n m 2005,

Histomonosis trên gà tây, trong ó có 15 d ch
s bùng n c a d ch Histomonosis gà tây 9

n 11 tu n tu i v i t l ch t 24 - 68 %.

báo cáo: B nh gây thi t h i nghiêm tr ng

ch

d ch

các trang tr i gà gi ng. N m 2009 có

McDougald (2008) [36] khi nghiên c u b nh

vong lên

Pháp xu t hi n 113

u en

khu v c B c M

ã

n àn gà tây nuôi t p trung, t l t

n 80 - 100 %. M t khác, b nh c ng

c tìm th y

gà nh ng t l ch t

t 10 %.
Theo Saif Y. M. (2008) [38] gia c m m c b nh t vong cao ch y u do

t n th

ng gan. T l t vong cao t ngày th 14 sau khi th hi n tri u ch ng

lâm sàng.
Van der Heijden H (2009) [47] ti p t c báo cáo r ng:

California m t

t

bùng phát Histomonosis ti p t c gây t l t vong cao cho gà tây t 9 - 11 tu n tu i.
D u hi u lâm sàng bao g m: n ít ho c b
vong t ng khi gà

r , tiêu ch y, gi m cân và t l t

3 - 13 tu n tu i. Gà tây m c b nh

24 - 68 %. M khám th y gan phì
khác nhau, kích th

n,

7 tu n tu i, t l t vong t

i, trên b m t gan xu t hi n các n t tr ng nh t

c 0,3 - 1,5 cm. Thành manh tràng dày lên, niêm m c b l loét,

túi Fabricius s ng to và có ti t d ch màu vàng nh t. Th n, tuy n t y, lá lách s ng.
Quan sát d

i kình hi n vi th y có nhi u

ho i t trong gan, manh tràng, phúc m c,

túi Fabricius, th n, ph i, tuy n t y,…
Hauck và cs (2010) [20] báo cáo: Histomoniasis là m t c n b nh nghiêm
tr ng gây ra b i kí trùng
2004
ng
b nh

n bào H. meleagridis. T i

n 2008, có ít nh t 35 v d ch x y ra

c trong kho ng th i gian t

gà tây, gây thi t h i l n v kinh t cho

i ch n nuôi. Trong báo cáo ông ã mô t s ti p di n liên t c qua các n m c a
u en t i m t trang tr i ch n nuôi gà tây

vào n m 2005 khi gà

t 17 tu n tu i.

tu n tu i. T l t vong t ng

c.

d ch x y ra l n

u tiên

d ch th 2 x y ra vào n m 2009 khi gà 8

n 26 - 65 % trong vài ngày m c dù i u tr v i các