Tình hình nhiễm bệnh sán lá gan ở trâu và thử nghiệm quy trình phòng trị bệnh sán lá gan cho trâu (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

ÀO HOÀNG ANH

Tên tài:
TÌNH HÌNH NHI M B NH SÁN LÁ GAN TRÂU VÀ TH NGHI M
QUY TRÌNH PHÒNG TR B NH SÁN LÁ GAN CHO TRÂU

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Thú y

Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2010 - 2014

Thái Nguyên – 2014


I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

ÀO HOÀNG ANH

Tên tài:
TÌNH HÌNH NHI M B NH SÁN LÁ GAN TRÂU VÀ TH NGHI M
QUY TRÌNH PHÒNG TR B NH SÁN LÁ GAN CHO TRÂU

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Thú y

Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2010 - 2014

Gi ng viên h

IH C

ng d n : TS. Tr n V n Th ng

Khoa Ch n nuôi Thú y - Tr

ng

Thái Nguyên - 2014

i h c Nông Lâm


i
L IC M

Sau m t th i gian h c t p t i tr

ng và th c t p t i c s ,

thành b n khóa lu n t t nghi p c a mình.
b n thân, tôi luôn nh n

c s giúp

giáo trong khoa Ch n nuôi - Thú y, Tr

N

có

n nay tôi ã hoàn

c k t qu này ngoài s n l c c a

chu áo, t n tình c a nhà tr
ng

ng, các th y cô

i h c Nông Lâm Thái Nguyên.

Nhân d p này, tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i lãnh

o Tr

ng

ih c

Nông Lâm Thái Nguyên, khoa Ch n nuôi - Thú y và các th y cô giáo trong khoa ã
t n tình d y d dìu d t tôi trong su t quá trình h c t p t i tr
c m n Ban lãnh

ng. Tôi xin chân thành

o, cán b công nhân viên c a Trung tâm Nghiên c u và Phát

tri n Ch n nuôi Mi n núi, giúp tôi hoàn thành t t công vi c trong th i gian th c t p
t ic s .
c bi t, tôi xin chân thành c m n TS. Tr n V n Th ng ã t n tình ch b o,
h

ng d n tôi trong quá trình th c t p t t nghi p và hoàn thi n b n khóa lu n này.
Tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i gia ình, b n bè ã t o i u ki n,

viên và giúp

tôi trong su t th i gian th c t p.

Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày ... tháng ... n m 2014
Sinh viên

ào Hoàng Anh

ng

ii
L I NÓI

Th c hi n ph

U

ng châm “H c i ôi v i hành, lý thuy t g n li n v i th c

ti n s n xu t”, th c t p t t nghi p là giai o n cu i cùng c a ch
các tr

ng

i h c nói chung và tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên nói riêng.

Giai o n th c t p óng vai trò r t quan tr ng
tr

ng.

ây là kho ng th i gian

th c ã h c,

ng trình ào t o

i v i m i sinh viên tr

c khi ra

sinh viên c ng c và h th ng hoá nh ng ki n

ng th i làm quen v i ph

ng pháp nghiên c u khoa h c và ti p c n

th c ti n s n xu t. Qua ó, giúp sinh viên nâng cao lý lu n chuyên môn và kinh
nghi m b n thân.
c s nh t trí c a Ban giám hi u tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên,

Ban Ch nhi m khoa Ch n nuôi - Thú y, gi ng viên h

ng d n TR N V N TH NG

và s ti p nh n c a Trung Tâm Nghiên C u Và Phát Tri n Ch n Nuôi Mi n Núi xã
Bình S n - th xã Sông Công - Thái Nguyên, tôi ti n hành th c hi n
hình nhi m b nh sán lá gan

tài: “Tình

trâu và th nghi m quy trình phòng tr b nh sán lá

gan cho trâu”.
Do b

c

u làm quen v i ph

ng pháp nghiên c u khoa h c nên b n khoá

lu n này không tránh kh i nh ng thi u sót và h n ch . Tôi kính mong nh n
óng góp ý ki n c a các th y cô giáo và các b n

ng nghi p

cs

b n khoá lu n c a

tôi hoàn thi n h n.
Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày ..… tháng … n m 2014
Sinh viên

ào Hoàng Anh


iii
DANH M C CÁC B NG

Trang

B ng 4.1:

Th c tr ng công tác phòng tr b nh ký sinh trùng cho trâu
các h gia ình ngoài Trung tâm ............................................... 30

B ng 4.2:

T l và c

ng

nhi m sán lá gan

trâu nuôi t i Trung tâm

và các h gia ình ngoài Trung tâm ........................................... 32
B ng 4.3:

T l và c

ng

nhi m sán lá gan theo tu i c a trâu .............. 34

B ng 4.4:

T l và c

ng

nhi m sán lá gan theo tính bi t

B ng 4.5:

Hi u l c t y sán lá gan v i li u cao c a ba lo i thu c trên trâu

trâu ........... 36

thí nghi m t i Trung tâm ........................................................... 38
B ng 4.6:

Hi u l c c a m t s lo i thu c t y sán lá gan cho trâu trên
di n r ng ................................................................................... 39

B ng 4.7:

T l và c

ng

nhi m sán lá gan c a trâu tr

c khi th

nghi m bi n pháp phòng, tr b nh ............................................. 40
B ng 4.8:

T l và c

ng

nhi m sán lá gan sau 2 tháng th nghi m ..... 41

B ng 4.9:

T l và c

ng

nhi m sán lá gan sau 4 tháng th nghi m ..... 43


iv
DANH M C CÁC HÌNH
Trang

Hình 2.1: S
Hình 4.1: Bi u

vòng

i c a sán lá gan....................................................... 6

t l nhi m sán lá gan

trâu nuôi t i Trung tâm và các h

gia ình ngoài Trung tâm ............................................................ 32

Hình 4.2: Bi u

c

ng

nhi m sán lá gan

trâu nuôi t i Trung tâm và

các h gia ình ngoài Trung tâm ................................................. 33
Hình 4.3: Bi u

t l nhi m sán lá gan theo tu i

trâu nuôi t i Trung tâm

và các h gia ình ngoài Trung tâm ............................................ 35
Hình 4.4: Bi u

t l nhi m sán lá gan theo tính bi t

trâu nuôi t i Trung

tâm và các h gia ình ngoài Trung tâm ..................................... 37


v
DANH M C CH

VI T T T

Cs

: C ng s

NXB

: Nhà xu t b n

n

: S m u nhi m

F. gigantica

: Fasciola gigantica

F. hepatica

: Fasciola hepatica

TW

: Trung

Tr

: Trang

TT

: Th tr ng

KCTG

: Ký ch trung gian

KHKT

: Khoa h c k thu t

VN

: Vòng ng c

DTC

: Dài thân chéo

VT
TN
C
NC&PTCNMN

:

ng

n v tính

: Thí nghi m
:

i ch ng

: Nghiên c u và phát tri n ch n nuôi mi n núi


vi
M CL C
Trang

L I C M N ................................................................................................. i
L I NÓI

U ............................................................................................... ii

DANH M C CÁC B NG ............................................................................ iii
DANH M C CÁC HÌNH ............................................................................. iv
DANH M C CH VI T T T ...................................................................... v
M C L C .................................................................................................... vi
U ......................................................................................... 1

Ph n 1: M

1.1. Tính c p thi t c a

tài ........................................................................... 1

1.2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................ 2
1.3. Ý ngh a c a

tài .................................................................................... 2

Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................... 3
2.1. Nh ng hi u bi t chung v sán lá gan trâu ................................................ 3
2.1.1. V trí c a sán lá Fasciola trong h th ng phân lo i
2.1.2.

c i m hình thái c a sán lá Fasciola................................................. 4

2.1.3. Vòng
2.2.
2.2.1.

ng v t h c .......... 3

i c a sán lá Fasciola ................................................................ 5

c i m bênh lý và lâm sàng b nh sán lá gan trâu ................................. 7
c i m d ch t b nh sán lá Fasciola

trâu ........................................ 7

2.2.2. C ch sinh b nh c a b nh sán lá Fasciola ......................................... 10
2.2.3. Tri u ch ng b nh sán lá Fasciola

trâu ............................................. 11

2.2.4. B nh tích c a trâu m c b nh sán lá Fasciola ...................................... 12
2.2.5. Ch n oán b nh sán lá Fasciola

trâu ............................................... 13

2.2.6. Phòng b nh sán lá gan cho trâu........................................................... 15
2.2.7. i u tr b nh sán lá gan cho trâu......................................................... 16
2.3. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c ............................................ 17


vii
2.3.1. Tình hình nghiên c u trong n

c ........................................................ 17

2.3.2. Tình hình nghiên c u ngoài n

c ....................................................... 19

Ph n 3 : V T LI U, N I DUNG VÀ PH
3.1.

it

3.1.1.

ng, th i gian và

it

NG PHÁP NGHIÊN C U..... 21

a i m nghiên c u ......................................... 21

ng nghiên c u ......................................................................... 21

3.1.2. Th i gian nghiên c u .......................................................................... 21
3.1.3.

a i m nghiên c u........................................................................... 21

3.2. V t li u nghiên c u ............................................................................... 21
3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 21
3.3.1. Th c tr ng công tác phòng ch ng b nh ký sinh trùng nói chung và b nh sán
lá gan trâu nói riêng Trung tâm nghiên c u và phát tri n ch n nuôi mi n núi .. 21
3.3.2. Tình hình nhi m sán lá gan

trâu nuôi t i Trung tâm nghiên c u và

phát tri n ch n nuôi mi n núi ....................................................................... 21
3.3.3. Nghiên c u bi n pháp phòng ch ng b nh sán lá gan cho trâu

Trung

tâm nghiên c u và phát tri n ch n nuôi mi n núi.......................................... 22
3.4. Ph
3.4.1. Ph

ng pháp nghiên c u ....................................................................... 22
ng pháp i u tra tình hình phòng ch ng b nh ký sinh trùng nói

chung, b nh sán lá gan nói riêng cho trâu

Trung tâm nghiên c u và phát

tri n ch n nuôi mi n núi và các h gia ình ngoài Trung tâm ....................... 22
3.4.2. Ph

ng pháp l y m u ......................................................................... 22

3.4.3. Ph

ng pháp xác

nh t l và c

ng

nhi m sán lá gan trâu .......... 23

3.4.4. Th nghi m bi n pháp phòng tr b nh sán lá gan cho trâu

Trung tâm

nghiên c u và phát tri n ch n nuôi mi n núi. ............................................... 26
3.5. Ph

ng pháp x lý s li u ..................................................................... 27

3.5.1.

i v i các tính tr ng

gan, hi u l c c a thu c...
3.5.2. Các tính tr ng nh l
3.5.3. So sánh m c

nh tính nh t l nhi m, c

ng

nhi m sán lá

c tính theo công th c: ..................................... 27
ng: S l

ng tr ng

c tính theo công th c ........ 28

sai khác gi a hai s trung bình .................................. 28


viii
Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ...................................................... 30
4.1. K t qu

i u tra th c tr ng công tác phòng tr b nh ký sinh trùng nói chung và

b nh sán lá gan nói riêng cho trâu m t s h dân s ng g n Trung tâm ......... 30
4.2. Tình hình nhi m sán lá gan

trâu nuôi t i Trung tâm nghiên c u và phát

tri n ch n nuôi mi n núi và các h dân s ng

g n Trung tâm ..................... 32

4.2.1. T l và c

trâu nuôi t i Trung tâm nghiên

ng

nhi m sán lá gan

c u và phát tri n ch n nuôi mi n núi và các h gia ình ngoài Trung tâm.... 32
4.2.2. T l và c

ng

nhi m sán lá gan theo tu i c a trâu........................ 34

4.2.3. T l và c

ng

nhi m sán lá gan

trâu theo tính bi t .................... 36

4.3. Nghiên c u bi n pháp phòng tr b nh sán lá gan cho trâu

Trung tâm và

các h ngoài Trung tâm ................................................................................ 38
4.3.1. Th nghi m hi u l c và

an toàn c a m t s thu c t y sán lá gan. .. 38

4.3.2. T l và c

ng

nhi m sán lá gan sau 2 tháng th nghi m .............. 41

4.3.3. T l và c

ng

nhi m sán lá gan sau 4 tháng th nghi m .............. 42

4.4.

xu t bi n pháp phòng tr hi u qu b nh sán lá gan cho trâu

Trung

tâm nghiên c u và phát tri n ch n nuôi mi n núi xã Bình S n, th xã Sông
Công, t nh Thái Nguyên. .............................................................................. 44
Ph n 5: K T LU N, T N T I VÀ

NGH ......................................... 46

5.1. K t lu n ................................................................................................. 46
5.2. T n t i ................................................................................................... 46
5.3.

ngh .................................................................................................. 46

TÀI LI U THAM KH O .......................................................................... 48
I. Tài li u ti ng Vi t ..................................................................................... 48
II. Tài li u d ch ............................................................................................. 50
III. Tài li u n

c ngoài ................................................................................. 50


1
Ph n 1: M
1.1. Tính c p thi t c a

U

tài

Con trâu có t m quan tr ng

c bi t trong n n s n xu t nông nghi p, là

ngu n cung c p s c kéo chính (cày b a và v n chuy n
l

nông thôn), cung c p

ng l n phân h u c cho tr ng tr t và óng góp m t ph n không nh th t cho nhu

c u c a con ng
d ng

i. Ngoài ra s n ph m ph nh da, s ng, lông trâu còn

ch bi n m t s

dùng gia d ng và hàng m ngh ... Th t trâu ngày càng

c ánh giá cao trên th tr
n

cs

ng và

c nhi u ng

i a chu ng, k c

m ts

c châu Âu và châu M vì th t trâu nhi u n c, ít m , ít cholesterol. Do v y, phát

tri n ch n nuôi trâu

n

c ta trong nh ng n m t i là r t c n thi t.

Trong nh ng n m g n ây, nh vi c áp d ng nh ng ti n b k thu t m i và
th c hi n m t s chính sách m i v phát tri n ch n nuôi trâu nên s l
n

c ta ã t ng lên rõ r t.
ng tr

c nh ng thu n l i và khó kh n ó ng

tri n thêm ngành ch n nuôi trâu, bò. Ngày nay, v i trình
ng

ng àn trâu

i ch n nuôi có xu h

ng phát

dân trí ngày m t nâng cao,

i nông dân bi t áp d ng nh ng ti n b k thu t vào ch n nuôi, nh ng d ch b nh

v n x y ra, trong ó ph i k
Khi nói

n b nh ký sinh trùng.

n b nh ký sinh trùng, không th không nh c

n b nh sán lá gan, m t

b nh có phân b r ng nhi u n c trên th gi i. ây là b nh do các loài sán thu c gi ng
Fasciola gây nên. Các loài sán này ký sinh ch y u

trâu, bò và m t s

khác nh dê, c u,... Ngoài ra, sán lá gan còn ký sinh và gây b nh cho ng
Vi t Nam loài gây b nh
phân b r ng trong c n

c xác

nh ch y u là Fasciola gigantica, có

c ng t, các loài c này phân b

m m b nh phát tán nhanh, t l nhi m sán lá gan
ng

i.

c. Chu trình phát tri n c a sán lá gan l i thông qua v t

ch trung gian là các loài c n

b nhi m v i c

ng v t n c

trâu, bò th

kh p n i do ó

ng cao và nhi u con

n ng.

B nh gây thi t h i kinh t l n, b nh ti n tri n
còm, sút cân, ki t s c thi u máu, hoàng

th mãn tính làm súc v t g y

n và có th ch t n u m c b nh n ng. Gia


2
súc cho s a m c b nh làm s n l

ng s a gi m, khi m th t thì ph i lo i b nh ng

gan có sán. B nh n ng gây t c ng d n m t, viêm gan, xu t huy t các c quan mà

u trùng i qua. M m b nh phát tán ra môi tr
ng

ng là nguy c l n lây nhi m cho

i. B nh còn t o i u ki n cho b nh truy n nhi m phát sinh.
Xu t phát t tình hình th c t ,

ánh giá chính xác h n v tình hình nhi m

sán lá gan và tìm ra bi n pháp phòng tr t t, h n ch
cho àn v t nuôi, và b o v s c kho cho con ng
Ch n Nuôi Thú Y, th y giáo h
c u

n m c th p nh t d ch b nh
i.

c s cho phép c a Khoa

ng d n Tr n V n Th ng chúng tôi ti n hành nghiên

tài:“Tình hình nhi m b nh sán lá gan

trâu và th nghi m quy trình

phòng tr b nh sán lá gan cho trâu ”.
1.2. M c tiêu nghiên c u
-

ánh giá tình hình nhi m sán lá gan

trâu nuôi t i Trung tâm nghiên c u

và phát tri n ch n nuôi mi n núi.
- Th nghi m quy trình phòng tr b nh sán lá gan cho trâu nuôi t i Trung tâm
nghiên c u và phát tri n ch n nuôi mi n núi.
- Xác

nh hi u l c t y c a m t s lo i thu c.

1.3. Ý ngh a c a

tài

- Ý ngh a khoa h c:
K t qu c a

tài là nh ng thông tin khoa h c v tình hình nhi m sán lá gan

trâu và quy trình phòng b nh, i u tr b nh sán lá gan cho trâu

Trung tâm nghiên

c u và phát tri n ch n nuôi mi n núi.
- Ý ngh a th c ti n:
ra bi n pháp phòng tr b nh sán lá gan cho trâu có hi u qu .


3

Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U
2.1. Nh ng hi u bi t chung v sán lá gan trâu
B nh sán lá gan có tên g i là Fasciolosid. B nh sán lá gan th
súc l n

c bi t là

ng x y ra

gia

trâu, bò. Sán lá gan là tên g i chung c a hai loài sán lá s ng

gia

súc thu c l p sán lá (Trematoda) có tên khoa h c là Fasciola gigantica và Fasciola
hepantica. ây là hai loài sán n i ký sinh trùng gây b nh chung cho
n

c ta th

ng v t nhai l i.

ng g p ch y u là Fasciola gigantica. Nh ng sán này th

ng ký sinh

ng d n m t, có khi th y ph i, tim, h ch lâm ba, tuy n tu c a trâu, bò, dê, c u, c ng
có th g p l n, ng a, th .
Vi t Nam là m t n

c có khí h u nhi t

i m, gió mùa. M i quan h ph c

t p gi a v t ch và v t ký sinh ã gây nên t n th t l n cho s n xu t và

i s ng. Vì

v y, vi c phòng ch ng b nh ký sinh trùng l i càng tr nên c p bách h n.
2.1.1. V trí c a sán lá Fasciola trong h th ng phân lo i

ng v t h c

Theo Skrjabin và cs (1977) [25], sán lá gan ký sinh và gây b nh cho gia súc
nhai l i

c x p trong h th ng phân lo i

ng v t nh sau:

Ngành Plathelminthes (Schneider, 1873)
Phân ngành Platodes (Leuckart, 1854)
L p Trematoda (Rudolphi, 1808)
Phân l p Prosostomadidea (Skrjabin và Guschanskaja, 1962)
B Fasciolida (Skrjabin và Schulz, 1937)
Phân b Fasciolata (Skrjabin và Schulz, 1937)
H Fasciolidae (Railliet, 1895)
Phân h Fasciolinae (Stiles và Hassall, 1898)
Gi ng Fasciola (Linnaeus, 1758)

Loài Fasciola hepatica (Linnaeus, 1758)
Loài Fasciola gigantica (Cobbold, 1885)


4
2.1.2.

c i m hình thái c a sán lá Fasciola
C ng nh nhi u loài sán lá khác, sán lá gan l

ng tính, có th th tinh chéo

ho c t th tinh. Sán có giác mi ng và giác b ng, giác b ng không n i v i c quan
tiêu hoá. Sán không có h hô h p, tu n hoàn và c quan th giác ( giai o n mao u
có d u v t s c t m t). H sinh d c r t phát tri n v i c b ph n sinh d c
trong cùng m t sán. T cung sán ch a

c và cái

y tr ng.

Có th phân bi t hai loài sán lá gan Thu c gi ng Fasciola nh sau:
- F. gigantica (Cobbold, 1885): có chi u dài thân g p 3 l n chi u r ng, “vai”
không có ho c nhìn không rõ r t, nhánh ru t chia to ra nhi u nhánh ngang.
F. gigantica (ngh a là sán lá “kh ng l ”) dài 25 - 75 mm, r ng 3 - 12 mm, u
l i hình nón c a

u là ph n ti p theo c a thân, vì v y nó không có “vai” nh loài

Fasciola hepatica. Hai rìa bên thân sán song song v i nhau,

u cu i c a thân tù.

Giác b ng tròn l i ra. Ru t, tuy n noãn hoàng, bu ng tr ng và tinh hoàn
nhánh. Tr ng hình b u d c, màu vàng nâu, phôi bào to
th

u phân

u và x p kín v . Kích

c tr ng: 0,125 - 0,170 x 0,06 - 0,10 mm.
- Fasciola hepatica (Linneaus,1758): trái v i loài trên, loài này thân r ng,

và nhô ra phía tr

ul i

c làm cho sán có “vai”, nhánh ru t chia ít nhánh ngang h n.

Fasciola hepatica dài 18 - 51 mm, r ng 4 - 13 mm, ph n thân tr

c nhô ra,

t o cho sán có vai bè ra hai bên. Hai rìa bên thân sán không song song v i nhau mà
phình ra

ch vai r i thót l i

o n cu i thân. Nh ng ng d n tuy n noãn hoàng

ch y ngang, chia vùng gi a c a sán thành ph n tr

c và ph n sau thân. Ph n sau

thân có tinh hoàn và b ph n sinh d c

c. Tinh hoàn phân nhi u nhánh x p phía

sau thân. T cung

c t o nên m t m ng l

gi a ph n thân tr

Bu ng tr ng phân nhánh n m

sau t cung.

Tr ng sán có hình thái, màu s c t
th

i r i nh t vò.

ng t tr ng c a loài F. gigantica, kích

c 0,13 - 0,145 × 0,07 - 0,09 mm.
B nh sán lá gan

trâu, bò, dê do hai loài sán lá ký sinh

ng d n m t và gan

gây ra (Fasciola hepatica và Fasciola gigantica). Ngoài trâu, bò, dê, hai loài này còn
gây b nh cho các

ng v t nhai l i khác, ôi khi th y c

[38], tác h i c a sán lá gan

ng

i. Theo Urguhart (1996)

i v i gia súc nhai l i r t l n, bi u hi n rõ nh t là gây thi u

máu, x gan, viêm gan, khi gia súc b nhi m sán m c

n ng.


5
2.1.3. Vòng

i c a sán lá Fasciola

Fasciola tr
th tinh, m i sán

ng thành ký sinh trong ng d n m t c a trâu, bò, dê. Sau khi

hàng ch c v n tr ng. Nh ng tr ng này cùng d ch m t vào ru t,

sau ó theo phân ra ngoài. N u g p i u ki n thu n l i:
xu ng các v ng n

c, h , ao, su i, ru ng n

c..., nhi t

cn

c m a cu n trôi

15 - 30oC, pH = 5 - 7,7,

có ánh sáng thích h p… sau 10 - 25 ngày tr ng n thành Miracidium b i t do
trong n

c. N u thi u ánh sáng, Miracidium không có kh n ng thoát v nh ng v n

t nt i

n 8 tháng trong v , Miracidium có hình tam giác, xung quanh thân có lông

di chuy n

c trong n

c. Khi g p v t ch trung gian thích h p ( c Lymnaea),

Miracidium xâm nh p c th

c và phát tri n thành bào u (Sporocyst). Nh ng

Miracidium không g p v t ch trung gian thì r ng lông, r a d n và ch t.
Bào u (Sporocyst) hình túi, màu sáng,
các t bào ng n l a ho t

c bao b c b i l p màng m ng,

ng hình thành h u, ng ru t và các ám phôi. Trong m t

c có th có 1 - 2 u trùng. Kho ng 3 - 7 ngày, bào u sinh s n vô tính cho ra nhi u
lôi u (Redia). M t bào u sinh ra 5 - 15 lôi u.
Redia hình su t ch , ít ho t

ng, có mi ng, h u, ru t, hình túi

n gi n. Có

hai h : Redia th h I và Redia th h II cùng phát tri n trong c - v t ch trung
gian.

nhi t

160C ho c th p h n, lôi u ch s n sinh Redia I và d ng phát tri n.

phù h p (20 - 30oC), sau 29 - 35 ngày, lôi u bi n thành v u (Cercaria).

nhi t

M t Redia có th sinh ra 12 - 20 Cercaria.
Cercaria là u trùng

pha s ng t do c a sán lá gan, có c u t o thân hình tròn

l ch, uôi dài h n thân giúp v u v n chuy n

c d dàng trong n c. C u t o c a v

u g m giác mi ng, giác b ng, h u, th c qu n và ru t phân thành hai nhánh.
T khi Miracidium chui vào c

n khi phát tri n thành Cercaria c n kho ng

50 - 80 ngày. Sau khi thành th c Cercaria thoát kh i c, ra môi tr
do trong n

c, có kích th

vài gi b i trong n

c 0,28 - 0,30 mm chi u dài và 0,23 mm chi u r ng. Sau

c, Cercaria r ng uôi, ti t ch t nh y xung quanh thân, ch t

nh y g p không khí khô r t nhanh ông
hung,

ng ngoài, b i t

c l i thành v b c ch c ch n, màu nâu

ng kính 0,2 - 0,25mm. Lúc này Cercaria ã bi n thành Adolescaria.


6
Adolescaria hình kh i tròn, bên trong ch a phôi ho t
mi ng, giác b ng, ru t phân nhánh và túi bài ti t. Adolescaria th

ng. Phôi có giác
ng

trong n

ho c bám vào cây c Thu sinh. N u trâu, bò, dê nu t ph i Adolescaria, vào
dày và ru t, l p v ngoài b phân hu , u trùng
ng m t b ng ba con
-M ts

c

nd

c gi i phóng và di chuy n

n

ng:

u trùng dùng tuy n xuyên chui qua niêm m c ru t, vào t nh m ch

ru t, qua t nh m ch gan, xuyên qua nhu mô gan vào ng m t.
- M t s
xoang b ng,
-M ts

u trùng khác c ng dùng tuy n xuyên chui qua thành ru t vào
n c a gan, xuyên qua v gan vào ng m t.
u trùng t tá tràng ng

c dòng d ch m t

Sau khi vào ng d n m t, u trùng ký sinh
tr

lên ng d n m t.

ó và phát tri n thành sán lá gan

i là 92 - 117 ngày. Fasciola tr

ng thành. Th i gian hoàn thành vòng

ng thành có

th ký sinh trong ng d n m t c a súc v t nhai l i 3 - 5 n m, có khi t i 11 n m.
Tóm t t s
Fasciola
( ng d n m t)

Phân

Tr ng

vòng

i c a sán lá Fasciola

AS,

, pH

Môi tr

ng n

c

Trâu,
bò nu t
ph i
nang
u

Mao u
7 ngày
Bào u
8-21 ngày
Lôi u

20-28 ngày

Nang u

R i KCTG sau 2gi

V u

(l l ng trong n c ho c bám vào cây
c thu sinh)

Hình 2.1: S

vòng

i c a sán lá gan

c
n c
ng t


7
2.2.

c i m bênh lý và lâm sàng b nh sán lá gan trâu
Trâu b b nh sán lá gan th hi n nh ng bi n

do tác

ng c a Fasciola gây ra.

2.2.1.

c i m d ch t b nh sán lá Fasciola

ic b n

gan và ng d n m t

trâu

B nh sán lá gan ph bi n kh p các châu l c và nhi u n
Vi t Nam, b nh th y
K t qu

kh p các t nh thành trong c n

i u tra trâu

m ts

a ph

c trên th gi i.

c.

ng xung quanh Hà N i, B c Giang, Thái

Nguyên, Hoà Bình, t l nhi m sán lá gan

trâu là 33,92%, (L

ng T Thu và cs

(1996) [23].
Tr nh V n Th nh và cs (1978) [20], cho bi t, trâu tr
lá gan do F. gigantica, t l lên t i 50 - 70%. Theo Phan
1043 trâu

ng thành m c b nh sán
ch Lân (1980) [10], m

Thái Nguyên, s trâu nhi m sán lá gan là 57%, trong ó có nhi u gan

ph i hu b do s l
T l và c

ng sán quá nhi u.
ng

nhi m sán lá gan

trâu ph thu c vào nh ng y u t sau:

- Y u t th i ti t, khí h u và mùa v : Th i ti t, khí h u c a m t vùng, m t
khu v c có liên quan tr c ti p

n s t n t i và phát tri n c a c - v t ch trung gian

c a sán lá gan.

t, m a nhi u t o ra môi tr

i u ki n m

ng n

c, giúp c n

c

ng t s ng và sinh s n thu n l i.
Tr nh V n Th nh (1963) [19], Tr nh V n Th nh và cs (1978) [20], Ph m V n
Khuê và cs (1996) [3], Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [8]
sán lá gan th

u cho bi t, trâu nhi m

ng t ng lên vào mùa v t ch trung gian phát tri n. Nh ng n m m a nhi u,

t l nhi m sán lá gan t ng lên so v i nh ng n m n ng ráo khô h n. Mùa v g n li n v i
s thay

i th i ti t khí h u. Mùa Hè Thu, s gia súc b nhi m sán lá gan t ng cao h n

các mùa khác trong n m. Cu i mùa Thu và mùa ông b nh th ng phát ra.
- Y u t vùng và

a hình: Vùng và

a hình là hai khái ni m khác nhau,

song có liên quan ch t ch v i nhau. Các vùng khác nhau có
nhau.

a hình là y u t quan tr ng quy t

a hình không gi ng

nh s khác nhau gi a các vùng.

Các vùng khác nhau trên th gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng
b n lo i

a hình: ven bi n,

ng b ng, trung du và mi n núi.

u thu c


8
H u h t các nhà ký sinh trùng h c th ng nh t r ng, gia súc nhai l i
ng b ng nhi m sán lá gan nhi u nh t, t l và c
àn gia súc

ng

nhi m gi m d n

iv i

vùng ven bi n, vùng trung du và vùng núi.

- Y u t loài và tu i v t ch cu i cùng: Súc v t nhai l i ã
nh trâu, bò, dê, c u

c thu n hoá

u nhi m sán lá gan Fasciola spp. Ngoài ra, súc v t hoang dã

c ng nhi m sán lá này (h

u, nai, ho ng…). C ng có nh ng tr

l n nhi m Fasciola, ngay c ng
n

vùng

ng h p th , ng a,

i c ng có th nhi m sán.

c ta, theo Ph m V n Khuê và cs (1996) [3], Tr nh V n Th nh và cs (1978)

[20], loài súc v t nhi m sán nhi u nh t là trâu (79,6%), bò ít h n (36%), dê ít nh t
(20%). S d trâu nhi m sán lá gan nhi u nh t là do

n g n ch có n
khi

c,

m t m trong n

c i m c a bò và dê ít a n

c và u ng n

c

c c a chúng (thích

v ng, ao, kênh r ch), trong

c h n.

V m i liên quan gi a t l , c
gi

c tính a n

ng

nhi m sán lá gan và tu i v t ch , các tác

u th ng nh t r ng, tu i súc v t càng cao thì t l và c

ng

nhi m càng t ng

lên. Súc v t tu i càng t ng lên (th i gian s ng càng dài) thì s ti p xúc v i môi
tr

ng ngo i c nh càng nhi u, c h i g p và nu t ph i nang u (Adolescaria) càng

cao. M t khác, sán Fasciola tr
t

ng

ng thành có th i gian ký sinh

i dài (3 - 5 n m, th m chí t i 11 n m).

súc v t nhai l i

ó chính là c s khoa h c gi i

thích cho quy lu t nhi m theo tu i v t ch c a sán lá Fasciola sp.
Phan

ch Lân (1994, 2004) [12], cho bi t, trâu d

i 3 n m tu i ch nhi m sán lá

gan 17,2 - 22,0%, trâu 3 - 5 n m tu i nhi m sán lá gan 31,2 - 40,2%, trâu 5 - 8 n m tu i

nhi m sán lá gan 42,4 - 57,5%, trâu trên 8 n m tu i nhi m 56,8 - 66,3%, trâu

tu i

ph canh khi m khám th y t l nhi m cao t i 84,6%.
Ngu n gieo r c b nh ch y u là súc v t nuôi (trâu, bò, dê, c u…) và nh ng
dã thú mang Fasciola. Tr ng sán lá gan theo phân c a súc v t ra ngoài t nhiên.
Hàng n m m i sán lá gan ký sinh
sán hàng n m th i kh i l
ng c

kho ng 6000 tr ng. Vì v y, m i súc v t mang

ng tr ng khá l n ra

ng c và các bãi ch n th . Nh ng

m th p, l y l i là nh ng n i c n thi t

m m b nh phát tri n và xâm nh p


9
ng th i thu n l i cho tr ng n thành Miracidium và thu n l i cho v t

vào súc v t,

ch trung gian c a Fasciola t n t i và phát tri n.
- V t ch trung gian c a Fasciola spp.
S phân b các loài c - v t ch trung gian c a sán lá gan ph thu c vào các

vùng

a lý khác nhau. Theo Ph m V n Khuê và cs (1996) [3], v t ch trung gian c a

sán lá Fasciola là các loài c n

c ng t Lymnaea: L. auricularia, L. swinhoei, L.

viridis, Agalba truncatula, Radix ovata.
Phan

ch Lân (1985) [11] ã nghiên c u

trung gian c a F.gigantica

c i m sinh h c c a c - v t ch

mi n B c Vi t Nam. Tác gi cho bi t, v t ch trung gian

c a sán lá Fasciola là hai loài c n

c ng t thu c gi ng Lymnaea v i tên g i là c

vành tai (L. swinhoei) và c chanh (L. viridis). Loài L. swinhoei có v m ng, d v ,
không có n p mi ng, kích th

c 20 mm, vòng xo n cu i cùng r t l n, chi m g n h t

ph n thân, v loe ra nh vành tai. Loài L. viridis c ng có v m ng, không có n p
mi ng, kích th

Phan

c 10 mm, v d v , có 4 - 5 vòng xo n, vòng xo n cu i cùng l n.
ch Lân (1994, 2004) [12] cho bi t: c L. swinhoei phân b nhi u h n

ng b ng, trong khi c L. viridis phân b nhi u h n

vùng

vùng núi, trung du và

ven bi n. Theo k t qu nghiên c u c a tác gi thì hai loài c này

(tính trên 1m2) khác nhau theo vùng: vùng

c 12 tháng c a n m, nh ng m t
b ng, m t

c L. swinhoei cao h n và phân b

xu t hi n v i m t

cao h n

u xu t hi n trong

u trong n m, còn c L. viridis thì

các vùng núi, trung du, ven bi n. T

nh n xét r ng, c L. swinhoei ch u n

ng

ó, tác gi

c h n, còn c L. viridis ch u c n h n.

Theo Nguy n Tr ng Kim và cs (1997) [4], gi a t l nhi m u trùng sán lá
gan c a c - v t ch trung gian v i t l nhi m sán lá gan c a trâu có m i t
quan thu n, ngh a là n u t l nhi m u trùng sán lá gan
nhi m sán lá gan c a trâu
-S c

c ng t cao thì t l

khu v c ó c ng cao.

kháng c a tr ng và u trùng sán lá gan: Tr ng sán lá gan

theo phân trâu ra môi tr
h n và tác

cn

ng

c th i

ng ngo i c nh. Tr ng sán lá r t nh y c m v i i u ki n khô

ng tr c ti p c a ánh sáng m t tr i.

tr ng b ch t sau 8 - 9 ngày.

trong phân khô, phôi ng ng phát tri n,


10
Trong

i u ki n khô h n, v

tr ng b nh n nheo, bi n

Miracidium b ch t trong v tr ng sau 1 - 1,5 ngày.

môi tr

kh n ng s ng khá lâu (trong phân h i m, tr ng t n t i

i hình d ng,

ng m

t, tr ng có

n 8 tháng). D

i ánh n ng

th p (-5oC

chi u tr c ti p, tr ng ch t nhanh. Phôi b ch t sau 2 ngày

nhi t

15oC). Nhi t

40 - 50oC, phôi ch t sau

10 - 20oC tr ng ng ng phát tri n. Nhi t

-

vài phút (Ph m V n Khuê và cs, 1996) [3].
Khi phát tri n

n giai o n nang u (Adolescaria), s c
-4oC

t ng lên rõ r t. Adolescaria có kh n ng t n t i
bình th

ng nh ng nang u có trong c khô b

t nt i

n trên 5 tháng.

kháng c a chúng

-6oC.

i u ki n nhi t

m và trong môi tr

ng n

c có th

2.2.2. C ch sinh b nh c a b nh sán lá Fasciola
Theo các nhà ký sinh trùng h c, sán lá gan gây b nh v t ch b ng các tác
c h c, tác

ng c a

c t , s chi m o t ch t dinh d

ng và tác

ng mang trùng.

Khi súc v t m i b nh, sán non di hành trong c th làm t n th
thành m ch máu, nhu mô gan. M t s

ng

ng

ru t,

u trùng có th theo máu di chuy n “l c ch ”

n ph i, lách, c hoành, tuy n tu … gây t n th

ng và xu t huy t n ng ho c nh .

Sán non xuyên qua các nhu mô gan, làm t ch c gan b phá ho i, t o ra nh ng
ng di hành

y máu và m nh t ch c gan b phá hu . Gan b viêm t nh

n ng tu theo s l

n

ng u trùng nhi m vào c th . Súc v t b thi u máu do xu t

huy t, có th ch t do m t máu.
Tác

ng c gi i c a sán còn ti p t c khi sán ã vào ng d n m t, ti p t c

t ng lên v kích th
th

c và phát tri n thành sán tr

ng thành. Sán tr

ng thành

ng xuyên kích thích niêm m c ng d n m t b ng các gai cutin trên c th , gây

viêm ng m t. S l
ru t

ng sán nhi u có th làm t c ng m t, m t

c s tràn vào máu, gây hi n t
Trong quá trình ký sinh, sán th

ng hoàng

viêm.

ng th i,

n.

ng xuyên ti t

thành ng d n m t và mô gan, gây bi n

i

l i không xu ng

ct .

c t tác

ng vào

i th và vi th , làm t ng quá trình

c t c a sán còn h p thu vào máu, gây hi n t

ng trúng

c

toàn thân, gây hu ho i máu, làm bi n ch t protein trong máu, làm Albumin gi m,


11
globulin t ng.

c t c a sán còn làm t ng nhi t

là b ch c u ái toan).

c t c a sán còn tác

c th , t ng b ch c u ( c bi t

ng vào th n kinh, làm cho con v t có

tri u ch ng th n kinh (run r y, i xiêu v o…).

c t c a sán lá gan tác

thành m ch máu, làm t ng tính th m c a thành m ch, gây hi n t
làm cho máu
hi n t

c l i. C ng do tác

ng c a

ng vào

ng thu th ng,

c t nên gi a nh ng ti u thu gan có

ng thâm nhi m t bào, hình thành nên các mô liên k t m i d c theo các

vách ng n c a ti u thu gan và quanh ng m t, vì v y nh ng ng m t này c ng dày
lên. Quá trình viêm kéo dài làm cho các t bào t ch c t ng sinh, thay th nh ng t
bào nhu mô gan, gây hi n t

ng x gan và teo gan. Khi súc v t nhi m sán lá gan

n ng, hi n t

ng x gan chi m di n tích l n c a gan, làm cho ch c n ng c a gan b

phá hu . T

ód n

thi u máu, suy nh
M t tác
dinh d

n hàng lo t r i lo n khác nh : r i lo n c n ng d dày - ru t,
c, g y d n, c ch

ng, xoang phúc m c tích n

ng quan tr ng c a Fasciola khi ký sinh

ng. Dinh d

pháp phóng x , ng

c.

v t ch là chi m o t

ng c a sán lá gan là máu súc v t mà nó ký sinh. B ng ph
i ta ã th y m i sán ký sinh

ng

ng d n m t l y 0,2 ml máu m i

ngày. Nh v y, n u súc v t nhi m ít sán thì vai trò chi m o t ch t dinh d
không rõ, nh ng n u súc v t có hàng tr m, hàng nghìn sán ký sinh thì l

ng

ng máu

m t i r t nhi u.
Ngoài các tác

ng gây b nh trên, trong khi di hành, sán non còn mang theo

các lo i vi trùng t bên ngoài vào máu, gan và nh ng c quan khác, gây nh ng b c
m ho c gây b nh truy n nhi m khác.
T t c nh ng tác

ng trên c a sán lá Fasciola làm cho s c

kháng c a c

th trâu, bò gi m sút nghiêm tr ng, d m c các b nh khác, ho c làm cho các b nh
ang có trong c th súc v t n ng thêm lên.
2.2.3. Tri u ch ng b nh sán lá Fasciola

trâu

Tri u ch ng lâm sàng là bi u hi n ra bên ngoài b i các tác
c a sán Fasciola. Tri u ch ng
c

ng

ng gây b nh

trâu bi u hi n n ng hay nh còn ph thu c vào

nhi m sán, tình tr ng s c kho và tu i c a súc v t, tình tr ng ch m sóc,

qu n lý….


12
- Th c p tính th

ng g p

trâu 1,5 - 2 n m tu i (Ph m V n Khuê, Phan

L c, 1996) [3], trong giai o n sán non di hành ho c khi nuôi d
Trâu bi u hi n: n u ng kém, suy nh

c, ch

ng ch m sóc kém.

ng b ng, a ch y, mi ng hôi,

s t, gan s ng to và au, thi u máu, vàng da, vàng niêm m c, ôi khi có tri u ch ng
th n kinh (l o
suy nh

o, xiêu v o). Súc v t có th ch t do xu t huy t n ng, trúng

c và

c c th , ho c ghép v i các b nh khác.
- Th mãn tính th y ph bi n

t t và sán ã

giai o n tr

Th mãn tính th

trâu tr

ng thành, khi trâu

c nuôi d

ng thành, ký sinh trong ng d n m t v i s l

ng

ng ít.

ng xu t hi n sau th c p tính 1 - 2 tháng.

Trâu bi u hi n: n u ng kém, suy nh
r ng (nh t là lông

vùng d c hai bên s

c, niêm m c nh t nh t, lông xù và d

n và d c x

ng c). Xu t hi n thu th ng

mí m t, y m, ng c, b ph n sinh d c. Thu th ng ban
sau th y liên t c. Con v t nhai l i y u, khát n

u lúc th y, lúc không, v

c, a ch y xen k táo bón, g y y u

d n. Giai o n sau i tháo nhi u h n và g y r t nhanh. Ki m tra lâm sàng th y gan
s ng to và au. Có th th y hi n t

ng s y thai

trâu cái b b nh, l

ng s a có th

gi m 30 - 50%. Tri u ch ng th n kinh c ng có th g p, song r t hi m. B nh kéo dài
nhi u tháng, con v t có th ch t do suy nh

c toàn thân.

Nhìn chung, khi súc v t b b nh sán lá gan kéo dài, c th suy nh
n u không

c i u tr k p th i thì súc v t th

c n ng,

ng ch t.

2.2.4. B nh tích c a trâu m c b nh sán lá Fasciola
Tu theo m c

nhi m sán mà b nh tích có s khác nhau.

i v i trâu nhi m n ng, b nh tích th y rõ là viêm gan c p tính, gan s ng to,
màu vàng s m, sung huy t. Trên m t gan có th th y nh ng
t o thành nh ng v t

ng di hành c a sán non

th m, dài 2 - 4 mm, trong ó sán non v i s l

ng nhi u. L p

thanh m c xu t huy t nh , ôi khi có t huy t. Khi nhi m n ng th y viêm phúc m c,
gan xu t huy t nhi u, niêm m c m t nh t nh t.
nh ng trâu nhi m sán lá gan ã lâu, gan viêm mãn tính, nh ng ch nhu
mô gan b phá hu có s o màu vàng xám. Gan x c ng, niêm m c ng d n m t
dày, có hi n t

ng canxi hoá m t trong thành ng. Lòng ng d n m t dãn r ng,


13
y d ch m t màu nâu và sán Fasciola. Khi ng d n m t b canxi hoá nhi u,

ch a
sán

ch

ó th

ng b ch t ho c chuy n

Quan sát bi n

i vi th d

n ch ít bi n

i h n.

i kính hi n vi th y: nhu mô gan m t màu, liên

bào ng m t thoái hoá, niêm m c t ng sinh thành nh ng u, trong u ch a nhi u
b ch c u, lâm ba c u, b ch c u ái toan,

i th c bào ch a

y s c t m t và máu.

Quá trình viêm t ng sinh lan xu ng l p sâu h n c a ng m t: t ch c liên k t t ng
sinh, lan vào các thu gan làm tan bi n t ch c gan (Ph m V n Khuê và cs (1996)
[3].
Nguy n Th Kim Thành (1995) [18] ã nghiên c u m t s ch tiêu sinh lý
máu c a trâu b b nh sán lá gan, k t qu th y: s l
huy t s c t gi m, s l

ng h ng c u gi m, hàm l

ng b ch c u t ng, công th c b ch c u thay

ng

i nghiêng v

b ch c u ái toan.
C ng theo tác gi trên, sán lá gan l n th
gây nên nh ng bi n ch ng n ng n
sán lá gan l n và ng

ng gây t n th

v t ch . Trâu

ng gan và có th

c coi là v t ch chính c a

i là v t ch tình c do n rau s ng ho c u ng n

c b nhi m

u trùng sán lá gan l n.
Nghiên c u b nh sán lá gan

trâu, (Phan

ch Lân, 1994, 2004) [12] cho

bi t: khi m khám trâu b b nh sán lá gan th y có b nh tích
nhi u so v i bình th
gan huy t th y

n

ng (g p 2 - 3 l n). Gan màu

s m, bi u hi n sung. D

c, trên m t gan còn gi l i nh ng

di hành. T ch c liên k t phát tri n t o nên nh ng s o
nh ng sán non không

n

c bi t là gan to h n
iv

ng ngo n ngoèo do sán
c bi t. Trong gan còn th y

c ng d n m t, óng kén to b ng h t

u và ch t

trong kén. C t t ch c gan th y l o x o do bi n ch t thoái hoá. Do t ng sinh t ch c
liên k t nên gan c ng và x gan. Tr
(c ch

ng h p viêm phúc m c b ng ch a nhi u n

ng).

2.2.5. Ch n oán b nh sán lá Fasciola
Vi c ch n oán có th
Tu

c

trâu

c ti n hành trên súc v t còn s ng ho c ã ch t.

i u ki n th c t mà áp d ng bi n pháp phù h p.
-

i v i súc v t còn s ng:

14
ch n oán b nh do Fasciola gây ra, th
ch n oán lâm sàng, k t h p

ng áp d ng các bi n pháp nh :

c i m d ch t , xét nghi m phân con v t nghi b nh

và ch n oán mi n d ch h c.
Tri u ch ng lâm sàng c a b nh sán lá gan th
suy nh

c, r ng lông, phù th ng

ch th y

ng d th y nh t là: ki t s c,

ng c, c… Tuy nhiên, các bi u hi n trên không

b nh do Fasciola gây nên. Vì v y, tri u ch ng lâm sàng không ph i là

c n c duy nh t

k t lu n b nh.

Nh ng d n li u d ch t h c c a b nh c n xem xét là: y u t mùa v , vùng và
tu i súc v t b nh. Song, nh ng d n li u này ch là nh ng thông tin c n xem xét

trong ch n oán ch không ph i là s c quan tr ng nh t trong ch n oán.
Vi c xét nghi m phân tìm tr ng Fasciola là bi n pháp có tính quy t
trong ch n oán. Th

ng dùng ph

Khuê và cs (1996) [3], ph

nh

ng pháp g n r a nhi u l n. Theo Ph m V n

ng pháp này ph bi n nh ng ch a phát hi n

m i gia súc nhi m sán Fasciola, nh t là

nh ng trâu nhi m ít ho c

ct tc

giai o n sán

còn non. Khi xét nghi m phân, c n phân bi t tr ng Fasciola v i tr ng
Paramphistomum ký sinh
hoàng và kích th

d c (phân bi t v màu s c, hình d ng, t bào noãn

c).

c i m
Tr ng Fasciola

hình thái
Màu s c
Hình d ng

Màu vàng nâu

Màu tro nh t

Hình b u d c, phình r ng

Hình tr ng, phình r ng gi a,

gi a và hai

thon v hai

u thon nh g n

u nhau
T bào noãn
hoàng
Kích th

To

u và x p kín trong v

tr ng, ranh gi i gi a các phôi
bào rõ ràng

c

Tr ng Paramphistomum

0,13 - 0,16 × 0,06 - 0,10 mm

u không

u nhau,

u nh có n p tr ng
Phôi bào trong tr ng x p không
u nhau, có khi d n l i thành
ám l n
0,13 - 0,15 × 0,16 - 0,08 mm


15
Ph

ng pháp mi n d ch h c

phát hi n súc v t nhi m Fasciola ã

d ng là: dùng kháng nguyên tiêm n i bì, c n c vào ph n ng n i tiêm
Các ph

ng pháp nh : ph

ng pháp mi n d ch men ELISA, ph

d ch hu nh quang…. Tuy nhiên, do khó kh n v ph
nguyên chu n nên các ph

ng pháp này còn ít

cs
k t lu n.

ng pháp mi n

ng ti n và vi c ch kháng

c dùng trong b nh ký sinh trùng

nói chung và b nh sán lá gan nói riêng.
-

i v i trâu ch t:

Khi trâu ch t, m khám không toàn di n b ng ph
sán Fasciola
b ng… Ph

giai o n u trùng và tr

ng pháp c a Skrjabin tìm

ng thành trong ng d n m t, gan, xoang

ng pháp này chính xác h n c , vì tìm th y c sán non giai o n di hành.

2.2.6. Phòng b nh sán lá gan cho trâu
C s khoa h c
trâu là: ph i n m

ra quy trình phòng ng a t ng h p b nh sán lá gan cho

c c th chu k sinh h c c a sán Fasciola, sinh h c c a c -

v t ch trung gian và tình hình d ch t c a b nh.
Bi n pháp phòng ng a t ng h p g m:
-

nh k t y sán lá gan cho trâu

ng n ch n m m b nh phát tán r ng rãi,

ng th i phòng ng a cho súc v t không b tái nhi m.
Theo Ph m V n Khuê và cs (1996) [3], hàng n m nên t y sán cho toàn àn ít
nh t hai l n, l n

u vào mùa xuân (tr

c mùa v t ch trung gian phát tri n), l n th

hai vào cu i mùa Thu nh m di t nh ng sán ã nhi m trong v Xuân - Hè, ng n

ng a b nh phát ra

mùa

ông. Trên nh ng

ng c có c n b nh ti m tàng, có th

ti n hành ch n d t luân phiên gi a súc v t m n c m (trâu, bò, dê, c u) v i nh ng
súc v t ít kh n ng c m nhi m (ng a).
-

phân theo ph

ng pháp sinh h c, l i d ng quá trình lên men sinh nhi t các

ch t h u c trong phân c a h vi sinh v t
Bi n pháp này có hi u qu và

tiêu di t tr ng sán lá gan trong phân trâu.

n gi n nh t

phòng b nh do sán Fasciola gây ra.

- X lý các c quan có sán ký sinh: n u gan nhi m nhi u sán ph i hu b (chôn,
r c vôi b t,

t) ho c không hu b mà

l i ch bi n chín làm th c n gia súc.