bài 23 2: PHONG TRÀO TÂY SƠN VÀ SỰ NGHIỆP THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC, BẢO VỆ TỔ QUỐC CUỐI THỂ KỈ XVIII

TUẦN
Ngày soạn:

Ký duyệt

Bài 23
PHONG TRÀO TÂY SƠN VÀ SỰ NGHIỆP THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC,
BẢO VỆ TỔ QUỐC CUỐI THỂ KỈ XVIII
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài, học sinh cần nắm được :
1. Kiến thức:
- Thế kỷ XVI – XVIII đất nước bị chia làm 2 đàng có chính quyền riêng biệt
mà hầu như các tập đoàn phong kiến thống trị không còn khả năng thống nhất lại.
- Trước tình trạng khủng hoảng của chế độ phong kiến ở cả 2 đàng, nguy cơ
chia cắt càng gia tăng, phong trào Tây Sơn, trong quá trình đánh đổ các tập đoàn
phong kiến đang thống trị, đã xoá bỏ tình trạng chia cắt, bước đầu lại đất nước.
- Trong quá trình đấu tranh của mình, phong trào nông dân còn hoàn thành
thắng lợi 2 cuộc kháng chiến (chống Xiêm và chống Thanh) bảo vệ nền độc lập
dân tộc, góp những chiến công huy hoàng vào sự nghiệp giữ nước anh hùng của
dân tộc.
- Những chính sách của vương triều Tây Sơn cuối thế kỉ XVIII.
2. Tư tưởng - thái độ:
- Giáo dục lòng yêu nước đấu tranh cho sự nghiệp bảo vệ toàn vẹn đất nước.
- Tự hào về tinh thần đấu tranh của người nông dân Việt Nam.
3. Kỹ năng:
- Bồi dưỡng kỹ năng sử dụng bản đồ lịch sử.
- Bồi dưỡng khả năng phân tích, nhận định sự kiện lịch sử.
4. Định hướng phát triển năng lực của học sinh
- Năng lực thực hành bộ môn: quan sát tranh ảnh, lược đồ.

- Năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề.

1


- Năng lực báo cáo thuyết trình, phản biện, đánh giá sản phẩm.
II. THIẾT BỊ TÀI LIỆU DẠY- HỌC
- Lược đồ các trận đánh mang tính quyết chiến.
- Một số câu nói của vua Quang Trung, thơ ca của người đương thời nói về
Quang Trung.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
A. HOẠT ĐỘNG TẠO TÌNH HUỐNG HỌC TẬP
1.Mục tiêu:
Với việc HS quan sát lược đồ “Phong trào Tây Sơn cuối thế kỉ XVIII” và hình
ảnh của người anh hùng Nguyễn Huệ - Quang Trung, các em có thể biết được diễn
biến của phong trào Tây Sơn cuối thế kỉ XVIII và vai trò của người anh hùng
Nguyễn Huệ - Quang Trung đối với lịch sử dân tộc. Tuy nhiên, chiến thắng nổi bật
nhất của vua Quang Trung là thắng lợi nào? Đóng góp lớn nhất của phong trào Tây
Sơn đối với lịch sử dân tộc? Tại sao vương triều Tây sơn lại sụp đổ? Từ đó kích
thích sự tò mò, lòng khát khao mong muốn tìm hiểu những điều chưa biết ở hoạt
động hình thành kiến thức mới của bài học.
2. Phương thức:
- GV giáo nhiệm vụ cho HS (theo sách HDH). Cụ thể như sau:
Hãy quan sát lược đồ và thảo luận một số vấn đề dưới đây :

2


3


Lược đồ phong trào Tây Sơn cuối thế kỉ XVIII

Tượng đài chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút
- Phong trào Tây Sơn diễn ra trong bối cảnh lịch sử như thế nào?
- Sự nghiệp thống nhất đất nước, bảo vệ Tổ quốc của phong trào?
- Vương triều Tây Sơn với những cải cách của vua Quang Trung?
- Vai trò của Quang Trung – Nguyễn Huệ đối với lịch sử dân tộc?
Hãy cho biết những hiểu biết của mình về những sự kiện đó?
Giáo viên có thể chỉ trên lược khái quát về những đóng góp của phong trào
Tây Sơn đối với lịch sử dân tộc và một vài vai trò của Quang Trung - Nguyễn
Huệ.
Tùy theo tình hình của lớp học, GV có thể tổ chức hoạt động cho HS hoạt động
cá nhân hoặc cặp đôi.
3. Gợi ý sản phẩm:
4


Mỗi HS có thể trình bày sản phẩm với các mức độ khác nhau, GV lựa chọn 01
sản phẩm nào đó của HS để làm tình huống kết nối vào bài mới.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
I. Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước (cuối thế kỉ XVIII)
1. Mục tiêu:
- Kiến thức:
+ Thế kỷ XVI – XVIII đất nước bị chia làm 2 đàng có chính quyền riêng biệt mà
hầu như các tập đoàn phong kiến thống trị không còn khả năng thống nhất lại.
+ Trước tình trạng khủng hoảng của chế độ phong kiến ở cả 2 miền, nguy cơ
chia cắt càng gia tăng, phong trào Tây Sơn, trong quá trình đánh đổ các tập đoàn
phong kiến đang thống trị, đã xoá bỏ tình trạng chia cắt, bước đầu lại đất nước.
- Kỹ năng:
+ Bồi dưỡng khả năng phân tích, nhận định sự kiện lịch sử.
- Thái độ:

+ Giáo dục lòng yêu nước đấu tranh cho sự nghiệp bảo vệ toàn vẹn đất nước.
2. Phương thức:
- GV giao nhiệm vụ cho HS: Đọc thông tin, kết hợp quan sát hình ảnh, hãy :
- Hãy nêu những đóng góp của phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất
nước, bảo vệ Tổ quốc cuối thế kỉ XVIII.
- Nêu hiểu biết của em về Nguyễn Huệ - Quang Trung và đánh giá về vai trò của
ông trong hai cuộc kháng chiến chống Xiêm và chống Thanh.
- Trong hoạt động này GV có thể tổ chức cho HS hoạt động cá nhân sau đó trao
đổi đàm thoại ở các cặp đôi hoặc nhóm để tìm hiểu.
- Trong quá trình HS làm việc, GV chú ý đến các các HS để có thể gợi ý hoặc
trợ giúp HS khi các em gặp khó khăn.
3. Gợi ý sản phẩm:
Với các câu hỏi trên, gợi ý sản phẩm là:
- GV: Giới thiệu sơ lược về tình trạng khủng hoảng của chế độ phong kiến ở đàng
Ngoài; giữa thế kỷ XVIII chế độ phong kiến Đàng Ngoài làm vào cuộc khủng hoảng
trầm trọng: Ruộng đất bị địa chủ chiếm đoạt, thuế khoá nặng nề, quan lại tham nhũng,
5


đời sống nhân dân sa sút nghiêm trọng, phong trào đấu tranh của nông dân bùng lên
rầm rộ, tiêu biểu có cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Danh Phương, Nguyễn Hữu Cầu,
Hoàng Công Chất, Lê duy Nhật (HS được học ở cấp 2).
- GV tiếp tục giới thiệu về tình trạng của chế độ phong kiến Đàng Trong: Trong
khi chế độ phong kiến đàng Ngoài khủng hoảng thì ở Đàng Trong, năm 1744 Chúa
Nguyễn Phúc Khoát đã làm gì? Sự kiện này nói lên điều gì?
- HS nhớ lại kiến thức bài trước để trả lời.
- GV giảng tiếp : năm1744 chúa Nguyễn xưng vương, bắt tay xây dựng chính
quyền Trung ương, nước ta đứng trước nguy cơ bị chia làm 2 nước. Chính quyền
Đàng Trong từ đó cũng lâm vào khủng hoảng suy yếu, đời sống nhân dân cực khổ.
Theo một giáo sĩ phương Tây lúc bấy giờ "gạo đắt như vàng, tình trạng đói khổ bày ra

lắm cảnh thương tâm khó tả, các xác chết chồng chất lên nhau". Phong trào nông dân
bùng nổ ở Đàng Trong.
- GV kết luận:
+ HS nghe, ghi chép.
+ GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được diễn biến chính của phong trào
nông dân Tây Sơn và vai trò của khởi nghĩa Tây Sơn.
+ HS theo dõi SGK phát biểu.
+ GV bổ sung, kết luận về những nét chính của phong trào Tây Sơn.
- GV có thể đàm thoại với HS về 3 anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn
Lữ: gốc họ Hồ, lớn lên gặp lúc Quốc phó Trương Thúc Loan chuyên quyền; nhân dân
lầm than cực khổ. Ba anh em đã lên vùng Tây Sơn xây dựng căn cứ khởi nghĩa. Năm
1771 cả 3 anh em đổi sang họ Nguyễn, dựng cờ chống Trương Thúc Loan, tại Tây
Sơn – Bình Định. Khởi nghĩa phát triển dần thành phong trào nông dân rộng lớn, đảm
nhận sứ mệnh tiêu diệt các tập đoàn phong kiến thống nhất đất nước.
- HS nghe, ghi chép.
II. Các cuộc kháng chiến ở cuối thế kỉ XVIII
1. Mục tiêu:
- Kiến thức: trong quá trình đấu tranh của mình, phong trào nông dân còn hoàn
thành thắng lợi 2 cuộc kháng chiến (chống Xiêm và chống Thanh) bảo vệ nền độc lập
dân tộc, góp thêm những chiến công huy hoàng vào sự nghiệp giữ nước anh hùng của
dân tộc.
6


- Kỹ năng:
+ Bồi dưỡng kỹ năng sử dụng bản đồ lịch sử.
- Thái độ:
+ Lòng tự hào về tinh thần đấu tranh của người nông dân Việt Nam.
2. Phương thức:
Đọc thông tin, kết hợp quan sát hình ảnh, hãy :

- Hãy nêu những đóng góp của phong trào Tây Sơn đối với sự nghiệp kháng chiến
bảo vệ Tổ quốc.
- Em biết gì thêm về trận Rạch Gầm – Xoài Mút.
- Hãy nêu đặc điểm của cuộc kháng chiến chống quân Thanh.
3. Gợi ý sản phẩm:
Với các câu hỏi trên, gợi ý sản phẩm là:
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được nguyên nhân, diễn biến, kết quả của
cuộc kháng chiến chống quân Xiêm 1785.
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV bổ sung, kết hợp với sử dụng lược đồ chiến thắng Rạch Gầm, Xoài Mút để
trình bày về cuộc kháng chiến chống quân Xiêm, sau đó GV chốt ý:
+ Nghĩa quân Tây Sơn đã bắt giết 2 chúa là Nguyễn Phúc Dương và Nguyễn Phúc
Thuần. Còn lại một người cháu của chúa Nguyễn là Nguyễn Anh chạy thoát. Trong
hai năm 1782 – năm 1783 Nguyễn Huệ đã hai lần đem quân đánh Nguyễn Anh ở Gia
Định. Cùng đường Nguyễn Anh đã bỏ chạy sang Xiêm cầu cứu. Vua Xiêm sai tướng
đem 5 vạn quân thuỷ bộ tiến sang nước ta cuối năm 1784 chiếm gần nửa đất Nma Bộ,
ra sức cướp phá chuẩn bị tấn công quân Tây Sơn.
+ Trước giặc ngoại xâm, vua Tây Sơn là Thái Đức (Nguyễn Nhạc) đã sai em là
Nguyễn Huệ đem binh thuyền vào Nam chống giặc.
- GV có thể yêu cầu HS tường thuật về chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút hoặc
nói lên những hiểu biết của mình về chiến thắng này.
- HS nhớ lại kiến thức đã học trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, bổ sung: Đây là một thắng lợi lớn tiêu diệt gần 4 vạn quân Xiêm,
thể hiện tài tổ chức, cầm quân của Nguyễn Huệ. Chiến thắng này đã khiến “người
7


Xiêm sau trận thua năm Giáp Thìn (1785) ngoài miệng thì nói khoác nhưng trong
bụng thì sợ quân Tây Sơn như sợ cọp”. Chiến thắng đã đập tan mưu đồ xâm lược của
quân Xiêm, nêu cao ý thức dân tộc của phong trào Tây Sơn.

- Gv giảng bài: sau khí đánh ,thắng quân Xiêm, 1786 Nguyễn Huệ kéo quân ra
Bắc tiêu diệt họ Trịnh. Họ Trịnh đổ, ông tôn phù vua Lê kết duyên với công chúa lê
Ngọc Hân (con gái Lê Hiển Tông). Sau đó ông về Nam (Phú Xuân).
- Ở ngoài Bắc, Nguyễn Hữu Chỉnh giúp vua Lê Chiếu Thống phản bội Tây Sơn.
Sau khi bị quân Tây Sơn đánh vua Lê Chiêu Thống đã cầu cứu quân Thanh. Vua
Thanh đã cho 29 vạn quân sang nước ta.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK: nguyên nhân, diễn biến, kết quả của cuộc kháng
chiến chông quân Thanh. Qua đó thấy được vai trò của Nguyễn Huệ – Quang Trung
và tinh thần dân tộc của nghĩa quân Tây Sơn.
- HS theo dõi SGK tóm tắt diễn biến cuộc kháng chiến chống Thanh, phát biểu.
- GV bổ sung, kết luận, giảng giải thêm: Việc làm của Lê Chiêu Thống chứng tỏ
triều đình phong kiến nhà Lê không thể duy trì được nữa. Mặc dù Nguyễn Huệ đã rất
cố gắng phù Lê. Trước tình hình đó, Nguyễn Huệ đã lên ngôi Hoàng đế ngày 25-111788.
- GV đọc bài hiểu dụ của vua Quang Trung trong SGK trang 107 để giúp HS thấy
được mục tiêu của cuộc tiến quân ra Bắc lần này và ý nghĩa bài hiểu dụ. (Thể hiện
tinh thần dân tộc cao cả, ý thức quyết tâm bảo vệ độc lập).
Bài hiểu dụ đã cổ vũ, tạo khí thế quyết tâm chiến đấu của nghĩa quân Tây Sơn sau
5 ngày hành quân thần tốc, ngày 5 Tết nghĩa quân thắng lợi ở Ngọc Hồi – Đống Đa.
- GV phát vấn: cho biết công lao của phong trào nông dân Tây Sơn và Nguyễn
Huệ
- HS dựa vào phần kiến thức vừa học ,trả lời.
- GV kết luận.
Gv đàm thoại với Hs về vai trò của Nguyễn Huệ trong việc tiêu diệt các tập đoàn
phong kiến phản động và trong cuộc kháng chiến chống Xiêm và chống quân Thanh.
III. Vương triều Tây Sơn
1. Mục tiêu:
- Kiến thức: Những chính sách của vương triều Tây Sơn cuối thế kỉ XVIII.
8

- Kỹ năng:
+ Khả năng phân tích, nhận định sự kiện lịch sử.
- Thái độ:
+ Giáo dục lòng yêu nước đấu tranh cho sự nghiệp bảo vệ toàn vẹn đất nước.
+ Tự hào về tinh thần đấu tranh của người nông dân Việt Nam.
2. Phương thức:
GV giao nhiệm vụ cho HS: Đọc thông tin sách giáo khoa hãy cho biết: Vương
triều của Quang Trung đã làm được những gì? Đánh giá những việc làm đó.
3. Gợi ý sản phẩm:
Với các câu hỏi trên, gợi ý sản phẩm là:
- GV trình bày về sự thành lập Vương triều Tây Sơn 1778 nhưng không giải quyết
được các yêu cầu Lịch sử, phong trào khởi nghĩa vẫn tiếp tục.
- GV trình bày tiếp sự kiện Nguyễn Huệ lên ngôi 1788.
- HS nghe, ghi chép.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK các chính sách của vua Quang Trung.
- HS theo dõi, bổ sung, kết luận về những chính sách của vua Quang Trung.
- HS nghe, ghi chép.
GV minh hoạ về chính sách đối ngoại của Quang Trung. Sau khi đánh tan 29 vạn
quân Thanh, Quang Trung cử Ngô Văn Sở và Phan Huy Ích sang trung quốc cầu
phong, lập lại hoà bình để xây dựng đất nước. Nhà Thanh đã giảng hoà, phong vương
và gửi quà tặng cho Quang Trung.
- GV phát vấn: Em có nhận xét gì về những việc làm của Quang Trung?
- HS suy nghĩ trả lời.
- GV kết luận: Những chính sách của Quang trung mang tính chất tiến bộ, thể hiện
ý tưởng mới của một ông vua muốn thực hiện những chính sách tiến bộ của ông chưa
có ảnh hưởng lớn trên phạm vi cả nước. Năm 1792 Quang Trung đột ngột qua đời, sự
nghiệp thống nhất đất nước, đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng chưa thành.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
Giáo viên hướng dẫn học sinh trả lời các câu hỏi sau:
9

Câu 1. Đánh giá công lao của phong trào Tây Sơn trong việc thống nhất đất nước.
Câu 2. Trình bày đặc điểm và nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống
Thanh.
Câu 3. Em biết những gì về Nguyễn Huệ - Quang Trung và đánh giá vai trò của
ông trong hai cuộc kháng chiến chống Xiêm và chống Thanh.
Giáo viên tổ chức cho học sinh làm việc cá nhân, hướng dẫn học sinh dựa vào nội
dung kiến thức bài học để trả lời các câu hỏi trên.
Học sinh dựa vào nội dung bài học để hoàn thiện các câu hỏi trên.
Sau khi cá nhân học sinh trao đổi cặp đôi hoặc nhóm để sửa lỗi sai, bổ sung, hoàn
thiện. Kết thúc hoạt động luyện tập với ba yêu cầu trên, học sinh trao đổi với giáo
viên, giáo viên hướng dẫn học sinh bổ sung, sửa chữa, hoàn thiện những nội dung
chưa đúng.
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG, TÌM TÒI MỞ RỘNG
Em hiểu như thế nào về lời hiểu dụ của vua Quang Trung: Sách giáo khoa trang
118.
Ở câu hỏi này yêu cầu học sinh giải thích nội dung của lời hiểu dụ của vua Quang
Trung, thông qua đó nêu lên trách nhiệm của học sinh trong công cuộc xây dựng, bảo
vệ Tổ quốc giai đoạn hiện nay

10