Giáo án Lịch Sử lớp 10: PHONG TRÀO TÂY SƠN VÀ SỰ NGHIỆP THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC BẢO VỆ TỔ QUỐC CUỐI THẾ KỶ XVIII pps

PHONG TRÀO TÂY SƠN VÀ SỰ NGHIỆP THỐNG NHẤT
ĐẤT NƯỚC
BẢO VỆ TỔ QUỐC CUỐI THẾ KỶ XVIII

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần:
1. Về kiến thức
Giúp HS nắm và hiểu:
- Thế kỷ XVI - XVIII đất nước bị chia làm 2 miền có chính
quyền riêng biệt mà hầu như các tập đoàn phong kiến thống trị không
còn khả năng thống nhất lại.
- Trước tình trạng khủng hoảng của chế độ phong kiến ở cả 2
miền, nguy cơ chia cắt càng gia tăng. Phong trào Tây Sơn, trong quá
trình đánh đổ các tập đoàn phong kiến đang thống trị, đã xoá bỏ tình
trạng chia cắt, bước đầu thống nhất lại đất nước.
- Trong quá trình đấu tranh của mình, phong trào nông dân còn
hoàn thành thắng lợi 2 cuộc kháng chiến (chống Xiêm và chống
Thanh) bảo vệ nền độc lập dân tộc, góp thêm những chiến công huy
hoàng vào sự nghiệp giữ nước anh hùng của dân tộc.
2. Về tư tưởng, tình cảm
- Giáo dục lòng yêu nước đấu tranh cho sự nghiệp bảo vệ sự
toàn vẹn đất nước.
- Tự hào về tinh thần đấu tranh của người nông dân Việt Nam.
3. Kỹ năng.
- Bồi dưỡng kỹ năng sử dụng bản đồ lịch sử.
- Bồi dưỡng khả năng phân tích, nhận định sự kiện lịch sử.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY VÀ HỌC
- Bản đồ Việt Nam có những địa danh cần thiết.
- Lược đồ các trận đánh mang tính quyết chiến.
- Một số câu nói của vua Quang Trung, thơ ca của người đương
thờ nói về Quang Trung.

III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC
1.

Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Thế kỉ XVI - XVIII kinh tế nước ta có bước phát triển
mới, phồn thịnh như thế nào?
Câu hỏi 2:Tại sao thủ công nghiệp ngày càng tăng tiến nhưng
không thể chuyển hoá sang phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa?

2.

Dẫn dắt vào bài mới
Qua bài 22 chúng ta đã thấy vào cuối thế kỷ XVIII chế độ
phong kiến Đàng Ngoài, Đàng Trong đều bước vào giai đoạn khủng
hoảng suy tàn. Một phong trào nông dân bùng lên rầm rộ, mở đầu từ
ấp Tây Sơn (Bình Định) và trong quá trình đấu tranh kiên cường của
mình đã làm nên 2 sự nghiệp lớn: Thống nhất đất nước và đánh bại
giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập dân tộc.
2. Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp
Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản HS cần
nắm vững
Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân:
- GV: Giới thiệu sơ lược về tình trạng
khủng hoảng của chế độ phong kiến ở
Đàng Ngoài; giữa thế kỷ VXIII chế
đoọ phong kiến Đàng Ngoài lâm vào
cuộc khủng hoảng trầm trọng: Ruộng
đất bị chủ chiếm đoạt, thuế khoá nặng
nề, quan lại tham nhũng, đời sống
nhân dân sa sút nghiêm trọng, phong

trào đấu tranh của nông dân bùng lên
rầm rộ, tiêu biểu có khởi nghĩa của
Nguyễn Danh Phương, Nguyễn Hữu
Cầu, Hoàng Công Chất, Lê Duy Nhật
(HS được học ở cấp II).
- GV tiếp tục giới thiệu về tình trạng
của chế độ phong kiến Đàng Trong;
Trong khi chế độ phong kiến Đàng
Ngoài khủng hoảng thì ở Đàng Trong
năm 1744 Chúa Nguyễn Phúc Khoát
đã làm gì? Sự kiện này nói lên điều gì?

- HS nhớ lại kiến thức bài trước để trả
lời.
- GV giảng tiếp: 17744 chúa Nguyễn
I. Phong trào Tây Sơn và
sự nghiệp thống nhất đất
nước cuối thế kỷ XVIII.

- Giữa thế kỷ XVIII chế
độ phong kiến ở cả Đàng
xưng vương, bắt tay xây dựng chính
quyền Trung ương, nước ta đứng trước
nguy cơ bị chia làm 2 nước. Chính
quyền Đàng Trong từ đó cũng lâm vào
khủng hoảng suy yếu, đời sống nhân
dân cực khổ. Theo một giáo sĩ Phương
Tây bấy giờ "gạo đắt như vàng, tình
trạng đói khổ bày ra lắm cảnh thương
tâm khó tả các chết chồng chất lên
nhau". Phong trào nông dân bùng nổ
Đàng Trong.
- GV kết luận:
+ HS nghe ghi chép.



+ GV yêu cầu HS theo dõi SGK để
thấy được diễn biến chính của phong
trào nông dân Tây Sơn và vai trò của
khởi nghĩa Tây Sơn.
+ HS theo dõi SGK phát biểu.
+ GV bổ sung, kết luận về những nét

chính của phong trào Tây Sơn.
Ngoài, Đàng Trong khủng
hoảng sâu sắc -> Phong
trào nông dân bùng nổ.



- 1771 khởi nghĩa nông
dân bùng lên ở Tây Sơn
(Bình Định).

+ Từ 1 cuộc khởi nghĩa
nhanh chóng phát triển
thành phong trào lật đổ
chúa Nguyễn ở Đàng
Trong.




- 1886 - 1788 nghĩa quân
tiến ra Bắc lật đổ đoàn Lê
- Trịnh, thống nhất đất
nước.


- GV có thể đàm thoại với HS về 3 anh
em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ,
Nguyễn Lữ: gốc họ Hồ, lớn lên gặp lúc
Quốc phó Trương Thúc Loan chuyên

quyền; nhân dân lầm than cực khổ. Ba
anh em đã lên vùng Tây Sơn xây dựng
căn cứ khởi nghĩa. Năm 1771 cả 3 anh
em đổi sang họ Nguyễn, dựng cờ
chống Trương Thúc Loan, tại Tây Sơn
- Bình Định. Khởi nghĩa phát triển dần
thành phong trào nông dân rộng lớn,
đảm nhận sứ mệnh tiêu diệt các tập
đoàn phong kiến thống nhất đất nước .

- HS nghe, ghi chép.
- GV dẫn dắt: Ngoài sự nghiệp thống
nhất đất nước phong trào Tây Sơn còn
đảm đương nhiệm vụ kháng chiến
chống ngoại bang bảo vệ tổ quốc.

Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để

II. Các cuộc kháng chién
ở cuối thế kỷ XVIII.
1. Kháng chiến chống
quân Xiêm 1785.







thấy được nguyên nhân, diễn biến, kết
quả của cuộc kháng chiến chống quân
Xiêm 1785.
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV bổ sung, kết hợp với sử dụng
lựơc đồ chiến thắng Rạch Gầm, Xoài
Mút để trình bày về cuộc kháng chiến
chống quân Xiêm, sau đó GV chốt ý:
+ Nghĩa quân Tây Sơn đã bắt giết 2
chúa là Nguyễn Phúc Dương và
Nguyễn Phúc Thuần. Còn lại một
người cháu của chúa Nguyễn là
Nguyễn ánh chạy thoát. Trong hai năm
1782 -1783 Nguyễn Huệ đã hai lần
đem quân đánh Nguyễn ánh ở Gia
Định. Cùng đường Nguyễn ánh đã bỏ
chạy sang Xiêm cầu cứu. Vua Xiêm
sai tướng đem 5 vạn quân thuỷ bộ tiến
sang nước ta cuối năm 1784 chiếm

gần nửa đất Nam Bộ, ra sức cướp phá
chuẩn bị tấn công quân Tây Sơn.
+ Trước giặc ngoại xâm vua Tây Sơn
là Thái Đức (Nguyễn Nhạc) đã sai em


- Nguyễn ánh cầu viện
quân Xiêm -> 5 vạn quân
Xiêm hầu vào nước ta.








- 1785 Nguyễn Huệ đã tổ
ch
ức trận đánh phục kích
Rạch Gầm - Xoài Mút
(trên sông Tiền - tỉnh Tiền
Giang) đánh tan quân
Xiêm, Nguyễn ánh phải
chạy sang Xiêm.



là Nguyễn Huệ đem binh thuyền vào
Nam chống giặc.

- GV có thể yêu cầu HS tường thuật về
chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút
hoặc nói lên những hiểu biết của mình
về chiến thắng này?


- HS nhớ lại kiến thức đã học trả lới
câu hỏi.
- GV nhận xét, bổ sung:
Đây là 1 thắng lợi lớn tiêu diệt gần 4
vạn quân Xiêm, thể hiện tài tổ chức,
cầm quân của Nguyễn Huệ. Chiến
thắng này đã khiến "người Xiêm sau
trận thua năm Giáp Thìn (1785) ngoài
miệng thì nói khoác nhưng trong bụng
thì sợ quân Tây Sơn như sợ cọp". Đập
tan mưu đồ xâm lược của quân Xiêm,
nêu cao ý thức dân tộc của phong trào
Tây Sơn.
Hoạt động 1: Cá nhân, lớp:
- GV: giảng giải sau khi đánh thắng







2. Kháng chiến chống
quân Thanh (1789).

quân Xiêm, 1786 Nguyễn Huệ kéo
quân ra Bắc tiêu diệt họ Trịnh. Họ
Trịnh đổ, ông tôn phù vua Lê kết
duyên với Công chúa Lê Ngọc Hân
(con gái Lê Hiển Tông). Sau đó ông về
Nam (Phú Xuân).
- ở ngoài Bắc Nguyễn Hữu Chỉnh giúp
vua Lê Chiêu Thống phản bội Tây
Sơn. Sau khi bị quân Tây Sơn đánh
vua Lê Chiêu Thống đã ccầu cứu quân
Thanh. Vua Thanh đã cho 29 vạn quân
sang nước ta.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK :
nguyên nhân, diễn biến, kết quả của
cuộc kháng chiến chống quân Thanh.
Qua đó thấy được vai trò của Nguyễn

Huệ - Quang Trung và tinh thần dân
tộc của nghĩa quân Tây Sơn.
- HS theo dõi SGK tóm tắt diễn biến
cuộc kháng chiến chống Thanh, phát
biểu.
- GV bổ sung, kết luận:
GV giảng giải thêm: Việc làm của Lê


- Vua Lê Chiêu Thống
cầu viện quân Thanh kéo
sang nước ta.




- 1788 Nguyễn Huệ lên
ngôi Hoàng đế , lấy niên
hiệu là Quang Trung chỉ
huy quân tiến ra Bắc.




- 5 Tết 1789 nghĩa quân
Tây Sơn giành chiến
thắng vang dội ở Ngọc
Hồi - Đồng Đa tiến vào
Thăng Long đánh bại
hoàn toàn quân xâm lược.

Chiêu Thống chứng tỏ Triều đình
phong kiến nhà Lê không thể duy trì
được nữa. Mặc dù Nguyễn Huệ đã rất
cố gắng phù Lê. Trước tình hình
Nguyễn Huệ đã lên ngôi Hoàng đế 25-
11-1788
- GV đọc bài hiểu dụ của vua Quang
Trung; trong SGK trang 107 để giúp
HS thấy đươc mục tiêu của cuộc tiến
quân ra Bắc lần này và ý nghĩa bài
hiểu dụ. (Thể hiện tinh tồân dân tộc
cao cả, ý thức quyết tâm bảo vệ độc
lập).
Bài hiểu dụ đã cổ vũ, tạo khí thế quyết
tam chiến đấu của nghĩa quân Tây Sơn
sau 5 ngày hành quân thần tốc, ngày 5
Tết nghĩa quân thắng lợi ở Ngọc Hồi -
Đống Đa.




Hoạt động 2: Cá nhân.




- Phong trào nông dân
Tây Sơn đã bước đầu
hoàn thành sự nghiệp

thống nhất đất nước và
bảo vệ tổ quốc.

III. Vương triều Tây Sơn.
- 1778 Nguyễn Nhạc
xưng Hoàng đế (hiệu Thái
Đức) -> Vương triều Tây
Sơn thành lập.

- 1788 Nguyễn Huệ lên
ngôi Hoàng đế thống trị từ
vùng đất từ Thuận Hoá
trở ra Bắc.



- GV phát vấn: Cho biết công lao của
phong trào nông dân Tây Sơn và
Nguyễn Huệ.
- HS dựa vào phần kiến thức vừa học
trả lời.
- GV kết luận
GV đàm thoại với HS về vai trò của
Nguyễn Huệ trong việc tiêu diệt các
tập đoàn phong kiến phản động và
trong cuộc kháng chiến chống Xiêm
và chống quan Thanh.
Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhận:
- GV trình bày về sự thành lập Vương
triều Tây Sơn 1778 nhưng không giải

quyết được các yêu cầu lịch sử , phong
trào khởi nghĩa vẫn tiếp tục.
- GV trình bày tiếp sự kiện Nguyễn
Huệ lên ngôi 1788.
- HS nghe, ghi chép.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK các
chính sách của vua Quang Trung.
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận về



- Thành lập chính quyền
các cấp, kêu gọi nhân dân
khôi phục sản xuất.
- Lập lại sổ hộ khẩu, tổ
chức lại giáo dục, thi cử,
tổ chức quân đội ( dịch
chữ Hán, chữ Nôm để làm
tài liệu dạy học).
- Đối ngoại hoàn hảo với
nhà Thanh, quan hệ với
Lào và Chân Lạp rất tốt
đẹp.

những chính sách của vua Quang
Trung.
- HS nghe, ghi chép.
GV minh hoạ về chính sách đối ngoại
của Quang Trung. Sau khi đánh tan 29
vạn quân Thanh, Quang Trung cử
Ngô Văn Sở và Phan Huy ích sang
Trung Quốc cầu phong, lập lại hoà
bình để xây dựng đất nước. Nhà Thanh
đã giảng hoà, phong vương và gửi quà
tặng cho Quang Trung.


Hoạt động 2: Cá nhân.
- GV phát vấn: Em có nhận xét gì về
những việc làm của Quang Trung?
- HS suy nghĩ trả lời.
- GV kết luận: Những chính sách của
Quang Trung mang tính chất tiến bộ,
thể hiện ý tưởng mới của một ông vua
muốn thựchiện những chính sách cải
cách. Nhưng những chính sách tiến bộ
của ông chưa có ảnh hưởng lớn trên
- 1792 Quang Trung qua
đời.
- 1802 Nguyễn ánh tấn
công các vương triều Tây
Sơn lần lượt sụp đổ.

phạm vi cả nước. 1792 Quang Trung
đột ngột qua đời, sự nghiệp thống nhất
đất nước, đưa đất nước thoát khỏi
khủng hoảng chưa thành.

Củng cố
Vai trò của Nguyễn Huệ và phong trào nông dân Tây Sơn.
Dặn dò, bài tập về nhà
- HS học bài, làm bài tập SGK (109)
- Sưu tầm tranh ảnh về những công trình nghệ thuật thế kỷ XVI
- XVIII.