Một số giải pháp nâng cao chất lượng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn đạo đức lớp 4 ở các trường tiểu học khu vực thị trấn Đông Anh

Header Page 1 of 128.

MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Giáo dục là chìa khoá vàng cho mọi Quốc gia, dân tộc tiến bước vào
tương lai. Chính vì thế Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến giáo dục, coi
giáo dục là quốc sách hàng đầu, giáo dục được xem như là lĩnh vực quan
trọng nhất, là một trong những mục tiêu chiến lược của Đảng và Nhà nước.
Trong hệ thống giáo dục của mỗi Quốc gia “ Tiểu học là cấp học nền
tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành, phát triển toàn diện nhân cách
của con người, đặt nền tảng vững chắc cho Giáo dục phổ thông và toàn bộ hệ
thống Giáo dục Quốc dân” (Theo nghị quyết số 2957 / GD-ĐT của Bộ trưởng
Bộ Giáo dục Đào tạo). Do đó dạy học ở Tiểu học phải tạo điều kiện để các em
phát triển toàn diện, tối đa với các môn học thuộc tất cả các lĩnh vực : Tự
nhiên, xã hội và con người.
Trong các môn học ở Tiểu học, môn Đạo đức có ý nghĩa quan trọng
trong giáo dục đạo đức cho học sinh, hình thành kĩ năng sống cho học sinh.
Nhưng thực trạng cho thấy chất lượng đạo đức của học sinh hiện nay đang
ngày càng đi xuống. Một trong những nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên là
do chất lượng dạy học môn Đạo đức không cao, đặc biệt do nguyên nhân sử
dụng phương pháp kể chuyện trong môn Đạo đức chưa tốt.
Như chúng ta đã biết muốn học tốt thì phải dạy tốt. Muốn dạy tốt thì
phải chuẩn bị một phương pháp thật tốt. Thực tiễn đã cho thấy phương pháp
kể chuyện là phương pháp dạy học quen thuộc, tiện lợi, dễ thực hiện và có tác
động giáo dục sâu sắc đến tình cảm, thái độ, nhận thức của người học, đặc
biệt là đối tượng học sinh lớp 4.
Vậy làm thế nào để nâng cao chất lượng sử dụng phương pháp kể
chuyện trong dạy học nói chung và trong dạy học môn Đạo đức nói riêng là

1

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 1 of 128.


Header Page 2 of 128.

một việc làm thiết thực. Vì vậy tôi thấy việc nghiên cứu đề tài này là hết sức
cần thiết và hữu ích để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.
II. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Bàn về các phương pháp dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học thì đã có
nhiều tác giả đề cập đến :
1. Đỗ Đình Hoan - Một số vấn đề về phương pháp dạy học Tiểu học NXB Giáo dục - Hà Nội 1996.
2. Nguyễn Dân Nghĩa - Đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức và
giáo dục công dân - NXB Giáo dục - 1997.
3. Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Hữu Hợp - Giáo trình phương pháp dạy học
môn Đạo Đức ở Tiểu học - NXB giáo dục - 1998.
Các phương pháp trên chỉ dừng lại ở việc cung cấp những kiến thức lí
luận về phương pháp giảng dạy môn Đạo đức nói chung. Việc tìm hiểu một số
giải pháp nâng cao chất lượng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học
môn Đạo đức lớp 4 ở các trường Tiểu học khu vực thị trấn Đông Anh là vấn
đề chưa ai nghiên cứu và đề cập. Việc nghiên cứu đề tài này là để góp phần
nâng cao chất lượng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo
đức nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung.
III. Mục đích nghiên cứu đề tài
Nhằm phát hiện ra một số giải pháp để nâng cao chất lượng sử dụng
phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức lớp 4. Qua đó góp phần
nâng cao chất lượng dạy học các môn học nói chung.
IV. Đối tượng và khách thể nghiên cứu đề tài
- Khách thể nghiên cứu: Phương pháp kể chuyện.
- Đối tượng nghiên cứu: Một số giải pháp nâng cao chất lượng sử
dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức lớp 4.

2

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 2 of 128.


Header Page 3 of 128.

V. Mức độ, phạm vi nghiên cứu đề tài
- Mức độ nghiên cứu: Tìm hiểu những giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức lớp 4.
- Phạm vi nghiên cứu: Tìm hiểu những giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 ở
các trường Tiểu học khu vực thị trấn Đông Anh.
VI. Giả thiết khoa học
Nếu nâng cao trình độ, nhận thức của đội ngũ giáo viên, nâng cao năng
lực kể chuyện của giáo viên, kích thích hứng thú học tập môn Đạo đức cho
học sinh và phối hợp có hiệu quả phương pháp kể chuyện với các phương
pháp dạy học khác thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng sử dụng phương pháp
kể chuyện trong giảng dạy môn Đạo đức lớp 4.
VII. Nhiệm vụ nghiên cứu
Tìm hiểu cơ sở lí luận của đề tài.
Tìm hiểu thực trạng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học
môn Đạo đức lớp 4 ở các trường Tiểu học khu vực thị trấn Đông Anh
và nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó.
Đề xuất những giải pháp cần thiết để khắc phục hiện trạng nhằm nâng
cao chất lượng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn
Đạo đức lớp 4.
VIII. Phương pháp nghiên cứu của đề tài
Đề tài sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau:

- Phương pháp đọc sách
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp điều tra
- Phương pháp trò chuyện
- Phương pháp thực nghiệm

3

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 3 of 128.


Header Page 4 of 128.

IX. Kế hoạch nghiên cứu của đề tài
- Tháng 11/2011: Nhận đề tài và hoàn thành đề cương
- Tháng 12/2011 – 1/2012: Tìm hiểu cơ sở lí luận
- Tháng 2 – 3/2012: Điều tra thực trạng sử dụng phương pháp kể
chuyện trong dạy học môn Đạo đức lớp 4
- Tháng 4/2012: Tiến hành thực nghiệm
- Tháng 5/2012: Xử lý số liệu, hoàn thành khóa luận
X. Cấu trúc của đề tài
Mở đầu
Nội dung
Chương 1: Cơ sở lí luận
I. Một số vấn đề có tính chất lí luận về phương pháp kể chuyện
1. Khái niệm về phương pháp dạy học
2. Đặc điểm phương pháp dạy học Tiểu học
3. Phân loại và hệ thống phương pháp dạy học Tiểu học
4. Phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức
II. Môn Đạo đức lớp 4 và việc sử dụng phương pháp kể chuyện trong

dạy học môn Đạo đức lớp 4
1. Môn Đạo đức lớp 4
2. Phương pháp dạy học môn Đạo đức lớp 4
3. Việc sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức
lớp 4
Chương 2: Thực trạng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học
môn Đạo đức lớp 4 ở khu vực thị trấn Đông Anh và nguyên nhân dẫn đến
thực trạng đó
I. Thực trạng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo
đức lớp 4 ở khu vực thị trấn Đông Anh

4

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 4 of 128.


Header Page 5 of 128.

1. Thực trạng về trình độ và thực trạng nhận thức của giáo viên về tác
dụng của phương pháp kể chuyện
a. Thực trạng về trình độ của đội ngũ giáo viên
b. Thực trạng nhận thức của giáo viên về tác dụng của phương pháp kể
chuyện
c. Thực trạng nhận thức của giáo viên về tác dụng của phương pháp kể
chuyện trong dạy học môn Đạo đức
2. Thực trạng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo
đức lớp 4
a. Thực trạng về mức độ sử dụng phương pháp kể chuyện
b. Thực trạng về cách tiến hành phương pháp kể chuyện
c. Thực trạng về khả năng phối hợp giữa phương pháp kể chuyện với

các phương pháp dạy học khác.
II. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng
Chương 3: Một số giải pháp nâng cao chất lượng sử dụng phương pháp
kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức lớp 4
Chương 4: Thực nghiệm và kết quả thực nghiệm
Kết luận và kiến nghị

5

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 5 of 128.


Header Page 6 of 128.

NỘI DUNG
Chương 1: Cơ sở lí luận

I. Một số vấn đề có tính chất lí luận về phương pháp kể chuyện
1. Khái niệm về phương pháp dạy học
Cho đến nay thì vẫn chưa có một định nghĩa chính xác về phương pháp
dạy học nhưng ta có thể hiểu: phương pháp dạy học là tổ hợp các cách thức
hoạt động của thầy và trò trong quá trình dạy học được tiến hành dưới vai trò
chủ đạo của thầy nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học.
Như vậy phương pháp dạy học là tổ hợp của phương pháp dạy và
phương pháp học. Trong đó phương pháp dạy giữ vai trò chỉ đạo phương
pháp học, điều này có nghĩa là thông qua phương pháp dạy của thầy mà hình
thành phương pháp học của trò. Mối quan hệ đó được biểu diễn bằng sơ đồ
sau :

Pdh

= Pd + Ph (Phương pháp dạy học = phương pháp dạy + phương

pháp học)
2. Đặc điểm phương pháp dạy học Tiểu học
Phương pháp dạy học Tiểu học có những đặc điểm cơ bản sau:
Phương pháp dạy học vừa mang tính khách quan, vừa mang tính chủ quan.
Phương pháp dạy học chịu sự quy định của mục đích và nội dung.
Phương pháp dạy học bao hàm trong nó mặt bên trong và mặt bên
ngoài.
Phương pháp dạy học bao hàm trong nó mặt trí dục và đức dục.
Phương pháp dạy học rất đa dạng và phong phú nên trong dạy học nó
cho phép giáo viên lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy học dựa trên

6

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 6 of 128.


Header Page 7 of 128.

cơ sở mục đích, nội dung, đặc điểm tâm sinh lí học sinh, điều kiện cơ sở vật
chất trường học, trình độ năng lực giáo viên.
3. Phân loại và hệ thống phương pháp dạy học Tiểu học
a. Cơ sở phân loại phương pháp dạy học Tiểu học
Việc phân loại phương pháp dạy học có rất nhiều quan điểm khác nhau,
mỗi quan điểm đều dựa trên một cơ sở nhất định song chúng không mâu
thuẫn với nhau mà nó cho phép nhìn nhận quá trình dạy học từ mọi phía.
Trong giáo dục học để phân loại phương pháp dạy học người ta căn cứ
vào nguồn phát ra tri thức. Dựa vào nguồn phát ra tri thức người ta chia ra

làm 3 nhóm phương pháp dạy học sau:
-

Nhóm các phương pháp dạy học dùng lời.

-

Nhóm các phương pháp dạy học trực quan.

-

Nhóm các phương pháp dạy học thực tiễn.

b. Các phương pháp dạy học Tiểu học
* Nhóm các phương pháp dạy học dùng lời
- Phương pháp kể chuyện
Phương pháp kể chuyện là phương pháp giáo viên dùng lời kể lại cho
học sinh nghe nội dung tài liệu học tập, học sinh nghe - hiểu và ghi nhớ.
Phương pháp kể chuyện được sử dụng khi nội dung tài liệu học tập
mang tính sự kiện và câu chuyện.
Phương tiện mà giáo viên sử dụng là ngôn ngữ nói và ngôn ngữ hành vi.
Chất lượng sử dụng phương pháp phụ thuộc vào năng lực sử dụng ngôn
ngữ của giáo viên.
- Phương pháp giảng giải
Phương pháp giảng giải là phương pháp dạy học giáo viên dùng lời để
giải thích rõ nội dung tài liệu học tập. Học sinh nghe - hiểu, ghi nhớ. Phương

7

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 7 of 128.

Header Page 8 of 128.

pháp này chứa đựng yếu tố giải thích và minh hoạ, nó trả lời cho câu hỏi tại
sao.
Phương tiện mà giáo viên sử dụng là ngôn ngữ nói.
Chất lượng sử dụng phụ thuộc vào năng sử dụng ngôn ngữ nói của giáo viên.
- Phương pháp vấn đáp (đàm thoại )
Phương pháp vấn đáp là phương pháp dạy học mà giáo viên đưa ra cho
học sinh hệ thống câu hỏi đã được chuẩn bị trước thông qua việc trả lời hệ
thống câu hỏi của giáo viên đưa ra mà học sinh nắm vững nội dung tài liệu
học tập.
Phương pháp này buộc học sinh phải làm việc nhiều, kích thích được tư
duy độc lập sáng tạo và hứng thú học tập của học sinh, có khả năng cá biệt
hoá được học sinh. Tuy nhiên nếu sử dụng không khéo thì sẽ không giúp học
sinh nắm vững tri thức một cách hệ thống, không tập chung sự chú ý của học
sinh.
Chất lượng sử dụng phương pháp phụ thuộc vào hệ thống câu hỏi của
giáo viên.
* Nhóm phương pháp dạy học trực quan
- Phương pháp trưng bày trực quan
Phương pháp trưng bày trực quan là phương pháp dạy học mà giáo viên
hướng dẫn học sinh quan sát tài liệu học tập trên phương tiện dạy học trực
quan. Học sinh quan sát dưới sự hướng dẫn của giáo viên tự rút ra kết luận.
Ưu điểm: Kích thích tính tích cực của học sinh, hình thành hứng thú
học tập, hình thành niềm tin khoa học, phát triển năng lực quan sát cho học
sinh.
- Phương pháp trình bày trực quan
Phương pháp trình bày trực quan là phương pháp dạy học mà giáo viên

trình bày nội dung tài liệu học tập trên phương tiện dạy học trực quan. Học
sinh quan sát theo sự trình bày của giáo viên nghe hiểu và ghi nhớ.

8

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 8 of 128.


Header Page 9 of 128.

Ưu điểm: Kích thích hứng thú học tập của học sinh trong dạy học, phát
triển cho học sinh năng lực quan sát, hình thành niềm tin khoa học cho học
sinh.
* Nhóm các phương pháp dạy học thực tiễn
- Phương pháp làm thí nghiệm
Phương pháp làm thí nghiệm là phương pháp dạy học mà thầy và trò
chủ động tái tạo lại tài liệu nghiên cứu trong những điều kiện nhất định. Ở
Tiểu học phương pháp này được sử dụng trong môn Tự nhiên và xã hội, môn
khoa học.
- Phương pháp ôn tập
Phương pháp ôn tập là phương pháp dạy học mà giáo viên tổ chức cho
học sinh nắm lại tri thức đã học một cách có hệ thống.
- Phương pháp luyện tập
Phương pháp luyện tập là phương pháp dạy học mà giáo viên tổ chức
cho học sinh vận dụng tri thức nắm được vào để hoàn thành những nhiệm vụ
học tập do giáo viên đặt ra và giải quyết những vấn đề do cuộc sống đặt ra, để
tổ chức tốt cuộc sống bản thân.
- Phương pháp đọc sách
Phương pháp đọc sách là phương pháp dạy học mà giáo viên tổ chức
cho học sinh đọc sách giáo khoa khi nội dung tài liệu học tập đơn giản, dễ

hiểu.
- Phương pháp kiểm tra đánh giá
Phương pháp kiểm tra đánh giá là phương pháp dạy học mà giáo viên
tổ chức cho học sinh hoàn thành nhiệm vụ học tập học do giáo viên đặt ra
trong khoảng thời gian nhất định.
Mục đích: Nhằm phát hiện ra trình độ tri thức mà học sinh đạt được sau
quá trình dạy học, làm cơ sở cho việc điều chỉnh giáo trình dạy học, làm quá
trình dạy học vận động và phát triển đúng hướng.

9

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 9 of 128.


Header Page 10 of 128.

- Phương pháp trò chơi học tập
Phương pháp trò chơi là phương pháp dạy học thông qua việc tổ chức
chơi cho học sinh giúp học sinh nắm vững tài liệu học tập.
- Phương pháp thảo luận nhóm
Phương pháp thảo luận nhóm là phương pháp dạy học mà giáo viên tổ
chức cho học sinh thảo luận nội dung tài liệu học tập theo nhóm, qua đó giúp
học sinh nắm vững nội dung tài liệu học tập.
Ưu điểm: Phát huy được vai trò tự giác tích cực của học sinh trong dạy
học, kích thích hứng thú học tập của học sinh, khai thác được vốn kinh
nghiệm sống của học sinh trong dạy học, phát huy được tinh thần tương trợ,
hợp tác của học sinh trong dạy học.
Hạn chế: Chỉ sử dụng khi nội dung dạy học có liên quan nhiều đến thực
tiễn cuộc sống của học sinh. Nếu không cẩn thận sẽ dẫn tới sự áp đặt giữa trò
với trò, giữa nhóm nọ với nhóm kia. Mặt khác, phương pháp này đòi hỏi phải

có điều kiện cơ sở vật chất nhất định.
4. Phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức
a. Khái niệm
Kể chuyện là phương pháp dạy học trong đó giáo viên dùng lời kể thuật
lại, kể lại truyện kể có nội dung giáo dục đạo đức, qua đó giáo dục học sinh
một chuẩn mực hành vi đạo đức nào đó hay những nét tính cách cần thiết.
Truyện kể này có thể lấy từ sách đạo đức hoặc từ một nguồn khác. Thông
thường kể chuyện là do giáo viên thực hiện nhưng cũng có thể là học sinh.
b. Tác dụng
Phương pháp kể chuyện rất phù hợp với lứa tuổi học sinh Tiểu học tạo
điều kiện cho giáo viên tác động mạnh mẽ, sâu sắc tới thái độ tư tưởng, tình
cảm của học sinh, giúp cho bài học đạo đức đến với các em một cách tự
nhiên, nhẹ nhàng, sống động.

10

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 10 of 128.


Header Page 11 of 128.

c. Đặc điểm của phương pháp
Phương pháp kể chuyện vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật. Nó là khoa
học vì nó phải:
- Đảm bảo được yêu cầu của chủ đề giáo dục.
- Đảm bảo được tính đầy đủ và tính chính xác của nội dung truyện.
- Đảm bảo được tính logic của trình bày.
- Phù hợp với các đặc điểm tâm sinh lí, trình độ nhận thức và kinh
nghiệm sống của học sinh.
Kể chuyện là nghệ thuật vì nó phải:

- Gây được xúc cảm đạo đức, cảm xúc thẩm mĩ mạnh mẽ, sâu sắc ở
học sinh.
- Thu hút được học sinh nhập vai vào tình huống của truyện kể.
- Định hướng một cách tự nhiên, thoải mái cho những suy nghĩ, hành
động đúng đắn của học sinh.
Phương pháp này thường được vận dụng ở tiết một nhằm giới thiệu cho
học sinh một biểu tượng cụ thể về chuẩn mực hành vi đạo đức theo bài học.
Do đó nó thường được tiến hành vào đầu tiết một sau kiểm tra bài cũ. Trong
thực tế, kể chuyện được kết hợp với phương pháp trình bày trực quan.
d. Các bước tiến hành
Có thể kể chuyện theo các bước sau
Bước 1: Công tác chuẩn bị
Giáo viên lựa chọn truyện kể, câu chuyện đạo đức phù hợp, có thể lấy
truyện kể từ sách đạo đức hay từ các nguồn khác song nó phải phù hợp với
bài đạo đức, phù hợp với học sinh Tiểu học, có tác dụng giáo dục cao.
Giáo viên phải nắm vững nội dung truyện kể.
Trong môn Đạo đức, các chuẩn mực đạo đức được đưa ra dưới dạng
các mẫu hành vi đạo đức, các mẫu hành vi đạo đức này lại được giới thiệu

11

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 11 of 128.


Header Page 12 of 128.

thông qua truyện kể đạo đức. Truyện kể đạo đức chứa đựng những mẫu hành
vi phù hợp với chủ đề đạo đức được quy định trong chương trình môn học. Vì
vậy giáo viên cần tiến hành khai thác, phân tích nội dung truyện kể để phát
hiện:

- Trong truyện kể có những tình huống đạo đức nào?
- Trong mỗi tình huống có những hành vi ứng xử cụ thể nào? Chúng
được biểu hiện cụ thể ra sao?
- Trong những hành vi ứng xử đó hành vi nào đúng? Tại sao? Hành vi
nào không đúng? Tại sao?
Từ đó học sinh thấy rằng trong các tình huống tương tự của cuộc sống
cần làm theo mẫu hành vi tốt đẹp, tránh mẫu hành vi xấu đã được giới thiệu
trong truyện.
Tập dượt kể chuyện: Việc tập dượt này giúp cho giáo viên có thể độc
lập kể chuyện trước lớp ( không phụ thuộc vào truyện kể ) một cách tự tin
hơn. Vì đọc và thâm nhập truyện là bước đầu làm quen với truyện kể. Giáo
viên cần biến truyện đó thành truyện của bản thân mình bằng cách tập kể
chuyện để chuyển ngôn ngữ từ văn bản sang ngôn ngữ của mình. Khi tập kể
tức là giáo viên đã thoát ly sách để kể bằng ngôn ngữ, giọng điệu, điệu bộ của
mình. Đó là cơ sở để giáo viên chủ động trong giờ lên lớp.
Ngoài ra giáo viên còn phải chuẩn bị các phương tiện trực quan phục
vụ cho kể chuyện, in thêm truyện để phát cho học sinh, dự kiến học
sinh kể lại truyện.
Bước 2: Lên lớp
- Hoạt động 1: Giáo viên kể hoặc đọc diễn cảm câu chuyện
- Hoạt động 2: Tổ chức cho học sinh kể lại ( đọc lại )
- Hoạt động 3: Tìm hiểu nội dung câu chuyện ( nhân vật, hành vi của
nhân vật )

12

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 12 of 128.


Header Page 13 of 128.

- Hoạt động 4: Phân tích hành vi và đưa ra kết luận về hành vi ( hành vi
đó đúng hay sai )
- Hoạt động 5: Dẫn dắt học sinh đi đến những khái niệm ( tốt – xấu,
đúng – sai, thiện – ác… )
- Hoạt động 6: Ghi nhớ
- Hoạt động 7: Kết thúc bài học
e. Các yêu cầu sư phạm
Để phương pháp kể chuyện thực sự có hiệu quả thì đòi hỏi người giáo
viên phải chú ý thực hiện những yêu cầu sư phạm sau:
Nắm vững nội dung của truyện kể và hành vi của nhân vật trong câu
chuyện.
Dùng ngôn ngữ trong sáng dễ hiểu, giàu hình ảnh và gợi cảm của chính
mình, kể chuyện một cách tự nhiên, sinh động; tránh kể nguyên văn như học
thuộc lòng, không lặp lại từng câu từng chữ như ghi trong sách giáo khoa,
tránh ngôn ngữ khó hiểu, tránh kể chuyện một cách khô khan.
Tạo lại những tình huống đạo đức, nhấn mạnh những tình tiết cơ bản,
khéo léo đặt học sinh vào những tình huống đó và kích thích chúng tích cực
theo dõi.
Kết hợp kể chuyện với sử dụng các phương tiện trực quan thích hợp,
tránh kể suông. Vừa kể vừa sử dụng các phương tiện trực quan sao cho đảm
bảo tính thống nhất giữa từng phần lời kể với việc giới thiệu hay minh hoạ
các tình tiết tương ứng của phương tiện trực quan; tránh tình trạng lời kể
không ăn khớp phương tiện trực quan, gây sự hiểu lầm hoặc khó hiểu cho học
sinh làm cho các em mất hứng thú học tập.
Nhập vai, hoà thực sự tâm hồn của mình vào truyện kể nhằm kể chuyện
được tự nhiên, hấp dẫn với giọng nói, dáng điệu, vẻ mặt phù hợp tránh giả
tạo, kể có nghệ thuật, diễn cảm, kể rành mạch các chi tiết.

13

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 13 of 128.


Header Page 14 of 128.

II. Môn đạo đức lớp 4 và việc sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy
học môn Đạo đức lớp 4
1. Môn Đạo đức lớp 4
a. Mục tiêu môn Đạo đức lớp 4
Môn Đạo đức lớp 4 nhằm giúp học sinh:
- Về kiến thức: Có hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo
đức và pháp luật phù hợp với lứa tuổi học sinh lớp 4 trong các mối quan hệ
của các em với ông bà, cha mẹ, thầy cô; với lao động và người lao động; với
những người gặp khó khăn, hoạn nạn; với mọi người khi giao tiếp; trong giữ
gìn các công trình công cộng, bảo vệ môi trường và thực hiện luật giao thông;
trong việc thực hiện quyền được có ý kiến và bày tỏ ý kiến; trong việc tiết
kiệm tiền của, thời giờ và thực hiện nhiệm vụ của bản thân.
- Về kĩ năng : Từng bước hình thành kĩ năng bày tỏ ý kiến, thái độ của
bản thân với những quan niệm, hành vi, việc làm có liên quan đến các chuẩn
mực đã học, kĩ năng lựa chọn cách ứng xử phù hợp chuẩn mực trong các tình
huống và biết thực hiện các chuẩn mực đã học trong cuộc sống hàng ngày.
- Về thái độ, tình cảm:
+ Yêu thương ông bà, cha mẹ, kính trọng, biết ơn thầy cô giáo và
những người lao động; thông cảm với những ngưòi gặp khó khăn, hoạn nạn;
tôn trọng mọi người khi giao tiếp.
+ Có ý thức trung thực, vượt khó trong học tập, tiết kiệm trong cuộc
sống.
+ Có ý thức tôn trọng các quy định về giữ gìn các công trình công
cộng, bảo vệ môi trường và thực hiện Luật giao thông.

b. Đặc điểm nội dung chương trình môn Đạo đức lớp 4
Chương trình môn Đạo đức lớp 4 bao gồm 14 bài, đề cập đến các chuẩn
mực hành vi trong các mối quan hệ :

14

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 14 of 128.


Header Page 15 of 128.

+ Quan hệ với bản thân.
+ Quan hệ với gia đình.
+ Quan hệ với cộng đồng, xã hội.
+ Quan hệ với môi trường tự nhiên.
Nội dung môn Đạo đức lớp 4 kết hợp giữa giáo dục quyền trẻ em với
giáo dục bổn phận của học sinh.
Nội dung chương trình không chỉ giáo dục bổn phận, trách nhiệm của
học sinh đối với gia đình, nhà trường, xã hội, môi trường tự nhiên mà còn
giáo dục các em có trách nhiệm đối với chính bản thân mình.
Thông qua các bài Đạo đức lớp 4, học sinh còn được giáo dục một số
kĩ năng cơ bản như: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng ra quyết định, kĩ năng giải
quyết vấn đề, kĩ năng đặt mục tiêu.
Tổng thời lượng dành cho môn Đạo đức lớp 4 là 35tiết/ năm.
2. Phương pháp dạy học môn Đạo đức lớp 4
a. Các quan điểm chung
Dạy học môn Đạo đức là quá trình truyền tải những giá trị, chuẩn mực
đạo đức của xã hội thành niềm tin, tình cảm và hành vi đạo đức của học sinh.
Dạy học Đạo đức được đi từ quyền trẻ em đến trách nhiệm bổn phận
của học sinh.

Dạy học Đạo đức phải gắn liền với thực tiễn cuộc sống của học sinh.
Các phương pháp và hình thức dạy học Đạo đức lớp 4 rất phong phú,
đa dạng. Mỗi phương pháp và hình thức dạy học Đạo đức đều có mặt mạnh
và hạn chế riêng. Vì vậy cần phải lựa chọn và sử dụng kết hợp các phương
pháp và hình thức dạy học phù hợp với nội dung, tính chất từng bài và điều
kiện thực tế cho phép.
b.Một số phương pháp dạy học môn đạo đức lớp 4
Phương pháp dạy học môn Đạo đức lớp 4 rất phong phú, đa dạng. Sau
đây là một số phương pháp chủ yếu :

15

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 15 of 128.


Header Page 16 of 128.

o

Phương pháp đóng vai

o

Phương pháp trò chơi

o

Phương pháp kể chuyện

o

Phương pháp thảo luận nhóm

o

Phương pháp đàm thoại

o

Phương pháp giảng giải

o

Phương pháp trình bày trực quan

3. Phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức lớp 4
Phương pháp kể chuyện là phương pháp dạy học quen thuộc được sử
dụng rất nhiều trong dạy học môn Đạo đức, giáo viên dùng lời kết hợp với sử
dụng cử chỉ điệu bộ, tranh ảnh minh hoạ…để thuật lại nội dung một truyện
nào đó. Trong giờ Đạo đức, đó là các truyện kể về cách ứng xử của nhân vật
trong tình huống có vấn đề về đạo đức.
Các bước tiến hành kể chuyện :
Bước 1: Chuẩn bị truyện kể
Bước 2: Giáo viên kể chuyện
Bước 3: Giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích truyện kể
Các yêu cầu sư phạm:
Nắm vững truyện kể với tư tưởng chủ đạo, yêu cầu giáo dục, các tình
tiết cơ bản, các tình huống đạo đức, các đặc điểm nhân vật.
Dùng ngôn ngữ trong sáng, dễ hiểu, giàu hình ảnh và gợi cảm, đảm bảo
cho việc kể chuyện được tự nhiên, sinh động, không khô khan.

Tái tạo lại những tình huống đạo đức với những tình tiết cơ bản, đặt
học sinh vào những tình huống đó và kích thích các em tích cực theo dõi, suy
nghĩ, tránh kể lan man, dàn đều.
Kết hợp kể chuyện với sử dụng các phương tiện trực quan thích hợp

16

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 16 of 128.


Header Page 17 of 128.

( tranh ảnh, băng hình, con rối, …) hoặc sắm vai minh hoạ cho học sinh, tránh
kể suông.
Nhập vai, hoà thực sự tâm hồn của mình vào truyện kể nhằm kể chuyện
được tự nhiên, hấp dẫn với giọng nói, dáng điệu, vẻ mặt phù hợp.
Như vậy phương pháp kể chuyện là phương pháp được sử dụng tương
đối nhiều trong môn Đạo đức lớp 4. Khi sử dụng giáo viên luôn phải bám vào
yêu cầu của phương pháp và phối hợp khéo léo với nghệ thuật kể chuyện của
bản thân để tạo ra sức tác dụng mạnh mẽ tới tình cảm, cảm xúc đạo đức của
học sinh khi nghe giáo viên kể chuyện.

17

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 17 of 128.


Header Page 18 of 128.

Chương 2: Thực trạng sử dụng phương pháp kể chuyện trong

dạy học môn Đạo đức lớp 4 ở các trường Tiểu học khu vực thị
trấn Đông Anh và nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó
I. Thực trạng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo
đức lớp 4 ở các trường Tiểu học khu vực thị trấn Đông Anh
Để tìm hiểu thực trạng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học
môn Đạo đức lớp 4 ở các trường Tiểu học, tôi đã sử dụng phương pháp điều
tra kết hợp với trò chuyện cùng giáo viên, học sinh và thông qua quan sát quá
trình dạy học của thầy và trò 3 trường Tiểu học : Uy Nỗ, Cổ Loa, Tiên
Dương.
Đối tượng điều tra : Giáo viên lớp 4.
Tổng số phiếu điều tra là 18 phiếu. Trong đó trường Tiểu học Uy Nỗ là
6 phiếu, trường Tiểu học Cổ Loa là 6 phiếu, trường Tiểu học Tiên Dương là 6
phiếu.
Sau một thời gian điều tra và quan sát thì tôi đã thu được các kết quả
như sau:
1.Thực trạng về trình độ và thực trạng nhận thức của giáo viên về
tác dụng của phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức
a.Thực trạng về trình độ của đội ngũ giáo viên
Qua điều tra và trò chuyện cùng với các giáo viên, tôi đã thu được kết
quả cụ thể như sau :
- Trình độ Đại học : 12/18 giáo viên chiếm 66,67%
- Trình độ Cao đẳng : 6/18 giáo viên chiếm 33,33%
- Trình độ THSP : 0/18 giáo viên chiếm 0%
Hầu hết các giáo viên đều nằm trong độ tuổi từ 30 đến 45 tuổi. Các
giáo viên đều nhiệt huyết, giàu kinh nghiệm, chuẩn về trình độ, vừng vàng về

18

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 18 of 128.

Header Page 19 of 128.

chuyên môn nghiệp vụ. Tất cả những yếu tố này đều là cơ sở thuận lợi cho
việc sử dụng phương pháp dạy học đạt hiệu quả cao.
b.Thực trạng nhận thức của giáo viên về tác dụng của phương pháp
kể chuyện trong dạy học
Để tìm hiểu thực trạng của vấn đề này tôi đã sử dụng phiếu thăm dò ý
kiến như sau:
Theo thầy (cô) trong dạy học thì phương pháp kể chuyện có tác dụng
như thế nào?
A.

Rất tốt

B.

Tốt

C.

Bình thường

Thầy (cô) đồng ý với ý kiến nào thì khoanh tròn vào chữ cái trước ý
kiến đó.
Kết quả thu được như sau:
Bảng 1: Nhận thức của giáo viên về tác dụng của phương pháp kể chuyện
trong dạy học
Đối tượng

Tổng số

điều tra

phiếu điều tra Ý kiến

Giáo viên

18 phiếu

A

B

C

3/18

13/18

2/18

16,67%

72,22%

11,11%

Qua điều tra cho thấy phần lớn giáo viên đều nhận thức được tác dụng
của phương pháp kể chuyện.

Hầu hết giáo viên đều cho rằng phương pháp kể chuyện là phương
pháp dạy học truyền thống nhưng nó lại giữ một vị trí rất quan trọng và đem
lại hiệu quả rất cao trong dạy học.

19

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 19 of 128.


Header Page 20 of 128.

Bên cạnh đó lại có một số ý kiến trái chiều và đưa ra những nhận thức
chưa đúng về phương pháp kể chuyện. Họ cho rằng đây là phương pháp dạy
học cũ và chỉ áp dụng trong một số môn nhất định.
c. Nhận thức của giáo viên về tác dụng của phương pháp kể chuyện
trong dạy học môn Đạo đức
Để tìm hiểu thực trạng của vấn đề này tôi đã sử dụng phiếu thăm dò ý
kiến như sau :
Theo thầy (cô) trong dạy học môn Đạo đức thì phương pháp kể chuyện
có tác dụng như thế nào?
A.

Rất tốt

B.

Tốt

C.

Bình thường

Thầy (cô) đồng ý với ý kiến nào thì khoanh tròn vào chữ cái trước ý
kiến đó.
Kết quả thu được như sau:
Bảng 2: Nhận thức của giáo viên về tác dụng của phương pháp kể chuyện
trong dạy học môn Đạo đức

Đối tượng

Tổng số

điều tra

phiếu điều tra Ý kiến

Giáo viên

18 phiếu

A

B

C

0/18

18/18

0/18

0%

100%

0%

Như vậy hầu hết các giáo viên đều nhận thức được tác dụng của
phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức mà lý do lại xuất phát từ
chính những ưu điểm của phương pháp: phương pháp kể chuyện rất phù hợp

20

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 20 of 128.


Header Page 21 of 128.

với lứa tuổi học sinh Tiểu học, tạo điều kiện cho giáo viên tác động mạnh mẽ,
sâu sắc tới thái độ tư tưởng tình cảm của học sinh, giúp cho bài học đạo đức
đến với các em một cách tự nhiên, nhẹ nhàng, sống động.
2.Thực trạng sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn
Đạo đức lớp 4
a.Thực trạng về mức độ sử dụng phương pháp
Để tìm hiểu về vấn đề này tôi đã sử dụng phiếu thăm dò ý kiến như sau:
Trong dạy học môn Đạo đức lớp 4, thầy (cô) thường sử dụng phương
pháp kể chuyện với mức độ như thế nào?
A.

Thường xuyên

B.

Ít khi

C.

Không sử dụng

Thầy (cô) đồng ý với ý kiến nào thì khoanh tròn vào chữ cái trước ý
kiến đó.
Kết quả thu được như sau:
Bảng 3: Mức độ sử dụng phương pháp kể chuyện của giáo viên trong dạy
học môn Đạo đức

Đối tượng

Tổng số

điều tra

phiếu điều tra

Giáo viên

18 phiếu

Ý kiến
A

B

C

18/18

0/18

0/18

100%

0%

0%

Dựa vào kết quả trên ta thấy mức độ sử dụng phương pháp như vậy là
cao phù hợp với đặc điểm chương trình môn Đạo đức lớp 4. Mức độ sử dụng
phương pháp như vậy của giáo viên là phù hợp và đáp ứng được yêu cầu.

21

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 21 of 128.


Header Page 22 of 128.

Tuy nhiên trong thực tế quan sát tôi lại thấy giữa thực tế và lí thuyết lại
có nhiều chênh lệch, thực tế giáo viên sử dụng phương pháp vẫn chưa đáp

ứng được đủ số lượng yêu cầu, hỏi lí do tại sao thì một số giáo viên cho rằng
đây là phương pháp cũ và do không có năng khiếu kể chuyện nên họ ngại kể.
Thực trạng đó dẫn đến tình trạng học sinh muốn nghe kể chuyện mà giáo viên
lại không có khả năng kể. Thậm chí một số nơi giáo viên còn cho học sinh
đọc lại chuyện nên làm cho giờ học trở nên nhàm chán, căng thẳng, học sinh
không có hứng thú học.
b.Thực trạng về cách tiến hành
Khi tìm hiểu về thực trạng cách tiến hành phương pháp kể chuyện của
giáo viên, tôi đã sử dụng phiếu thăm dò ý kiến như sau:
Hiện nay có các cách tiến hành kể chuyện như sau:
A.

Có thể vừa kể và làm điệu bộ, vừa kể vừa sử dụng tranh ảnh

minh họa hay các đồ dùng dạy học khác hoặc kết hợp giữa lời kể của giáo
viên với biểu diễn hoạt cảnh nhỏ của học sinh.
B.

Giáo viên có thể kể một lần sau đó yêu cầu 1 đến 2 học sinh có

năng khiếu kể chuyện kể lại một lần nữa.
C.

Có thể kể với kết cục để mở sau đó yêu cầu học sinh tự hoàn

thiện phần kết.
D.

Có thể kể theo nhóm bắt đầu từ một học sinh rồi những em khác

kể tiếp cho đến kết thúc câu chuyện.
Thầy (cô) đồng ý với những cách nào thì khoanh tròn vào chữ cái trước
những cách đó.
Kết quả thu được như sau:

22

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 22 of 128.


Header Page 23 of 128.

Bảng 4: Thực trạng về cách tiến hành phương pháp kể chuyện
của giáo viên

Đối tượng

Tổng số phiếu

điều tra

điều tra

Giáo viên

18 phiếu

Ý kiến
A

B

C

D

18/18

14/18

12/18

0/18

100%

77,78%

66,67%

0%

Căn cứ vào kết quả trên ta thấy rằng khi sử dụng phương pháp kể
chuyện giáo viên đã sử dụng theo rất nhiều cách khác nhau nhưng cách mà
giáo viên tán thành nhiều nhất là cách thứ nhất: có thể vừa làm điệu bộ, vừa
kể vừa sử dụng tranh ảnh minh họa hay các đồ dùng dạy học khác hoặc kết
hợp giữa lời kể của giáo viên với biểu diễn hoạt cảnh nhỏ của học sinh.
Giáo viên sử dụng cách này nhiều bởi vì sự kết hợp như vậy sẽ tạo ra
được sức tác động nhiều chiều tới học sinh, thu hút được sự chú ý, nâng cao
hứng thú học tập của học sinh. Học sinh chú ý nghe thì giáo viên sẽ kể tốt và

hay hơn, hiệu quả sử dụng phương pháp sẽ cao hơn.
Thế nhưng qua trò chuyện và quan sát quá trình giảng dạy của giáo
viên thì tôi lại thấy giáo viên kể chuyện như đọc truyện, giáo viên ít sử dụng
các phương tiện dạy học đi kèm. Bên cạnh đó do hạn chế về năng khiếu kể
chuyện nên giáo viên rất ngại kể chuyện, kể không sinh động nên không thu
hút được học sinh vào bài học dẫn tới hiệu quả của phương pháp là không
cao, hiệu quả của giờ học không đạt được như mong muốn. Chính vì vậy mà
mức độ tiếp thu những chuẩn mực hành vi đạo đức của học sinh còn hạn chế.
Đó cũng chính là nguyên nhân dẫn đến chất lượng của việc giáo dục đạo đức
cho học sinh hiện nay vẫn còn nhiều lệch lạc.

23

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 23 of 128.


Header Page 24 of 128.

c.Thực trạng về khả năng phối hợp giữa phương pháp kể chuyện với
các phương pháp dạy học khác
Để tìm hiểu về vấn đề này tôi đã sử dụng phiếu thăm dò ý kiến như sau:
Khi tiến hành phương pháp kể chuyện cho học sinh thì giáo viên
thường sử dụng phương pháp kể chuyện kết hợp với những phương pháp dạy
học nào?
A.

Vấn đáp

B.

Quan sát

C.

Thảo luận nhóm

D.

Đóng vai

Thầy (cô) thường kết hợp kể chuyện với những phương pháp dạy học
nào thì thầy (cô) hãy khoanh tròn vào chữ cái trước những phương pháp đó.
Kết quả thu được như sau:
Bảng 5: Thực trạng về khả năng phối hợp giữa phương pháp kể chuyện
với các phương pháp dạy học khác

Đối tượng

Tổng số phiếu

điều tra

điều tra

Giáo viên

18 phiếu

Ý kiến
A

B

C

D

18/18

18/18

16/18

10/18

100%

100%

88,89%

55,56%

Dựa vào kết quả thu được ở trên ta nhận thấy rằng, đa số các giáo viên
đã biết kết hợp giữa các phương pháp trong quá trình dạy học nhằm tạo ra sự
phong phú sinh động trong giờ học, phát huy tính tích cực của học sinh trong
học tập. Sự phối hợp đó giúp học sinh khai thác và hiểu được ý nghĩa của câu
chuyện một cách sâu sắc hơn và ghi nhớ nội dung câu chuyện được tốt hơn.

24

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 24 of 128.


Header Page 25 of 128.

Tuy nhiên trong thực tế tôi thấy việc phối hợp giữa các phương pháp
khi giáo viên tiến hành kể chuyện còn chưa ăn khớp nhịp nhàng, giáo viên
chưa biết dừng lại ở các tình huống truyện để cho học sinh đưa ra cách giải
quyết theo ý của mình, chưa biết khai thác hết giá trị của tranh minh họa cho
câu chuyện nên tiết học vẫn chưa đạt được hiệu quả tốt nhất.
Căn cứ vào thực trạng trên ta thấy hầu như giáo viên đều có nhận thức
rất tốt về tác dụng của phương pháp kể chuyện, nắm được cách thức để giúp
cho việc sử dụng phương pháp đạt chất lượng cao. Tuy nhiên trong thực tế
dạy học ở các trường Tiểu học do nhiều nguyên nhân nên chất lượng sử dụng
phương pháp kể chuyện trong dạy học môn Đạo đức vẫn chưa đạt được kết
quả tốt. Sự hạn chế về kĩ năng, năng khiếu, sự thiếu thốn về phương tiện dạy
học chính là những nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên.
II. Nguyên nhân
Để tìm hiểu nguyên nhân về thực trạng trên tôi đã sử dụng các câu hỏi sau :
Theo thầy (cô) trong các nguyên nhân sau đây thì nhưng nguyên nhân
nào ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học môn
Đạo đức :
A.

Do trình độ chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên

B.

Do kỹ năng kể chuyện của giáo viên

C.

Do hứng thú học tập của học sinh

D.

Do cơ sở vật chất, trang thiết bị đồ dùng dạy học phục vụ cho

phương pháp kể chuyện
E.

Do môn Đạo đức khó học, khó truyền tải

F.

Do một số nguyên nhân khác ( ngoại cảnh…)

Thầy (cô) đồng ý với những ý kiến nào thì khoanh tròn vào chữ cái
trước những ý kiến đó.
Kết quả thu được như sau:

25

luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Page 25 of 128.