Dạy học hợp tác theo nhóm trong dạy học chủ đề số học lớp 6 ở trường Trung học Cơ sở (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ HƢƠNG

DẠY HỌC HỢP TÁC THEO NHÓM
TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ SỐ HỌC LỚP 6
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ HƢƠNG

DẠY HỌC HỢP TÁC THEO NHÓM
TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ SỐ HỌC LỚP 6
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán
Mã số: 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN TRUNG

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan những kết quả nghiên cứu là của riêng tôi và chưa
được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu và trích dẫn là
hoàn toàn trung thực.
Tác giả

Nguyễn Thị Hƣơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

i

/>

LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn khoa
học PGS.TS Trần Trung đã tận tình hướng dẫn, hết lòng giúp đỡ em trong
suốt quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy giáo trong chuyên ngành Lý
luận và Phương pháp giảng dạy bộ môn Toán, trường Đại hoc sư phạm, Đại
học Thái Nguyên, thầy giáo TS. Nguyễn Tiến Trung trường Đại học sư
phạm Hà Nội đã nhiệt tình giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình
thực hiện luận văn.
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban chủ nhiệm cùng các thầy cô

khoa Toán, phòng Đào tạo, trường Đại học sư phạm, Đại học Thái Nguyên
đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình học tập, thực hiện và
hoàn thành luận văn.
Tác giả xin trân trọng cảm ơn sở giáo dục và đào tạo tỉnh Quảng Ninh,
phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Uông Bí, Ban giám hiệu, cùng các bạn
đồng nghiệp trường THCS Trần Quốc Toản, trường THCS Nguyễn Văn Cừ Uông Bí - Quảng Ninh. Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên,
tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Dù đã rất cố gắng nhưng luận văn không thể tránh khỏi những thiếu
sót, tác giả mong nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy, cô giáo và
các bạn.
Quảng Ninh, tháng 5 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Thị Hƣơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

ii

/>

MỤC LỤC
Lời cam đoan ....................................................................................................i
Lời cảm ơn ...................................................................................................... ii
Mục lục .......................................................................................................... iii
Danh mục những chữ viết tắt sử dụng trong luận văn ................................... iv
Danh mục các bảng ..........................................................................................v
Danh mục các hình, biểu đồ........................................................................... vi
MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1

2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ............................................................ 3
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 3
5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 3
7. Đóng góp của luận văn ............................................................................... 4
8. Cấu trúc của luận văn.................................................................................. 4
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ....................................... 5
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu và phát triển của dạy học hợp tác
theo nhóm ....................................................................................................... 5
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài...................................................................... 5
1.1.2. Nghiên cứu trong nước ....................................................................... 10
1.2. Cơ sở khoa học của dạy học hợp tác theo nhóm ................................... 13
1.2.1. Cơ sở triết học ..................................................................................... 13
1.2.2. Cơ sở tâm lý học ................................................................................. 14
1.2.3. Cơ sở lý luận dạy học ......................................................................... 15
1.3. Phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm .............................................. 16
1.3.1. Đặc điểm day học hợp tác theo nhóm ................................................ 16
1.3.2. Quy trình tổ chức dạy học hợp tác theo nhóm.................................... 17
1.3.3. Một số mô hình tổ chức nhóm học tập ............................................... 23
1.4. Kỹ năng dạy - học hợp tác theo nhóm ................................................... 35
1.4.1. Kỹ năng học tập hợp tác theo nhóm của học sinh .............................. 35
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN iii

/>

1.4.2. Kỹ năng dạy học hợp tác theo nhóm của giáo viên ............................ 38
1.5. Thực trạng vận dụng phương pháp DHHTTN trong dạy học môn
Toán ở trường THCS .................................................................................... 41
1.6. Kết luận chương 1 .................................................................................. 45

Chƣơng 2: DẠY HỌC HỢP TÁC THEO NHÓM TRONG DẠY HỌC
CHỦ ĐỀ SỐ HỌC LỚP 6 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............... 46
2.1. Đặc điểm chủ đề Số học lớp 6 ở trường Trung học cơ sở ..................... 46
2.1.1. Mục tiêu chương trình số học lớp 6 .................................................... 46
2.1.2. Một số lưu ý trong dạy học số học lớp 6 cho học sinh THCS............ 49
2.2. Một số định hướng tổ chức dạy học hợp tác theo nhóm trong dạy
học số học lớp 6 cho học sinh Trung học cơ sở............................................ 57
2.3. Dạy học hợp tác theo nhóm trong các tình huống dạy học số học lớp
6 ở trường Trung học cơ sở .......................................................................... 59
2.3.1. Dạy học khái niệm bằng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm... 59
2.3.2. Dạy học quy tắc, phương pháp bằng phương pháp dạy học hợp tác
theo nhóm...................................................................................................... 65
2.3.3. Dạy học giải bài tập bằng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm....... 70
2.4. Kết luận chương 2 .................................................................................. 78
Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM.................................................. 79
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ............................................................ 79
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ............................................................. 79
3.3. Tổ chức thực nghiệm sư phạm............................................................... 79
3.4. Kết quả thực nghiêm sư phạm ............................................................... 80
3.4.1. Phân tích định tính .............................................................................. 80
3.4.2. Phân tích định lượng ........................................................................... 81
3.5. Kết luận chương 3 .................................................................................. 85
KẾT LUẬN .................................................................................................. 86
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN ..........................................................................86
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 88
PHỤ LỤC
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN iv

/>

DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT
SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN
Viết tắt

Viết đầy đủ

BĐTD

Bản đồ tư duy

CNTT

Công nghệ thông tin

DH

Dạy học

DHHT

Dạy học hợp tác

DHHT TN

Dạy học hợp tác theo nhóm

ĐC

Đối chứng

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HTHT

Học tập hợp tác

HTHT TN

Học tập hợp tác theo nhóm

KT

Kiểm tra

PHT

Phiếu học tập

PP

Phương pháp

PPDH

Phương pháp dạy học

SBT

Sách bài tập

SGK

Sách giáo khoa

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

TV

Thành viên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN iv

/>

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Cách tính chỉ số cố gắng của từng thành viên trong nhóm .......... 24
Bảng 1.2: Ma trận về nhiệm vụ cùng thời lượng của Nhóm ........................ 29
Bảng 1.3: Ma trận về nhiệm vụ khác thời lượng của Nhóm ........................ 29
Bảng 1.4: Cách tính điểm tiến bộ của từng cá nhân ..................................... 31
Bảng 3.1: Thống kê kết quả học tập của HS nhóm TN và ĐC trước khi TNSP...... 80
Bảng 3.2: Kết quả thực nghiệm ở nhóm TN và nhóm ĐC ........................... 81
Bảng 3.3: Bảng phân phối tần suất luỹ tích hội tụ lùi của lớp TN và lớp ĐC .......... 84

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

v

/>

DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ
Hình 1.1: Cấu trúc của một tình huống dạy học hợp tác .............................. 18
Biểu đồ 3.1: Đa giác đồ về chất lượng học tập của nhóm TN và ĐC
trước khi TNSP ............................................................................. 80
Biểu đồ 3.2: Đa giác đồ về chất lượng học tập của nhóm TN và ĐC sau
khi TNSP ...................................................................................... 84

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN vi

/>

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đảng và Nhà nước ta luôn coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, một trong

những nhiệm vụ và giải pháp lớn về giáo dục được đề ra trong Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ XI của Đảng là: "Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Đổi mới cơ cấu, tổ chức, nội dung, phương pháp dạy và học theo hướng „chuẩn
hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá. Phát huy trí sáng tạo, khả năng vận dụng, thực
hành của người học". Định hướng đổi mới PPDH đã được thể chế trong Luật giáo
dục: “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động, tư
duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng năng lực tự học, khả năng thực hành,
lòng say mê học tập và ý chí vươn lên” [28].
Nền giáo dục của chúng ta đang từng bước áp dụng các hình thức dạy
học tích cực, lấy người học làm trung tâm, tập trung phát triển năng lực của
người học. Đặc biệt năm học 2014-2015 là năm học bắt đầu triển khai thực hiện
dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh, dạy học thông qua
các hoạt động của học sinh; Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học;
Tăng cường học tập cá thể với học hợp tác; Kết hợp đánh giá của thầy với tự
đánh giá của trò. Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang chỉ đạo thực hiện đổi
mới phương pháp dạy học (PPDH) trong nhà trường. Có thể kể tới các phương
pháp dạy học tích cực như: PPDH phát hiện.3 và giải quyết vấn đề; PPDH
khám phá; PPDH theo lý thuyết kiến tạo; PPDH tình huống; PPDH theo dự án;
PPDH hợp tác,… Trong đó, phương pháp dạy học hợp tác (PPDHHT) là một
trong những PPDH tích cực theo xu hướng dạy học không truyền thống.
PPDHHT có thể hiểu là cách thức hoạt động và giao lưu hợp tác của thầy gây
nên hoạt động và giao lưu hợp tác của trò nhằm đạt được mục tiêu dạy học.
(Theo 29, tr. 58).
Theo phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm (DHHTTN), giáo viên tổ
chức cho học sinh hình thành các nhóm học tập nhỏ. Mỗi thành viên trong
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

1

/>

nhóm học tập này vừa có trách nhiệm tự học tập vừa có trách nhiệm giúp đỡ
các thành viên trong nhóm để cùng hoàn thành mục đích học tập chung của cả
nhóm. Phương pháp DHHT TN tạo môi trường thuận lợi giúp cho học sinh có
cơ hội phát biểu, trao đổi và học tập lẫn nhau, cùng nhau tìm hiểu kiến thức
mới. Những học sinh yếu kém có cơ hội được học tập ở những bạn giỏi hơn, và
những học sinh khá giỏi không chỉ hoàn thành nhiệm vụ của mình mà còn phải
giúp đỡ các bạn yếu hơn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. HTHTTN giúp học
sinh phát triển năng lực xã hội, phát triển kỹ năng sử dụng ngôn ngữ, kỹ năng giao
tiếp, kỹ năng thảo luận, kỹ năng bảo vệ ý kiến, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn...
những học sinh nhút nhát có cơ hội phát biểu ý kiến và từ đó trở nên tự tin hơn.
DHHT TN giúp các em phát triển năng lực hoạt động. Học sinh có cơ hội phát
huy khả năng sáng tạo, đánh giá, tổng hợp, phân tích, so sánh... biết giải quyết các
vấn đề và tình huống, từ đó học hỏi được kinh nghiệm cho bản thân.
Hiện nay đã có một số đề tài nghiên cứu về DHHT theo một số hướng
như : nghiên cứu về việc tổ chức DHHT trong dạy học môn Toán có luận án
Tiến sĩ của Hoàng Lê Minh (2007) về đề tài "Tổ chức dạy học hợp tác trong
môn Toán ở trường Trung học phổ thông", luận văn Thạc sĩ của Nguyễn Trung
Thanh (2012) về đề tài "Tổ chức dạy học hợp tác theo nhóm trong dạy học hình
học lớp 7 ở trường Trung học cơ sở"; nghiên cứu theo hướng phát triển năng
lực học hợp tác có luận án tiến sĩ của Nguyễn Triệu Sơn (2007) về đề tài “Phát
triển khả năng học hợp tác cho sinh viên sư phạm toán một số trường đại học
miền núi nhằm nâng cao chất lượng của người được đào tạo”; nghiên cứu về
việc xây dựng các tình huống dạy học hợp tác trong dạy học môn Toán có luận
văn Thạc sĩ của Nguyễn Trung Dũng (2008) về đề tài "Xây dựng và tổ chức các
tình huống dạy học hợp tác ở trường Trung học phổ thông (trong Hình học lớp
11 Ban cơ bản)",… Tuy nhiên chưa có đề tài nào nghiên cứu DHHT TN trong
dạy học chủ đề số học lớp 6 ở trường Trung học cơ sở (THCS).

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

2

/>

Từ những lí do trên chúng tôi nghiên cứu đề tài "Dạy học hợp tác theo
nhóm trong dạy học chủ đề số học lớp 6 ở trường Trung học cơ sở".
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận của phương pháp DHHTTN để xây dựng cách
tổ chức dạy học Toán 6, nhằm góp phần phát huy tính tích cực, tăng cơ hội để
học sinh giao lưu, học hỏi lẫn nhau, góp phần phát triển sự tự tin, tính đoàn kết,
gắn bó, nâng cao chất lượng học môn Toán ở trường THCS.
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu: Phương pháp DHHTTN trong DH môn Toán.
3.2. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Toán lớp 6 ở trường THCS
3.3. Phạm vi nghiên cứu: Vận dụng phương pháp DHHTTN trong DH
chủ đề Số học lớp 6 cho học sinh Trung học cơ sở.
4. Giả thuyết khoa học
Trên cơ sở nội dung chương trình THCS, nếu GV quan tâm đến việc tổ
chức DHHTTN trong DH chủ đề số học lớp 6 một cách phù hợp thì sẽ phát huy
được tính tích cực học tập, tăng cơ hội để học sinh giao lưu, học hỏi lẫn nhau, góp
phần phát triển sự tự tin, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán ở
trường THCS.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tìm hiểu các tài liệu nhằm hệ
thống hoá cơ sở lý luận về PPDHHTTN trong DH môn Toán.
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Đánh giá thực trạng tổ chức
DHHTTN trong DH môn Toán cho HS lớp 6 ở trường THCS hiện nay.
5.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tổ chức thực nghiệm sư phạm
để đánh giá tính hiệu quả và khả thi của các nội dung được đề xuất.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về DHHTTN. Điều tra, đánh giá thực trạng
tổ chức DHHTTN ở trường THCS.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

3

/>

Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full