LUẬN văn LUẬT HÀNH CHÍNH RANH GIỚI PHÂN ĐỊNH GIỮA tội cố ý gây THƯƠNG TÍCH HOẶC gây tổn hại CHO sưc KHỎE của NGƯỜI KHÁC
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.74 MB, 95 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP
..…o0o…..
Niên khóa: 2009 – 2013
Đề tài:
Giảng viên hướng dẫn:
Nguyễn Thu Hương
Sinh viên thực hiện:
Dương Chí Thanh
MSSV: 5095462
Lớp: Luật hành chính – K35
Cần Thơ, tháng 5/2013
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
....................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…. tháng…. năm 2013
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
....................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…. Tháng…. năm 2013
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU ...................................................................................................1
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI GIẾT NGƯỜI VÀ
TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC
KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC ............................................................................4
1.1. Vài nét về các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm,
danh dự của con người trong Luật hình sự Việt Nam .................................4
1.1.1. Khái niệm về các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân
phẩm, danh dự của con người ....................................................................6
1.1.2. Dấu hiệu pháp lý của các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe,
nhân phẩm, danh dự của con người...........................................................7
1.1.2.1. Về khách thể của các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe,
nhân phẩm, danh dự của con người ..........................................................7
1.1.2.2. Về mặt khách quan của các tội xâm phạm tính mạng, sức
khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người.................................................7
1.1.2.3. Về chủ thể của các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân
phẩm, danh dự của con người...................................................................8
1.1.2.4. Về mặt chủ quan của các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe,
nhân phẩm, danh dự của con người ..........................................................8
1.2. Khái quát tội giết người ..........................................................................8
1.2.1. Khái niệm về tội giết người................................................................8
1.2.1.1. Khái niệm về tội giết người theo từ điển Tiếng Việt ......................8
1.2.1.2. Khái niệm tội giết người theo quan điểm Luật Hình sự.................9
1.2.2. Nguyên nhân và điều kiện hình thành phạm tội giết người............10
1.2.2.1. Nguyên nhân và điều kiện thuộc về yếu tố xã hội của tội giết
người ......................................................................................................10
1.2.2.2. Nguyên nhân và điều kiện thuộc về các cơ quan bảo vệ pháp
luật và thuộc về bản thân người phạm tội của tội giết người...................12
1.2.3. Lịch sử hình thành các quy định về tội giết người trong pháp
luật hình sự Việt Nam ...............................................................................14
1.2.3.1. Giai đoạn trước năm 1945 .........................................................14
1.2.3.2. Giai đoạn từ năm 1945 – 1985 ...................................................14
1.2.3.3. Giai đoạn từ năm 1985 – 1999 ...................................................15
1.3. Khái quát tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác .............................................................................................16
GVHD: Nguyễn Thu Hương
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1.3.1. Khái niệm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác .................................................................................16
1.3.1.1. Khái niệm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác theo từ điển Tiếng Việt...........................................16
1.3.1.2. Khái niệm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác theo quan điểm Luật Hình Sự ................................16
1.3.2. Nguyên nhân và điều kiện phạm tội cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác .................................................17
1.3.2.1. Nguyên nhân và điều kiện thuộc về yếu tố xã hội của tội cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác..............17
1.3.2.2. Nguyên nhân và điều kiện thuộc về các cơ quan bảo vệ pháp
luật và thuộc về bản thân người phạm tội cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác................................................19
1.3.3. Lịch sử hình thành các quy định về tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong pháp luật hình
sự Việt Nam...............................................................................................21
1.3.3.1. Giai đoạn trước năm 1945 .........................................................21
1.3.3.2. Giai đoạn từ năm 1945 – 1985 ...................................................25
1.3.3.3. Giai đoạn từ năm 1985 – 1999 ...................................................27
1.3.3.4. Giai đoạn từ khi Bộ luật Hình sự năm 1999 ra đời đến nay.......28
CHƯƠNG 2. PHÂN BIỆT TỘI GIẾT NGƯỜI VỚI TỘI CỐ Ý GÂY
THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA
NGƯỜI KHÁC TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ HIỆN HÀNH......................31
2.1. Dấu hiệu pháp lý của tội giết người......................................................31
2.1.1. Khách thể của tội giết người............................................................32
2.1.2. Mặt khách quan của tội giết người..................................................32
2.1.3. Mặt chủ quan của tội giết người .....................................................34
2.1.4. Chủ thể của tội giết người ...............................................................36
2.2. Hình phạt của tội giết người .................................................................36
2.3. Dấu hiệu pháp lý của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác.......................................................................37
2.3.1. Khách thể của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác...........................................................................38
2.3.2. Mặt khách quan của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác....................................................................39
GVHD: Nguyễn Thu Hương
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
2.3.3. Mặt chủ quan của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác....................................................................43
2.3.4. Chủ thể của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác .................................................................................43
2.4. Hình phạt của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác ....................................................................................43
2.5. Phân biệt dấu hiệu cơ bản của tội giết người với tội cố ý gây
thuơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác .......................45
2.5.1. Tội giết người (chưa đạt nhưng đã gây ra thương tích) với tội
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác.......46
2.5.1.1. Dấu hiệu phân biệt tội giết người (chưa đạt nhưng đã gây ra
thương tích) với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác ...............................................................................46
2.5.1.2. Ví dụ thực tiễn về tội giết người (chưa đạt) với tội cố ý gây
thương tích .............................................................................................50
2.5.1.3. Điểm giống nhau và khác nhau giữa tội giết người (chưa đạt
nhưng đã gây ra thương tích) với tội cố ý gây thương tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của người khác ......................................................52
2.5.2. Tội giết người (hoàn thành) với tội cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trường hợp dẫn đến
chết người..................................................................................................53
2.5.2.1. Dấu hiệu phân biệt tội giết người (hoàn thành) với tội cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong
trường hợp dẫn đến chết người...............................................................53
2.5.2.2. Ví dụ trên thực tế về tội giết người (hoàn thành) với tội cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong
trường hợp dẫn đến chết người...............................................................56
2.5.2.3. Điểm giống nhau và khác nhau giữa tội giết người (hoàn
thành) với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác trong trường hợp dẫn đến chết người.............................58
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ VƯỚNG MẮC VÀ Ý KIẾN ĐỀ XUẤT
TRONG VIỆC XÁC ĐỊNH TỘI DANH ĐỐI VỚI TỘI GIẾT NGƯỜI
VÀ TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO
SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC .................................................................61
GVHD: Nguyễn Thu Hương
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
3.1. Một số vướng mắc và ý kiến đề xuất trong pháp luật hình sự về
tội giết người và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác ....................................................................................61
3.1.1. Xung đột quan điểm và đề xuất ban hành văn bản hướng dẫn
các trường hợp phân biệt giữa tội giết người với tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác .................................61
3.1.1.1. Các vướng mắc ..........................................................................61
3.1.1.2. Ý kiến đề xuất.............................................................................65
3.1.2. Mức hình phạt giữa khoản 2 Điều 93 so với khoản 3 Điều 104
Bộ luật hình sự là chưa phù hợp và ý kiến đề xuất điều chỉnh.................70
3.1.2.1. Các vướng mắc ..........................................................................70
3.1.2.2. Ý kiến đề xuất.............................................................................70
3.2. Một số vướng mắc trên thực tế gây nhầm lẫn trong phân định
giữa tội giết người với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác và ý kiến đề xuất.................................................71
3.2.1. Những thiếu sót trong quá trình điều tra các vụ án hình sự về
tội giết người và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác và một số đóng góp hoàn thiện ...............................71
3.2.1.1. Các thiếu sót ..............................................................................71
3.2.1.2. Một số ý kiến đóng góp ..............................................................74
3.2.2. Nhầm lẫn trong quan điểm định tội giữa tội giết người và tội
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
và một số ý kiến hoàn thiện .......................................................................75
3.2.2.1. Các vướng mắc ..........................................................................75
3.2.2.2. Một số ý kiến đóng góp..............................................................79
KẾT LUẬN......................................................................................................81
TÀI LIỆU THAM KHẢO
GVHD: Nguyễn Thu Hương
SVTH: Dương Chí Thanh
BẢNG VIẾT TẮT
BLHS
Bộ luật Hình sự
HĐTP
HĐXX
TAND
TP.HCM
VKSND
Hội đồng thẩm phán
Hội đồng xét xử
Tòa án nhân dân
Thành phố Hồ Chí Minh
Viện kiểm sát nhân dân
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Con người là vốn quý của xã hội, là đối tượng hàng đầu được pháp luật
nói chung, Luật hình sự nói riêng bảo vệ đặc biệt. Bảo vệ con người, trước hết là
bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự và tự do của họ, vì đó là những
vấn đề có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đối với bất kỳ một con người nào.
Trong đời sống hiện nay, hành vi giết người, cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác xảy ra nhiều, do các nguyên nhân và
động cơ khác nhau. Các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự đã ghi nhận được các
sự kiện pháp lý này, nhưng việc khởi tố, điều tra, xử lý lại gặp nhiều khó khăn.
Tội giết người và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác có hai trường hợp rất dễ gây nhầm lẫn: Giết người chưa đạt với
cố ý gây thương tích và giết người (hoàn thành) với cố ý gây thương tích dẫn đến
chết người. Nhiều vụ án người phạm tội dùng hung khí nguy hiểm là những vật
cứng đánh vào vùng trọng yếu của cơ thể nạn nhân như đầu, ngực… Các cơ quan
tố tụng lại có những quan điểm trái ngược khi xác định hành vi này, phạm tội
giết người (Điều 93 BLHS) hay tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác (Điều 104 BLHS).
Bộ luật hình sự đã có nhiều thay đổi (Bộ luật hình sự năm 1985 đến Bộ
luật hình sự năm 1999 và hiện nay là Bộ luật hình sự năm 1999 được sửa đổi, bổ
sung năm 2009). Trong lý luận khoa học luật hình sự đã có phân tích về tội giết
người và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác.
Nhưng hai tội này vẫn làm các cơ quan tố tụng phải nhức đầu bởi ranh giới giữa
chúng rất mong manh, dễ nhập nhằng. Trên thực tế có nhiều vụ án phức tạp
không xác định được ý chí của người phạm tội thì rất khó trong việc định tội.
Nhiều trường hợp định tội sai dẫn đến nhiều hệ lụy lớn, thiệt hại cả về người và
tài sản Nhà nước. Người bị oan, không biết phải dựa vào đâu để cứu chữa, người
phạm tội giết người lại định tội cố ý gây thương tích và ngược lại. Tuy hiện nay
khoa học luật hình sự đã có phân tích về hai tội này nhưng vẫn chưa có một văn
bản hướng dẫn phân biệt các trường hợp dễ gây nhầm lẫn giữa hai tội danh này
nên việc phân biệt khi xử lý vẫn còn bỏ ngỏ, lạc lõng và không vững chắc.
Sự phân biệt giữa tội này với tội khác là một vấn đề rất quan trọng và cần
thiết trên lý luận cũng như trong thực tiễn xét xử, nếu không xem xét một cách
toàn diện thì rất dễ dẫn chúng ta đến nhầm lẫn và như vậy trong quá trình giải
GVHD: Nguyễn Thu Hương
1
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
quyết sẽ dẫn đến tình trạng không đúng người, không đúng tội, bỏ lọt tội phạm,
không đảm bảo nguyên tắc pháp chế. Xung quanh vấn đề này có nhiều ý kiến
khác nhau từ dư luận xã hội và từ phương diện lý luận pháp lí. Đó là lý do người
viết chọn đề tài “Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác”, người viết xin
phép được tổng hợp và trình bày một số lý luận khoa học và thực tiễn để khai phá
về vấn đề này.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu các vấn đề liên quan đến tội “Giết người” và tội “Cố
ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác” trong Bộ Luật
hình sự Việt Nam (được sửa đổi bổ sung ngày 19 tháng 6 năm 2009 có hiệu lực
thi hành ngày 01 tháng 01 năm 2010), nhằm nghiên cứu dựa trên những cơ sở lý
luận khoa học và những ví dụ từ thực tiễn nhằm đưa ra những cơ sở để phân biệt
chính xác giữa tội giết người với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác mà cụ thể giữa Giết người chưa đạt với cố ý gây thương
tích và tội giết người (hoàn thành) với cố ý gây thương tích dẫn đến chết người.
3. Phạm vi nghiên cứu
Giới hạn trong luận văn người viết chỉ nghiên cứu và trình bày các tội
được quy định tại Điều 93 - Tội giết người và Điều 104 - Tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong BLHS Việt Nam được
sửa đổi bổ sung ngày 19 tháng 6 năm 2009 để có cách nhìn và sự hiểu biết sâu
hơn về đặc điểm và tính chất của tội phạm từ đó người viết rút ra ý kiến đề xuất
nhằm phân biệt hai loại tội phạm này.
Nội dung luận văn tập trung nghiên cứu các dấu hiệu pháp lý cơ bản của
tội “Giết người” và tội “Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
người khác” qua đó rút ra những dấu hiệu đặc trưng khác nhau nhằm phân biệt
hai trường hợp Giết người chưa đạt với cố ý gây thương tích và giữa Giết người
(hoàn thành) với cố ý gây thương tích dẫn đến hậu quả chết người đem lại hiệu
quả trong việc giải quyết các vụ án thực tế liên quan đến hai loại tội phạm này.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn được viết trên cơ sở những kiến thức được học đồng thời thu
thập và tổng hợp các tài liệu thực tế có liên quan đến tội “Giết người” và tội “Cố
ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác”. Trong đề tài
luận văn này, người viết đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như sau:
GVHD: Nguyễn Thu Hương
2
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
pháp phân tích, tổng hợp, so sánh nhằm làm rõ vấn đề đang được nghiên cứu và
đưa ra những ví dụ thực tế để minh họa đánh giá.
5. Bố cục luận văn
Ngoài các phần Mục lục, Lời nói đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham
khảo, luận văn bao gồm 3 chương. Cụ thể:
Chương 1. Những vấn đề chung về tội giết người và tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
Chương 2. Phân biệt tội giết người với tội cố ý gây thương tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của người khác trong Bộ luật hình sự hiện hành
Chương 3. Một số vướng mắc và ý kiến đề xuất trong việc xác định tội
danh đối với tội giết người và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác
Đề tài nghiên cứu “Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác” là một vấn đề
khá phức tạp, nó đòi hỏi người nghiên cứu đề tài cần có kiến thức sâu rộng cả về
lý luận lẫn thực tiễn về tội giết người và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác. Ngoài ra, nó còn đòi hỏi người viết phải biết nắm
bắt được những vấn đề cốt lõi, những tồn tại và vướng mắc còn gặp phải, để từ
đó đề xuất giải pháp giải quyết. Do còn hạn chế về trình độ nghiên cứu cũng như
về kinh ghiệm thực tiễn, trong quá trình hoàn thành luận văn người viết sẽ không
thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Người viết rất mong nhận được những ý
kiến đóng góp từ quý Thầy, Cô, bạn bè… để bài viết được hoàn thiện hơn.
GVHD: Nguyễn Thu Hương
3
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI GIẾT NGƯỜI VÀ TỘI CỐ Ý GÂY
THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI
KHÁC
Con người luôn là vấn đề quan tâm hàng đầu của mọi chính sách xã hội và
pháp luật. Đấu tranh bảo vệ quyền con người là trách nhiệm của nhà nước và mọi
cá nhân trong xã hội. Do vậy, khi có bất kỳ hành vi nào xâm phạm đến các quyền
con người đều bị trừng phạt rất nghiêm khắc. Các quy định pháp luật ngày càng
được hoàn thiện qua các thời kỳ lịch sử phát triển của pháp luật. Ở mỗi loại tội
phạm khác nhau khi tìm hiểu chúng sẽ có ý nghĩa rất quan trọng không chỉ trong
nhận thức về các loại tội phạm mà cả trong công tác đấu tranh và phòng ngừa.
Pháp luật hình sự là công cụ sắc bén của Nhà nước ta trong công cuộc đấu tranh
phòng chống các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của
con người.
1.1. Vài nét về các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm,
danh dự của con người trong Luật hình sự Việt Nam
Lời nói đầu BLHS của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam được
Quốc hội ban hành năm 1999 nêu rõ: “Pháp luật hình sự là một trong những
công cụ sắc bén, hữu hiệu để đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, góp
phần đắc lực vào việc bảo vệ độc lập, chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ
của Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và
lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức, góp phần duy trì trật tự an toàn xã hội,
trật tự quản lý kinh tế, bảo đảm cho mọi người được sống trong một môi trường
xã hội và sinh thái an toàn, lành mạnh, mang tính nhân văn cao.” Như vậy, bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân được coi là một trong những mục tiêu
quan trọng của BLHS. Những quyền con người được pháp luật nói chung và luật
hình sự nói riêng bảo vệ là quyền được sống, quyền bất khả xâm phạm về thân
thể, sức khoẻ, nhân phẩm và danh dự. Vì vậy, BLHS đã quy định một phần riêng
biệt gồm 30 điều quy định các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân
phẩm, danh dự của con người tại Chương XII. Về thứ tự, Chương XII chỉ nằm
sau Chương quy định các tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia trong phần các
tội phạm của BLHS chứng tỏ tính chất quan trọng của khách thể mà luật bảo vệ.
Về mức hình phạt, có tới 3/30 điều quy định mức hình phạt cao nhất của Luật
Hình sự Việt Nam là tử hình.
GVHD: Nguyễn Thu Hương
4
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
Các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự được quy
định trong Chương XII có thể được chia thành 3 nhóm tội, gồm:
- Nhóm tội xâm phạm tính mạng:
Tội giết người
Tội giết con mới đẻ
Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
Tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
Tội làm chết người trong khi thi hành công vụ
Tội vô ý làm chết người
Tội vô ý làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc
hành chính
Tội bức tử
Tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát
Tội không cứu giúp người khác đang trong tình trạng nguy hiểm đến
tính mạng
Tội đe doạ giết người
- Nhóm tội xâm phạm sức khoẻ:
Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người
khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người
khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngươi
khác
Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người
khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính
Tội hành hạ người khác
- Nhóm tội xâm phạm nhân phẩm và danh dự:
Tội hiếp dâm
Tội hiếp dâm trẻ em
GVHD: Nguyễn Thu Hương
5
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
Tội cưỡng dâm
Tội cưỡng dâm trẻ em
Tội giao cấu với trẻ em
Tội dâm ô đối với trẻ em
Tội lây truyền HIV cho người khác
Tội cố ý truyền HIV cho người khác
Tội mua bán phụ nữ
Tội mua bán, đánh tráo hoặc chiếm đoạt trẻ em
Tội làm nhục người khác
Tội vu khống.
1.1.1. Khái niệm về các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm,
danh dự của con người
Trong xã hội của chúng ta, con người được xem là vốn quý trong xã hội,
là đối tượng hàng đầu được luật hình sự nói riêng cũng như pháp luật nói chung
bảo vệ. Hiến pháp năm 1992 tại Điều 71 quy định: “Công dân có quyền bất khả
xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo vệ về tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm
và danh dự”.1
Theo Điều 8 BLHS Việt Nam năm 1999, quy định “tội phạm” là hành vi
nguy hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS do người có năng lực trách
nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền,
thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh
tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp
pháp của tổ chức, xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự, tự do, tài
sản, các quyền, lợi ích hợp pháp khác của công dân, xâm phạm những lĩnh vực
khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa.
Vì vậy, BLHS Việt Nam năm 1999 đã quy định các tội danh xâm phạm
đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người thành một chương
riêng – Chương XII (từ Điều 93 đến Điều 122). Đây là những điều luật của
BLHS Việt Nam nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con
người với tư cách là chủ thể của xã hội.
1
Điều 71 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 1992, (được sửa đổi bổ sung vào năm
2001).
GVHD: Nguyễn Thu Hương
6
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
Như vậy, chúng ta có thể hiểu các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe,
nhân phẩm, danh dự của con người là hành vi nguy hiểm cho xã hội do người có
năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện với lỗi cố ý hoặc vô ý xâm phạm đến
quyền sống, quyền được bảo hộ về sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người.
1.1.2. Dấu hiệu pháp lý của các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe,
nhân phẩm, danh dự của con người
1.1.2.1. Về khách thể của các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân
phẩm, danh dự của con người
Khách thể của nhóm tội phạm này là những quan hệ xã hội đảm bảo
quyền sống, quyền được an toàn về sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự của con
người. Đối tượng tác động theo nghĩa rộng của tội phạm này là con người cụ thể
đã được sinh ra và chưa chết. Theo nghĩa hẹp thì đối tượng tác động của nhóm
tội này liên quan đến 3 nhóm tội là tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm và danh dự
của con người.
1.1.2.2. Về mặt khách quan của các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe,
nhân phẩm, danh dự của con người
Trên thực tế hành vi phạm tội diễn ra hết sức đa dạng và phong phú phù
hợp với từng loại tội phạm. Những hành vi này được thực hiện có thể bằng việc
sử dụng công cụ, phương tiện hoặc chỉ bằng sức người. Nhưng nhìn chung đó là
hành vi có khả năng xâm phạm trực tiếp đến tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm,
danh dự con người.
Hậu quả được quy định là dấu hiệu bắt buộc trong một số cấu thành tội
phạm (như tội giết người, tội cố ý gây thương tích). Trong một số trường hợp
khác, hậu quả của tội phạm tuy không được quy định là dấu hiệu bắt buộc nhưng
việc xác định hậu quả là cần thiết, bắt buộc giúp cho việc định khung và quyết
định hình phạt đúng đắn.
Trong những trường hợp cần xác định hậu quả thì đồng thời phải xác định
mối quan hệ nhân quả giữa hành vi phạm tội và hậu quả xảy ra.
Có một số trường hợp cần mô tả dấu hiệu mối quan hệ giữa người phạm
tội với nạn nhân, dấu hiệu hoàn cảnh, phương pháp, thủ đoạn phạm tội và một số
điều kiện làm cơ sở để xử lý hình sự.
GVHD: Nguyễn Thu Hương
7
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1.1.2.3. Về chủ thể của các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân
phẩm, danh dự của con người
Chủ thể của tội phạm trong nhóm tội này nhìn chung là chủ thể thường
(tức đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có đủ năng lực trách nhiệm hình sự).
Trong một số tội đòi hỏi chủ thể có một số dấu hiệu đặc biệt như giới tính, độ
tuổi, người đang thi hành công vụ và người có quan hệ với nạn nhân thì cần phải
xác định rõ vấn đề này.
1.1.2.4. Về mặt chủ quan của các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân
phẩm, danh dự của con người
Lỗi của các tội tại chương này có thể là cố ý, hoặc vô ý tuỳ từng loại tội
phạm. Động cơ mục đích phạm tội tuy ít trường hợp là dấu hiệu định tội nhưng
nó là tình tiết định khung của nhiều tội phạm và có ý nghĩa trong việc quyết định
hình phạt. Ví dụ: một hành vi giết người nếu có mục đích chống chính quyền
nhân dân sẽ cấu thành tội theo Điều 84 BLHS chứ không chỉ xét xử về tội giết
người không.2
1.2. Khái quát tội giết người
1.2.1. Khái niệm về tội giết người
1.2.1.1. Khái niệm về tội giết người theo từ điển Tiếng Việt
- Tội: Là điều trái với quy định của pháp luật, vi phạm vào những điều
cấm của đạo đức xã hội, tôn giáo.
- Giết: Là làm cho người chết hay gây ra cái chết một cách đột ngột.
- Chết: Là khả năng sống không còn nữa.
- Người: Là loài động vật có tổ chức cao nhất, có khả năng tư duy, có tư
thế đứng thẳng, có đầu óc sáng tạo và sử dụng công cụ trong quá trình lao động.
Vậy, theo sự cắt nghĩa này, ta có thể hiểu tội giết người là hành vi của
người thực hiện một điều trái với quy định của pháp luật, đạo đức xã hội đối với
một người khác và gây ra cái chết cho người đó.
2
Phạm Văn Beo, Giáo trình luật hình sự Việt Nam (Phần các Tội phạm), Nxb Chính trị quốc gia, 2008,
tr. 52.
GVHD: Nguyễn Thu Hương
8
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1.2.1.2. Khái niệm tội giết người theo quan điểm Luật Hình sự
Điều 93 BLHS năm 1999 quy định tội giết người nhưng không mô tả cụ
thể những dấu hiệu của tội này mà chỉ nêu tội danh. Từ thực tiễn xét xử đã được
thừa nhận có thể định nghĩa:
- Giết người: Là hành vi trái pháp luật cố ý làm chết người ngoài ý muốn
của nạn nhân. Hành vi làm chết người được hiểu là hành vi có khả năng gây ra
cái chết cho con người, chấm dứt sự sống của họ.
- Tội giết người: Là hành vi cố ý tước đoạt sinh mạng của người khác một
cách trái pháp luật.
Như vậy, ta có thể hiểu tội giết người theo quan điểm của luật hình sự như
sau: Tội giết người là hành vi nguy hiểm cho xã hội, tước đoạt tính mạng của
người khác một cách trái pháp luật do chính người có đầy đủ năng lực trách
nhiệm hình sự thực hiện.
Tội giết người là một trong những tội nguy hiểm nhất trong chương XII
của BLHS, chính vì vậy có khung hình phạt cao nhất là tử hình.
Hậu quả của hành vi trái pháp luật này là chết người. Như vậy, tội giết
người chỉ được coi là tội phạm hoàn thành khi có hậu quả chết người. Nếu hậu
quả chết người không xảy ra vì nguyên nhân khách quan thì hành vi phạm tội
được coi là phạm tội chưa đạt (khi có lỗi cố ý trực tiếp) hoặc là tội cố ý gây
thương tích (khi có lỗi cố ý gián tiếp). Mục đích và động cơ phạm tội không là
dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm tội giết người và được quy định là tình
tiết định khung tăng nặng hình phạt.
Một số hành vi khác cũng làm chết người nhưng không coi là hành vi của
tội giết người:
- Hành vi không trái luật: hành vi gây ra cái chết cho người khác được
pháp luật cho phép (phòng vệ chính đáng, thi hành án tử hình v.v…)
- Hành vi trái luật: hành vi làm chết người trong khi thi hành công vụ,
hành vi vô ý làm chết người, hành vi bức tử, hành vi xúi giục hoặc giúp người
khác tự sát, hành vi giết con mới đẻ, hành vi giết người do tinh thần bị kích động
mạnh, giết người do vượt quá phòng vệ chính đáng.
Trong những trường hợp có những hành vi trái luật như thế, người ta
không quy định là tội giết người mà quy định bằng một tội danh cụ thể, tương
GVHD: Nguyễn Thu Hương
9
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
ứng với hành vi. Hình phạt đối với tội danh này không nghiêm trọng bằng tội giết
người.
1.2.2. Nguyên nhân và điều kiện hình thành phạm tội giết người
Tội giết người bắt nguồn từ những thói quen, tàn dư, tư tưởng tư hữu, coi
thường tính mạng con người; do khó khăn về điều kiện kinh tế xã hội cũng như
hậu quả nặng nề của chiến tranh để lại. Ngoài ra tội giết người còn có những
nguyên nhân đặc thù riêng mà khi nghiên cứu các đặc thù này giúp ta nhận thức
đầy đủ và hiểu rõ những tác động trực tiếp làm phát sinh các điều kiện phạm tội
như:
1.2.2.1. Nguyên nhân và điều kiện thuộc về yếu tố xã hội của tội giết
người
- Sự du nhập của lối sống bạo lực, ích kỷ dẫn đến hình thành ý thức coi
thường tính mạng người khác trong một bộ phận dân cư
Từ khi nền kinh tế thị trường được hình thành ở Việt Nam thì một bộ phận
dân cư trong đó chủ yếu là thanh thiếu niên do ảnh hưởng của những băng hình,
sách báo, tranh ảnh mang tính bạo lực cao đã tự cho mình cách xử sự bằng bạo
lực đối với người khác khi có mâu thuẫn nào xảy ra kể cả khi đó chỉ là những va
chạm nhỏ. Cũng có thể phần nào đánh giá ý thức coi thường tính mạng người
khác qua những trường hợp có thể nhìn thấy người khác bị đánh đập, bị đe dọa
tính mạng nhưng vẫn dững dưng không can thiệp. Lối sống bạo lực ích kỷ còn
được thể hiện qua những vụ án mà dường như can phạm chỉ tìm cách bảo vệ
quyền lợi của mình bằng cách chăng dây điện để bảo vệ vườn cây, dùng roi điện
để tấn công người câu cá trộm.
Tóm lại, tồn tại như một nguyên nhân của tội giết người, việc coi thường
tính mạng của người khác, đề cao mọi quyền lợi cá nhân của mình là yếu tố có
thể tìm thấy ở hầu hết các vụ án giết người ở nước ta tùy ở những mức độ khác
nhau.
- Sự phát triển của các tệ nạn xã hội đặc biệt là nghiện ma túy, cờ bạc
Cũng trong những năm gần đây, tệ nạn xã hội đã len lõi vào từng ngôi
làng, ngõ phố nó ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều mặt của đời sống xã hội. Thực tế
cho thấy nhiều vụ án mạng xảy ra lại gắn liền đến các tệ nạn này. Tệ nạn này đã
cướp đi cả nhân cách của những con nghiện, đẩy họ đến chỗ làm bất cứ thứ gì để
có tiền hút chích, kể cả giết người thuê, giết người cướp tài sản, thậm chí giết
GVHD: Nguyễn Thu Hương
10
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
người thân khi họ ngăn cản việc mang tài sản của gia đình mang đi bán. Bên
cạnh đó các tệ nạn xã hội khác cũng ảnh hưởng không nhỏ đến loại tội phạm này.
Tệ nạn cờ bạc làm khuynh gia bại sản nhiều gia đình dẫn tới kéo theo những
hành vi tội lỗi liên quan đến tính mạng con người như giết người để quỵt tiền
thua bạc, giết người để cướp tài sản lấy tiền đánh bạc… Nghiện rượu lại có
trường hợp đẩy con người vào trường hợp không thể nhận thức được và không
thể điều khiển tốt hành vi của chính mình từ đó có thể dẫn đến giết người do bất
cứ sự kích động nhỏ nào.
- Lối sống buông thả ích kỷ và tư tưởng “đèn nhà ai nấy sáng” tồn tại
trong một bộ phận dân cư
Trước hết phải nói rằng sự du nhập từ lối sống của các nước phương Tây
làm cho cách sống theo đạo lý truyền thống của người Việt Nam ngày càng mai
một. Nhiều người đã tìm cách chạy theo những nhu cầu ích kỷ của bản thân bất
chấp cả dư luận xã hội cũng như sự lên án của các giá trị đạo đức. Chính lối sống
buông thả này đã tạo ra nguyên cớ cho những vụ giết người vì động cơ ghen
tuông, giết vợ, giết chồng để tự do lấy vợ lấy chồng khác. Hà Nội và Thành phố
Hồ Chí Minh là nơi tiếp thu sớm những tiến bộ văn hóa phương Tây nhưng cũng
là nơi chịu ảnh hưởng nhiều tiêu cực của lối sống này.
Bên cạnh đó tư tưởng “đèn nhà ai nấy sáng” trong một bộ phận dân cư
thành thị trở thành yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho bọn tội phạm gây án. Tư
tưởng này cũng là yếu tố bất lợi đối với hoạt động đấu tranh phòng chống tội
phạm của các cơ quan bảo vệ pháp luật.
Với lối sống buông thả, ích kỷ của bộ phận dân cư thành thị như hiện nay
đã làm cho tình hình tội phạm ngày càng trở nên phức tạp và tạo điều kiện cho
tội phạm giết người tồn tại trên địa bàn nước ta.
- Hiện tượng chủ quan, thiếu tinh thần cảnh giác của quần chúng nhân
dân
Qua nghiên cứu các vụ án giết người trên thực tế, chúng ta thấy có những
vụ giết người chỉ có thể xảy ra khi nạn nhân thiếu tinh thần cảnh giác, cũng có
những vụ giết người mà can phạm dễ dàng hành động dựa vào sự chủ quan, thiếu
cảnh giác của nạn nhân.
Ngoài ra còn phải nói đến hiện tượng thiếu tinh thần cảnh giác của quần
chúng nhân dân nói chung. Có trường hợp giết người xảy ra trong khu tập thể, kẻ
phạm tội bịt miệng, kéo nạn nhân vào nhà tắm để bóp cổ, nạn nhân giãy giụa kêu
GVHD: Nguyễn Thu Hương
11
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
la và những người trong khu tập thể nghe thấy nhưng lại không cho rằng đó là
một vụ án mạng. Trong những trường hợp tương tự như vậy nếu những người
hàng xóm chung quanh có tinh thần trách nhiệm, cảnh giác cao hơn nữa thì có
thể tội phạm đã được ngăn chặn kịp thời.
1.2.2.2. Nguyên nhân và điều kiện thuộc về các cơ quan bảo vệ pháp luật
và thuộc về bản thân người phạm tội của tội giết người
- Công tác quản lý, kiểm tra, giám sát xã hội còn chưa được chặt chẽ
Thực trạng hiện nay là việc giữ gìn trật tự an toàn trên địa bàn các tỉnh,
thành phố còn nhiều khiếm khuyết. Có thể dễ dàng nhận thấy lực lượng chuyên
trách còn quá ít để thực hiện tốt nhiệm vụ của mình. Bên cạnh đó do thiếu cả
những điều kiện làm việc cần thiết nên lực lượng chuyên trách đã không thu thập
được hết thông tin từ quần chúng nhân dân. Việc tuần tra khu vực, tuần tra các
khu tập thể còn yếu và không thường xuyên, nhiều nơi hoạt động này chỉ là hình
thức, các đối tượng có biểu hiện nghi vấn không được phát hiện để có biện pháp
ngăn chặn kịp thời.
- Chưa giải quyết đầy đủ việc làm cho những người trong độ tuổi lao động
Giải quyết công ăn việc làm cho những người trong độ tuổi lao động hiện
nay đang là vấn đề nan giải trong toàn xã hội nói chung và các cơ quan chức
năng nói riêng. Hiện nay chúng ta chưa thực sự quản lý được những người thất
nghiệp, chưa tổ chức, tập hợp được những người trong độ tuổi lao động mà chưa
có việc làm. Mặt khác cũng không hướng dẫn, rèn luyện hình thành nhân cách
sống của con người mới cho họ. Đối tượng những người thất nghiệp bị bế tắc
trong cuộc sống do ảnh hưởng của lối sống tiêu cực từ những người xung quanh,
sự đe dọa, tác động trực diện từ các tệ nạn xã hội nên họ đã trở thành một bộ
phận đối tượng thực hiện tội giết người.
- Công tác thu hồi, quản lý và sử dụng vũ khí còn sơ hở
Hiện tượng tàng trữ và mua bán vũ khí trái phép còn tồn tại do đó chưa
ngăn chặn được việc luân chuyển vũ khí vào tay bọn phạm tội, đặc biệt là những
tên đã có tiền án, tiền sự. Mặt khác, một số ít cán bộ nhân viên có trách nhiệm
giữ gìn vũ khí đã vi phạm các quy định về bảo quản và sử dụng. Những thiếu sót,
sơ hở này thường bị bọn tội phạm lợi dụng để tìm ra công cụ gây án. Kết quả
điều tra, truy tố, xét xử đã chỉ rõ trong những năm vừa qua số người phạm tội
giết người có dùng súng và các loại vũ khí khác đều có chiều hướng gia tăng gắn
GVHD: Nguyễn Thu Hương
12
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
theo nó là sự thiệt hại rất lớn cả vật chất và tinh thần mà loại tội phạm này gây ra
cho nạn nhân và xã hội.
- Những thiếu sót và hạn chế trong công tác của các cơ quan bảo vệ pháp
luật
Các cơ quan Công an, Kiểm sát, Tòa án và cán bộ chuyên trách làm công
tác bảo vệ an ninh trật tự ở địa phương chưa giám sát việc quản lý, giáo dục tốt
những người có tiền án, tiền sự, những người mãn hạn tù trở về chưa có kế hoạch
giáo dục họ trở thành người tốt cho xã hội, tạo điều kiện cho họ tái hòa nhập
cộng đồng.
Công tác thu nhặt và xử lý thông tin mà quần chúng cung cấp về tội phạm
nói chung và tội giết người nói riêng còn nhiều hạn chế, chưa có chế độ khen
thưởng, khích lệ quần chúng nhân dân tham gia phòng chống tội phạm và tố giác
tội phạm.
Công tác truy tố nhiều vụ án còn chậm, chất lượng còn hạn chế. Viện
kiểm sát, Tòa án và cơ quan điều tra chưa phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng nên
thường có nhiều ý kiến khác nhau trong quá trình xét xử vụ án nên kéo dài thời
gian vụ án.
Công tác xét xử các vụ án giết người còn chưa được xét xử kịp thời, điều
đó làm hạn chế vai trò giáo dục, phòng ngừa của công tác xét xử. Số vụ án giết
người hàng năm còn tồn đọng nhiều. Ngoài ra, một số vụ chưa được xử lý một
cách nghiêm minh, tương xứng với tính chất của nó từ đó tạo ra tâm lý coi
thường pháp luật, làm mất lòng tin của quần chúng nhân dân vào sự công minh
của pháp luật.
Việc thi hành án của loại tội phạm này trong nhiều trường hợp cũng chưa
kịp thời, triệt để. Các cơ quan Công an, Kiểm sát, Tòa án, Tư pháp chưa phối hợp
chặt chẽ, chưa quan tâm đến công tác phòng ngừa tội phạm nói chung và tội giết
người nói riêng.
Qua việc nghiên cứu điều kiện và nguyên nhân của tội giết người có thể
thấy tội phạm này tồn tại và gia tăng là do một hệ thống các yếu tố khác nhau, có
yếu tố thuộc về bản thân người phạm tội nhưng cũng có yếu tố thuộc về cơ chế
quản lý xã hội, quản lý kinh tế hiện nay. Do đó việc triệt tiêu hết các yếu tố là
nguyên nhân và điều kiện của tội phạm này là công việc hết sức phức tạp, nó đòi
hỏi phải có sự hưởng ứng, tham gia tích cực của toàn thể nhân dân.
GVHD: Nguyễn Thu Hương
13
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1.2.3. Lịch sử hình thành các quy định về tội giết người trong pháp luật
hình sự Việt Nam
Sự hình thành và phát triển các quy phạm pháp luật hình sự về tội giết
người gắn liền với sự hình thành và phát triển của hệ thống pháp luật nước ta từ
thời phong kiến cho đến sự ra đời của BLHS năm 1999 hiện nay phải trải qua
nhiều giai đoạn lịch sử:
1.2.3.1. Giai đoạn trước năm 1945
Trải qua các thời kỳ phát triển của lịch sử, tội giết người trong thời đại
phong kiến được quy định thành những tội cụ thể trong các Bộ luật thời Lý, Trần,
Lê, Nguyễn. Rõ nét nhất là Bộ luật Hồng Đức nhà Lê hay còn gọi là “Quốc Triều
Hình Luật”.
Các tội được quy định khá rõ trong chương “Đấu tụng” (đánh nhau kiện
cáo). Chương này gồm 30 điều, từ điều 456 đến điều 499. Nhìn chung trong
“Quốc Triều Hình Luật” quy định chung không mang tính chất hành vi cụ thể
như các Bộ luật sau này, về dấu hiệu cấu thành tội phạm còn nhiều lẫn lộn,
không phân biệt rõ ràng (như tội giết người và tội cố ý gây thương tích). Mặc dù
vậy bộ luật này đã đánh dấu sự tiến bộ trong việc xây dựng hệ thống pháp luật
trong thời kì phong kiến ở Việt Nam lúc bấy giờ nhằm nghiêm trị kẻ phạm tội.
1.2.3.2. Giai đoạn từ năm 1945 – 1985
Đây là giai đoạn đất nước trong thời kì chống thực dân Pháp, chống đế
quốc Mỹ và cả nước tiến lên xây dựng Xã Hội Chủ Nghĩa.
Đầu tiên là Sắc lệnh số 47/ST ngày 10/10/1945 do Bác Hồ ký, cho phép
áp dụng số văn bản pháp luật của phong kiến của đế quốc mà không trái với
nguyên tắc độc lập của nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Sắc lệnh số 27/ST
ngày 28/02/1946 về việc truy tố tội bắt cóc tống tiền và ám sát. Thông tư số
442/TTg ngày 19/01/1955 về việc xử lý một số tội phạm như đánh bị thương, cố
ý giết người được thể hiện trong điều 4 của thông tư này.
Năm 1955 do bối cảnh lịch sử và tình hình xã hội lúc bấy giờ nên Bộ Tư
Pháp đã có thông tư số 19/VHH – HS ngày 30/06/1955 yêu cầu Tòa án không áp
dụng luật lệ phong kiến vào việc định tội, từ đó đã cho ra đời hàng loạt văn bản
mới như:
+ Thông tư số 24 TAND tối cao ngày 25/11/1974 về việc xét xử các tội cố
ý giết người;
GVHD: Nguyễn Thu Hương
14
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
+ Sắc lệnh số 03/ST – 76 ngày 15/03/1976 của Hội đồng Chính phủ cách
mạng lâm thời quy định các tội phạm và hình phạt, đồng thời ban hành thông tư
hướng dẫn các tội xâm phạm thân thể, nhân phẩm của công dân như: cố ý giết
người, cố ý gây thương tích…
1.2.3.3. Giai đoạn từ năm 1985 – 1999
Năm 1985 là mốc lịch sử quan trọng đánh dấu sự ra đời của BLHS đầu
tiên của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam, BLHS đầu tiên của Việt
Nam có hiệu lực từ ngày 01/01/1985. Trong đó tội giết người được quy định tại
chương II điều 101, bao gồm 4 khoản quy định cụ thể cho từng hành vi của tội
này. Hình phạt cao nhất là tử hình. Đây cũng là giai đoạn áp dụng pháp luật Hình
sự thống nhất cả nước. Tòa án nhân dân tối cao đã ra quyết định số 04/HDTP
ngày 29/11/1986 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao hướng dẫn áp dụng
một số quy định trong phần các tội phạm của BLHS. Nghị quyết số 01/89/HDTP
ngày 19/04/1986 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao hướng dẫn bổ sung
một số quy định của BLHS.
Qua thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm, tính chất của tội phạm giết
người ngày càng nguy hiểm, càng tinh vi, manh động. Nhằm để bắt kịp với tình
hình tội phạm phát sinh thực tế, BLHS đã qua 4 lần sửa đổi, bổ sung vào các năm
1989, 1991, 1992, 1997, đến năm 1999, tại kỳ họp thứ VI của Quốc hội khóa X
đã quyết định thông qua BLHS năm 1999 và có hiệu lực ngày 01/07/2000. Ở Bộ
luật này, tội giết người được quy định tại điều 93, bao gồm có 3 khoản, quy định
chi tiết hơn cụ thể hơn về hành vi tội giết người, đồng thời quy định cụ thể về
hình phạt cho từng loại hành vi.
Tội giết người được cấu tạo lại thành ba khoản, tách khoản 3 chuyển
thành Điều 95, tách khoản 4 thành Điều 94. Khoản 1 vẫn là những trường hợp
phạm tội có những tình tiết định khung tăng nặng, nhưng quy định thêm các tình
tiết: “giết trẻ em, giết ông, bà, cha, mẹ, người nuôi dưỡng, thầy giáo, cô giáo của
mình; để lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân; thuê giết người hoặc giết người thuê”.
Khoản 2 quy định trường hợp giết người không có tình tiết quy định ở khoản 1,
nhưng mức cao nhất của khung hình phạt chỉ có mười lăm năm, còn khoản 3 quy
định hình phạt bổ sung.3
3
Đinh Văn Quế, Bình luận khoa học BLHS phần các tội phạm, Tập I, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh,
2005, Tr. 10 – Tr.11.
GVHD: Nguyễn Thu Hương
15
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
BLHS năm 1999 được Quốc hội khóa XII kì họp thứ V thông qua ngày
21/12/1999 sửa đổi, bổ sung 2009 được Quốc hội thông qua năm 2009 có hiệu
lực thi hành từ ngày 01/01/2010. Luật sửa đổi, bổ sung BLHS đã có nhiều thay
đổi về quy định cũng như hình phạt của một số tội phạm khác riêng đối với tội
giết người thì vẫn giữ nguyên quy định và chế tài.
1.3. Khái quát tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác
1.3.1. Khái niệm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác
1.3.1.1. Khái niệm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác theo từ điển Tiếng Việt
- Tội: Là điều làm trái với quy định của pháp luật, vi phạm vào những
điều cấm của đạo đức xã hội, tôn giáo.
- Cố ý: Là có ý định làm việc gì và cố thực hiện ý định đó.
- Gây: Là làm cho nảy sinh, phát sinh.
- Thương tích: Là dấu vết để lại trên thân thể do bị thương.
Vậy, theo sự cắt nghĩa này, ta có thể hiểu tội cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là một người cố ý thực hiện ý định trái
với quy định của pháp luật, đạo đức xã hội, để gây ra thương tích trên cơ thể của
người khác.
1.3.1.2. Khái niệm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác theo quan điểm Luật Hình Sự
Cố ý gây thương tích được hiểu là hành vi dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác
(thả chó cắn, trâu chém, bò đá,…) gây tổn thương cho cơ thể của người khác mà
tổn thương này có thể xác định được thông qua thị giác.
Ví dụ: A dùng dao đâm một nhát vào cánh tay phải của B.
Gây tổn hại cho sức khỏe của người khác được hiểu là hành vi của một
người dùng thủ đoạn tác động vào cơ thể nạn nhân làm mất hoặc giảm chức năng
các bộ phận trên cơ thể nạn nhân. Để xác định các tổn thương này phải thông qua
phương tiện khoa học kỹ thuật.
Ví dụ: A dùng gậy đập vào lưng của B làm B gãy xương bả vai.
GVHD: Nguyễn Thu Hương
16
SVTH: Dương Chí Thanh
Luận văn tốt nghiệp
Ranh giới phân định giữa tội giết người với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
Như vậy, theo quan điểm của luật hình sự ta có thể hiểu tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi nguy hiểm
cho xã hội, cố ý gây ra thương tích hoặc tổn hại cho sức khỏe của người khác
một cách trái pháp luật dưới dạng những thương tích hoặc tỷ lệ tổn hại sức khỏe
cụ thể.
1.3.2. Nguyên nhân và điều kiện phạm tội cố ý gây thương tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của người khác
Với xu hướng kinh tế công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước ngày càng
phát triển thì bên cạnh đó còn nhiều vướng mắc và khó khăn, đồng thời với tình
hình diễn biến của tội phạm cũng không ngừng gia tăng và ngày càng phức tạp,
chúng sử dụng mọi thủ đoạn xảo nguyệt, thậm chí chúng còn sử dụng hung khí
nguy hiểm (như: mã tấu, dao, kiếm, súng…) để thực hiện hành vi cố ý gây
thương tích của mình.
Tội phạm ngày càng gia tăng có rất nhiều nguyên nhân tác động đến
không chỉ đối với những người đã có nhiều tuổi, thanh niên, thiếu niên, thậm chí
có rất nhiều học sinh, sinh viên cũng phạm tội. Tập trung chủ yếu ở một số
nguyên nhân sau đây:
1.3.2.1. Nguyên nhân và điều kiện thuộc về yếu tố xã hội của tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
- Tác động của những mặt tiêu cực phát sinh từ nền kinh tế thị trường tới
mọi đời sống xã hội trong những năm qua ở nước ta.
Nguyên nhân dẫn tới tội phạm và vi phạm pháp luật là một vấn đề hết sức
phức tạp bao gồm các yếu tố về mặt đạo đức, pháp luật, tổ chức, tâm lý và các
yếu tố khác. Trong đó nguyên nhân về yếu tố xã hội có thể nói đây là nguyên
nhân cơ bản nhất, nguyên nhân của mọi nguyên nhân dẫn đến tội phạm và vi
phạm pháp luật.
Sự chuyển hướng của nền kinh tế quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị
trường nhiều thành phần dưới sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội
chủ nghĩa đã tạo nên sự chuyển biến lớn trong đời sống xã hội. Đất nước ta có
nhiều khởi sắc, nền kinh tế phát triển, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt.
Bên cạnh đó thiếu sự chuẩn bị đầy đủ cho bước chuyển biến này, chưa chú ý
đúng mức vấn đề giáo dục, rèn luyện phẩm chất chính trị và đạo đức đối với cán
bộ, đảng viên. Những mặt trái của nền kinh tế thị trường đã tạo nên những tiêu
cực nhất định đối với xã hội. Trong thời gian qua xã hội đã có sự phân tầng, một
GVHD: Nguyễn Thu Hương
17
SVTH: Dương Chí Thanh
