LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại BIỆN PHÁP TRUNG GIAN TRONG vấn đề GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC tế và THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BIỂN ĐÔNG

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.18 MB, 69 trang )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA 2009 – 2013

:

BIỆN PHÁP TRUNG GIAN TRONG
VẤN ĐỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
QUỐC TẾ VÀ THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP BIỂN ĐÔNG

Giảng viên hướng dẫn:
ThS. Kim Oanh Na

Sinh viên thực hiện:
Nguyễn Lê Nam
MSSV: 5095629
Lớp: Luật Thương mại 1

Cần Thơ, háng 5 năm 2013

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày…….tháng…….năm…….

NHẬN XẾT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................

1.3.1.2 Tranh chấp vì lý do kinh tế, chính sách muốn trở nên lớn mạnh
của các quốc gia .............................................................................................................11
1.3.2 Ảnh hưởng của tranh chấp quốc tế .....................................................................12
1.3.3 Ý nghĩa của việc giải quyết tranh chấp quốc tế .................................................13
1.3.3.1 Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho các bên tranh chấp, đặc biệt
là bên có vị thế yếu hơn ...................................................................................................13
1.3.3.2 Góp phần thúc đẩy việc thực thi tuân thủ luật quốc tế, tạo nên nhận thức
việc tuân thủ pháp luật là chính vì lợi ích của chính người tuân thủ .............................13
1.3.3.3 Góp phần duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, thúc đẩy quan hệ hợp tác
quốc tế ..............................................................................................................................14
1.4 SƠ LƯỢC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VỀ CÁC
BIỆN PHÁP HÒA BÌNH GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC TẾ ......................14

1.4.1 Đàm phán ..............................................................................................................14
1.4.2 Trung gian .............................................................................................................16
1.4.3 Hòa giải ..................................................................................................................17
1.4.4 Điều tra ..................................................................................................................19
1.4.5 Trọng tài ................................................................................................................19
1.4.6 Tòa án quốc tế .......................................................................................................20
1.4.7 Các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp khác .........................................21
1.4.7.1 Giải quyết tranh chấp tại các cơ quan của Liên hợp quốc .................................21
1.4.7.2 Giải quyết tranh chấp tại các cơ quan, tổ chức khu vực .....................................22
1.4.7.3 Giải quyết tranh chấp thông qua các hội nghị ....................................................23
1.4.7.4 Giải quyết tranh chấp thông qua các hiệp định ..................................................23

CHƯƠNG 2: BIỆN PHÁP TRUNG GIAN TRONG VẤN ĐỀ GIẢI
QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC TẾ
2.1 CƠ SỞ PHÁP LÝ VÀ SỰ RA ĐỜI CỦA BIỆN PHÁP TRUNG GIAN .............24
2.2 CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA BIỆN PHÁP TRUNG GIAN

TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC TẾ .......................................25
2.2.1 Tôn trọng quyền tự định đoạt của các bên tranh chấp .....................................25
2.2.2 Hoạt động trung gian giải quyết tranh chấp phải được tiến hành
khách quan, công bằng, hợp lý, không trái pháp luật quốc tế ..................................26
2.2.3 Bảo vệ quyền lợi cho các bên tranh chấp ...........................................................27
2.2.4 Không can thiệp vào công việc nội bộ của các bên tranh chấp ........................28
2.3 ĐIỀU KIỆN ĐỂ TRỞ THÀNH BÊN TRUNG GIAN GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP...............................................................................................................29
2.3.1 Điều kiện để cá nhân trở thành bên trung gian giải quyết tranh chấp ...........30
2.3.2 Điều kiện đối với tổ chức quốc tế, quốc gia hay một nhóm quốc gia ...............31
2.4 CÁC CÁCH THỨC TIẾN HÀNH BIỆN PHÁP TRUNG GIAN .......................32
2.4.1 Trung gian trực tiếp .............................................................................................32
2.4.1.1 Nhược điểm .........................................................................................................32
2.4.1.2 Ưu điểm...............................................................................................................33
2.4.2 Trung gian gián tiếp .............................................................................................33
2.4.2.1 Nhược điểm .........................................................................................................34
2.4.2.2 Ưu điểm...............................................................................................................34
2.5 HIỆU LỰC THI HÀNH CỦA KẾT QUẢ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
BẰNG BIỆN PHÁP TRUNG GIAN ............................................................................35
2.5.1 Các bên tranh chấp có thỏa thuận về kết quả giải quyết tranh chấp

bằng biện pháp trung gian có giá trị pháp lý ràng buộc các bên ..............................35
2.5.2 Các bên tranh chấp không thảo thuận về kết quả giải quyết tranh
chấp bằng biện pháp trung gian có giá trị pháp lý ràng buộc các bên .....................36
2.5.2.1 Khó khăn do kết quả giải quyết tranh chấp bằng biện pháp trung gian
không có giá trị pháp lý ràng buộc các bên tranh chấp .................................................36
2.5.2.2 Thuận lợi do kết quả giải quyết tranh chấp bằng biện pháp trung gian
không có giá trị pháp lý ràng buộc các bên tranh chấp ..................................................38

CHƯƠNG 3 THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BIỂN ĐÔNG
3.1 TÌNH HÌNH TRANH CHẤP BIỂN ĐÔNG ..........................................................39
3.1.1 Lịch sử tranh chấp và giải quyết tranh chấp biển Đông
từ đầu thế kỷ XX đến nay .............................................................................................39
3.1.1.1 Tranh chấp chủ quyền trên các đảo đá từ đầu thế kỷ XX đến năm 1958 ............39
3.1.1.2 Tranh chấp lãnh thổ mở rộng và liên kết chặt chẽ với tranh chấp vùng biển
do sự địa hình và sự phát triển của luật quốc tế từ 1958 tới 2009 ..................................40
3.1.1.3 Quản lý và giải quyết tranh chấp biển đảo bằng biện pháp hòa bình
và cách tiếp cận khu vực – từ 2009 đến nay ...................................................................43
3.1.2 Lập trường và yêu sách của các bên ...................................................................44
3.1.2.1 Yêu sách của Trung Quốc ....................................................................................44
3.1.2.2 Lập trường của Việt Nam ....................................................................................46
3.1.2.3 Lập trường của các nước khác ven biển Đông ....................................................48
3.1.3 Những hạn chế và tổn thất do tranh chấp biển Đông ......................................48
3.1.3.1 Hạn chế việc khai thác tài nguyên trên biển Đông..............................................49
3.1.3.2 Cản trở việc lưu thông trên biển ..........................................................................49
3.1.3.3 Hạn chế tiềm năng du lịch ...................................................................................50
3.1.3.4 Làm mất ổn định khu vực và hạn chế quan hệ hợp tác giữa các bên..................50
3.2 TÌNH HÌNH ÁP DỤNG BIỆN PHÁP TRUNG GIAN TRONG
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BIỂN ĐÔNG .............................................................51
3.2.1 Thực trạng áp dụng biện pháp trung gian trong giải quyết tranh chấp
biển Đông ........................................................................................................................51
3.2.2 Lập trường và thái độ của các bên trong việc áp dụng biện pháp
trung gian để giải quyết tranh chấp biển Đông ..........................................................53
3.2.2.1 Lập trường và thái độ của Trung Quốc ...............................................................53
3.2.2.2 Lập trường và thái độ của Philippin ...................................................................54
3.2.2.3 Lập trường và thái độ của Việt Nam ...................................................................55
3.2.3 Tính khả thi của biện pháp trung gian trong việc giải quyết tranh chấp
biển Đông ........................................................................................................................55

3.3 ĐỀ XUẤT PHƯƠNG HƯỚNG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
BIỂN ĐÔNG...................................................................................................................57
KẾT LUẬN.....................................................................................................................59

LỜI NÓI ĐẦU
1 Lý do chọn đề tài
Trong xu hướng toàn cầu hóa, các quốc gia là chủ thể trong quan hệ quốc tế đều
phải mở rộng quan hệ hợp tác để thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Không một quốc
gia nào đóng cánh cửa quan hệ hợp tác với thế giới bên ngoài mà phát triển phồn vinh
được. Tuy nhiên, quan hệ hợp tác càng được đẩy mạnh sẽ tiềm ẩn nguy cơ phát sinh mâu
thuẩn dẫn tới tranh chấp. Khi tranh chấp phát sinh thì cần phải có biện pháp giải quyết.
Vậy vấn đề đặt ra cho các bên tranh chấp là lựa chọn biện pháp giải quyết tranh chấp nào
là tối ưu nhất.
Để giải quyết tranh chấp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc 1945 đã liệt kê các
biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế. Các biện pháp hòa bình này đều có
những ưu và nhược điểm riêng. Tuy theo từng vụ tranh chấp mà các bên tranh chấp có
thể lựa chọn biện pháp thích hợp để giải quyết tranh chấp. Trong số các biện pháp hòa
bình giải quyết tranh chấp, thì trung gian được xem là một biện pháp dễ thực hiện nhưng
lại rất hiệu quả trong việc giải quyết tranh chấp. Do có sự xuất hiện của bên trung gian
giúp các bên tranh chấp gặp nhau và cùng đàn phán với các bên tranh chấp nên sẽ giúp
ích rất nhiều cho việc giải quyết tranh chấp.
Bên cạnh đó, tranh chấp biển Đông bắt đầu tử đầu thế kỷ XX kéo dài cho đến nay,
và trong thời gian gần đây càng trở nên căng thẳng và phức tạp hơn. Trong tình hình đó,
việc sử dụng biện pháp trung gian có thể sẽ giải quyết được tranh chấp biển Đông. Với lý
do đó, người viết đã chọn đề tài “Biện pháp trung gian trong vấn đề giải quyết tranh
chấp quốc tế và thực tiễn giải quyết tranh chấp biển Đông”.
2 Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là tìm hiểu quy định của pháp luật quốc tế về các

biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp, mà đặc biệt là biện pháp trung gian.Vấn đề áp
dụng biện pháp trung gian để giải quyết tranh chấp biển Đông, và tình khả thi của biện
pháp này. Qua bài viết, người viết muốn phân tích rõ những quy định của pháp luật quốc
tế về biện pháp trung gian và tính khả thi của biện pháp này khi áp dụng giải quyết tranh
chấp biển Đông.
3 Phạm vi nghiên cứu
Vấn đề tranh chấp quốc tế và các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế
là một vấn đề rộng lớn, đòi hởi phải được nghiên cứu một cách tổng quát, khoa học và
phân tích nhiều văn bản pháp luật khác nhau để tìm ra điểm thống nhất. Nhưng trong

phạm vi nghiên cứu của đề tài này, người viết chỉ tập trung nghiên cứu trên cơ sở quy
định của Hiền chương Liên hợp quốc về biện pháp trung gian giải quyết tranh chấp quốc
tế, và quy định của Công ước Luật biển 1982 về hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế
về chủ quyền trên biển. Đây là phạm vi nghiên cứu của đề tài: “Biện pháp trung gian
trong vấn đề giải quyết tranh chấp quốc tế và thực tiễn giải quyết tranh chấp biển Đông”.
4 Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu là nền tảng cơ bản để xây dựng đề tài với nội dung, hình
thức logic và khoa học, để giải quyết các vấn đề đặt ra. Trong quá trình nghiên cứu hoàn
thành luận văn chủ yếu người viết sử dụng phương pháp phân tích luật viết, tổng hợp, so
sánh và liệt kê để làm sáng tỏ vấn đề nhằm hỗ trợ tốt hơn cho việc nghiên cứu đề tài.
5 Kết cấu đề tài
Kết cấu của luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn được kết cấu bao gồm 3 chương:
Chương 1. Khái quát cơ bản về vấn đề tranh chấp quốc tế và biện pháp giải quyết tranh
chấp quốc tế.
Chương 2. Biện pháp trung gian trong vấn đề giải quyết tranh chấp quốc tế.
Chương 3. Thực tiễn giải quyết tranh chấp biển Đông.

CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CƠ BẢN VỀ VẤN ĐỀ TRANH CHẤP QUỐC TẾ VÀ BIỆN PHÁP
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC TẾ
1.1 KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI
1.1.1 Khái niệm tranh chấp quốc tế và các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp
quốc tế
Hiện nay, thế giới đang trên xu hướng hội nhập và phát triển, các quốc gia ngày
càng tăng cường hợp tác với nhau về mọi mặt để phát triển. Song song đó, việc tăng
cường hợp tác hội nhập cũng kéo theo nhiều mâu thuẫn bất đồng phát sinh đòi hỏi phải
giải quyết các mâu thuẩn bất đồng này như thế nào cho thật hợp lý để đảm bảo an ninh
thế giới, kỷ cương pháp luật quốc tế cũng như quyền và nghĩa vụ của các chủ thể. Hiện
nay tuy có nhiều văn bản hướng dẩn nhưng cũng chưa có một văn bản nào định nghĩa cụ
thể tranh chấp quốc tế là gì mà chỉ đề cập đến vấn đề giải quyêt tranh chấp đó như thế
nào.
Nhìn chung, tranh chấp quốc tế là những bất đồng xung đột về những vấn đề cơ
bản của quan hệ quốc tế cũng như những quan điểm ý kiến khác nhau trong việc giải
thích và áp dụng pháp luật quốc tế của các chủ thể của luật quốc tế.
Các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế là những phương tiện cách
thức mà các chủ thể của luật quốc tế có nghĩa vụ áp dụng để giải quyết các tranh chấp bất
đồng trên cơ sở các nguyên tắc hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế để duy trì hòa bình
an ninh quốc tế phát triển quan hệ hợp tác giữa các quốc gia.
Khoản 1 Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc quy định: Trong mỗi vụ tranh chấp,
nếu kéo dài có thể đe dọa sự duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, các đương sự phải tìm
giải pháp, trước hết bằng con đường đàm phán, điều tra trung gian, hòa giải trọng tài,
bằng con đường tư pháp, bằng việc sử dụng những cơ quan hiệp định khu vực, hoặc bằng
các biện pháp hòa bình khác tùy họ lựa chọn.1
Trên tinh thần của Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc thì nếu có một vụ tranh
chấp xảy ra nếu nó kéo dài có thể ảnh hưởng tới hòa bình an ninh quốc tế thì các bên
tranh chấp trước hết phải có nghĩa vụ áp dụng các biện pháp hòa bình để giải quyết tranh
chấp đó. Nếu việc áp dụng các biện pháp hòa bình của các bên đã đến mức có thể nhưng

vẫn không giải quyết được tranh chấp đó thì mới được xem xét tới các biện pháp giải
quyết khác.
1

Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc 1945

1.1.2 Phân loại tranh chấp quốc tế và các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp
quốc tế
1.1.2.1 Phân loại tranh chấp quốc tế
Bản chất của luật quốc tế là sự thỏa thuận, việc phân loại tranh chấp quốc tế chỉ có
ý nghĩa để xác định biện pháp giải quyết hòa bình nào sẽ được áp dụng để mang lại hiệu
quả cao nhất.
* Dựa trên số lượng các bên tham gia tranh chấp ta có tranh chấp song phương và
tranh chấp đa phương
Tranh chấp song phương là tranh chấp chỉ có sự tham gia của hai chủ thể của luật
quốc tế. Ví dụ tranh chấp giữa Việt Nam và Trung Quốc về quần đảo Trường Sa là tranh
chấp song phương.
Tranh chấp đa phương là tranh chấp có sự tham gia của ba chủ thể của luật quốc tế
trở lên. Tranh chấp đa phương có hai loại là tranh chấp đa phương khu vực và tranh chấp
đa phương toàn cầu. Tranh chấp đa phương khu vực là tranh chấp diễn ra giữa các chủ
thể cùng ở trong một khu vực vị trí địa lý nhất định. Tranh chấp đa phương toàn cầu là
tranh chấp diễn ra giữa các chủ thể trên toàn quốc tế.
* Dựa vào tính chất của tranh chấp ta có tranh chấp về chính trị và tranh chấp về
pháp lý.
Tranh chấp về chính trị là những tranh chấp giữa các bên liên quan đến các yêu
cầu đòi hỏi phải thay đổi các quy định hiện hành gắn liền với quyền và nghĩa vụ của các
bên hữu quan. Những tranh chấp về chính trị thường thấy là tranh chấp về biên giới và
lãnh thổ quốc gia. Ví dụ tranh chấp giữa Campuchia và Thái Lan về khu đất xung quanh
đền Preah Vihear. Vì những tranh chấp về chính trị thường là tranh chấp về biên giới và

lãnh thổ quốc gia nên rất dễ gây ra xung đột dẫn đến chiến tranh vũ trang đe dọa hòa bình
thế giới, vì thế những tranh chấp chính trị nên cần sớm được giải quyết bằng các biện
pháp hòa bình để tránh làm ảnh hưởng đến hòa bình và an ninh thế giới.
Tranh chấp về pháp lý là tranh chấp liên quan đến quyền và lợi ích của các bên thể
hiện trong các điều ước quốc tế hay các tập quán quốc tế (thường liên quan đến vấn đề
giải thích và áp dụng các điều ước quốc tế). Về nguyên tắc Tòa án quốc tế không giải
quyết các tranh chấp pháp lý, do vậy các quốc gia phải sử dụng các tổ chức trọng tài quốc
tế hay các biện pháp hòa bình khác.
* Dựa vào tư cách chủ thể hay quyền năng chủ thể của luật quốc tế ta có:

Tranh chấp giữa các quốc gia là tranh chấp mà các bên tham gia đều là các quốc
gia. Ví dụ tranh chấp giữa Campuchia và Thái Lan về khu đất xung quanh đền Preah
Vihear.
Tranh chấp giữa các tổ chức quốc tế là tranh chấp giữa các bên tham gia là các tổ
chức quốc tế (các tổ chức quốc tế này phải được thành lập theo con đường liên chính
phủ).
Tranh chấp giữa các quốc gia và tổ chức liên Chính phủ là tranh chấp giữa các bên
tham gia là hai nhóm chủ thể là quốc gia và tổ chức liên Chính phủ. Ví dụ tranh chấp
giữa ASEAN và Trung Quốc về biển Đông.
* Dựa vào đối tượng điều chỉnh của luật quốc tế ta có:
-Tranh chấp về ngoại giao.
-Tranh chấp về biên giới lãnh thổ.
-Tranh chấp về kinh tế.
Nhìn chung việc phân loại tranh chấp quốc tế chỉ mang tính chất tương đối do có
nhiều tranh chấp quốc tế vừa mang tính chất này vừa mang tính chất kia. Ví dụ tranh
chấp biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc vừa là tranh chấp chính trị vừa là tranh
chấp pháp lý. Nên rất khó khăn trong việc định danh chính xác một tranh chấp quốc tế để
lựa chọn biện pháp hòa bình nào sẽ được sử dụng để giải quyết.
1.1.2.2 Phân loại các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế

Dựa vào Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc ta có hai cách phân loại như sau:
Cách thứ nhất có thể phân ra thành biện pháp giải quyết trực tiếp và biện pháp giải
quyết gián tiếp.
- Biện pháp giải quyết trực tiếp là biện pháp đàm phán. Biện pháp này các bên
tranh chấp sẽ tự mình gặp nhau và cùng thảo luận, bàn bạc để đưa ra một hướng giải
quyết tranh chấp chung nhất và có hiệu quả mà không có sự can thiệp của bất kỳ bên thứ
ba nào.
- Biện pháp giải quyết gián tiếp bao gồm các biện pháp còn lại quy định tại Điều
33 Hiến chương Liên hợp quốc. Nhóm biện pháp này các bên tranh chấp phải nhờ tới một
bên thứ ba để đứng ra đàn xếp cho các bên gặp nhau để giải quyết tranh chấp hay cũng có
thể tham gia vào quá trình giải quyết hoặc bên thứ ba sẽ là bên trực tiếp giải quyết tranh
chấp vá các bên tranh chấp phải tuân theo kết quả phán quyết của bên thứ ba.
Cách thứ hai có thể chia làm ba nhóm gồm: nhóm các biện pháp ngoại giao, nhóm
các biện pháp tư pháp và nhóm thông qua các tổ chức quốc tế hay hiệp định khu vực.

- Nhóm các biện pháp ngoại giao gồm các biện pháp đàm phán, điều tra trung
gian, hòa giải. Đàm phán thì các bên trực tiếp gặp gở nhau để bàn bạc thảo luận tìm ra
cách giải quyết tranh chấp. Điều tra trung gian và hòa giải thì thông qua sự trợ giúp của
bên thứ ba. Nhìn chung nhóm các biện pháp ngoại giao thì dễ tiến hành nhưng lại không
mấy hiệu quả do kết quả giải quyết tranh chấp của nhóm biện pháp này không có giá trị
pháp lý ràng buộc các bên tranh chấp.
-Nhóm các biện pháp tư pháp bao gồm giải quyết tranh chấp bằng trọng tài quốc tế
và Tòa án quốc tế. Nhóm biện pháp này phải thông qua sự trợ giúp của bên thứ ba là
trọng tài quốc tế hay Tòa án quốc tế để giải quyết tranh chấp. Nhóm biện pháp này thủ
tục thực hiện rất phức tạp tốn nhiều thời gian nhưng rất hiệu quả vì kết quả giải quyết
tranh chấp của bên thứ ba này có giá trị pháp lý bắt buộc đối với các bên tranh chấp, các
bên tranh chấp phải tuyệt đối chấp hành và thực thi kết quả giải quyết tranh chấp của bên
thứ ba.
-Nhóm các biện pháp thông qua các tổ chúc quốc tế hay hiệp định khu vực, nhóm

biện pháp này phải thông qua sự trợ giúp của bên thứ ba. Tùy thuộc vào quy định của
từng tổ chức quốc tế hay nội dung hiệp định mà các bên tranh chấp lựa chọn để làm bên
thứ ba đứng ra giải quyết tranh chấp mà các quyết định giải quyết tranh chấp sẽ có giá trị
pháp lý ở các mức độ khác nhau.
1.2 CHỦ THỂ TRONG CÁC BÊN TRANH CHẤP QUỐC TẾ
1.2.1 Chủ thể tham gia tranh chấp quốc tế
Theo như định nghĩa đã nêu, tranh chấp quốc tế là những bất đồng xung đột về
những vấn đề cơ bản của quan hệ quốc tế cũng như những quan điểm ý kiến khác nhau
trong việc giải thích và áp dụng pháp luật quốc tế của các chủ thể của luật quốc tế. Bởi
vậy chủ thể tham gia tranh chấp quốc tế phải là chủ thể của luật quốc tế hiện đại.
Chủ thể của luật quốc tế hiện đại là những thực thể đã hoặc đang tham gia hoặc có
khả năng tham gia vào quan hệ pháp luật quốc tế một cách độc lập, có đầy đủ những
quyền và nghĩa vụ quốc tế, đồng thời có khả năng gánh vác những trách nhiệm pháp lý
trên cơ sở những quy định của pháp luật quốc tế.2 Chủ thể của luật quốc tế bao gồm:
quốc gia, các dân tộc đang đấu tranh giành quyền tự quyết, các thực thể mang tính chất
quốc gia và các tổ chức quốc tế liên chính phủ.
1.2.1.1 Quốc gia

2

Kim Oanh Na: Tập bài giảng luật quốc tế, năm 2006, trang 8.

Cơ sở pháp lý công nhận quốc gia là một chủ thể của luật quốc tế:3
- Công ước Montevideo ngày 26/12/1933 về quyền và nghĩa vụ của các quốc gia
do 19 nước Châu Mỹ ký kết;
- Tuyên bố 1970 của Liên Hợp Quốc về các nguyên tắc của luật quốc tế;
- Tuyên bố 1970 của Liên Hợp Quốc về củng cố an ninh quốc tế;
- Công ước 1978 của Liên Hợp Quốc về các quyền và nghĩa vụ cơ bản của quốc
gia trong sinh hoạt quốc tế.

Quyền năng chủ thể của pháp luật quốc tế của quốc gia phát sinh và tồn tại trên cơ
sở chủ quyền quốc gia. Chủ quyền quốc gia là quyền tối thượng của một quốc gia, nó thể
hiện một cách hoàn toàn và đầy đủ quyền của quốc gia trong lĩnh vực lập pháp, hành
pháp và tư pháp trên lãnh thổ của mình. Tuy nhiên theo pháp luật quốc tế hiện nay chủ
quyền quốc gia chỉ mang tính chất tương đối, khi thực hiện chủ quyền quốc gia phải tôn
trọng các cam kết quốc tế.
Quốc gia phải có các dấu hiệu đặc trưng sau:4
- Có lãnh thổ riêng;
- Có dân cư và chế độ quốc tịch;
- Có Chính phủ đại diện cho dân cư và chế độ quốc tịch;
- Chính phủ quản lý được lãnh thổ.
Quốc gia có hai loại là quốc gia đơn nhất và quốc gia liên bang. Tên gọi của quốc
gia thường cho ta biết đó là loại quốc gia nào. Các quốc gia dù là đơn nhất hay liên bang
đều là chủ thể của luật quốc tế.
Quốc gia là chủ thể đầu tiên và cơ bản của luật quốc tế. Quốc gia là chủ thể xuất
hiện như chủ thể ban đầu của luật quốc tế, đa số các quy phạm pháp luật quốc tế đều do
quốc gia xây dựng nên, và chính quốc gia cũng là chủ thể thành lập nên các chủ thể khác
của luật quốc tế như các tổ chức quốc tế liên chính phủ. Chính những điều đó đã tạo cho
quốc gia một số quyền và nghĩa vụ cơ bản sau:
- Các quyền cơ bản: quyền đối với nền độc lập và thực hiện các quyền hợp pháp
của mình; quyền thực hiện quyền tài phán trên lãnh thổ của mình đối với mọi người và
mọi vật; quyền bình đẳng với các quốc gia khác và quyền tự vệ chính đáng.5
- Các nghĩa vụ cơ bản: không được can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia
khác; tôn trọng quyền con người; phải giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình;
3

Kim Oanh Na: Tập bài giảng luật quốc tế, năm 2006, trang 8.
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 59.
5
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 60.

4

không được sử dụng vũ lực và đe dọa dung vũ lực trong quan hệ quốc tế; phải tuân thủ
các cam kết quốc tế.6
1.2.1.2 Các dân tộc đang đấu tranh thực hiện quyền tự quyết.
Cơ sở pháp lý công nhận các dân tộc đang đấu tranh thực hiện quyền tự quyết là
chủ thể của luật quốc tế:7
- Dự thảo của Liên Hợp Quốc về trách nhiệm của quốc gia ( Điều 14, 15 );
- Nghị định thư 1977 bổ xung cho hiệp đinh Gowneva 1929, 1949 của Hội Chử
thập đỏ thế giới.
Luật quốc tế thừa nhận nguyên tắc quyền dân tộc tự quyết, chính vì thế các dân tộc
đang đấu tranh giành quyền tự quyết có tư cách trở thành chủ thể của luật quốc tế. Các
dấu hiệu đặc trưng của một dân tộc tự quyết bao gồm:8
- Tồn tại thực tế cuộc đấu tranh với mục đích thành lập quốc gia độc lập;
- Có cơ quan lãnh đạo cuộc đấu tranh và đại diện cho dân tộc đó trong quan hệ
quốc tế.
Tính chủ thể của luật quốc tế của các dân tộc đang đấu tranh thực hiện quyền tự
quyết được thể hiện ở hai điểm sau:
- Quyền năng chủ thể của dân tộc đó hạn chế hơn so với quốc gia;
- Tư cách chủ thể của các dân tộc ấy xuất hiện không phụ thuộc vào sự công nhận
từ phía các chủ thể khác của luật quốc tế.
Do có tư cách cũng như quyền năng chủ thể hạn chế hơn so với quốc gia nên các
dân tộc đang đấu tranh thực hiện quyền tự quyết có các quyền và nghĩa vụ cơ bản cũng
khác và hạn chế hơn so với quốc gia. Các dân tộc đang đấu tranh thực hiện quyền tự
quyết có các quyền và nghĩa vụ cơ bản sau:
- Các quyền cơ bản: quyền thể hiện ý chí của mình; quyền được pháp luật quốc tế
bảo vệ; quyền được quan hệ với quốc gia khác; quyền tham gia vào xây dựng các quy
phạm pháp luật quốc tế; quyền được tham gia vào hoạt động của các tổ chức quốc tế và
hội nghị quốc tế.9

6

Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 60.
Kim Oanh Na: Tập bài giảng luật quốc tế, năm 2006, trang 9.
8
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 61.
9
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 62.
7

- Các nghĩa vụ cơ bản: tôn trọng các quyền cơ bản của quốc gia; tuân thủ các cam
kết quốc tế.10
Như vậy, các dân tộc đang bị áp bức có thể đứng lên đấu tranh giành độc lập và
thành lập được cơ quan lãnh đạo của cuộc chiến tranh có thể trở thành chủ thể của luật
quốc tế. quyền năng chủ thể của các dân tộc này phụ thuộc vào việc tồn tại của cuộc
chiến tranh. Tuy nhiên, việc công nhận nguyên tắc tôn trọng quyền dân tộc tự quyết và
quyền thể hiên ý chí có những sự khó khăn và phức tạp nhất định, các thế lực phản động
cực đoan có thể lợi dụng điều này để gây rối làm mất ổn định, hòa bình của quốc gia và
các khu vực trên thế giới. Nhưng nếu quá khắc khe hạn chế quyền này thì sẽ tạo cơ hội
cho một số quốc gia thực hiện chính sách nô dịch lên quốc gia, dân tộc khác. 11 Chúng ta
cần phải làm rõ nguyên nhân của cuộc chiến trước khi cho dân tộc đó được hưởng các
quyền này để tránh các thế lực cực đoan lợi dụng các quyền này để làm điều vi phạm
pháp luật quốc tế.
1.2.1.3 Các thực thể mang tính chất quốc gia.
Các thực thể này là các thành phố tự do và các vùng đất nhất định. Thành phố tự
do được hình thành trên cơ sở các điều ước quốc tế hoặc được thành lập bởi quyết định
của tổ chức quốc tế. Các vùng lãnh thổ nhất định này thường được thành lập nhằm mục
đích giải quyết tranh chấp về lãnh thổ của các quốc gia.12 Điều này có nghĩa là khi một

vùng đất từng là đối tượng tranh chấp về chủ quyền của hai hay nhiều quốc gia và sự
thành lập nên nó được đánh dấu bằng các hiệp định hòa bình giữa các quốc gia này. Ví
dụ, vùng lãnh thổ Tơriớt được thành lập trên cơ sở thỏa thuận giữa Italia và Nam Tư năm
1954.13
Những thực thể này có hiến pháp riêng hoặc các văn bản tương tự, có các cơ quan
nhà nước cấp cao và có chế định quốc tịch. Lực lượng vũ trang chỉ mang tính chất phòng
ngự, nhằm mục đích bảo vệ biên giới và giư gìn trật tự công cộng. Đây là một thực thể
như một quốc gia có quyền năng chủ thể hạn chế.
1.2.1.4 Tổ chức quốc tế liên chính phủ.
Tổ chức quốc tế liên chính phủ là tổ chức do hai hay nhiều quốc gia thỏa thuận
thành lập nhằm để thực hiện một nhiệm vụ nhất định của các quốc gia tham gia tổ chức.
Tổ chức quốc tế liên chính phủ tồn tại từ những năm 1815, nhưng từ sau Chiến tranh thế
giới thứ I tổ chức này mới bắt đấu thực hiện nhiệm vụ chính trị của mình một cách toàn
10

Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 62.
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 63.
12
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 63.
13
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 64.
11

diện. Tính đến nay có khoản 500 Tổ chức quốc tế liên chính phủ được thành lập và hoạt
động trên toàn cầu.14 Tổ chức quốc tế liên chính phủ bao gồm cả tổ chức quốc tế theo
nghĩa thông thường (Liên hợp quốc, ASEAN…) và cả các bộ máy và cơ quan mang tính
chất liên quốc gia có các thành viên của nó hoạt động nhân danh cá nhân (Trọng tài quốc
tế, các ủy ban về quyền con người…).
Các tổ chức quốc tế liên chính phủ có các quyền cơ bản sau:15

- Thảo luận và thông qua các văn bản pháp lý về tổ chức và hoạt động của mình
trong phạm vi quy định của Hiến chương và Điều lệ;
- Quyền được ký kết các điều ước quốc tế liên quan đến hoạt động của mình;
- Nhận đại diện và quan sát viên thường trực của các quốc gia chưa phải là thành
viên của mình;
- Tham gia tố chức các hội nghị quốc tế liên quan đến nộ dung hoạt động của
mình;
- Giải quyết các tranh chấp giữa các quốc gia thành viên và giữa thành viên với tổ
chức quốc tế;
- Được hưởng quyền theo quy định của các điều ước quốc tế mà tổ chức đó ký kết
hoặc tham gia;
- Được yêu cầu kết luận tư vấn của Tòa án quốc tế của Liên hợp quốc;
- Thiết lập quan hệ ngoại giao với các quốc gia, các tổ chức khác trong trường hợp
nhận thấy cần thiết, đồng thời cũng được hưởng những quyền miễn trừ và ưu đãi ngoại
giao.
Bên cạnh các quyền cơ bản nêu trên, các tổ chức quốc tế liên chính phủ còn phải
thực hiện các nghĩa vụ tương ứng nhất định.
1.2.2 Chủ thể giải quyết tranh chấp
Chủ thể giải quyết tranh chấp là đối tượng giúp cho các cuộc tranh chấp chấm dứt
bằng các biện pháp hòa bình. Chủ thể giải quyết tranh chấp có thể là chủ thể của luật
quốc tế nhưng cũng có thể không phải là chủ thể của luật quốc tế.
Chủ thể giải quyết tranh chấp có hai loại là chủ thể giải quyết tranh chấp bằng con
đường ngoại giao và chủ thể giải quyết tranh chấp bằng con đường tư pháp.
Chủ thể giải quyết tranh chấp bằng con đường ngoại giao gồm có: quốc gia hoặc
nhóm quốc gia, các tổ chức quốc tế. Nhóm chủ thể này tiến hành hòa giải bằng một trong
các biện pháp điều tra trung gian, hòa giải và phải được sự đồng ý của các chủ thể tham
14
15

Kim Oanh Na: Tập bài giảng luật quốc tế, năm 2006, trang 10.

Kim Oanh Na: Tập bài giảng luật quốc tế, năm 2006, trang 11.

gia tranh chấp. Kết quả hòa giải của nhóm chủ thể này không có giá trị pháp lý ràng buộc
các bên tranh chấp.
Chủ thể giải quyết tranh chấp bằng con đường tư pháp gồm có Trọng tài quốc tế
và Tòa án quốc tế. Nhóm chủ thể này chỉ tiến hành hòa giải khi các bên tranh chấp nhất
trí đồng ý và có đơn đề nghị giải quyết. Khi giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài quốc tế
và Tòa án quốc tế các bên tranh chấp phải tuân thủ một số thủ tục và quy trình nhất định.
Kết quả giải quyết tranh chấp của nhóm chủ thể này có giá trị pháp lý ràng buộc các bên
tranh chấp thực hiện.
Khi tham gia giải quyết tranh chấp các chủ thể giải quyết tranh chấp phải tuyệt đối
khách quan, công bằng, bảo vệ quyền lợi cho các chủ thể tham gia tranh chấp và không
làm trái pháp luật quốc tế.
1.3 NGUYÊN NHÂN VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA TRANH CHẤP QUỐC TẾ VÀ Ý
NGHĨA CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC TẾ
1.3.1 Nguyên nhân tranh chấp quốc tế
1.3.1.1 Tranh chấp do có sự khác biệt trong việc giải thích vá áp dụng pháp luật quốc tế
Việc giao lưu hợp tác để cùng phát triển giữa các quốc gia đã hình thành từ rất lâu
đời và ngày càng được đẩy mạnh. Dần dần trong quá trình giao lưu hợp tác giữa các quốc
gia đã hình thành nên những quy định tập quán chung, mà sau này chính những quy định
tập quán đó đã được pháp điển hóa hay tập hợp hóa thành các quy định của pháp luật
quốc tế. Tuy nhiên không phải tất cả các tập quán hay quy định chung đều có thể trở
thành quy định của luật quốc tế, chỉ những tập quán và quy định chung được áp dụng một
cách rộng rãi, lâu đời và có tính hợp lí mới có thể trở thành quy định của luật quốc tế.
Hiện nay trên thế giới có khoản 195 quốc gia và vùng lãnh thổ, vậy nên không
phải quốc gia nào cũng đã từng sử dụng hay biết đến những tập quán và quy định chung
này. Hơn nữa cũng có rất nhiều quy định của pháp luật quốc tế được xây dựng mới. Bên
cạnh đó do trình độ phát triển về mặt pháp của mỗi quốc gia là không tương đồng nhau.
Chính những nguyên nhân trên đã làm cho các quốc gia có những cách hiểu và áp dụng

những quy định của pháp luật quốc tế theo những cách khác nhau, chính những điều đó
đã tạo nên những mâu thuẩn về mặt pháp lý trong quá trình giao lưu hợp tác giữa các
quốc gia dẫn tới tranh chấp.
Đây là một nguyên nhân khách quan không do ý chí của các bên mong muốn.
Muốn khắc phục nguyên nhân này ta cần xây dựng một hệ thống pháp luật rõ ràng, rành
mạch, dễ hiểu. Việc làm này sẽ giúp hạn chế rất nhiều tranh chấp không đáng có xảy ra.

1.3.1.2 Tranh chấp vì lý do kinh tế, chính sách muốn trở nên lớn mạnh của các quốc gia
Khi nền kinh tế còn phát triển ở một trình độ thấp, dân số còn ít, nhu cầu về lương
thực thực phẩm và hàng tiêu dung còn thấp, các quốc gia không chú trọng nhiều đến các
tiềm lực kinh tế còn tiềm ẩn. Ngày nay, dân số ngày càng tăng, nhu cầu xã hội ngày càng
lớn, nó tạo một áp lực vô cùng lớn cho các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia có dân số
đông. Bên cạnh đó, trình độ khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển, con người muốn khai
thác hết nguồn lợi từ thiên nhiên mang lại để phục vụ nhu cầu bản thân.
Do áp lực của dân số đè nặng lên nền kinh tế, các quốc gia ngày càng muốn mở
rộng lãnh thổ của mình cả trên đất liền và biển để khai thác những nguồn lợi từ những
vùng lãnh thổ này để phát triển kinh tế giảm bớt áp lực từ sự gia tăng dân số và thúc đẩy
nền kinh tế lớn mạnh. Chính sách mở rộng lãnh thổ tất nhiên sẽ gây xung đột về chủ
quyền với các quốc gia khác. Ngoài ra, các quốc gia vì những mục đích kinh tế khác nhau
còn tạo ra các mâu thuẩn trong quan hệ kinh tế. Chính từ những chính sách này của các
quốc gia đã làm cho nhiều cuộc tranh chấp xảy ra. Ví dụ Trung Quốc với yêu sách đường
cơ sở lưỡi bò muốn độc chiếm biển Đông vì nguồn lợi kinh tế của biển Đông.
Nhìn chung những chính sách này của các quốc gia cũng xuất phát từ sự bùng nổ
dân số. Các quốc gia cần có chính sách hợp lý để kìm chế sự phát triển dân số và phát
triển kinh tế quốc gia, tránh gây ra các vụ tranh chấp về chủ quyền với các quốc gia khác.
1.3.2 Ảnh hưởng của tranh chấp quốc tế
Các vụ tranh chấp quốc tế dù diễn ra trên quy mô và tính chất lớn hay nhỏ cũng
gây ra những hậu quả nhiều hay ít cho các bên tham gia tranh chấp và quốc tế. Sau đây là
một số ảnh hưởng mà tranh chấp quốc tế gây ra:

- Ảnh hưởng tới hòa bình, an ninh, trật tự quốc tế. Những vụ tranh chấp quốc tế
(thường là tranh chấp về chủ quyền, lãnh thổ) nếu kéo dài, không có biện pháp giải quyết
hợp lí sẽ trở nên ngày càng phức tạp và căng thẳng có thể dẫn đến chiến tranh vũ trang.
Một khi chiến tranh xảy ra có thể quy mô cuộc chiến sẽ ngày càng lan rộng. Nếu tình
trạng này kéo dài sẽ đe dọa tới hòa bình, an ninh và trật tự quốc tế. Ví dụ tình trạng chiến
tranh liên tục nổ ra tại Trung Đông đang đe dọa hòa bình và an ninh quốc tế.
- Ảnh hưởng tới quan hệ hợp tác, phát triển của các quốc gia. Những vụ tranh chấp
thường liên quan đến quyền và lợi ích của các bên tham gia tranh chấp. Một khi các
quyền và lợi ích đó bị xâm phạm sẽ làm cho mối giao hảo giữa các bên bị ảnh hưởng.
Mọi quan hệ hợp tác, hữu nghị giữa các bên tham gia tranh chấp sẽ bị hạn chế và nghiêm
trọng hơn có thể bị cắt đứt hoàn toàn. Tình trạng này sẽ làm cho quan hệ hợp tác giữa các
bên trở nên xấu đi và kìm hảm sự phát triển của các bên tham gia tranh chấp.

- Kìm hảm sự phát triển kinh tế của các bên tham gia tranh chấp và quốc tế. Các
vụ tranh chấp về chủ quyền, lãnh thổ giữa các quốc gia sẽ làm cho khu vực bị tranh chấp
rơi vào tình trạng bị tê liệt. Các bên tham gia tranh chấp không thể khai thác cũng như
phát triển kinh tế tại khu vực này. Hơn nữa các bên tranh chấp còn phải thực hiện hàng
loạt các chính sách và biện pháp cho vụ tranh chấp, điều này sẽ làm ảnh hưởng rất lớn
đến nền kinh tế quốc gia và quóc tế. Ví dụ tranh chấp tại Trung Đông làm hạn chế sản
lượng dầu thô xuất khẩu làm ảnh hưởng kinh tế thế giới. Tranh chấp biển Đông làm hạn
chế khả năng khai thác nguồn lợi biển và du lịch ở biển Đông.
1.3.3 Ý nghĩa của việc giải quyết tranh chấp quốc tế
1.3.3.1 Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho các bên tranh chấp, đặc biệt là bên có vị
thế yếu hơn.
Trong đời sống quốc tế, việc xảy ra tranh chấp là điều không thể tránh khỏi. Một
khi tranh chấp xảy ra nó có thể gây ra thiệt hại cho tất cả các bên tranh chấp, nếu tình
trạng này cứ kéo dài nó có thể gây ra tổn thất rất lớn cho tất cả các bên. Trong tình hình
đó cần có những biện pháp giải quyết tranh chấp thật hiệu quả và hợp lý để chấm dứt tình
trạng trên.

Liên hợp quốc quy định cụ thể các biện pháp hòa bình trong Hiến chương Liên
hợp quốc mà các bên tham gia tranh chấp phải có nghĩa vụ áp dụng để giải quyết tranh
chấp. Các biện pháp hòa bình này sẽ giúp cho các bên tranh chấp giải quyết được tranh
chấp mà không cần sử dụng vũ lực, gây thiệt hại nặng nề cho tất cả các bên tham gia
tranh chấp. Hơn nữa các biện pháp hòa bình rất công bằng, hiệu quả và hợp lý trong việc
giải quyết tranh chấp. Các kết quả giải quyết tranh chấp của các biện pháp hòa bình phản
ánh chính xác, khách quan tình hình vụ tranh chấp, và khi sử dụng các biện pháp hòa
bình các bên tranh chấp đều có vị thế ngang bằng nhau bất kể là nước có sức mạnh kinh
tế hay quân sự lớn hơn các nước còn lại.
Vậy nên áp dụng các biện pháp hòa bình để giải quyết tranh chấp quốc tế sẽ đảm
bảo được quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia tranh chấp. Đặc biệt bên có vị
thế yếu hơn trên trường chính trị quốc tế có thể sử dụng các biện pháp hòa bình để bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Ví dụ Nicaragua kiện Mỹ mà Mỹ vắng ,tòa án LHQ
vẫn xử vắng mặt và Nicaragua thắng. Tùy vào tính chất và mức độ của vụ tranh chấp mà
các bên tham gia tranh chấp có thể lựa chọn biện pháp hòa bình hợp lý nhất để giải quyết
tranh chấp nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
1.3.3.2 Góp phần thúc đẩy việc thực thi tuân thủ luật quốc tế, tạo nên nhận thức việc tuân
thủ pháp luật là chính vì lợi ích của chính người tuân thủ.

Nhìn chung các vụ tranh chấp quốc tế phần lớn đều do có sự khác biệt trong việc
giải thích và áp dụng pháp luật quốc tế của các quốc gia. Đây là nguyên nhân khách quan
dẫn đến tranh chấp quốc tế chớ không phải do ý chí chủ quan của các bên. Việc giải
quyết tranh chấp cho thật hợp lý trong trường hợp này là vô cùng cần thiết.
Việc áp dụng các biện pháp hòa bình để giải quyết tranh chấp quốc tế sẽ giúp các
bên tham gia tranh chấp hiểu đúng tinh thần của các quy định của pháp luật quốc tế. Việc
giúp các quốc gia hiểu đúng tinh thần của pháp luật quốc tế có vai trò hết sức quan trọng,
nó sẽ hạn chế được rất nhiều tranh chấp các vụ tranh chấp không đáng có có thể xảy ra.
Hơn nữa việc hiểu đúng được tinh thần của pháp luật quốc tế còn giúp cho các quốc gia
tuân thủ pháp luật quốc tế một cách triệt để tạo nên nhận thức tuân thủ pháp luật là để bảo

vệ mình.
Các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp có ý nghĩa hết sức to lớn trong việc
tuyên truyền pháp luật quốc tế thông qua việc giải quyết các vụ tranh chấp bằng pháp luật
quốc tế. Nó góp phần làm cho các quốc gia hiểu đúng và tuân thủ pháp luật quốc tế. Các
quốc gia cũng nên hiểu rằng tuân thủ đúng pháp luật quốc tế là đang bảo vệ chính mình
khỏi các vụ tranh chấp nhằm tránh nhứng thiệt hại không đáng có do tranh chấp quốc tế
gây ra.
1.3.3.3 Góp phần duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, thúc đẩy quan hệ hợp tác quốc tế
Các vụ tranh chấp quốc tế (thường là tranh chấp về biên giới lãnh thổ giữa các
quốc gia ) nếu kéo dài và trên quy mô lớn rất dễ dẫn đến tình hình căng thẳng trong khu
vực và chiến tranh vũ trang có thể sẽ xảy ra. Các vụ tranh chấp này nếu không sớm được
giải quyết ổn thỏa sẽ đe dọa đến hòa bình và an ninh quốc tế, làm tình hình thế giới thêm
căng thẳng và phức tạp. Ví dụ, tình hình căng thẳng và bạo lực ở Trung Đông hiện nay.
Hơn nữa, tình trạng tranh chấp sẽ làm hạn chế quan hệ hợp tác giữa các quốc gia làm ảnh
hưởng đến nền kinh tế của quốc gia cũng như kinh tế thế giới.
Các vụ tranh chấp cần phải sớm được giải quyết để chấm dứt tình trạng căng
thẳng, bạo lực và chiến tranh vũ trang có thể xảy ra. Trong tình hình này các biện pháp
hòa bình là sự chọn đúng đắn vì sự công bằng cũng như hiệu quả mà nó mang lại.
Các vụ tranh chấp nếu sớm được giải quyết bằng các biện pháp hòa bình sẽ góp
phần duy trì hòa bình và an ninh quốc tế. Trong tình hình quốc tế hòa bình, ổn định, các
quốc gia có thể tăng cường hợp tác, giao lưu học hỏi qua đó thúc đẩy kinh tế quốc gia
cũng như kinh tế thế giới phát triển. Điều này góp phần xây dựng một thế giới văn minh,
ổn định cùng hợp tác và phát triển.

1.4 SƠ LƯỢC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VỀ CÁC BIỆN PHÁP
HÒA BÌNH GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC TẾ
1.4.1 Đàm phán.
Đàm phán là sự tiếp xúc trực tiếp cỉa các bên hữu quan – chủ thể của luật quốc tế
để trao đổi thảo luận những vấn đề mà các bên quan tâm. Nếu có tranh chấp thì các bên

tham gia tranh chấp trực tiếp gặp gở, trao đổi, thảo luận để tìm ra giải pháp hòa bình giải
quyết tranh chấp. 16
Đàm phán đóng vai trò rất quan trọng trong giải quyết tranh chấp quốc tế. Đàm
phán là biện pháp cơ bản, hữu hiệu và thông dụng nhất để giải quyết tranh chấp. Do đó
biện pháp này rất được các văn bản quy phạm pháp luật về giải quyết tranh chấp khuyến
khích sử dụng hàng đầu.
Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc đã đưa biện pháp đàm phán lên hàng đầu
trong các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp: “trong mỗi vụ tranh chấp, nếu kéo dài
có thể đe dọa sự duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, các đương sự phải tìm giải pháp,
trước hết bằng con đường đàm phán, điều tra trung gian, hòa giải trọng tài, bằng con
đường tư pháp, bằng việc sử dụng những cơ quan hiệp định khu vực, hoặc bằng các biện
pháp hòa bình khác tùy họ lựa chọn.17
Khoản 1 Điều 283 Công ước Luật biển 1982 cũng coi đây là biện pháp hàng đầu
và hiệu quả nhất trong giải quyết tranh chấp: “khi có tranh chấp xảy ra giữa các quốc gia
thành viên liên quan đến việc giải thích hay áp dụng Công ước, các bên tranh chấp tiến
hành ngay một cuộc trao đổi quan điểm về cách giải quyết tranh chấp bằng thương lượng
hay bằng các phương pháp hòa bình khác.18
Đàm phán có thể do các bên tham gia tranh chấp lựa chọn để giải quyết tranh chấp
hoặc do sự hổ trợ của bên thứ ba thông qua việc áp dụng một biện pháp hòa bình khác (
điều tra trung gian, hòa giải…), hoặc do phán quyết của Tòa án quốc tế đối với từng vụ
việc cụ thể. Tùy theo mức độ của cuộc tranh chấp mà đàm phán có thể diễn ra ở cấp độ
khác nhau: giữa những người đứng đầu Nhà nước, đứng đầu Chính phủ hoặc giữa những
đại diện có thẩm quyền của các bên. Đàm phán phải được tiến hành trên cơ sở bình đẳng,
tôn trọng lẩn nhau, không được gây sức ép, đe dọa với bất kỳ hình thức nào, không vi

16

Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 279.
Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc 1945.
18

Khoản 1, Điều 283 Công ước Luật biển 1982.
17

phạm chủ quyền của các bên… Thời gian và địa điểm đàm phán do các bên tự chọn dự
trên tính cấp thiết của việc giải quyết tranh chấp.19
Đàm phán có thể tiến hành dưới hình thức đàm phán ở bàn hội nghị hoặc đàm
phán thông qua một trung gian. Đàm phán ở bàn hội nghị được áp dụng cho tranh chấp
song phương và tranh chấp đa phương. Hình thức đàm phán ở bàn hội nghị có thể tranh
thủ sự ủng hộ của rộng rãi của các nước, các tổ chức quốc tế và dư luận thế giới nên rất
được các quốc gia có tiềm lực quân sự và kinh tế chưa đủ mạnh sử dụng. Ví dụ: Hội nghị
Giơnevơ về Đông Dương 1954, Hội nghị Pari về Việt Nam và Hội nghị Pari 1989 về
Campuchia.20 Đàm phán thông qua trung gian là việc các bên tham gia tranh chấp không
trực tiếp gặp gở để trao đổi quan điểm, lập trường của mình mà thông qua một bên thứ ba
làm trung gian để trao đổi quan điểm, lập trường của mình. Ví dụ đàm phán giữa
Apganixtan và Pakixtan diễn ra dưới sự làm trung gian của Phó Tổng thư ký Liên hợp
quốc Diego Cordoroz năm 1983.21
Việt Nam cũng xem và áp dụng biện pháp đàm phán là biện pháp hòa bình giải
quyết tranh chấp tối ưu và hiệu quả nhất. Từ khi còn chưa là thành viên của ASEAN,
Việt Nam đã tuyên bố ủng hộ Tuyên bố của ngoại trưởng ASEAN ngày 18/3/1995. Việt
Nam nhấn mạnh lập trường của mình: mọi tranh chấp chủ quyền đối với các quần đảo
ngoài biển Đông cần phải được giải quyết thông qua thương lượng hòa bình; trong khi nổ
lực thúc đẩy đàm phán để tìm giải pháp cơ bản lâu dài, cần duy trì ổn định trên cơ sở giữ
nguyên trạng, các bên liên quan cần phải tự kiềm chế, không có hành động làm phức tạp
thêm tình hình, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực.22
Đàm phán là biện pháp được sử dụng phổ biến nhất trong giải quyết tranh chấp
quốc tế vì nó chủ động được thời gian và địa điểm đàm phán. Ngoài ra biện pháp này còn
tránh được sự can thiệp của một thế lực thứ ba vào cuộc tranh chấp qua đó hạn chế được
sự can thiệp của bên ngoài vào công việc nội bộ của quốc gia và không làm tiết lộ bí mật
quốc gia. Nhưng đàm phán đề cao tính thỏa thuận nên cũng không tránh được tình trạng

thời gian đàm phán kéo dài nhưng kết quả đạt được thì rất hạn chế.
1.4.2 Trung gian
Trung gian là sự tham gia tích cực của bên thứ ba không tham gia vào cuộc tranh
chấp dàn xếp các bên tranh chấp gặp gở, ngồi vào bàn đàm phán và cùng tham gia vào

19

Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 280.
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 280-281.
21
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 281.
22
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 282.
20

quá trình đàm phán với các bên tranh chấp.23 Bên làm trung gian có thể là cá nhân, tổ
chức quốc tế, quốc gia hay nhóm một số quốc gia. Bên làm trung gian thường đưa ra
những ý kiến, đề xuất mang tính chất khuyến nghị đối với các bên tham gia tranh chấp để
giải quyết từng phần hay toàn bộ tranh chấp, trách nhiệm lụa chọn giải pháp cuối cùng để
giải quyết tranh chấp thuộc về các bên tham gia tranh chấp.
Biện pháp trung gian được đề cập đến trong Công ước Lahay 1899 và được bổ
xung trong Công ước Lahay 1097. Công ước còn cho phép các quốc gia ký kết có quyền
đề nghị trung gian ngay cả trong thời kỳ chiến tranh. Trong một số trường hợp Công ước
còn buộc các bên tham gia tranh chấp phải sử dụng biện pháp trung gian trước khi sử
dụng vũ lực.24
Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc đã công nhận trung gian là một trong các
biện pháp hòa bình để giải quyết tranh chấp quốc tế. Từ năm 1983 – 1988 Ủy ban đặt biệt
về Hiến chương Liên hợp quốc đã thảo luận dự thảo các điều khoản về biện pháp trung
gian.

Điều 279 Công ước Luật biển 1982 tuy không đề cập trực tiếp đến biện pháp trung
gian nhưng đã dẫn chiếu đến một văn bản khác có quy định sử dụng biện pháp trung gian
để giải quyết tranh chấp đó là Hiến chương Liên hợp quốc: “các quốc gia thành viên phải
giải quyết mọi tranh chấp xảy ra giữa họ về việc giải thích hay áp dụng Công ước bằng
các phương pháp hòa bình theo đúng Điều 2 Khoản 3 của Hiến chương Liên hợp quốc.25
Trong quá trình tiến hành trung gian, bên làm trung gian phải tuân thủ nguyên tắc
tôn trọng, bình đẳng chủ quyền của các bên tham gia tranh chấp, không can thiệp vào
công việc nội bộ của các bên tham gia tranh chấp.26 Vai trò của bên làm trung gian kết
thúc khi các bên tham gia tranh chấp đã ký được điều ước quốc tế về giải quyết tranh
chấp hoặc các bên tham gia tranh chấp đạt được thỏa thuận giải quyết tranh chấp, hoặc
cũng có thể do các bên tham gia tranh chấp nhất trí lụa chọn một trung gian khác hay một
biện pháp hòa bình khác để giải quyết tranh chấp thay cho biện pháp trung gian.
Tóm lại trung gian chỉ là biện pháp hổ trợ, để có được kết quả cần được sự nhất trí
của các bên tham gia tranh chấp. Sự xuất hiện của bên làm trung gian sẽ giúp cho cuộc
đàm phán, thương lượng của các bên tham gia tranh chấp bớt căn thẳng và dễ đạt được
kết quả hơn nhờ nhũng ý kiến, đề xuất mang tính khách quan của bên làm trung gian. Tuy

23

Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 284.
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 284-285.
25
Điều 279 Công ước Luật biển 1982.
26
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 284.
24

nhiên việc tiến hành biện pháp trung gian có thể làm mất nhiều thời gian và gặp phải
những khó khăn nhất định làm kéo dài cuộc tranh chấp.

1.4.3 Hòa giải
Cũng giống như trung gian, Hòa giải cũng là có sự tham giia của bên thứ ba không
tham gia vào cuộc tranh chấp đứng ra dàn xếp cho các bên tham gia tranh chấp gập nhau
và cùng các bên tham gia tranh chấp thương lượng tìm ra phương pháp hòa bình giải
quyết tranh chấp.27 So với trung gian, bên làm hòa giải có vai trò can thiệp sâu hơn vào
việc giải quyết tranh chấp, bên làm hòa giải sẽ cùng tham gia vào cuộc đàm phán của các
bên tham gia tranh chấp và đưa ra những ý kiến, khuyến nghị để cùng các bên tham gia
tranh chấp giải quyết tranh chấp. Hòa giải có thể được tiến hành thông qua hai cách là
thông qua bên thứ ba đứng ra làm hòa giải do các bên tham gia tranh chấp lựa chon hoặc
thông qua Ủy ban hòa giải.
Bên thứ ba làm hòa giải do các bên tham gia tranh chấp lựa chọn có thể là cá nhân,
tổ chức, một quốc gia hoặc nhóm một số quốc gia. Trong quá trình hòa giải, bên thứ ba
làm hòa giải phải tuyệt đối công bằng, không được thiên vị, giúp các bên tranh chấp ngồi
lại với nhau và cùng thảo luận đưa ra phương pháp giải quyết cuộc tranh chấp. Nhứng ý
kiến, kiến nghị của bên thứ ba làm hòa giải chỉ mang tính chất khuyến nghị, bên thứ ba
làm hòa giải không được áp đặt các bên tham gia tranh chấp phải sử dụng nó. Hòa giải là
biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp rất hiệu quả và quan trọng, nó được ghi nhận
trong Hiến chương Liên hợp quốc là một trong các biện pháp hòa bình mà các bên tham
gia tranh chấp phải sử dụng để giải quyết tranh chấp quốc tế. 28 Công ước Luật biển 1982
cũng công nhận hòa giải là một trong những biện pháp mà thành viên của Công ước phải
sử dụng để giải quyết tranh chấp khi có tranh chấp phát sinh.29 Vai trò của bên thứ ba làm
hòa giải kết thúc khi các bên tham gia tranh chấp chấp nhận hay không chấp nhận kết quả
thõa thuận và đi đến kết luận hòa giải.
Các bên tham gia tranh chấp có thể tiến hành hòa giải thông qua Ủy ban hòa giải.
Khi có tranh chấp phát sinh, các bên tham gia tranh chấp có thể ký kết thỏa thuận thành
lập Ủy ban hòa giải để giải quyết tranh chấp, các bên cũng có thể kỳ trước với nhau hiệp
định về việc thành lập Ủy ban hòa giải khi có tranh chấp phát sinh. Quy chế pháp lý về
Ủy ban hòa giải được đề cập lần đầu tiên trong Công ước Lahay 1909 và được ghi nhận
lại trong Hiến chương Liên hợp quốc 1945.30 Theo định ước chung của Đại hội đồng
27

Giáo trình luật quốc tế, Trường Đại học Luật Hà Nội, Nhà xuất bản Công an nhân dân, năm 2006, trang 393.
Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc 1945.
29
Điều 284 Công ước Luật biển 1982.
30
Nguyễn Trung Tín: Tìm hiểu luật quốc tế, Nhà xuất bản Đồng Nai, năm 1997, trang 285.
28

LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại BIỆN PHÁP TRUNG GIAN TRONG vấn đề GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC tế và THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BIỂN ĐÔNG

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về