LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT về tập đoàn KINH tế

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (892.53 KB, 61 trang )

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
( Năm học 2009 – 2013)

HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ
TẬP ĐOÀN KINH TẾ

Giáo viên hướng dẫn:
Th.s Nguyễn Mai Hân

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

Sinh viên thực hiện:
HỒ THỊ YẾN NHI
MSSV: 5095446
Lớp: Luật Thương mại 1
Khóa: 35

1

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU..........................................................................................................1
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ.........................4
1.1 Khái niệm về Tập đoàn kinh tế .........................................................................4
1.2 Đặc điểm của Tập đoàn kinh tế.........................................................................5
1.2.1 Đặc trưng chung của Tập đoàn kinh tế trên thế giới........................................3
1.2.2 Đặc trưng của Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam...................................................7
1.3 Vai trò của Tập đoàn kinh tế.............................................................................10
1.4 Sơ lược về sự hình thành và phát triển Tập đoàn kinh tế................................11
1.4.1 Phương thức hình thành và phát triển .............................................................12
1.4.2 Nguyên tắc hình thành....................................................................................12
1.4.3 Điều kiện thành lập ........................................................................................13
1.5 Tìm hiểu mô hình Tập đoàn kinh tế của một số nước......................................14
1.5.1 Mô hình Tập đoàn kinh tế của Hàn Quốc .......................................................14
1.5.2 Mô hình Tập đoàn kinh tế của Trung Quốc ....................................................16
1.5.3 Mô hình tập đoàn kinh tế của Nhật Bản..........................................................18
CHƯƠNG 2: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT, THỰC TIỄN VÀ GIẢI PHÁP
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ TẠI VIỆT NAM........20
2.1 Quy định pháp luật về Tập đoàn kinh tế nhà nước..........................................20
2.1.1 Thành lập Tập đoàn kinh tế nhà nước.............................................................20
2.1.1.1 Phương thức thành lập ..............................................................................20
2.1.1.2 Điều kiện thành lập...................................................................................22
2.1.2 Quản lý, điều hành trong Tập đoàn kinh tế nhà nước......................................23
2.1.2.1 Nguyên tắc quản lý, điều hành trong Tập đoàn kinh tế nhà nước ..............23
2.1.2.2 Quản lý, điều hành Tập đoàn kinh tế nhà nước thông qua công ty mẹ .......23
2.1.2.3 Quản lý, điều hành Tập đoàn kinh tế Nhà nước thông qua các hình thức
đầu tư, liên kết, giao dịch, trao đổi thông tin........................................................30
GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

2

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

2.1.3 Quy định về hạn chế đầu tư và nghành nghề kinh doanh trong Tập đoàn kinh tế
nhà nước....................................................................................................................30
2.1.4 Quản lý, giám sát đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước .....................................35
2.2 Đánh giá mô hình Tập đoàn kinh tế..................................................................39
2.2.1 Những thành tựu đạt được của Tập đoàn kinh tế nhà nước .............................39
2.2.2 Một số tồn tại trong thành lập và hoạt động củaTập đoàn kinh tế nhà nước ....41
2.3 Một số đề xuất hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế...............................46
2.3.1 Những quan điểm cơ bản trong việc hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn
kinh tế.....................................................................................................................46
2.3.2 Đề xuất hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế...........................................49
2.3.2.1 Hoàn thiện quy định về điều kiện thành lập Tập đoàn kinh tế nhà nước ....49
2.3.2.2 Hoàn thiện quy định về hình thức tổ chức của Tập đoàn kinh tế................50
2.3.2.3 Hoàn thiện quy định cơ chế quản lý của Nhà nước đối với Tập đoàn kinh tế
nhà nước..............................................................................................................51
KẾT LUẬN ..............................................................................................................53
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

3

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

...........................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................

..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày ... tháng ... năm 2012

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

5

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế đang là thách thức đối với Việt Nam trên
con đường đổi mới. Để đối đầu với những thách thức đó Việt Nam đang nỗ lực tiếp
thu và tăng cường đổi mới công nghệ nhằm năng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng sự
đòi hỏi của quy luật tích tụ và tập trung sản xuất. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI
đã đề ra đường lối đổi mới kinh tế theo hướng phát triển một nền kinh tế hàng hóa
nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước định hướng xã
hội chủ nghĩa. Trong công cuộc cải cách đó Đảng và Nhà nước đã chủ trương thành
lập các Tổng công ty với mục tiêu là hình thành nên những Tập đoàn kinh tế nhà nước
mạnh, kinh doanh trong những ngành nghề, lĩnh vực kinh tế quan trọng của đất nước
có khả năng cạnh tranh trên thị trường khu vực và quốc tế. Điều này được thể hiện
thông qua sự quan tâm của Nhà nước trong việc xây dựng các quy định pháp luật về
Tập đoàn kinh tế nói chung và đặc biệt là Tập đoàn kinh tế nhà nước. Luật Doanh
nghiệp năm 2005 ra đời tại Điều 149 quy định Tập đoàn kinh tế là nhóm công ty có
quy mô lớn. Nghị định số 102/2010/NĐ-CP ngày 01 tháng 10 năm 2010 của Chính
phủ hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Doanh nghiệp cũng đã làm rõ hơn khái
niệm về Tập đoàn kinh tế. Bên cạnh đó, thông qua Nghị định số 101/2009/NĐ-CP
ngày 05 tháng 11 năm 2009 Chính phủ đã cho thí điểm thành lập Tập đoàn kinh tế nhà
nước.
Hiện nay, nước ta đã hình thành một số Tập đoàn kinh tế nhà nước được đầu tư khá
mạnh và trong một chừng mực nhất định đã thể hiện được vai trò nòng cốt của mình

trong nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, hoạt động của các Tập đoàn kinh tế nhà nước
ngày càng bộc lộ nhiều yếu kém, hiệu quả kinh tế chưa tương xứng với mức đầu tư mà
một trong những nguyên nhân căn bản dẫn đến những yếu kém, bất cập đó là sự khiếm
khuyết trong pháp luật về Tập đoàn kinh tế. Pháp luật nước ta chỉ mới quy định cơ bản
về Tập đoàn kinh tế nhà nước. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện nhiều quy
định đã bộc lộ những điểm bất hợp lý; không phản ánh đúng bản chất về tổ chức và
hoạt động của Tập đoàn kinh tế; nhiều quy định còn chưa rõ ràng nên khó thực hiện
cần sớm được khắc phục. Chính điều này đã tạo khó khăn không nhỏ cho việc hình
thành, tổ chức, và hoạt động kinh doanh của các Tập đoàn kinh nhà nước. Từ những lý
do trên bản thân đã có sự quan tâm và yêu thích nhất định đến vấn đề này nên người
viết đã lựa chọn đề tài “Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế” làm luận văn tốt
nghiệp của mình.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

6

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài trình bày một cách có hệ thống các vấn đề về Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam
trên cơ sở thừa kế những công trình nghiên cứu của các nhà khoa học đi trước cùng
với một số kiến thức tích lũy và các tài liệu tham khảo. Từ đó đề tài sẽ trình bày chi
tiết các nội dung cơ bản về Tập đoàn kinh tế nhà nước, giúp người đọc đề tài hiểu rõ
hơn những quy định của pháp luật về Tập đoàn kinh tế nói chung và Tập đoàn kinh tế

Nhà nước nói riêng. Thông qua đó, người viết hi vọng đóng góp một phần nhỏ công
sức, công trình nghiên cứu cho nền khoa học pháp lý.
3. Phạm vi nghiên cứu
Để thực hiện được mục đích nghiên cứu, bài viết tập trung phân tích các quy định
pháp lý về Tập đoàn kinh tế. Trong đó người viết đi sâu vào việc tìm hiểu những quy
định của pháp luật về Tập đoàn kinh tế nhà nước trên cơ sở xem xét các quy định của
Luật Doanh nghiệp năm 2005 và các văn bản có liên quan.
4. Phương pháp nghiên cứu
Với tính chất là một đề tài nghiên cứu khoa học nên phương pháp được người viết
sử dụng chủ đạo và xuyên suốt trong toàn nội dung luận văn là quan điểm duy vật biện
chứng trên cơ sở khoa học pháp lý và những nội dung lý luận về luật học. Bên cạnh đó
người viết còn sử dụng các phương pháp sau:

Phương pháp nghiên cứu và phân tích luật viết

Phương pháp nghiên cứu lý luận trên tài liệu sách vở

Phương pháp chứng minh được sử dụng để đưa ra những dẫn chứng cụ thể

Phương pháp tổng hợp thống kê tài liệu, số liệu thực tế.

5. Bố cục luận văn
Ngoài lời nói đầu, danh mục tài liệu tham khảo, kết luận, phần nội dụng của luận

văn gồm 2 chương:
Chương 1: Khái quát chung về Tập đoàn kinh tế. Trong chương này, người viết
trình bày những vấn đề khái quát về phương diện lý luận liên quan đến Tập đoàn kinh
tế như: khái niệm, đặc điểm, vai trò của Tập đoàn kinh tế; lịch sử hình thành và pháp
triển cùng với việc tìm hiểu một số Tập đoàn kinh tế của một số nước.
Chương 2: Quy định pháp luật, thực tiền và giải pháp hoàn thiện về Tập đoàn kinh
tế tại Việt Nam. Trong phần này, người viết tìm hiểu những quy định pháp luật về Tập
đoàn kinh tế nhà nước; qua thực tiễn áp dụng pháp luật người viết ghi nhận một số tồn
tại của pháp luật về Tập đoàn kinh tế. Từ đó tìm ra nguyên nhân và trong chừng mực
GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

7

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

có thể đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật điều chỉnh về Tập đoàn kinh
tế.
Mặc dù đã rất cố gắng tìm hiểu và nghiên cứu nhưng chắc chắn người viết không
tránh khỏi những thiếu sót nhất định.Vì thế, người viết rất trân trọng và biết ơn những
ý kiến đóng góp của quý Thầy cô, các bạn để đề tài hoàn thiện tốt hơn. Đặc biệt người
viết rất chân thành biết ơn sự hướng dẫn tận tình của cô Nguyễn Mai Hân.
Xin chân thành cảm ơn!

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

8

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ
1.1. KHÁI NIỆM VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ
Trên thực tế, nhu cầu liên kết giữa các công ty với nhau về vốn, công nghệ kỹ thuật,
kinh nghiệm quản lý và thị phần nhằm giảm thiểu cạnh tranh lẫn nhau, tăng cường
năng lực kinh doanh và phát triển thị trường của các công ty với nhau đã tạo thành
nhóm công ty. Sự hình hành nhóm công ty, trước hết, trên cơ sở tự do ý chí, tự nguyện
thỏa thuận giữa các công ty với nhau thông qua hình thức hợp tác, liên kết kinh doanh.
Và Tập đoàn kinh tế là một trong những hình thức liên kết giữa các công ty. Hiện có
rất nhiều định nghĩa khác nhau về Tập đoàn kinh tế nhưng chưa có một định nghĩa nào
được xem là chuẩn mực.
Tại các nước Tây Âu và Bắc Mỹ, khi nói đến Tập đoàn kinh tế người ta thường sử
dụng các từ “Consortium”, “Conglomerate”, “Cartel”, “Alliance”, “Syndicate” hay
“Group”.1
Ở Châu Á, trong khi người Nhật gọi Tập đoàn kinh tế là “Keiretsu” hoặc “Zaibatsu”
thì “Cheabol” là từ mà người Hàn Quốc dùng để chỉ về Tập đoàn kinh tế. Còn ở Trung
Quốc, cụm từ “Jituan Gongsi” được sử dụng để chỉ khái niệm này.2
Các nhà kinh tế học cũng đã đưa ra nhiều định nghĩa về Tập đoàn kinh tế; ví dụ:
Theo nhà kinh tế học Herbert L. Leff thì: “Tập đoàn kinh tế là một tập hợp các công ty
hoạt động kinh doanh trên các thị trường khác nhau dưới sự kiểm soát về tài chính
hoặc quản trị chung, trong đó các thành viên của chúng ràng buộc với nhau bằng các

mối quan hệ tin cậy lẫn nhau trên cơ sở sắc tộc hoặc bối cảnh thương mại”;
“Tập đoàn kinh tế dựa trên hoạt động cung ứng sản phẩm dịch vụ thông qua mối
ràng buộc trung gian, một mặt ngăn ngừa sự liên minh ngắn hạn ràng buộc đơn thuần
giữa các công ty, mặt khác ngăn ngừa một nhóm công ty sát nhập với nhau thành một
tổ chức duy nhất”.3
Ở Việt Nam, theo Luật Doanh nghiệp năm 2005 đã quy định Tập đoàn kinh tế là
một thành phần trong nhóm công ty, cụ thể tại Điều 149 quy định: “ Tập đoàn kinh tế
là nhóm công ty có quy mô lớn. Chính phủ quy định hường dẫn tiêu chí, tổ chức quản
lý và hoạt động của Tập đoàn kinh tế.” Còn theo Viện nghiên cứu Quản lý Kinh tế
1

Doãn Hữu Tuệ, Để hiểu đúng về Tập đoàn kinh tế, có thể truy cập tại Website: [ngày truy cập 12-6-2012].
2
Doãn Hữu Tuệ, Một số mô hình Tập đoàn kinh tế tiêu biểu ở châu Á, có thể truy cập tại Website:
[ngày truy cập 12-6-2012].
3
Granovetter: Nhóm kinh doanh, Sổ tay xã hội học kinh tế (Business groups, The Handbook of Economic Sociology),
Princeton University Press, 1994. tr.453.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

9

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

Trung ương CIEM thì: “Khái niệm tập đoàn kinh tế được hiểu là một tổ hợp lớn các
doanh nghiệp có tư cách pháp nhân4 hoạt động trong một hay nhiều ngành khác nhau,
có quan hệ về vốn, tài chính, công nghệ, thông tin, đào tạo, nghiên cứu và các liên kết
khác xuất phát từ lợi ích của các bên tham gia. Trong mô hình này, "công ty mẹ" nắm
quyền lãnh đạo, chi phối hoạt động của "công ty con" về tài chính và chiến lược phát
triển.” Ngoài ra còn có quan điểm cho rằng Tập đoàn kinh tế bao gồm nhóm các công
ty có tư cách pháp nhân độc lập, được hình thành trên cơ sở tập hợp, liên kết thông qua
đầu tư, gốp vốn, sáp nhập, mua lại hoặc các hình thức liên kết khác; gắn bó lâu dài với
nhau về lợi ích kinh tế, công nghệ, thị trường và các dịch vụ kinh doanh khác tạo thành
tổ hợp kinh doanh có từ hai cấp công ty trở lên dưới hình thức công ty mẹ - công ty
con.
Mặc dù còn có nhiều ý kiến khác nhau như trên nhưng có thể đưa ra một khái niệm
chung về Tập đoàn kinh tế như sau: “Tập đoàn kinh tế là tổ chức kinh tế có kết cấu
nhiều cấp, liên kết với nhau bằng quan hệ tài sản và quan hệ hợp tác hoạt động trong
một ngành hay những ngành khác nhau. Các doanh nghiệp liên kết đều có pháp nhân
độc lập, trong đó một công ty mẹ nắm quyền lãnh đạo, chi phối hoạt động của các
công ty con về mặt tài chính hay chiến lược nhằm tăng cường tích tụ, tập trung tăng
khả năng cạnh tranh và tối đa hóa lợi nhuận.”
1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ
1.2.1 Đặc trưng chung của Tập đoàn kinh tế trên thế giới
- Tập đoàn kinh tế thường có quy mô lớn về nguồn vốn, nhân lực và phạm vi hoạt
động
Sự liên kết giữa các doanh nghiệp với nhau trong một tập đoàn luôn nhằm mục tiêu
quan trọng nhất là giải quyết những khó khăn về vốn phục vụ kinh doanh. Vì vậy khi
đã hình thành tập đoàn, các doanh nghiệp thành viên phát triển nhanh hơn, tài sản có
quyền sở hữu tăng lên khá nhanh, từ đó tổng tài sản trong tập đoàn cũng khá lớn. Các
tập đoàn trên thế giới thường chiếm phần lớn thị phần trong những mặt hàng chủ đạo
của tập đoàn đó chính vì vậy mà doanh thu rất cao.
Về lao động, các tập đoàn thường thu hút một số lượng lớn lao động ở chính quốc
và các quốc gia khác. Ví dụ: Tập đoàn Air France (Pháp) bao gồm 16 công ty con với

45.000 lao động, tập đoàn Danone (Pháp) chuyên sản xuất sữa tươi, bánh, thực phẩm,
4

Điều 84 Bộ Luật Dân sự 2005
Một tổ chức được công nhận là pháp nhân khi có đủ các điều kiện sau đây:
Được thành lập hợp pháp;
Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ;
Có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó;
Nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

10

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

nước khoáng và bia có 81.000 nhân viên và tập đoàn Fiat (Italia) có 242.000 nhân
viên5…
Phần lớn các Tập đoàn kinh tế mạnh thế giới hiện nay là các tập đoàn đa quốc gia,
tức là các chi nhánh, công ty con ở nhiều nước trên thế giới. Chẳng hạn tập đoàn
Henkel (Đức) có 330 chi nhánh, công ty con ở nước ngoài6. Tương tự, số chi nhánh,
công ty con ở nước ngoài của tập đoàn Unilever (Anh) là 3007…
- Hoạt động đa ngành nghề, trong nhiều lĩnh vực
Hoạt động trong nhiều ngành nghề, nhiều lĩnh vực là xu hướng có tính quy luật
cùng với sự pháp triển của Tập đoàn kinh tế. Ví dụ: Mitsubishi là một tập đoàn ở Nhật

ban đầu chỉ hoạt động trong lĩnh vực cơ khí chế tạo nhưng đến nay đã phát triển đầu tư
hoạt động trong các lĩnh vực khai khoán, luyện kim, hóa chất, ngân hàng, bảo hiểm,
ngoại thương, vận tải… Tập đoàn Petronas (Malaysia) trước hoạt động trong ngành
dầu khí nhưng hiện nay đã hoạt động trong các lĩnh vực: thăm dò, khai thác dầu khí,
lọc dầu, hóa dầu, kinh doanh thương mại các sản phẩm dầu khí, hàng hải, kinh doanh
bất động sản, siêu thị và giải trí…
Với sự kết hợp ngày càng chặt chẽ giữa các lĩnh vực có liên quan trong hoạt động
sản xuất kinh doanh và sự liên kết chặt chẽ giữa nghiên cứu khoa học và sản xuất, hiện
nay, các công ty tài chính, ngân hàng, bảo hiểm và các viện nghiên cứu ứng dụng về
khoa học, công nghệ tham gia vào các Tập đoàn kinh tế ngày càng nhiều.
- Sự đa dạng về cơ cấu tổ chức và sở hữu vốn
Các Tập đoàn kinh tế được hình thành dần dần trong quá trình phát triển hai hoặc
một số doanh nghiệp hình thành một tập đoàn theo nguyên tắc tự nguyện, hiệp thương
vì thế mà cơ cấu tổ chức thường rất phức tạp và đa dạng.
Vấn đề quan trọng nhất cần nhấn mạnh: Tập đoàn kinh tế không phải là một doanh
nghiệp, không có tư cách pháp nhân độc lập. Do đó, các mệnh lệnh hành chính không
được sử dụng trong điều hành tập đoàn. Các doanh nghiệp là thành viên của tập đoàn
đều có pháp nhân độc lập, có cơ cấu tổ chức riêng, thường được quản lý bởi Hội đồng
thành viên (với công ty trách nhiệm hữu hạn) hay Đại hội đồng cổ đông (với công ty
cổ phần).
Sở hữu vốn trong các tập đoàn cũng rất đa dạng. Trước hết, vốn trong tập đoàn là do
các doanh nghiệp thành viên là chủ sở hữu, bao gồm cả vốn tư nhân và vốn Nhà nước.
5

Trang thư viện điện tử Tailieu.vn: [ truy cập ngày 20-6-2012].
6
Trang thông tin điện tử: />7
Trang thư viện điện tử Tailieu.vn: />
GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

11

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

Quyền sở hữu vốn trong tập đoàn cũng tùy thuộc vào mức độ phụ thuộc của các doanh
nghiệp thành viên vào doanh nghiệp đóng vai trò chi phối (còn gọi là công ty mẹ).
1.2.2 Đặc trưng của Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam
Ngoài những đặc trưng trên, các Tập đoàn kinh tế tại Việt Nam còn có những đặc
trưng cơ bản sau:
Một là, được hình thành chủ yếu từ việc chuyển đổi và tổ chức lại các tổng công ty
nhà nước theo quyết định của Chính phủ. Đến nay, Chính phủ đã thành lập 13 Tập
đoàn kinh tế nhà nước theo hai mô hình, đó là:
- Tổ chức lại các tổng công ty Nhà nước (các tổng công ty 90 và 918): gồm 11 tập
đoàn: Tập đoàn Bưu chính - Viễn thông Việt Nam, Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt
Nam, Tập đoàn Công nghiệp Tàu thuỷ Việt Nam, Tập đoàn Công nghiệp ThanKhoáng sản Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, Tập đoàn Dệt may Việt
Nam, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Bảo Việt, Tập đoàn Viễn thông Quân
đội, Tập đoàn Hoá chất Việt Nam, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam.
- Tổ hợp các doanh nghiệp độc lập có cùng lĩnh vực hoạt động: 02 tập đoàn là: (1)
Tập đoàn Công nghiệp Xây dựng Việt Nam được thành lập trên cơ sở tổ hợp các
doanh nghiệp độc lập hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực xây dựng và cơ khí chế tạo,
bao gồm: Tổng công ty Sông Đà, Tổng công ty Sông Hồng, Tổng công ty Cơ khí Xây
dựng, Tổng công ty Đầu tư Phát triển Xây dựng, Tổng công ty Lắp máy Việt Nam và
Tổng công ty Xây dựng và Phát triển hạ tầng, trong đó Tổng công ty Sông Đà làm
nòng cốt; (2)Tập đoàn Phát triển Nhà và Đô thị Việt Nam được thành lập trên cơ sở tổ
hợp các doanh nghiệp độc lập hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực phát triển nhà và đô

thị, sản xuất kinh doanh vật liệu xây dựng và cấp thoát nước, bao gồm: Tổng công ty
Phát triển Nhà và Đô thị, Tổng công ty Xây dựng Bạch Đằng, Tổng công ty Xây dựng
Hà Nội, Tổng công ty Thuỷ tinh và Gốm xây dựng, Tổng công ty Đầu tư Xây dựng
cấp thoát nước và Môi trường Việt Nam, trong đó Tổng công ty Phát triển Nhà và Đô
thị làm nòng cốt.
Đây có lẽ là đặc trưng rất cơ bản và rõ nét nhất của các Tập đoàn kinh tế Việt Nam
so với các tập đoàn tư bản nước ngoài và các tập đoàn kinh tế tư nhân.
Hai là, hoạt động trong những ngành kinh tế mũi nhọn, những lĩnh vực then chốt
của nền kinh tế, là một trong những công cụ điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ.
Hầu hết các tập đoàn này đều hoạt động trong các ngành kinh tế trọng điểm của quốc
gia như: điện lực, dầu khí, bưu chính viễn thông, than và khoáng sản,... bởi vì đây là
8

Được thành lập theo Quyết định số 90/TTg và Quyêt định số 91/TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 7/03/1994.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

12

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

các ngành, lĩnh vực mà tư nhân và các thành phần kinh tế khác không muốn đầu tư
hoặc khó có thể thực hiện được do hạn chế về năng lực tài chính hoặc kinh nghiệm
quản lý. Do đó hoạt động của các tập đoàn này không chỉ tác động và đóng góp đáng
kể cho sự phát triển kinh tế xã hội mà còn là một trong những công cụ điều tiết hiệu

quả kinh tế vĩ mô của Chính phủ, tham gia vào quá trình kiềm chế lạm phát kinh tế.
Ba là, quy mô và khả năng tích tụ vốn có trình độ cao hơn so với các tổng công ty
trước đây, phạm vi hoạt động được mở rộng không chỉ ở trong nước mà cả ở nước
ngoài. Tuy nhiên, nếu so với các Tập đoàn kinh tế tư bản nước ngoai thì quy mô và
khả năng tích tụ vốn của cac Tập đoàn kinh tế Việt Nam còn hạn chế, phạm vi hoạt
động nhỏ hẹp. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tập đoàn chỉ được hình thành và có điều
kiện phát triển khi đã đạt tới trình độ nhất định về khả năng tích tụ và tập trung vốn, tài
sản và quá trình tập trung hóa sản xuất kinh doanh. Các Tập đoàn kinh tế Việt Nam
tuy có trình độ cao hơn và quy mô lớn hơn so với các Tổng công ty trước đây nhưng
vẫn được đánh giá là chậm và yếu so với các nước trong khu vực và trên thế giới, đặc
biệt là số vốn còn rất khiêm tốn.
Bốn là, hợp tác và liên kết kinh doanh giữa các đơn vị trong tập đoàn kinh tế được
nâng cao; quan hệ chặt chẽ giữa các đơn vị thành viên về đầu tư vốn và tài chính, thị
trường, phân công chuyên môn hóa, nghiên cứu và phát triển, thể hiện rõ nét đặc trưng
quan hệ giữa các doanh nghiệp thành viên trong Tập đoàn kinh tế. Tuy nhiên, bản chất
các Tập đoàn kinh tế Việt Nam là các tổng công ty Nhà nước thực hiện chuyển đổi
trong đó liên kết trong các Tổng công ty chuyển đổi sang Tập đoàn kinh tế chưa phù
hợp với liên kết trong Tập đoàn kinh tế. Trong các tổng công ty quan hệ giữa các đơn
vị thành viên hầu hết là mang tính hành chính, sự chi phối của tổng công ty đối với
đơn vị thành viên cũng vẫn mang tính hành chính mà chưa thực sự dựa trên cơ sở quan
hệ lợi ích kinh tế và tự nguyện theo nguyên tắc thị trường. Sự điều hành, chi phối của
tổng công ty đối với các đơn vị thành viên không hiệu quả, ví dụ, các tổng công ty hầu
như chưa thực hiện được chức năng điều hoà vốn hợp lý giữa các đơn vị thành viên:
tập trung vốn nhàn rỗi của các doanh nghiệp thành viên thừa vốn cho các đơn vị thành
viên thiếu vốn vay,... Đồng thời, quan hệ về đầu tư vốn và tài chính, thị trường, phân
công chuyên môn hoá, nghiên cứu và phát triển giữa các đơn vị thành viên trong tổng
công ty chưa thực sự chặt chẽ và rõ nét đặc trưng quan hệ giữa các doanh nghiệp thành
viên trong Tập đoàn kinh tế.
Năm là, trình độ tổ chức quản lý, đặc biệt là quản lý tài chính còn hạn chế so với
yêu cầu quản lý đối với Tập đoàn kinh tế. Trong các tổng công ty Nhà nước - đơn vị

tiền thân của các Tập đoàn kinh tế Việt Nam do chưa thực hiện phân tách rõ ràng giữa
quyền sở hữu hoặc đại diện sở hữu và quyền điều hành doanh nghiệp do đó chưa có sự
GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

13

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

chuyên môn hoá và chuyên sâu trong công tác quản lý. Quan hệ nội tại của Tập đoàn
kinh tế nhà nước bao gồm:


Công ty mẹ (gọi tắt là doanh nghiệp cấp I) là doanh nghiệp do Nhà nước

giữ 100% vốn hoặc giữ quyền chi phối theo quyết định của Thủ tướng Chính
phủ;
 Công ty con của doanh nghiệp cấp I (gọi tắt là doanh nghiệp cấp II) là
các doanh nghiệp do doanh nghiệp cấp I giữ quyền chi phối; được tổ chức dưới
hình thức công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn một hoặc hai thành
viên trở lên, tổng công ty theo hình thức công ty mẹ - công ty con, công ty liên
doanh (trong trường hợp chưa đăng ký lại theo Luật Doanh nghiệp), công ty
con ở nước ngoài;


Công ty con của doanh nghiệp cấp II và các cấp tiếp theo;

 Các doanh nghiệp liên kết của tập đoàn gồm: doanh nghiệp có vốn góp
dưới mức chi phối của công ty mẹ và của công ty con; doanh nghiệp không có
vốn góp của công ty mẹ và của công ty con, tự nguyện tham gia liên kết dưới
hình thức hợp đồng liên kết hoặc không có hợp đồng liên kết, nhưng có mối
quan hệ gắn bó lâu dài về lợi ích kinh tế, công nghệ, thị trường và các dịch vụ
khác với công ty mẹ hoặc doanh nghiệp thành viên trong tập đoàn.
 Công ty mẹ và các doanh nghiệp thành viên Tập đoàn có tư cách pháp
nhân; có vốn và tài sản riêng; có quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản
của mình theo quy định của pháp luật và theo thoả thuận chung của tập đoàn.
Nhà nước là chủ sở hữu vốn nhà nước trực tiếp đầu tư tại công ty mẹ. Công ty
mẹ là chủ sở hữu vốn nhà nước tại các công ty con, doanh nghiệp liên kết.9
Sáu là, quan hệ giữa tập đoàn với bộ, ngành và Chính phủ: Nhà nước là chủ sở hữu
của Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam. Chính phủ thống nhất thực hiện quyền của
chủ sở hữu nhà nước đối với công ty mẹ và đối với phần vốn nhà nước tại Tập đoàn
kinh tế nhà nước; Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập công ty mẹ, quyết định tổ
chức lại, giải thể, chuyển đổi sở hữu công ty mẹ theo đề nghị của bộ quản lý ngành và
ý kiến của các bộ, ngành có liên quan; Thủ tướng Chính phủ giao bộ quản lý ngành,
các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và hội đồng quản trị tập đoàn thực
hiện một số quyền của chủ sở hữu theo pháp luật hiện hành, theo Điều lệ tổ chức và
hoạt động của từng tập đoàn.
9

Khoản 2 Điều 4 Nghị định số 101/2009/NĐ-CP ngày 05 tháng 11 năm 2009 của Chính phủ về thí điểm thành lập, tổ chức,
hoạt động và quản lý Tập đoàn kinh tế Nhà nước.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

14

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

Bảy là, quản lý, giám sát đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước được thực hiện theo các
phương thức:


Thông qua chế độ báo cáo của hội đồng quản trị công ty mẹ;



Thông qua thực hiện kiểm toán tại công ty mẹ và các đơn vị thành viên;



Thông qua thực hiện chế độ báo cáo định kỳ và đột xuất của công ty mẹ;

 Thông qua hoạt động kiểm tra, giám sát, đánh giá của các cơ quan theo
quy định của pháp luật.
1.3. VAI TRÒ CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ
Bất kỳ một quốc gia nào để điều tiết nền kinh tế vĩ mô thì Nhà nước cần phải nắm
giữ và chi phối các lực lượng kinh tế chủ đạo ở một số ngành, lĩnh vực quan trọng,
mũi nhọn. Ở nhiều quốc gia việc xây dựng các Tập đoàn kinh tế được coi là một chiến
lược quan trọng nhằm nhanh chóng rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển khác.
Các nước này đã dựa trên sự hình thành và phát triển của các Tập đoàn kinh tế là động
lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và biến đổi cơ cấu kinh tế lạc hậu, hướng các Tập

đoàn kinh tế làm nền tảng nòng cốt để có đủ tiềm lực mở rộng thị trường kinh doanh ra
nước ngoài.
Việc hình thành và phát triển các Tập đoàn kinh tế cho phép huy động một nguồn
lực thúc đẩy kinh tế, xã hội phát triển. Với quy mô lớn, trình độ quản lý hiện đại các
Tập đoàn kinh tế đã phát huy được lợi thế về quy mô, thống nhất phương hướng phát
triển, tiết kiệm chi phí trên một đơn vị sản phẩm, phát triển được thương hiệu chung
của tập đoàn. Qua đó, làm tăng sức mạnh chung của cả tập đoàn cũng như mỗi công ty
thành viên. Sự thống nhất trong tập đoàn sẽ góp phần thúc đẩy chuyển giao công nghệ
ra nước ngoài cũng như thay đổi cơ cấu sản xuất một cách hợp lý, đó là cầu nối để tiếp
thu nhanh chóng các thành tựu khoa học trên thế giới thúc đẩy công nghiệp hóa và
hiện đại hóa các nền kinh tế. Ngoài ra việc khai thác lợi thế trong nước các Tập đoàn
kinh tế còn chóng lại sự thâm nhập ồ ạt của các tập đoàn nước ngoài trong bối cảnh
hội nhập và toàn cầu hóa nền kinh tế của khu vực và thế giới.
Đối với các nước đang phát triển, các nước đang tiến hành công nghiệp hóa như
Việt Nam thì Tập đoàn kinh tế có vai trò quan trọng trong chiến lược bảo vệ sản xuất
trong nước. Từ thực tiễn, sau khi được hình thành và đi vào hoạt động, các Tập đoàn
kinh tế Việt Nam đã tích cực đầu tư, mở rộng quy mô, phạm vi hoạt động; cơ cấu lại
và đa dạng hóa sở hữu các đơn vị thành viên; huy động được các nguồn lực để thực
hiện các mục tiêu trọng điểm, các chiến lược phát triển quan trọng làm nòng cốt để
Việt Nam chủ động và thực hiện có hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế. Qua đó, các Tập
GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

15

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

đoàn kinh tế đã có vai trò tích cực đối với việc phát triển kinh tế đất nước, thể hiện ở
những mặt sau:
- Các Tập đoàn kinh tế đã góp phần quan trọng vào tăng trưởng và phát triển của
nền kinh tế đất nước, tạo nguồn ngoại tệ và nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước,
hạn chế nhập siêu, đẩy nhanh tốc độ công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước.
- Đã thực hiện rõ vai trò chi phối, đảm bảo việc sản xuất, cung ứng các sản
phẩm hàng hoá, dịch vụ thiết yếu cho nền kinh tế; là lực lượng vật chất quan trọng để
Nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế (được thể hiện rõ nhất là trong giai đoạn
2008-2009 khi đất nước phải đối phó với những diễn biến bất lợi và ảnh hưởng xấu từ
suy thoái kinh tế thế giới và khu vực đối với nền kinh tế quốc dân), bảo đảm cân đối
cung - cầu và giữ ổn định giá các sản phẩm hàng hoá, dịch vụ thiết yếu cho nền kinh tế
(xăng dầu, điện, đạm, khí hoá lỏng, than .v.v.) để bình ổn thị trường, kiềm chế lạm
phát, chống giảm phát.
- Là đầu tàu đi trước, mở đầu, tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp
thuộc tất cả các thành phần kinh tế phát triển.
- Khả năng cạnh tranh và hội nhập kinh tế quốc tế được nâng cao trên cơ sở huy
động, tập trung được các nguồn lực, năng lực sản xuất tăng nhanh, đầu tư trong các
ngành đòi hỏi công nghệ cao và nhu cầu vốn lớn, lĩnh vực then chốt.
- Thực hiện được sự gắn kết giữa nghiên cứu, triển khai, ứng dụng khoa học công nghệ, đào tạo và sản xuất kinh doanh.
- Cùng với việc tập trung mở rộng phát triển ở trong nước, các Tập đoàn kinh tế
đã vươn ra đầu tư mạnh ở nước ngoài, thương hiệu ngày càng được khẳng định, góp
phần tạo dựng được hình ảnh và uy tín của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.
- Là lực lượng quan trọng của Nhà nước trong việc đảm bảo an ninh quốc
phòng, bảo vệ Tổ quốc và khẳng định chủ quyền quốc gia, đảm bảo an ninh năng
lượng, an ninh lương thực, bảo vệ môi trường .
- Là lực lượng chủ lực cùng Chính phủ và xã hội thực hiện các chương trình an
sinh xã hội vì cộng đồng.
1.4 SƠ LƯỢC VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TẬP ĐOÀN KINH TẾ
Trong lịch sử cận đại, mô hình Tập đoàn kinh tế hình thành rõ nét nhất là ở Đức sau

chiến tranh thế giới lần thứ nhất với những tập đoàn Stinnes Enterprises. Sau đó đến
các tập đoàn khác ở châu Âu và ở Mỹ. Các tập đoàn này ra đời đã nhanh chóng thành
công và tạo ra bước phát triển mới cho nền kinh tế của thế giới.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

16

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

Sau thế chiến thứ hai thì các tập đoàn châu Á bắt đầu hình thành với những Keiretsu
ở Nhật và kế tiếp là Chaebol ở Hàn Quốc. Các tập đoàn này ra đời từ nhu cầu của nền
kinh trong nước và quốc tế cùng với sự hỗ trợ của Chính phủ. Từ đó mà thế giới đã bắt
đầu biết đến những cái tên như Mitsubishi, Samsung, LG hay Huyndai…
1.4.1 Phương thức hình thành và phát triển
Các Tập đoàn kinh tế trên thế giới được hình thành qua hai phường thức chủ yếu
sau:
Một là, hình thành theo con đường phát triển truyền thống mà quan hệ gia đình là ví
dụ. Với hình thức này các Chaebol ở Hàn Quốc đã được hình thành, bao gồm nhiều
công ty có mối quan hệ liên kết về tài chính, chiến lược kinh doanh và sự điều phối
chung trong hoạt động. Nét đặc trưng của của hình thức này là toàn bộ các công ty
thành viên thường do một hoặc một số ít gia đình sáng lập và nắm giữ cổ phần chi
phối, điều này có nghĩa là nguồn vốn đầu tư của tập đoàn được huy động trực tiếp các
doanh nghiệp tư nhân. Chính vì thế mà quyền sở hữu vốn và kiểm soát ở các tập đoàn
sẽ do các chủ sở hữu tư nhân hay một gia đình nắm giữ. Về mặt pháp lý các tập đoàn

hình thành theo con đường này không phải là một pháp nhân và cũng không là một
thực thể hữu hình, các hoạt động kinh doanh đều được thực hiện thông qua các công ty
thành viên.
Hai là, hình thành trên cơ sở một công ty nhà nước có quy mô lớn. Bằng hình thức
này các Tập đoàn kinh tế sẽ được thành lập qua quá trình đẩy mạnh tư nhân hóa các
doanh nghiệp Nhà nước có quy mô nhỏ, đồng thời tập trung nguồn lực phát triển các
Tổng công ty lớn thành những tập đoàn đủ mạnh có khả năng cạnh tranh trên thị
trường thế giới. Khi đó, Nhà nước sẽ là chủ sở hữu những tập đoàn này, có trách
nhiệm quản lý nguồn vốn đầu tư, phân quyền kinh doanh cho các doanh nghiệp thành
viên, đề ra chủ trương định hướng phát triển và ngay cả việc quyết định phương thức
triển khai. Phần lớn các Tập đoàn kinh tế lớn ở Việt Nam và Trung Quốc đều được
hình thành theo con đường này.
1.4.2 Nguyên tắc hình thành
Tập đoàn kinh tế được thành lập với mục đích tăng cường hiệu quả quản lý, nâng
cao khả năng cạnh tranh, tranh thủ những lợi thế về quy mô và kết hợp các xu thế của
sự chuyên môn hóa với hoạt động kinh doanh đa dạng. Tùy theo đặc điểm của nền
kinh tế mà các Tập đoàn kinh tế sẽ được thành lập dựa trên những nguyên tắc nhất
định. Ở Việt Nam, với đặc điểm nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa các nguyên tắc
để thành lập Tập đoàn kinh tế được đề ra là:

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

17

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

Trong những ngành, lĩnh vực không mở cửa, không cho phép nước ngoài hoặc
khu vực tư nhân đầu tư thì có thể thành lập một số tập đoàn để tránh độc quyền tư
nhân đối với những sản phẩm cần thiết cho sự phát triển chung kinh tế cả nước, đồng
thời tăng chất lượng sản phẩm, hiệu quả hoạt động tốt;
Trong những ngành, lĩnh vực có tính cạnh tranh cao (tức là cho phép nước ngoài
hoặc khu vực tư nhân cùng đầu tư vào) hoặc ngành, lĩnh vực cần chiếm lĩnh thị trường
nước ngoài thì có thể cho thành lập một tập đoàn doanh nghiệp mà Nhà nước giữa địa
vị chi phối;
Công ty mẹ trong tập đoàn phải là một doanh nghiệp lớn;
Ưu tiên lựa chọn những doanh nghiệp thuộc những ngành nghề, lĩnh vực quan
trọng, giữ vị trí then chốt trong nền kinh tế quốc dân để phát triển thành các tập đoàn
doanh nghiệp.
1.4.3 Điều kiện thành lập
Là tổ hợp kinh tế lớn đa dạng, Tập đoàn kinh tế chỉ có thể hình thành và phát triển
trong những điều kiện kinh tế - xã hội phù hợp. Nhìn lại lịch sử phát triển kinh tế thế
giới có thể thấy được mô hình Tập đoàn kinh tế trên thế giới đã ra đời và phát triển
trong những điều kiện cơ bản sau:
- Sản xuất phải đạt đến một trình độ nhất định
Sản xuất là hoạt động chủ yếu tạo ra sản phẩm thông qua quá trình sử dụng lao
động và thiết bị máy móc nhằm phục vụ nhu cầu kinh doanh của các tập đoàn. Với
một trình độ sản xuất tiên tiến sẽ giúp các tập đoàn tạo ra những sản phẩm có chất
lượng cao, tiết kiệm chi phí, xây dựng được thương hiệu vững mạnh góp phần nâng
cao năng lực cạnh tranh trên thị trường khu vực và thế giới. Vì thế, để đạt hiệu quả
kinh tế cao trong hoạt động kinh doanh đòi hỏi các Tập đoàn kinh tế khi muốn thành
lập phải chú trọng đến trình độ sản xuất, cũng như phải xây dựng chiến lược nhằm cải
tiến thiết bị, đồng bộ hóa dây chuyền sản xuất.
- Nền kinh tế thị trường phát triển và thiết lập cơ cấu thị trường vững chắc
Kinh tế thị trường là cách tổ chức kinh tế - xã hội, trong đó các quan hệ kinh tế của
các cá nhân, các doanh nghiệp đều biểu hiện qua quan hệ mua bán, dịch vụ trên thị

trường và tìm liếm lợi ích của chính mình theo sự dẫn dắt của giá cả thị trường. Kinh
tế thị trường là giai đoạn phát triển của kinh tế hàng hóa dựa trên cơ sở phát triển của
lực lượng sản xuất.10
10

Bộ Giáo dục và đào tạo: Giáo trình kinh tế chính trị Mác – Lênin, Nxb, Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.254.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

18

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

Nền kinh tế thị trường phát triển sẽ tạo môi trường kinh doanh tự do, năng động
giúp các doanh nghiệp nói chung và các Tập đoàn kinh tế nói riêng phát huy hết những
khả năng tìm kiếm và chiếm lĩnh thị trường của mình. Trong nền kinh tế thị trường,
mọi hoạt động sản xuất và trao đổi hàng hóa được vận hành hành do sự điều tiết của
quan hệ cung cầu. Vì vậy cần phải xây dựng một cơ chế thị trường vững chắc để giúp
các doanh nghiệp cũng như các tập đoàn lựa chọn hình thức sản xuất kinh doanh phù
hợp với nền kinh tế khi muốn thành lập.
- Chính phủ phải ban hành tương đối đầy đủ các quy định và chính sách liên quan
đến hình thành và phát triển tập đoàn
Pháp luật được xem là công cụ sớm và duy nhất để phục vụ cho quản lý Nhà nước ở
mọi quốc gia. Sự can thiệp của Nhà nước sẽ đảm bảo được hiệu quả hoạt động, ổn
định sản xuất, đảm bảo định hướng chính trị, kiềm chế tính tự phát của nền kinh tế.

Đồng thời với những chính sách khuyến khích ưu đãi đầu tư cũng sẽ tạo ra nhiều cơ
hội cho sự phát triển của các thành phần kinh tế trong đó có Tập đoàn kinh tế. Chính vì
thế mà việc xây dựng hề thống những quy định và chính sách định hướng phát triển là
một trong những điều kiện không thể thiếu khi muốn thành lập Tập đoàn kinh tế.
- Đáp ứng điều kiện bên trong của tập đoàn ( quy mô đăng ký của công ty chi phối,
tổng vốn đăng ký của tập đoàn, số lượng doanh nghiệp thành viên tối thiểu, tư cách
pháp nhân của các doanh nghiệp thành viên…)
- Điều kiện về nguồn nhân lực, bộ máy quản lý, trình độ khoa học công nghệ
Nguồn nhân lực được xem là “tài sản” của doanh nghiệp, có ảnh hưởng trực tiếp
đến hiệu quả kinh doanh, sức cạnh tranh và khả năng phát triển của doanh nghiệp cả
hiện tại và trong tương lai. Vì vậy, đối với các Tập đoàn kinh tế nguồn nhân lực có
trình độ chuyên môn, kinh nghiệm, nhạy bén trong kinh doanh là không thể thiếu.
Đồng thời cần tổ chức bộ máy quản trị, điều hành, phối hợp hoạt động của các doanh
thành viên một cách chặt chẽ để đưa ra những mục tiêu cụ thể và đồng bộ nhằm tăng
cường và nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra giám sát trong tập đoàn. Bên cạnh đó,
còn phải chú trọng nghiên cứu, ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật trên thế giới
vào quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh của tập đoàn.
1.5. TÌM HIỂU MÔ HÌNH TẬP ĐOÀN KINH TẾ CỦA MỘT SỐ NƯỚC
1.5.1 Mô hình Tập đoàn kinh tế của Hàn Quốc
Đầu những năm 70 của thế kỷ XX, để thúc đẩy nhanh chóng tiến trình công nghiệp
hóa, Chính phủ Hàn Quốc đã tăng cường vai trò can thiệp của mình vào quá trình phát
triển kinh tế. Trọng điểm là tập trung đầu tư phát triển các ngành công nghiệp nặng và
GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

19

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

hóa chất đồng thời hình thành các tổ hợp công nghiệp lớn (thường gọi là các Chaebol).
Với nguồn vốn hạn hẹp trong nước Chính phủ Hàn Quốc đã dựa vào nguồn vốn nước
ngoài và cấp vốn cho một số doanh nghiệp để đạt được những mục tiêu tăng trưởng
kinh tế. Sự phát triển kinh tế ở Hàn Quốc thực chất dựa vào nguồn lực tư nhân. Theo
phương thúc này, hệ thống doanh nghiệp tự do được Chính phủ khuyến khích và chịu
sự can thiệp gián tiếp. Điều đó có nghĩa là Chính phủ giành quyền kiểm soát các dự án
và hướng các Chaebol vào các dự án đặc biệt. Chính phủ đảm bảo việc thanh toán nợ
nước ngoài trong trường hợp doanh nghiệp đó không giành được quyền vay nợ từ các
ngân hàng trong nước. Hơn nữa, Chính phủ còn ưu đãi giá cả, chính sách thu nhập,
chính sách thuế cho các Chaebol. Dưới sự giúp đỡ mở rộng của Chính phủ hầu hết các
ngân hàng đều được lệnh cung cấp nhiều vốn hơn nữa cho các Chaebol. Ngoài ra
những ưu đãi đặc biệt về ngoại thương cũng được áp dụng, chính phủ còn thực hiện
các biện pháp ưu đãi khác như cho vay bằng ngoại tệ, trợ cấp tài chính cho việc xuất
khẩu.11
Cơ cấu Chaebol: trước hết, Chaebol là sở hữu gia đình. Hầu hết các Chaebol đều có
nguồn góc từ gia đình quy mô nhỏ, trong một ngành công nghiệp cụ thể. Sau này, khi
đã hoạt động kinh doanh trên quy mô lớn mối quan hệ gia đình và theo đẳng cấp vẫn
được duy trì. Mọi quyết định quan trọng đều được chỉ định ở cấp cao nhất. Mỗi
Chaebol đều có vai trò chi phối các thành viên khác trong hội đồng chủ tịch. Mối quan
hệ giữa người quản lý và công nhân không phải là mối quan hệ giai cấp mà là “ quan
hệ cha con”. Quyền kiểm soát Chaebol được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Thông thường thì 90% quyền thừa kế Chaebol được chuyển từ cha sang con trai hoặc
anh em trai trong gia đình. Chung Yu Yung – người sáng lập ra Chaebol Huyndai và
các thành viên gia đình ông kiểm soát 61,4% cổ phần trong Huyndai. Trong khi đó sau
khi người sáng lập Chaebol LG ông In Hae Koo qua đời thì quyền sở hữu và quyền
kiểm soát Chaebol thuộc về các con trai, con rể và anh em ông ta.
Đặc thù về quy mô và hoạt động: Tiềm lực của các Chaebol lớn mạnh tới mức có

thể kiểm soát cả lĩnh vực kinh tế, chính trị , xã hội và những lĩnh vực phi kinh tế. Đầu
thập kỷ 90 của thế kỷ XX, 30 Chaebol lớn nhất Hàn Quốc chiếm tới 90% GDP Hàn
Quốc, trong đó 5 Chaebol lớn nhất là Huyndai, Samsung, LG, Deawoo và SK chiếm
tới 84% GDP và 60% giá trị xuất khẩu của Hàn Quốc.12
Xét về quy mô, các Chaebol không chỉ gây ảnh hưởng trong nước mà còn trên
phạm vi toàn cầu. Ngay thời kỳ đầu thực hiện công nghiệp hóa, nhiều Chaebol đã
11

Doãn Hữu Tuệ, Những mô hình Tập đoàn kinh tế tiêu biểu Châu Á, có thể truy cập tại Website:
[truy cập ngày 30-6-2012]
12
Diễn đàn Webluanvan: [truy cập ngày 02-7-2012].

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

20

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

vươn ra thị trường quốc tế và khẳng định vị trí quan trọng của mình. Ví dụ Huyndai có
45 công ty chi nhánh ở nước ngoài, tổng số tài sản 54,6 tỷ USD, doanh thu (năm 2010)
đạt 145 tỷ USD, là một tập đoàn sản xuất ôtô lớn nhất, đóng tàu lớn và là một trong
những công ty xây dựng hàng đầu ở Hàn Quốc13; Samsung là một tập đoàn lớn thư 12
trên thế giới, có 140 chi nhánh ở nước ngoài, sản xuất trên 3000 mặt hàng khác nhau,
là công ty sản xuất chất bán dẫn, điện tử, thương mại, bảo hiểm lớn nhất Hàn Quốc;

Daewoo có khoảng 1000 chi nhánh ở nước ngoài, hiện chiếm khoảng 10% thị phần
các sản phẩm điện tử, ôtô trên thị trường thế giới và phát triển mạnh khắp các châu lục.
Các nhà kinh doanh Hàn Quốc quan niệm rằng mỗi Chaebol có ít chi nhánh mà lại
có mặt ở tất cả các ngành công nghiệp thì phạm vi quốc tế hóa sẽ rộng hơn rất nhiều so
với các Chaebol có nhiều chi nhánh mà chỉ tập trung vòa một số ngành công nghiệp.
Tóm lại, phạm vi hoạt động của các Chaebol là vô cùng rộng lớn và đa dạng, hoạt
động ở mọi lĩnh vực kinh tế, sản xuất, kinh doanh từ những sản phẩm nhỏ đến những
ngành công nghiệp bậc cao, các ngành công nghiệp điện tử, hàng không, vũ trụ đến
các ngành tài chính, bảo hiểm.
1.5.2 Mô hình Tập đoàn kinh tế của Trung Quốc
Bắt đầu từ những năm cuối thế kỷ XX, Trung Quốc đẩy mạnh quá trình tư nhân hóa
các doanh nghiệp Nhà nước có quy mô nhỏ; đồng thời tập trung các nguồn lực và cả
các chính sách ưu đãi nhằm phát triển các tổng công ty thành những tập đoàn (thường
gọi là các Jituan Gongsi) có khả năng cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu hóa, đặc biệt
là trong các lĩnh vực kinh tế chủ đạo như công nghiệp luyện kim, đóng tàu, điện tử,
viễn thông, phần mềm, dược phẩm…
Quá trình này bắt đầu bằng việc sáp nhập các doanh nghiệp nhà nước thành những
tổng công ty lớn.14 Cho đến khi đạt đến một quy mô nhất định nào đó, Tổng công ty sẽ
phân quyền kinh doanh cho các doanh nghiệp thành viên nhằm nâng cao hiệu quả
quản lý, điều hành.
Tiếp theo là giai đoạn đa dạng hóa sở hữu và hình thức nắm giữ cổ phần đan chéo
giữa các doanh nghiệp thành viên thông qua việc cổ phần hoá và giảm dần tỷ lệ cổ
phần của Nhà nước. Và cuối cùng là thực hiện các biện pháp thu hút đầu tư vốn và
chuyển giao công nghệ tư các đối tác nước ngoài nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh.
Các Tập đoàn kinh tế của Trung Quốc tồn tại chủ yếu trên cơ sở các hình thức sau:
13

Xuân Ngọc: Bí quyết vượt khủng hoảng của các tập đoàn Hàn Quốc, Báo điện tử Vnexpress, 2012,
[truy cập ngày 10-72012].
14

Trang thông tin điện tử của Vietnam – ChinaBusiness Gateway:
/>
GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

21

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

Thứ nhất là Tập đoàn kinh tế tổng hợp nhiều cấp: đây là loại tập đoàn hoạt
động ở nhiều lĩnh vực như khoa học công nghệ, thương mại, tài chính, dịch vụ và lấy
vốn để liên kết là chủ yếu. Thường được tổ chức thành bốn cấp, thực hiện nhất thể hóa
kinh doanh bằng cách sáp nhập hoặc xóa bỏ tư cách pháp nhân của các doanh nghiệp
cũ. Trong đó, có một công ty làm nòng cốt (gọi là công ty mẹ) bằng việc nắm giữ cổ
phần khống chế sẽ có quyền lãnh đạo đối với các doanh nghiệp thành viên trong việc
đưa ra các quyết sách về nhân lực, cung ứng, tiêu thụ biến chúng thành những doanh
nghiệp cấp dưới trực tiếp (gọi là công ty con) của tập đoàn. Loại tập đoàn này giúp
điều chỉnh kết cấu tổ chức doanh nghiệp, bổ sung lợi thế cho nhau, sử dụng hiệu quả,
hợp lý các yếu tố sản xuất kinh doanh đa dạng cùng có lợi.

Thứ hai là Tập đoàn kinh tế theo mô hình liên kết dây chuyền: loại này chủ
yếu là tổ chức liên hiệp không chặt chẽ, lấy sản xuất làm liên kết. Chúng thường là
một doanh nghiệp làm đặc trưng, áp dụng hình thức chuyên môn hóa, hợp tác sản xuất
kinh doanh thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển.

Thứ ba là tập đoàn phối hợp đồng bộ: loại tập đoàn này lấy hoạt động nhận
thầu công trình làm nút liên kết. Hình thành chủ yếu dựa vào một số doanh nghiệp lớn,
đơn vị nghiên cứu, thiết kế, dưới sự lãnh đạo của Hội đồng giám đốc trong tập đoàn.

Thứ tư là tập đoàn hòa nhập nghiên cứu khoa học với sản xuất kinh doanh,
lấy việc phát triển kỹ thuật mới để liên kết: loại tập đoàn này lấy những đơn vị nghiên
cứu trong cùng ngành hoặc công ty lớn làm chủ thể, bổ sung cho nhau lợi thế khoa học
kỹ thuật và vốn nhầm phát triển sản phẩm kỹ thuật cao từ đó chế tạo sản phẩm có giá
trị nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thứ năm là Tập đoàn kinh tế theo mô hình cổ phần: loại tập đoàn này lấy
công ty Nhà nước có thực lực mạnh giữ cổ phần lớn làm doanh nghiệp nòng cốt.
Đặc điểm cơ cấu tổ chức: quá trình phát triển các tập đoàn của Trung Quốc cũng
nhằm tạo lập một hệ thống kinh doanh tập hợp nhiều công ty được liên kết chặt chẽ
với nhau thông qua việc phân bổ hợp lý, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực và thực
hiện chung các chiến lược kinh doanh. Các tập đoàn chủ yếu được tổ chức trên cơ sở
tự nguyện theo chế độ công hữu về tư liệu sản xuất.15 Từ đó mà mục đích của việc
thành lập các Tập đoàn kinh tế của nhà nước – các đơn vị thành viên về cơ bản là
thống nhất với nhau.
Chiến lược hoạt động của các Tập đoàn kinh tế Trung Quốc là đa dạng hóa, sản
xuất kinh doanh theo chiều sâu và tiến tới quốc tế hóa. Thực tế cho thấy, thời gian qua
15

Lê Hồng Tịnh, Kinh nghiệm quốc tế về phát triển Tập đoàn kinh tế và những bài học rút ra cho Việt Nam, Tạp chí Quản lý
kinh tế số 31, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, 2010, tr.57.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

22

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

các Tập đoàn kinh tế của Trung quốc thực sự hoạt động có hiệu quả và không ngừng
phát triển thể hiện qua các chính sách đa dạng hóa sản phẩm, sản xuất các sản phẩm và
dịch vụ chuyên biệt có lợi thế với những hình thức kinh doanh phong phú. Bằng những
nổ lực trên các tập đoàn Trung Quốc đã dần hội nhập vào thị trương của thế giới với
những tập đoàn lớn như: Tập đoàn hóa chất, Tập đoàn gang thép, các Tập đoàn tín
dụng...
Về cơ chế quản lý: Trung Quốc có nhiều chính sách nhằm liên kết các tập đoàn

này lại với nhau tạo động lực cho sự phát triển kinh tế. Nước này, đã có những
chính sách chủ động, sử dụng các sức mạnh tổng hợp của các nguồn lực kinh tế,
đặc biệt là sức mạnh của khu vực doanh nghiệp Nhà nước để nhanh chóng xây
dựng và phát triển các tập đoàn kinh tế. Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong
sự hình thành, hoạt động và phát triển của các tập đoàn kinh tế, tạo dựng được
nền tảng ban đầu, hỗ trợ những điều kiện môi trường kinh tế vĩ mô đồng thời có
sự ngăn chặn những tiêu cực có thế nảy sinh từ sự phát triển của các tập đoàn
kinh tế cho nền kinh tế.
1.5.3 Mô hình Tập đoàn kinh tế của Nhật Bản
Trước chiến tranh thế giới thứ hai, nền công nghiệp Nhật Bản bị kiểm soát bởi các
tập đoàn lớn ( được gọi là Zaibatsu). Về sau trong những năm 1940, các liên minh đã
phá bỏ các Zaibatsu, các công ty được thành lập từ quá trình này lại liên kết với nhau
thông qua việc mua cổ phần để hình thành nên các Tập đoàn liên kết theo chiều ngang
giữa nhiều ngành khác nhau ( được gọi là các Keiretsu).
Mô hình Keiretsu thường lấy một ngân hàng làm trung tâm, ngân hàng này cung

cấp tín dụng cho các công ty thành viên của Keiretsu và nắm giữ vị thế về vốn trong
các công ty16. Mỗi một ngân hàng trung tâm có vai trò kiểm soát rất lớn đối với các
công ty trong Keiretsu và hành động với tư cách là một tổ chức giám sát và hỗ trợ tài
chính trong các trường hợp khẩn cấp.
Một trong những tác động của cơ cấu này là giảm thiểu sự hiện diện của những
người tiếp quản đối lập ở Nhật Bản, bởi vì không một thực thể kinh doanh nào muốn
đối đầu với sức mạnh kinh tế của các ngân hàng.
Trên thực tế có hai loại Keiretsu: Keiretsu liên kết dọc và Keiretsu liên kết ngang.
Trong khi Keiretsu liên kết dọc là điển hình của tổ chức và mối quan hệ như trong một
công ty ( từ khâu sản xuất, cung ứng nguyên vật liệu đến tiêu thụ sản phẩm trong một
16

Nguyễn Xuân Thắng, Mô hình Tập đoàn kinh tế - thực tiễn và giải pháp, có thể truy cập vào Website:
[truy cập ngày 30-6-2012].

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

23

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

ngành nghề nhất định), thì Keiretsu liên kết ngang thể hiện mối quan hệ giữa các thực
thể, thông thường xoay quanh một ngân hàng và một công ty thương mại ( thường
gồm nhiều doanh nghiệp hoạt động trong các ngành nghề khác nhau).17
Sau chiến tranh, Nhật Bản có 6 tập đoàn lớn gồm: Mitsubishi, Mitsui, Sumitomo,

Dai- Ichi Kangyo, Fuyo và Sanwa. Đây là đều là các Keiretsu liên kết ngang hoạt động
trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau, từ công nghiệp đóng tàu, luyện kim, xây
dựng, hóa chất cho đến thương mại. Mỗi Keiretsu đều có một hoặc nhiều ngân hàng.
Do sở hữu cổ phần lẫn nhau và chịu ảnh hưởng của một ngân hàng và công ty thương
mại chung nên các doanh nghiệp trong Keiretsu thường có chiến lược kinh doanh
giống nhau, phát huy khả năng hợp tác, tương trợ, đặc biệt là khi gặp khó khăn về tài
chính. Bên cạnh đó, các công ty thành viên còn chia sẻ với nhau những bí quyết kinh
doanh, kinh nghiệm quản lý và các cách thức tiếp thị, thâm nhập thị trường. Ngoài các
tập đoàn lớn này, còn có nhiều công ty thành lập các Keiretsu có quy mô nhỏ hơn như:
Nissan, Hatachi, Hankyo – Toho Group.
Trong các Keiretsu liên kết dọc, các công ty cung cấp nguyên, vật liệu hoạt động
xoay quanh các nhà máy sản xuất lớn trên cơ sở chia sẻ về công nghệ, thương hiệu và
quy trình tổ chức kinh doanh. Mối liên kết giữa các doanh nghiệp này được thiết lập
dựa trên lợi ích kinh tế đồng thời là sự ràng buộc về niềm tin và sự trung thực nên rất
bền chặt.
Các Tập đoàn kinh tế của Nhật Bản đã từng bước chiếm lĩnh thị trường trong nước
và thế giới, với 25% đóng góp cho GDP quốc gia các tập đoàn dần trở thành một động
lực thúc đẩy nền kinh tế phát triển.18
Thành công của các Tập đoàn ở Nhật Bản là không thể không kể đến vai trò của
chính sách quản lý cũng như đã không ngừng cải thiện cách thức tổ chức hoạt động
trong các tập đoàn, luôn lấy kỷ luật làm nền tảng quán triệt chấp hành. Do vậy các tập
đoàn đã xây dựng được thể chế quản lý linh hoạt: chế độ tiền thưởng đã khuyến khích
được công nhân viên, phúc lợi ưu đãi hấp dẫn các nhân tài ưu tú, tạo điều kiện cho mọi
người đều được hưởng các quyền lợi, tạo nên sự gắn kết trên dưới một cách chặt chẽ.
Phương pháp tự quản được thực hiện, tức là quản lý từ dưới lên, không dựa vào mệnh
lệnh, mà trong phạm vi công tác cá nhân phát hiện đề xuất rồi tìm cách giải quyết.
Chính vì thế mà tạo cho con người tính tự giác, tự giải quyết vấn đề trong làm việc rất
cao.
17

Doãn Hữu Tuệ, Những mô hình Tập đoàn kinh tế tiêu biểu Châu Á, có thể truy cập Website:
[truy cập ngày 30-6-2012].
18
Lê Hồng Tịnh, Kinh nghiệm quốc tế về phát triển Tập đoàn kinh tế và những bài học rút ra cho Việt Nam, Tạp chí Quản lý
kinh tế số 31, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, 2010, tr.55.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

24

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

Luận văn tốt nghiệp

Hoàn thiện pháp luật về Tập đoàn kinh tế

CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT, THỰC TIỄN VÀ GIẢI PHÁP HOÀN
THIỆN PHÁP LUẬT VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ TẠI VIỆT NAM
2.1 QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC
2.1.1 Thành lập Tập đoàn kinh tế nhà nước
2.1.1.1 Phương thức thành lập
Tập đoàn kinh tế nhà nước là nhóm công ty có quy mô lớn liên kết dưới hình thức
công ty mẹ - công ty con và các hình thức khác, tạo thành tổ hợp các doanh nghiệp gắn
bó chặt chẽ và lâu dài với nhau về lợi ích kinh tế, công nghệ, thị trường và các dịch vụ
kinh doanh khác.19
Việc hình thành và phát triển các Tập đoàn kinh tế là tất yếu của quá trình hợp tác
và phát triển các loại hình doanh nghiệp, các mối quan hệ hợp tác đầu tư trên cơ sở
nhu cầu phát triển thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế. Nếu chỉ có các doanh nghiệp

nhỏ và vừa thì không thể nào dẫn dắt nền kinh tế, không thể cạnh tranh cũng như hội
nhập. Kinh nghiệm của các nước phát triển trên thế giới cho thấy rằng những Tập đoàn
kinh tế lớn là những đầu tàu trong việc phát triển nền kinh tế. Đối với Việt Nam, đang
trong giai đoạn phát triển và hội nhập, trong điều kiện nền kinh tế phải đối mặt với sự
cạnh tranh ngày càng gay gắt thì vai trò của Tập đoàn kinh tế trở nên quan trọng hơn.
Nhận thức được vấn đề trên, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra những chủ trương nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Nhà nước, trong đó các Tổng công
ty nhà nước bằng việc thực hiện chuyển đổi hoạt động theo mô hình Tập đoàn kinh tế.
Bước đầu của quá trình xây dựng các Tập đoàn kinh tế là sắp xếp lại các doanh
nghiệp Nhà nước20 mà cụ thể là việc thành lập các Tổng công ty Nhà nước. Việc thành
lập các Tổng công ty này nhằm tập trung vốn, kỹ thuật để tăng cường sức cạnh tranh,
tự vươn lên giành vị trí chi phối ngành, trở thành “xương sống” của nền kinh tế, đồng
thời khắc phục sự dàn trải và nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Nhà
nước. Từ đó, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách sắp xếp lại doanh nghiệp Nhà
nước. Đặc biệt, ngày 7/3/1994, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định số 90/TTg và
91/TTg về việc thí điểm thành lập các Tập đoàn kinh doanh dựa trên các xí nghiệp,
công ty cũ. Các Tổng công ty được thiết lập trong hàng loạt các ngành, trong một số
19

Khoản 1 Điều 4 Nghị định số 101/NĐ-CP ngày 05/11/2009 về thí điểm thành lập, tổ chức, hoạt động và quản
lý Tập đoàn kinh tế Nhà nước.
20
Khoản 22 Điều 4 Luật Doanh nghiệp 2005 quy định: Doanh nghiệp Nhà nước là doanh nghiệp trong đó Nhà
nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ.

GVHD: Th.s Nguyễn Mai Hân

25

SVTH: Hồ Thị Yến Nhi

LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT về tập đoàn KINH tế

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về