Báo cáo " Những vấn đề bất cập về tập đoàn kinh tế theo Luật doanh nghiệp năm 2005 " pot

Pháp luật doanh nghiệp Việt Nam Những vấn đề cần hoàn thiện


52 tạp chí luật học số
9/2010




ThS. Đoàn Trung Kiên *
ThS. Vũ Phơng Đông **
1. Tp on kinh t l thc th quan
trng trong i sng kinh t ca mi quc
gia. Vit Nam hin nay, ang tn ti hai
loi tp on kinh t, mt l cỏc tp on
kinh t nh nc nh Tp on du khớ quc
gia Vit Nam, Tp on dt may Vit Nam,
Tp on than khoỏng sn Vit Nam, Tp
on in lc Vit Nam, Tp on cụng
nghip tu thu Vit Nam, Tp on bu
chớnh vin thụng, Tp on vin thụng quõn
i Viettel ; hai l cỏc tp on kinh t t
nhõn nh Tp on Ho Phỏt, Tp on Mai
Linh, Tp on ụng Nam dc Bo Long,
Tp on Tõn To, Tp on kinh t Xuõn
Thnh, Tp on Hong Anh Gia Lai, Tp
on CEO Nu nh s ra i ca cỏc tp
on kinh t nh nc l kt qu ca quỏ
trỡnh sp xp, i mi cỏc tng cụng ti nh
nc gii quyt bi toỏn kinh t v hiu
qu hot ng ca cỏc tng cụng ti nh nc

trong tin trỡnh m ca v hi nhp thỡ s ra
i ca cỏc tp on kinh t t nhõn bt
ngun t quỏ trỡnh phỏt trin, tớch t v vn
ca cỏc doanh nghip dõn doanh Vit Nam
nhm ỏp ng nhu cu v vn qun tr,
nhõn s, kim soỏt ti chớnh. Nh vy,
nguyờn nhõn v mc ớch ra i ca cỏc tp
on kinh t nh nc v tp on kinh t t
nhõn Vit Nam l khỏc nhau cho dự chỳng
u hng ti mc tiờu tr thnh cỏc tp
on kinh t mnh, kinh doanh a ngnh a
lnh vc, cú uy tớn v thng hiu trong
nc, khu vc v trờn th gii.
2. S ra i v phỏt trin ca cỏc tp
on kinh t Vit Nam ũi hi Nh nc
phi xõy dng c hnh lang phỏp lớ y
v rừ rng v t chc v hot ng ca tp
on kinh t chỳng phỏt trin, tng sc
cnh tranh gúp phn a t nc ch ng
v thc hin cú hiu qu tin trỡnh hi nhp
kinh t. Vỡ vy, Lut doanh nghip nm
2005 ó chớnh thc quy nh v thc th
phỏp lớ ny ti iu 149, theo ú: Tp on
kinh t l nhúm cụng ti cú quy mụ ln. Chớnh
ph quy nh hng dn tiờu chớ, t chc
qun lớ v hot ng ca tp on kinh t.
Trờn tinh thn ny, Ngh nh ca Chớnh ph
s 139/2007/N-CP ngy 5/9/2007 hng
dn chi tit thi hnh mt s iu ca Lut
doanh nghip cng dnh mt iu lut

hng dn b sung v tp on kinh t ti
iu 26 v ngy 5/11/2009 Chớnh ph ó ban
hnh Ngh nh s 101/2009/N-CP v thớ
im thnh lp, t chc, hot ng v qun lớ
tp on kinh t nh nc. Tuy nhiờn, quỏ
trỡnh ỏp dng Lut doanh nghip nm 2005
v cỏc vn bn hng dn núi trờn v tp
on kinh t ó v ang bc l nhiu vn
bt cp. Bi vit ny s phõn tớch rừ nhng
*, ** Ging viờn Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc Lut H Ni
Pháp luật doanh nghiệp Việt Nam Những vấn đề cần hoàn thiện


tạp chí luật học số 9/2010 53

vn bt cp ú lm c s cho vic hon
thin nhng quy nh ca Lut doanh nghip
v tp on kinh t trong thi gian ti.
3. Bt cp v khỏi nim tp on kinh
t: iu 149 Lut doanh nghip nm 2005
nh ngha tp on kinh t l nhúm cụng ti
cú quy mụ ln. Nh vy, Lut doanh nghip
nm 2005 ch mi nhn din v hỡnh thc
hot ng ca tp on kinh t l di mụ
hỡnh nhúm cụng ti. Cng theo Lut doanh
nghip nm 2005: Nhúm cụng ti l tp hp
cỏc cụng ti cú mi quan h gn bú lõu di
vi nhau v li ớch kinh t, cụng ngh, th
trng v cỏc dch v kinh doanh khỏc.

Nhúm cụng ti bao gm cỏc hỡnh thc sau
õy: (a) Cụng ti m - cụng ti con; (b) Tp
on kinh t; (c) Cỏc hỡnh thc khỏc.
(1)

T quy nh v tp on kinh t v nhúm
cụng ti trong Lut doanh nghip nm 2005
ó thy rừ s b ng v lỳng tỳng ca cỏc
nh lm lut trong vic a ra khỏi nim
chớnh xỏc v tp on kinh t Vit Nam.
lm rừ hn vn ny, Ngh nh s
139/2007/N-CP ngy 5/9/2007 hng dn
chi tit thi hnh mt s iu ca Lut doanh
nghip ó xỏc nh c th hỡnh hi ca tp
on kinh t Vit Nam, theo ú: Tp on
kinh t bao gm nhúm cỏc cụng ti cú t cỏch
phỏp nhõn c lp, c hỡnh thnh trờn c
s tp hp, liờn kt thụng qua u t, gúp
vn, sỏp nhp, mua li, t chc li hoc cỏc
hỡnh thc liờn kt khỏc; gn bú lõu di vi
nhau v li ớch kinh t, cụng ngh, th trng
v cỏc dch v kinh doanh khỏc to thnh t
hp kinh doanh cú t hai cp doanh nghip
tr lờn di hỡnh thc cụng ti m-cụng ti
con. Tp on kinh t khụng cú t cỏch phỏp
nhõn, khụng phi ng kớ kinh doanh theo
quy nh ca Lut doanh nghip.
( 2)

Nh vy, tp on kinh t Vit Nam

khụng phi l thc th phỏp lớ c lp, khụng
phi l phỏp nhõn m l nhúm cỏc cụng ti cú
t cỏch phỏp nhõn, cú mi liờn kt vi nhau
v ti chớnh, cụng ngh, th trng, thng
hiu, trong ú cú mt cụng ti (cụng ti m)
gi quyn chi phi cỏc cụng ti cũn li (cụng
ti con). Vi quan nim ny, tp on kinh
t ch l tờn gi ca cỏc nhúm cụng ti quy
mụ ln, quỏ trỡnh vn hnh ca tp on
kinh t Vit Nam s ph thuc vo s tho
thun ca cỏc thnh viờn trong nhúm cụng ti
m khụng cú mụ hỡnh qun tr mang tớnh
cht chung, nn tng.
4. Bt cp v cu trỳc liờn kt bờn trong
ca tp on kinh t: Tp on kinh t bao
gm nhúm cỏc cụng ti cú t cỏch phỏp nhõn
c lp, cỏc cụng ti ny liờn kt vi nhau
theo hỡnh thc cụng ti m-cụng ti con. Chớnh
s liờn quan theo kiu m-con ny ó lm
ny sinh nhiu vn phỏp lớ phc tp nh
khi no thỡ mt cụng ti tr thnh cụng ti m,
mi quan h gia cụng ti m v cụng ti con
c gii quyt nh th no, cụng ti con cú
c u t vo cụng ti m tr thnh
thnh viờn hay c ụng ca cụng ti m hay
khụng Nhng vn ny Lut doanh nghip
nm 2005 v cỏc vn bn hng dn Lut
doanh nghip v tp on kinh t ó cú quy
nh nhng vn cũn nhng iu cha hp lớ
nh: Th nht, Theo Lut doanh nghip nm

2005: Mt cụng ti c coi l cụng ti m
ca cụng ti khỏc nu thuc mt trong cỏc
trng hp sau õy: a) S hu trờn 50% vn
iu l hoc tng s c phn ph thụng ó
phỏt hnh ca cụng ti ú; b) Cú quyn trc
tip hoc giỏn tip b nhim a s hoc tt
Pháp luật doanh nghiệp Việt Nam Những vấn đề cần hoàn thiện


54 tạp chí luật học số
9/2010
c thnh viờn hi ng qun tr, giỏm c
hoc tng giỏm c ca cụng ti ú; c) Cú
quyn quyt nh vic sa i, b sung iu
l ca cụng ti ú.
(3)
Nh vy, tiờu chớ
xỏc nh cụng ti m l rt rng v iu ny
cú th gõy khú khn trong quỏ trỡnh ỏp dng
phỏp lut, c bit l trong trng hp xỏc
nh cụng ti m khụng da vo tiờu chớ s
hu vn ca cụng ti m ti cụng ti con m
da vo quyn trc tip hoc giỏn tip b
nhim a s hoc tt c thnh viờn hi ng
qun tr, giỏm c hoc tng giỏm c ca
cụng ti ú hay l da vo quyn quyt nh
vic sa i, b sung iu l ca cụng ti con.
Th hai, Lut doanh nghip nm 2005 cũn
cha quy nh chi tit v quan h ni b gia
cụng ti m v cụng ti con hay gia cỏc cụng ti

con vi nhau. Quan h gia cụng ti m v
cụng ti con ch c iu chnh bng quan h
s hu phn vn gúp chi phi ca cụng ti m
ti cụng ti con. Theo quy nh ca Lut doanh
nghip, cụng ti m s úng vai trũ thnh viờn
gúp vn ch yu ca cụng ti con v cú nhng
quyn, ngha v nh cỏc thnh viờn hay cỏc
c ụng thụng thng khỏc. S phõn cp
qun lớ ch yu c da trờn vn vn
gúp, trong khi ú cỏc cụng ti trong tp on
cũn phi cú s phi hp trờn nhiu lnh vc
c bit l cụng ngh, thng hiu hay h
thng khỏch hng. Mi quan h gia cỏc cụng
ti con trong cựng tp on cng cha cú
nhng quy nh c th, do ú, cỏc cụng ti con
ch yu hot ng c lp v ớt cú s phi
hp vi nhau tr khi cú s can thip bng
mnh lnh ca cụng ti m; Th ba) V s
u t ca cụng ti con ngc tr li cụng ti
m tr thnh thnh viờn hay c ụng ca
cụng ti m. Theo quy nh ti iu 5 Thụng
t ca B ti chớnh s 242/2009/TT-BTC
ngy 30/12/2009 thỡ: Cụng ti con khụng c
u t gúp vn vo cụng ti m. Quy nh
ny nhm luụn bo m t cỏch lm m
cho cụng ti m ng thi cng trỏnh s chng
chộo trong qun lớ phn vn nh nc ti cỏc
t chc kinh t nh nc hot ng theo mụ
hỡnh cụng ti m-cụng ti con. Tuy nhiờn, quy
nh ny li khụng c ỏp dng vi mụ

hỡnh liờn kt theo hỡnh thc cụng ti m-cụng
ti con trong tp on kinh t t nhõn. S
khụng thng nht trong quy nh v vn
ny gia hai loi tp on kinh t núi trờn ó
v ang gõy ra nhng khú khn nht nh
cho cỏc c quan qun lớ nh nc trong vic
qun lớ v giỏm sỏt c ch u t an chộo
gia cụng ti m vo cụng ti con v ngc li.
5. Bt cp v tờn thng mi ca tp
on kinh t: Hin nay tờn thng mi ca
tp on kinh t khụng nht quỏn gia tp
on kinh t t nhõn v tp on kinh t nh
nc. i vi tp on kinh t t nhõn thỡ:
Cm t "tp on" cú th s dng nh mt
thnh t ph tr cu thnh tờn riờng ca
cụng ti m, phự hp vi cỏc quy nh t iu
31 n iu 34 ca Lut doanh nghip v
t tờn doanh nghip.
(4)
Nh vy, trong
cỏch t tờn cho cụng ti m vn phi cú
thnh t xỏc nh loi hỡnh cụng ti nh cụng
ti c phn hay cụng ti trỏch nhim hu
hn v cm t tp on ch nh mt thnh
t ph tr cu thnh tờn riờng ca cụng ti
m. Vớ d, cụng ti m ca Tp on Ho
Phỏt cú tờn gi l Cụng ti c phn Tp on
Ho Phỏt, tuy nhiờn tờn giao dch ca cụng
ti m ny l Tp on Ho Phỏt. Vic quy
nh nh vy cú th dn n s nhm ln

gia tp on v cụng ti m. i vi tp
Pháp luật doanh nghiệp Việt Nam Những vấn đề cần hoàn thiện


tạp chí luật học số 9/2010 55

on kinh t nh nc thỡ: Tp on kinh t
nh nc cú tờn gi, biu tng v thng
hiu riờng. Th tng Chớnh ph quyt nh
tờn gi ca tp on kinh t nh nc, tờn
ca cụng ti m thớ im thnh lp.
(5)
Trong
cỏch la chn tờn gi ca tp on kinh t
nh nc ph thuc vo xut trong ỏn
thnh lp tp on. Vớ d, Tp on du khớ
quc gia Vit Nam cú cụng ti m vi tờn
gi Tp on du khớ Vit Nam, trong ú
Tp on du khớ quc gia Vit Nam khụng
cú t cỏch phỏp nhõn, cụng ti m Tp on
du khớ Vit Nam cú t cỏch phỏp nhõn,
cỏch t tờn ny cng to ra s nhm ln
gia Tp on du khớ quc gia Vit Nam
v cụng ti m trong tp on.
T nhng thc tin trờn cú th thy
rng cỏch thc t tờn thng mi cho cỏc
tp on Vit Nam ang gõy nờn s
nhm ln gia tp on v cụng ti m ca
tp on, s nhm ln ny cú th to ra
nhng h qu phc tp khi nhng giao dch

ca cỏc t chc ny thng quy mụ ln
ng thi cng gõy khụng ớt khú khn cho
quỏ trỡnh xõy dng thng hiu ca cỏc tp
on Vit Nam.
6. Bt cp v vic xỏc nh quy mụ tp
on: Lut doanh nghip nm 2005 khụng
a ra yờu cu v quy mụ vn, s lng
ngnh ngh kinh doanh, s lng lao ng,
doanh thu cho cỏc cụng ti khi tin hnh
ng kớ kinh doanh cú s dng cm t tp
on. Vỡ vy, nhiu cụng ti quy mụ vn
nh, hot ng u t khụng a dng, s
lng lao ng khụng nhiu nhng vn
tin hnh ng kớ kinh doanh vi tờn gi tp
on, vi hi vng cm t tp on s giỳp
h d dng hn trong quỏ trỡnh kinh doanh.
Tuy nhiờn, iu ny s to ra nhng tp on
yu, khụng ỏp ng c nhu cu m Nh
nc v xó hi t ra. Theo kinh nghim ca
mt s quc gia th gii, nu mun tin hnh
thnh lp tp on, cỏc cụng ti, nhúm cụng ti
phi tớch t c mt s vn nht nh (hay
cũn gi l vn phỏp nh)
(6)
nhng Vit
Nam khỏi nim vn phỏp nh ch dnh cho
nhng ngnh ngh kinh doanh c bit nh
kinh doanh trong lnh vc ngõn hng, chng
khoỏn, bt ng sn m cha c quy nh
dnh cho cỏc mụ hỡnh kinh t. Vic t ra

vn phỏp nh vi cỏc tp on kinh t t
nhõn cng l gii phỏp hiu qu ngn
chn nhng cụng ti cha cú tim lc
xng danh l tp on.
7. Nhng vn bt cp v tp on
kinh t núi trờn nu khụng c phỏt hin
sm v khc phc kp thi cho hon thin thỡ
s gõy cn tr v khú khn cho quỏ trỡnh
phỏt trin ca cỏc tp on kinh t Vit
Nam ng thi cng cú th gõy ra nhng
khú khn v lỳng tỳng cho c quan qun lớ
nh nc trong quỏ trỡnh ỏp dng lnh vc
phỏp lut ny./.

(1).Xem: iu 146 Lut doanh nghip nm 2005.
(2).Xem: Khon 1, 2 iu 26 Ngh nh s
139/2007/N-CP ngy 5/9/2007 hng dn chi tit
thi hnh mt s iu ca Lut doanh nghip.
(3).Xem: Khon 15 iu 4 Lut doanh nghip nm 2005.
(4).Xem: Khon 4 iu 26 Ngh nh s 139/2007/N-CP
ngy 5/9/2007 hng dn chi tit thi hnh mt s iu
ca Lut doanh nghip.
(5).Xem: Khon 1 iu 5 Ngh nh s 101/2009/N-CP
v thớ im thnh lp, t chc, hot ng v qun lớ
tp on kinh t nh nc.
(6).Xem: B k hoch v u t, Xu th hỡnh thnh
tp on kinh t Vit Nam.