LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại QUY CHẾ PHÁP lý về hợp ĐỒNG tín DỤNG

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.08 MB, 92 trang )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT KINH DOANH – THƯƠNG MẠI
--------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 34 (2008 – 2012)

ĐỀ TÀI

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Th.S. Lê Huỳnh Phương Chinh

Phạm Trương Nhựt Quang
MSSV: 5085914
Lớp: Luật Thương mại 1-K34

Cần Thơ, tháng 5/2012

LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến cha mẹ, những người đã hết
sức lo cho tôi trong gần bốn năm học đại học, chính nhờ có sự hỗ trợ của cha mẹ mà
tôi mới có được kết quả học tập như ngày hôm nay. Thứ hai, tôi xin gửi lời cảm ơn
đến quý Thầy Cô Khoa Luật, các Thầy Cô đã từng dạy tôi trên giảng đường đại học,
chính các Thầy Cô đã truyền đạt, vun bồi những kiến thức và khơi dậy niềm đam
mê học tập của tôi. Thứ ba, tôi xin gửi lời cảm ơn đến các anh, chị, các bạn cùng
khóa đã giúp đỡ tôi trong việc tìm kiếm, thu thập tài liệu, thảo luận với tôi những

vấn đề còn thắc mắc. Và, cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến cô Lê
Huỳnh Phương Chinh - người đã hỗ trợ, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình làm
luận văn để tôi có thể hoàn thành tốt đề tài nghiên cứu của mình.
Tôi xin chúc tất cả mọi người luôn tràn đầy niềm vui, hạnh phúc, gặp nhiều may
mắn và thành công trong công việc của mình!
Sinh viên thực hiện

Phạm Trương Nhựt Quang

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

2.2.2. Quyền và nghĩa vụ của bên vay...............................................................34

2.3. Quy định pháp luật về trình tự tiến hành hợp đồng tín dụng.....................35
2.3.1. Xây dựng hồ sơ vay vốn...........................................................................35
2.3.2. Thẩm định hồ sơ vay vốn.........................................................................39
2.3.3. Xét duyệt vay vốn.....................................................................................41
2.3.4. Thực hiện hợp đồng tín dụng ..................................................................48
2.3.4.1. Thỏa thuận áp dụng các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trả nợ
tiền vay trong hợp đồng tín dụng ....................................................................49
2.3.4.2. Thỏa thuận giữa các bên về việc gia hạn nợ hoặc điều chỉnh kỳ hạn trả
nợ ......................................................................................................................
.......................................................................................................................51
2.4. Quy định của pháp luật về hiệu lực của hợp đồng tín dụng và sự thay đổi,
chấm dứt hợp đồng tín dụng ...............................................................................52
2.4.1. Khái niệm hiệu lực của Hợp đồng tín dụng ............................................52
2.4.2. Các điều kiện để xác định hợp đồng tín dụng có hiệu lực ......................52
2.4.3. Sự thay đổi, chấm dứt hợp đồng tín dụng ...............................................54
2.4.3.1. Thay đổi, bổ sung hợp đồng tín dụng .................................................54
2.4.3.2. Chấm dứt hợp đồng tín dụng..............................................................54
2.5. Trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng tín dụng và các phương pháp
giải quyết vướng mắc, tranh chấp phát sinh từ hợp đồng tín dụng ..................56
2.5.1. Trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng tín dụng...............................56
2.5.1.1. Khái niệm vi phạm hợp đồng tín dụng................................................56
2.5.1.2. Những trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng tín dụng.................59
2.5.2. Các phương pháp giải quyết vướng mắc, tranh chấp phát sinh từ hợp
đồng tín dụng ....................................................................................................60
2.5.2.1. Khái niệm về tranh chấp phát sinh từ hợp đồng tín dụng....................60
2.5.2.2. Cơ chế giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng tín dụng.............61

CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN KÝ KẾT VÀ THỰC HIỆN HỢP ĐỒNG TÍN
DỤNG, MỘT SỐ BẤT CẬP TRONG VIỆC THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ
HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ...............................64
3.1. Thực tiễn ký kết và thực hiện hợp đồng tín dụng........................................64
3.1.1. Khảo sát quy trình ký kết và thực hiện hợp đồng tín dụng tại một số ngân
hàng hoạt động tại Việt Nam ............................................................................64
3.1.1.1. Quy trình ký kết và thực hiện hợp đồng tín dụng tại ngân hàng Nông
nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam........................................................65
3.1.1.2. Quy trình ký kết và thực hiện hợp đồng tín dụng tại ngân hàng Công
thương Việt Nam.............................................................................................66
3.1.2. Thực tiễn thiết lập hợp đồng tín dụng tại ngân hàng..............................67
3.1.2.1. Ví dụ minh họa về hợp đồng tín dụng được thiết lập trên thực tế........68
3.1.2.2. Nhận xét chung về hợp đồng tín dụng được thiết lập trên thực tế .......71
3.2. Một số hạn chế trong việc thực thi pháp luật về hợp đồng tín dụng và giải
pháp hoàn thiện ...................................................................................................72
3.2.1. Vấn đề không nhất quán giữa các nội dung tương ứng trong hợp đồng
tín dụng, hợp đồng bảo đảm..............................................................................73
3.2.2. Vấn đề về giải ngân trong hợp đồng tín dụng .........................................75
3.2.2.1. Về điều kiện giải ngân........................................................................75
3.2.2.2. Về thực hiện giải ngân .......................................................................76
3.3.1. Vấn đề về lãi suất phạt vi phạm trong hợp đồng tín dụng.......................78
KẾT LUẬN ..........................................................................................................81
TÀI LIỆU THAM KHẢO

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

LỜI MỞ ĐẦU
……
1. Lý do chọn đề tài
Hoạt động ngân hàng ngày nay được coi là xương sống của nền kinh tế, sự lớn
mạnh của nó phản ánh thực trạng kinh tế của mỗi quốc gia. Trong bối cảnh toàn cầu
hóa hiện nay, sự phát triển ngày càng lớn mạnh cả về nội dung và chất lượng của hệ
thống ngân hàng đã có tác động to lớn, thúc đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế,
tạo tiền đề cho quá trình mở cửa và hội nhập. Nhờ vào hoạt động của hệ thống ngân
hàng mà nhu cầu sử dụng vốn để duy trì và mở rộng quy mô sản xuất của các thành
phần kinh tế được đáp ứng, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh diễn
ra một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Trong các hoạt động của ngân hàng thì hoạt động tín dụng (hoạt động cho vay)
là hoạt động kinh doanh chủ yếu, mang lại lợi nhuận cho ngân hàng. Tuy nhiên,
không giống như các hoạt động kinh doanh khác, hoạt động tín dụng có thời gian
hoàn vốn dài, liên quan đến các điều kiện diễn biến trong tương lai nên độ rủi ro rất
cao. Vì vậy mà việc đảm bảo cho hoạt động của ngân hàng được thực hiện tốt để có
thể phát huy được hết những vai trò to lớn của hoạt động này đối với nền kinh tế là
điều không dễ. Hình thức pháp lý của quan hệ tín dụng là hợp đồng tín dụng, mặc
dù hợp đồng tín dụng đã được sử dụng rất lâu nhưng do nền kinh tế thị trường luôn
có sự thay đổi nên các văn bản ban hành ra để điều chỉnh hợp đồng tín dụng không
còn phù hợp nữa. Do đó, hợp đồng tín dụng vẫn còn nhiều vướng mắc như: sự
chồng chéo quy định trong hợp đồng tín dụng và hợp đồng bảo đảm tiền vay, vấn đề
bảo đảm tiền vay, giải ngân trong hoạt động tín dụng… làm ảnh hưởng đến hiệu
quả thực hiện hợp đồng. Khi mà hợp đồng tín dụng không được thực hiện tốt nó sẽ
tác động trực tiếp đến kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
Hoàn thiện việc ký kết và thực hiện hợp đồng tín dụng là cần thiết để nâng cao
hiệu quả hoạt động của hệ thống Ngân hàng, nâng cao chất lượng tín dụng. Để làm
được như vậy thì cần phải có những nghiên cứu thật kỹ về những quy định của pháp
luật liên quan đến hợp đồng tín dụng, chính vì thế người viết đã chọn đề tài “Quy
chế pháp lý về hợp đồng tín dụng” để nghiên cứu.

2. Mục tiêu nghiên cứu
Dựa trên việc tìm hiểu những quy định của pháp luật về hợp đồng tín dụng, để
có thể thấy được những hạn chế trong việc xác lập và thực hiện hợp đồng tín dụng
ảnh hưởng đến những rủi ro tín dụng cho hoạt động của ngân hàng, đồng thời đề
GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

1

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

xuất những giải pháp để việc thiết lập hợp đồng tín dụng được chặt chẽ, rõ ràng,
đảm bảo được quyền lợi của các bên trong quan hệ hợp đồng.
3. Phạm vi nghiên cứu
Người viết tập trung nghiên cứu những quy định của pháp luật trong quá trình
ký kết và thực hiện hợp đồng tín dụng của các tổ chức tín dụng đối với khách hàng.
Các tổ chức tín dụng theo định nghĩa trong Luật các tổ chức tín dụng bao gồm ngân
hàng, tổ chức tín dụng phi ngân hàng, tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân
dân. Người viết chỉ tập trung nghiên cứu hợp đồng tín dụng của các ngân hàng hoạt
động kinh doanh có mục đích lợi nhuận.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài, người viết đã sử dụng các phương pháp phân
tích luật viết, các biện pháp liệt kê, so sánh, đối chiếu các quy định của pháp luật
với nhau, đồng thời để tạo sự dễ dàng cho người đọc thì các biện pháp tổng hợp,
diễn dịch, quy nạp để phân tích, chứng minh hay giải thích vấn đề cũng được người
viết sử dụng. Tùy từng nội dung mà áp dụng phương pháp cho phù hợp để tạo ra sự

hài hòa, cân đối, mạch lạc trong từng vấn đề của luận văn.
5. Bố cục luận văn
Chương 1: Tổng quan về tín dụng và hợp đồng tín dụng.
Trong chương này người viết trình bài các khái niệm chung nhất về tín dụng và
hợp đồng tín dụng, nêu lên những vai trò, ý nghĩa của tín dụng đối với sự phát triển
của nền kinh tế cũng như ý nghĩa của việc thiết lập hợp đồng tín dụng trong đời
sống hằng ngày. Đồng thời, nghiên cứu những nội dung cơ bản của một hợp đồng
tín dụng có những điểm đặc thù riêng so với hợp đồng dân sự nói chung.
Chương 2: Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng.
Chương này trình bày những quy định của pháp luật điều chỉnh hợp đồng tín
dụng, từ cách thức xác lập nên hợp đồng đến quá trình thực hiện, giải quyết các
vướng mắc từ hợp đồng tín dụng. Đây là chương làm nền cho việc phát hiện ra các
tồn tại, thiếu sót từ những quy định của pháp luật được phân tích ở Chương 3.
Chương 3: Thực tiễn ký kết và thực hiện hợp đồng tín dụng, một số bất cập trong
việc thực thi pháp luật về hợp đồng tín dụng và giải pháp hoàn thiện.
Đây là chương mà người viết trình bày về thực trạng ký kết hợp đồng tín dụng,
cách thiết lập những điều khoản trong hợp đồng của một số ngân hàng đang hoạt
động hiện nay, sau đó tìm ra những bất cập của pháp luật trong việc thiết lập những
điều khoản hợp đồng dẫn đến việc thực hiện hợp đồng tín dụng không đạt hiệu quả.
GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

2

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

Qua đó, ở từng vấn đề cụ thể, người viết đề xuất những giải pháp để sửa đổi điểu
khoản trong hợp đồng theo đúng pháp luật, hạn chế những rủi ro có thể phát sinh.
Trong quá trình viết luận văn, do thời gian nghiên cứu có hạn và việc nghiên
cứu có thể chưa hoàn hảo nên chắc chắn sẽ còn nhiều thiếu sót về nội dung cũng
như về hình thức trình bày, vì vậy rất mong được sự đóng góp của quý Thầy Cô
cũng như của các độc giả. Xin chân thành cảm ơn!

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

3

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG VÀ HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG
1.1. Tổng quan về tín dụng
1.1.1. Khái niệm về tín dụng
Tín dụng ra đời từ rất sớm, nó gắn liền với sự ra đời và phát triển của sản xuất
hàng hóa. Sự phân công lao động xã hội và sự xuất hiện sở hữu tư nhân về tư liệu
sản xuất là cơ sở ra đời của tín dụng.
Xét về mặt xã hội, sự xuất hiện chế độ sở hữu về tư liệu sản xuất là cơ sở hình
thành sự phân hoá xã hội: của cải, tiền tệ có xu hướng tập trung vào một nhóm
người, trong lúc đó một nhóm người khác có thu nhập thấp hoặc thu nhập không
đáp ứng đủ cho nhu cầu tối thiểu của cuộc sống, đặc biệt khi gặp những biến cố rủi
ro bất thường xảy ra. Trong điều kiện như vậy đòi hỏi sự ra đời của tín dụng để giải

quyết mâu thuẫn nội tại của xã hội, thực hiện việc điều hoà nhu cầu vốn tạm thời
của cuộc sống.1Xét về mặt kinh tế, khi sản xuất hàng hóa phát triển con người có
nhu cầu sử dụng nhiều vốn hơn để đầu tư kinh doanh, mở rộng sản xuất vì thế phát
sinh nhu cầu vay mượn vốn lẫn nhau, tín dụng ra đời là một đòi hỏi tất yếu của quá
trình phát triển nền kinh tế.
Như vậy, cơ sở ra đời của tín dụng xuất phát từ:
+ Có sự tồn tại và phát triển của hàng hóa.
+ Có nhu cầu bù đắp thiếu hụt khi gặp biến cố nhằm đảm bảo sản xuất kinh
doanh, đảm bảo cuộc sống bình thường.
Phân tích rõ hơn thì thuật ngữ “Tín dụng” xuất phát từ chữ Latin là Creditium,
có nghĩa là tin tưởng, tín nhiệm. Tiếng Anh là Credet, và theo ngôn ngữ nhân gian
Việt Nam, “tín dụng” có nghĩa là sự vay mượn, là sự chuyển nhượng tạm thời
quyền sử dụng một lượng giá trị dưới hình thức hiện vật hay tiền tệ, từ người sở hữu
sang người sử dụng sau đó hoàn trả lại với một lượng giá trị lớn hơn.
Ở đây, chúng ta thấy yếu tố thời gian đã xen lẫn vào và cũng vì có sự xen lẫn đó,
cho nên có thể có sự bất trắc, rủi ro xảy ra và cần có sự tín nhiệm của hai bên đương
sự đối với nhau. Hai bên đương sự dựa vào sự tín nhiệm của nhau nên mới có danh
từ tín dụng.2

1
2

Cẩm nang kinh tế Tiền tệ và Ngân hàng – Nhà xuất bản TP.HCM – 1992, trang 64
Tiền tệ, tín dụng, ngân hàng trong cơ chế thị trường – Trường ĐH kinh tế TP.HCM – 1995, trang 96

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

4

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

Khái niệm trên đây được thể hiện ba mặt cơ bản sau đây:
+ Có sự chuyển giao quyền sử dụng một lượng giá trị từ người này sang người
khác.
+ Sự chuyển giao mang tính chất tạm thời.
+ Khi hoàn lại giá trị đã chuyển giao cho người sở hữu phải kèm theo một lượng
giá trị dôi thêm ra gọi là lợi tức.
Một quan hệ được gọi là tín dụng phải có đầy đủ cả ba mặt trên.
Như vậy, hiểu theo nghĩa hẹp, tín dụng là một quan hệ kinh tế hình thành trong
quá trình chuyển hóa giá trị giữa hình thái hiện vật và hình thái tiền tệ từ tổ chức
này sang tổ chức khác hay từ tay người này sang tay người khác theo nguyên tắc
hoàn trả vốn và lãi trong một thời hạn nhất định. Nói cách khác, tín dụng là sự
chuyển nhượng quyền sử dụng một lượng giá trị nhất định dưới hình thức hiện vật
hay tiền tệ trong một thời hạn nhất định từ người sở hữu sang người sử dụng và khi
đến hạn người sử dụng phải hoàn trả lại cho người sở hữu với một lượng giá trị lớn
hơn. Khoản giá trị dôi ra này được gọi là lợi tức tín dụng.3
Quy trình vận động này được thể hện theo mô hình sau:4
Cho vay ($)
Người sở hữu

Người sử dụng
Trả nợ ($ + $)

Người cho vay

Người đi vay

Theo nghĩa rộng, quan hệ tín dụng gồm hai mặt: huy động vốn và tiến hành cho
vay. Một cá nhân hay một tổ chức sẽ tập hợp những nguồn vốn nhàn rỗi trong xã
hội và sau đó sẽ dùng nguồn tiền này đem cho vay lại các tổ chức hoặc cá nhân
khác. Để huy động được nguồn vốn, họ sẽ trả cho những người cung cấp vốn một
lượng giá trị bên cạnh vốn gốc, và sau đó họ sẽ nhận được một giá trị lớn hơn khi
cho những người khác vay lại. Đây là một loại hình kinh doanh để kiếm lời và nó
tồn tại đến ngày nay thể hiện ở hoạt động tín dụng của ngân hàng.
Mô hình thể hiện sự vận động này là:

3
4

Ts. Nguyễn Ngọc Hùng , Lý thuyết tiền tệ - ngân hàng – Trường ĐH kinh tế TP.HCM - 1998, trang 90
Cẩm nang kinh tế Tiền tệ và Ngân hàng – Nhà xuất bản TP.HCM – 1992, trang 64

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

5

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

Cho vay ($)
Người cho vay

Huy động vốn

Người đi vay
Trả nợ ( $+$+$*)

($+ $)
Người sở hữu

Người sử dụng

Hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về tín dụng, tùy thuộc vào giác độ tiếp
cận mà tín dụng có thể được hiểu như là:
Sự trao đổi các tài sản hiện tại để nhận được các tài sản cùng loại trong tương
lai. Hoặc có thể định nghĩa tín dụng như là quan hệ kinh tế, theo đó một người thỏa
thuận để người khác được sử dụng số tiền hay tài sản của mình trong một thời gian
nhất định với điều kiện có hoàn trả.
Trong đời sống, tín dụng hiện diện với nhiều hình thái khác nhau. Tín dụng
thương mại là một doanh nghiệp thỏa thuận bán chịu hàng hóa cho khách hàng. Tín
dụng ngân hàng là việc các ngân hàng thương mại huy động vốn của khách hàng để
sau đó lại cho khách hàng khác vay với mục đích kiếm lời.
Ngoài ra, việc Chính Phủ hay những doanh nghiệp phát hành trái các trái phiếu
ra ngoài công chúng để vay tiền của các tổ chức, cá nhân cũng được xem là những
hình thức tín dụng.
Đặc biệt, trong điều kiện nền kinh tế thị trường, nghiệp vụ cho thuê tài chính do
những công ty tài chính thực hiện đối với khách hàng là các doanh nghiệp cũng
được xem là một hình thức tín dụng đặc thù của nền kinh tế thị trường.
Qua những khái niệm trên, ta thấy rằng tín dụng xuất hiện ngày càng nhiều và
càng mở rộng về tính chất, phát triển theo sự hội nhập của cơ chế thị trường. Với
đặc điểm kinh tế xã hội của nước ta thì phát triển tín dụng là một trong những động
lực cho sự phát triển kinh tế.

1.1.2. Quá trình phát triển của tín dụng
Như đã biết, tín dụng xuất hiện cùng với sự ra đời và phát triển của sản xuất
hàng hóa, ngay từ thời kỳ cổ đại và phát triển cho đến ngày nay, giải quyết được
những khó khăn về vốn cho các chủ thể. Với sự xuất hiện đầu tiên của tín dụng là
dưới hình thức cho vay nặng lãi – cho vay với lãi suất rất cao, trải qua nhiều giai
đoạn phát triển, tín dụng nặng lãi ngày càng bộc lộ sự yếu kém, không phù hợp với
sự phát triển của nền kinh tế thị trường nên tín dụng nặng lãi đã dần dần bị đẩy lùi
GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

6

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

và thay vào đó là các loại hình tín dụng hiện đại với nhiều chức năng, phù hợp với
nhu cầu sử dụng vốn đa dạng như ngày nay. Ta có thể khái quát thành hai giai đoạn
phát triển của tín dụng như sau:
1.1.2.1. Giai đoạn đầu của tín dụng - Tín dụng nặng lãi
Thời kỳ cổ đại tín dụng đã xuất hiện dưới hình thức cho vay nặng lãi. Hình thức
này ra đời trong điều kiện sản xuất thấp kém, phụ thuộc nhiều vào điều kiện thiên
nhiên, lại thêm gánh nặng sưu thuế và các tệ nạn xã hội khác, những người sản xuất
nhỏ đôi khi phải đối phó với những rủi ro xảy ra trong cuộc sống bắt buộc dẫn đến
phải đi vay để giải quyết những khó khăn cấp bách trong đời sống, chẳng hạn như:
mua lương thực, thuốc men, đống tô, thuế… Còn các tầng lớp khác đi vay là để giải
quyết những thiếu hụt tạm thời với các nhu cầu cao.
Các chủ thể tham gia trong quan hệ tín dụng nặng lãi bao gồm:

- Người đi vay: chủ yếu là nông dân và thợ thủ công. Ngoài ra còn có một số chủ
nợ, địa chủ và các quan lại cũng có một phần đi vay nặng lãi.
- Người cho vay: là những người kinh doanh, thương nghiệp, tiền tệ, chủ nợ, địa
chủ và một số quan lại.
Tín dụng nặng lãi trong giai đoạn này có một số đặc điểm sau:
+ Người đi vay phải trả lãi suất rất cao và nếu không trả được nợ thì bị tịch thu
phương tiện sản xuất hoặc bị trói buộc lệ thuộc vào địa chủ hay các lãnh chúa
phong kiến. Trong thời kỳ cổ đại La Mã lãi suất phải trả khoảng 40% - 100%/năm.
Dưới chế độ phong kiến ở Đức lãi suất từ 21% - 43%/năm và trong nhiều trường
hợp lãi suất lên đến trên 100%/năm. Sở dĩ lãi suất cao là do cầu tín dụng lớn hơn so
với cung tín dụng và nhu cầu đi vay thường là cấp bách không thể trì hoãn được5.
+ Tín dụng nặng lãi nhằm mục đích thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng của người đi
vay không có tác dụng phục vụ cho sản xuất.
+ Hình thức vận động của vốn trong quan hệ tín dụng nặng lãi biểu hiện rất đa
dạng như: cho vay bằng hiện vật, thu nợ bằng hiện vật; cho vay bằng tiền, thu nợ
bằng tiền; cho vay bằng tiền, thu nợ bằng hiện vật; cho vay bằng hiện vật, bằng tiền
trả nợ bằng ngày công lao động…
Tín dụng nặng lãi đã góp phần xóa bỏ nền kinh tế tự nhiên, phát triển quan hệ
trao đổi hàng hóa và quan hệ tiền tệ; đồng thời tập trung được số lớn tiền tệ vào một

5

Ts. Nguyễn Ngọc Hùng , Lý thuyết tiền tệ - ngân hàng – Trường ĐH kinh tế TP.HCM - 1998, trang 92

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

7

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

số người và bần cùng hóa trong phạm vi rộng lớn những người sản xuất nhỏ, góp
phần làm xuất hiện phương thức Tư bản chủ nghĩa.
Trong điều kiện nền kinh tế Tư bản chủ nghĩa, tín dụng nặng lãi đã trở thành
chướng ngại của sự phát triển của chủ nghĩa Tư bản, vì lãi suất quá cao cho nên tín
dụng Tư bản chủ nghĩa ra đời đẩy lùi tín dụng nặng lãi. Tuy nhiên, tín dụng nặng lãi
không bị thủ tiêu mà nó vẫn tồn tại ở hàng thứ yếu và hoạt động trong lĩnh vực
người đi vay không vì mục đích sản xuất.
1.1.2.2. Sự phát triển của tín dụng trong nền kinh tế thị trường hiện đại
Trong nền kinh tế thị trường, đồng tiền mới ở đúng vị trí đích thực của nó, phản
ánh đúng quy luật cung cầu và quy luật giá trị. Ở đây mọi vận hành kinh tế đều
được tiền tệ hóa. Do vậy mỗi chủ thể của nền kinh tế đều phải tự tìm kiếm nguồn
vốn trên thị trường nhằm thỏa mãn nhu cầu của mình và tự chủ trong việc sử dụng
nguồn vốn đó. Tuy nhiên, không phải lúc nào nhu cầu về vốn tiền tệ cũng được đáp
ứng đầy đủ. Sự tương tác giữa vốn và sủ dụng vốn của mỗi chủ thể của nền kinh tế
đã dẫn tới tình trạng thừa hoặc thiếu vốn. Sự thiếu vốn này có khi tạm thời, có khi
lâu dài; nơi thừa vốn thì tìm cách sử dụng nguồn vốn dư thừa của mình sao cho có
lợi nhất, còn nơi thiếu vốn thì tìm cách sao cho bù đắp được sự thiếu hụt của mình
với chi phí thấp nhất. Điều này có nghĩa là nhu cầu giao lưu vốn đã xuất hiện. Nhu
cầu này bắt nguồn từ hai phía: phía những người cần vốn và phía những người thiếu
vốn.
+ Những người cần vốn:
Người cần vốn đầu tiên là xí nghiệp, bởi lẽ, muốn kinh doanh công nghiệp hoặc
thương nghiệp hay bất kỳ một ngành nghề nào cũng cần có vốn. Vốn cần để mua,
để thuê cửa hàng, nhà máy, trang thiết bị, vốn cần để mua hàng hóa, nguyên vật liệu
và cũng cần vốn để trả công cho lao động và các khoản chi cần thiết trong kinh

doanh, trong khi vốn tự có của doanh nghiệp thường không đủ.
Ngay trong gia đình nhiều khi cũng cần tiền để mua nhà, xe hơi, các trang thiết
bị điện gia đình… hoặc cần tiền để chi trả khi ốm đau hay cho con cái đi học. Các
khoản chi lớn này thường vượt quá số tiền hiện có trong tay.
Nhà nước trung ương và chính quyền địa phương cũng vậy, cũng cần chi trả
những khoản tiền lớn cho việc xây dựng cầu đường, trường học, y tế, để khắc phục
các thiệt hại do thiên tai gây ra… số thu hằng tháng năm không đủ và ngân sách đôi
lúc thường bị thiếu hụt nhất thời.

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

8

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

Như vậy, xí nghiệp, gia đình và nhà nước, những khi thiếu tiền đều phải vay
mượn người khác. Nghĩa là, xí nghiệp, gia đình và nhà nước đều là những người
cần vốn.
+ Những người có vốn:
Trong xã hội, xét trong một thời gian nhất định nào đó bên cạnh những người
cần vốn cũng có những người dư thừa hoặc tạm thời nhàn rỗi và muốn người khác
sử dụng hộ số vốn này.
Đó là các xí nghiệp có các khoản vốn tích lũy từ khấu hao nhà xưởng, trang thiết
bị hay các khoản vốn dùng cho việc mở rộng công việc kinh doanh hiện chưa dùng
tới.

Đó là những gia đình có những khởn tiền để dành từ lương bổng hàng tháng hay
từ những khoản thu nhập bất thường như tiền thưởng, trúng số… chưa có dự định
chi tiêu.
Nhà nước trung ương và chính quyền địa phương cũng vậy, thỉnh thoảng cũng
có lúc dư dả tiền bạc nhất thời, hay có những khoản kết dư ngân sách sau khi thực
hiện.
Như vậy, xí nghiệp, gia đình và nhà nước cũng là những người có thể cung cấp
vốn.
Từ sự phân tích trên, ta thấy: Trong xã hội xét tại một thời điểm bất kỳ nào đó
luôn luôn xảy ra hiện tượng có những người có vốn tiền tệ dư thừa hay tạm thời
nhàn rỗi, cùng một lúc lại cũng có những người tạm thời thiếu hụt về vốn tiền tệ cần
được bổ sung. Hiện tượng này đỏi hỏi phải xuất hiện quá trình điều hòa cung cầu
vốn, đồng vốn chạy từ nơi dư thừa vốn sang nơi đang thiếu hụt vốn. Như vậy, trong
nền kinh tế thị trường đã xuất hiện hai nhóm đối tượng đối lập nhau: nhóm những
người cần vốn và nhóm những người cung ứng vốn. Vấn đề quan trọng là họ phải
gặp nhau và thỏa mãn yêu cầu của nhau. Sự việc sẽ không hề đơn giản, nếu chúng
ta lưu ý rằng, ngoài việc tồn tại một khối lượng dân cư đông đúc, phân tán và đan
xen vào nhau, không dễ gì biết được ai có vốn và ai cần vốn, thì vấn đề tin cậy lẫn
nhau được coi là tiền đề cho quá trình giao nhận vốn. Quá trình này chỉ có thể xảy
ra khi người cần vốn thực sự tạo ra được niềm tin cho người có vốn và người có vốn
thật sự yên tâm và tin cậy khi giao vốn cho người sử dụng nó. Tất nhiên, mức độ rủi
ro khi bỏ vốn vẫn tồn tại, nhưng đó là rủi ro chung, khi cả hai đối tượng đã đồng ý
lựa chọn và quyết định chấp nhận.
Trong nền kinh tế thị trường ngày nay quan hệ tín dụng ngày càng được mở
rộng và phát triển cả về đối tượng lẫn quy mô, được thể hiện trên các mặt sau:
GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

9

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

- Các tổ chức ngân hàng và các tổ chức tài chính tín dụng khác phát triển mạnh,
đa dạng và có mặt khắp mọi nơi.
- Phần lớn các nhà doanh nghiệp đều có sử dụng vốn tín dụng ( vay ngân hàng,
mua chịu hàng hóa, phát hành trái phiếu…) và khối lượng ngày càng lớn.
- Chính phủ các nước ngày càng hạn chế sử dụng biện pháp phát hành thêm tiền
để bù đắp thâm hụt ngân sách nhà nước mà tiến đến sử dụng nguồn vốn vay để bù
đắp thâm hụt ngân sách.
- Thu nhập ngày càng tăng đối với cá nhân, do vậy ngày càng có nhiều người
tham gia vào các quan hệ tín dụng. Với tư cách là người cho vay, các cá nhân gửi
tiền vào các ngân hàng, quỹ tiết kiệm, mua trái phiếu xí nghiệp, công trái… Với tư
cách là người đi vay, ngày càng có nhiều người vay vốn ngân hàng, các công ty để
phục vụ cho tiêu dùng cá nhân.
Ngoài việc mở rộng các quan hệ tín dụng, hình thức tín dụng cũng ngày càng
phát triển đa dạng như: Tín dụng thương mại, tín dụng ngân hàng, tín dụng nhà
nước và các loại khác.6
Từ quá trình phân tích và lý giải trên đây cho phép chúng ta đi đến khẳng định
sự cần thiết tồn tại và phát triển của tín dụng trong nền kinh tế thị trường hiện đại là
một tất yếu khách quan.
1.1.3. Vai trò của tín dụng7
Trong nền kinh tế nước ta hiện nay, tín dụng có các vai trò sau:
Thứ nhất: Hoạt động tín dụng đáp ứng nhu cầu vốn để duy trì quá trình sản xuất
được liên tục đồng thời góp phần đầu tư phát triển kinh tế.
Việc phân phối tín dụng đẵ góp phần điều hòa vốn trong toàn bộ nền kinh tế, tạo
điều kiện cho quá trình sản xuất được liên tục. Tín dụng còn là cầu nối giữa tiết

kiệm và đầu tư. Nó là hoạt động khuyến khích tiết kiệm đồng thời là phương tiện
đáp ứng nhu cầu về vốn cho đầu tư phát triển.
Trong nền kinh tế sản xuất hàng hóa, tín dụng là một trong những nguồn vốn
hình thành vốn lưu động và vốn cố định của doanh nghiệp, vì vậy tín dụng đã góp
phần động viên vật tư hàng hóa đi vào sản xuất, thúc đẩy tiến bộ khoa học kỹ thuật,
đẩy mạnh quá trình tái sản xuất xã hội.

6
7

Ts. Nguyễn Ngọc Hùng, Lý thuyết tiền tệ - ngân hàng – Trường ĐH kinh tế TP.HCM - 1998, tr 91 đến tr97
Cẩm nang kinh tế Tiền tệ và Ngân hàng – Nhà xuất bản TP.HCM – 1992, trang 87 đến trang 90
Giáo trình lí thuyết Tài chính - tiền tệ – Nhà xuất bản Giáo dục – 2008, trang 63

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

10

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

Thứ hai: Hoạt động tín dụng thúc đẩy quá tình tập trung vốn và tập trung sản
xuất.
Hoạt động của ngân hàng là tập trung vốn tiền tệ tạm thời chưa sử dụng, mà vốn
này nằm phân tán ở khắp mọi nơi, trong tay các nhà doanh nghiệp, các cơ quan nhà
nước và của cá nhân; trên cơ sở đó cho vay các đơn vị kinh tế.

Tuy nhiên quá trình đầu tư tín dụng không phải rải đều cho mọi chủ thể có nhu
cầu, mà việc đầu tư được thực hiện một cách tập trung, chủ yếu là cho các xí nghiệp
lớn, những xí nghiệp kinh doanh có hiệu quả. Đầu tư tập trung là quá trình tất yếu,
vừa đảm bảo tránh rủi ro tín dụng, vừa thúc đẩy quá trình tăng trưởng kinh tế.
Thứ ba: Hoạt động tín dụng tài trợ cho các ngành kinh tế kém phát triển và
ngành kinh tế mũi nhọn.
Trong điều kiện nước ta, nông nghiệp là ngành sản xuất đáp ứng nhu cầu cần
thiết cho xã hội, đang trong quá trình công nghiệp hóa và là ngành chịu tác động
nhiều nhất của điều kiện, vì vậy trong giai đoạn trước mắt nhà nước phải tập trung
đầu tư phát triển nông nghiệp để giải quyết những nhu cầu tối thiểu của xã hội,
đồng thời tạo điều kiện để phát triển các ngành kinh tế khác.
Bên cạnh đó nhà nước còn tập trung tín dụng để tài trợ cho các ngành kinh tế
mũi nhọn, mà phát triển các ngành này sẽ tạo sơ sở lôi cuốn các ngành kinh tế khác
như sản xuất hàng xuất khẩu, khai thác dầu khí…
Thứ tư: Hoạt động tín dụng góp phần tác động đến việc tăng cường chế độ hạch
toán kinh tế của các doanh nghiệp.
Đặc trưng cơ bản của vốn tín dụng là sự vận động trên cơ sở hoàn trả có lợi tức,
nhờ vậy mà hoạt động của tín dụng đã kích thích sử dụng vốn có hiệu quả. Bằng
cách là cho vay trung hạn, dài hạn nhằm thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản
xuất, kinh doanh, dịch vụ, đời sống cho các tổ chức, cá nhân và hộ sản xuất thuộc
mọi thành phần kinh tế theo phân cấp ủy quyền.
Cung ứng các dịch vụ thanh toán và ngân quỹ gồm:
- Cung ứng các phương tiện thanh toán.
- Thực hiện các dịch vụ thanh toán trong nước cho khách hàng.
- Thực hiện các dịch vụ thu hộ và chi hộ.
- Thực hiện các dịch vụ thu và phát tiền mặt cho khách hàng.
- Thực hiện các dịch vụ thanh toán khác theo quy định của Ngân hàng nhà nước
Việt Nam.

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

11

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

Khi sử dụng vốn vay ngân hàng, xí nghiệp phải tôn trọng hợp dồng tín dụng, tức
là phải đảm bảo hoàn trả nợ vay đúng hạn và tôn trọng các điều kiện khác đã ghi
trong hợp đồng tín dụng; nếu vi phạm thì sẽ bị phạt về lãi suất và các chế tài khác.
Bằng cách tác động như vậy đòi hỏi xí nghiệp phải quan tâm đến việc nâng cao hiệu
quả sử dụng vốn, giảm chi phí sản xuất, tăng vòng quay của vốn; tạo điều kiện để
nâng cao doanh lợi xí nghiệp.
Thứ năm: Hoạt động tín dụng tạo điều kiện để phát triển các quan hệ kinh tế với
nước ngoài.
Trong điều kiện kinh tế “mở”, tín dụng đã trở thành một trong những phương
tiện nối liền các nền kinh tế các nước với nhau.
Đối với các nước đang phát triển nói chung và nước ta nói riêng, hoạt động tín
dụng đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng xuất nhập khẩu hàng hóa thông
qua hình thức tài trợ xuất nhập khẩu, đồng thời nhờ nguồn tín dụng bên ngoài để
công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh tế, thúc đẩy nền kinh tế nước ta có những
bước tiến vượt bậc để có khả năng hội nhập với các tổ chức kinh tế trong khu vực
và trên thế giới.
Hoạt động tín dụng ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển
kinh tế cũng như thúc đẩy mở rộng các mối quan hệ đối ngoại, giao lưu tiền tệ.
Nhận thấy được những điều ấy nhà nước ta đang có nhiều chính sách phát triển hoạt
động tín dụng đồng bộ, ban hành nhiều văn bản quy định thống nhất các nghiệp vụ

tín dụng để góp phần nâng cao hơn nữa vai trò của hoạt động này trong sự phát triển
chung của sự hội nhập nền kinh tế đất nước.
1.1.4. Các hình thức tín dụng
Trong nền kinh tế thị trường tín dụng hoạt động rất đa dạng và phong phú. Tùy
theo phương thức phân loại mà tín dụng được phân ra nhiều loại khác nhau.
1.1.4.1. Căn cứ vào thời hạn tín dụng
Tín dụng được chia ra ba loại: Tín dụng ngắn hạn, tín dụng trung hạn, tín dụng
dài hạn.
+ Tín dụng ngắn hạn: Là loại tín dụng có thời hạn dưới một năm và thường
được sử dụng để cho vay bổ sung thiếu hụt tạm thời vốn lưu động của các doanh
nghiệp và cho vay phục vụ nhu cầu sinh hoạt tiêu dùng của cá nhân.
+ Tín dụng trung hạn: Là tín dụng có thời hạn từ 1-5 năm, được dùng để cho
vay vốn phục vụ yêu cầu mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở
rộng và xây dựng các công trình nhỏ có thời gian thu hồi vốn nhanh.
GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

12

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

+ Tín dụng dài hạn: Là loại có thời hạn trên 5 năm, loại tín dụng này được sử
dụng để cung cấp vốn cho xây dựng cơ bản, cải tiến và mở rộng sản xuất quy mô
lớn. Chẳng hạn như: đầu tư xây dựng các xí nghiệp mới, các công trình thuộc cơ sở
hạ tầng…
Tín dụng trung và dài hạn được đầu tư để hình thành vốn cố định và một phần

vốn tối thiểu cho hoạt động sản xuất.
1.1.4.2. Căn cứ vào đối tượng tín dụng
Tín dụng được chia thành hai loại: tín dụng vốn lưu động và tín dụng vốn cố
định.
+ Tín dụng vốn lưu động: là loại vốn tín dụng được sử dụng để hình thành vốn
lưu động của các tổ chức kinh tế, như cho vay để dự trữ hàng hóa, mua nguyên vật
liệu cho sản xuất. Tín dụng vốn lưu động thường được sử dụng để cho vay bù đắp
mức vốn lưu động thiếu hụt tạm thời. Loại tín dụng này thông thường chia ra các
loại: cho vay dự trữ hàng hóa, cho vay chi phí sản xuất và cho vay để thanh toán các
khoản nợ dưới hình thức chiết khấu các chứng từ có giá.
+ Tín dụng vốn cố định: là loại tín dụng được sử dụng để hình thành vốn cố định
của doanh nghiệp. Loại tín dụng này thường được cấp phát phục vụ việc đầu tư để
mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật mở rộng sản xuất, xây dựng
các xí nghiệp và công trình mới. Thời gian cho vay đối với loại tín dụng này là
trung và dài hạn.
1.1.4.3. Căn cứ vào mục đích sử dụng vốn
Tín dụng được chia làm hai loại: tín dụng sản xuất lưu thông hàng hóa và tín
dụng tiêu dùng.
+ Tín dụng sản xuất và lưu thông hàng hóa: là loại cấp phát tín dụng cho các
doanh nghiệp và các chủ thể kinh tế khác để tiến hành sản xuất hàng hóa và lưu
thông hàng hóa.
+ Tín dụng tiêu dùng: là thình thức cấp phát tín dụng cho cá nhân đáp ứng nhu
cầu tiêu dùng như mua sắm nhà cửa, xe cộ, các hàng hóa đáp ứng nhu cầu hằng
ngày… Tín dụng tiêu dùng có thể được cấp phát dưới hình thức bằng tiền hoặc dưới
hình thức bán chịu hàng hóa. Việc cấp tín dụng bằng tiền thường do các ngân hàng,
hợp tác xã tín dụng, quỹ tiết kiệm và các tổ chức tín dụng khác cung cấp. Còn việc
cấp phát tín dụng dưới hình thức hiện vật thường do các công ty, các cửa hàng thực
hiện.

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

13

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

1.1.4.4. Căn cứ vào chủ thể trong quan hệ tín dụng
Tín dụng có thể được chia thành các loại như: Tín dụng thương mại, tín dụng
nhà nước, tín dụng ngân hàng.
+ Tín dụng thương mại: là quan hệ tín dụng giữa các doanh nghiệp, được thể
hiện dưới hình thức mua bán chịu hàng hóa.
Một số nhà doanh nghiệp có hàng hóa muốn bán, một số nhà doanh nghiệp khác
muốn mua hàng hóa đó nhưng không có tiền. Nhà doanh nghiệp với tư cách là
người bán muốn thực hiện được sản phẩm của mình họ có thể bán chịu hàng hóa
cho người mua. Hành vi mua bán chịu hàng hóa được xem là hình thức tín dụng,
bởi lẽ người bán chuyển giao cho người mua được sử dụng vốn tạm thời trong một
thời gian nhất định và khi đến thời hạn đã được thỏa thuận người mua phải hoàn lại
vốn cho người bán dưới hình thức tiền tệ và cả phần lãi cho người bán.
Cơ sở pháp lý xác định quan hệ nợ nần của tín dụng thương mại là giấy nợ, được
gọi là kỳ phiếu thương mại hay gọi tắt là thương phiếu. Đây là một dạng đặc biệt
của khế ước dân sự xác định trái quyền cho người bán và nghĩa vụ phải thanh toán
nợ của người mua khi món nợ đáo hạn.
+ Tín dụng nhà nước: là quan hệ tín dụng trong đó Nhà nước là người đi vay để
đảm bảo các khoản chi tiêu của ngân sách nhà nước, đồng thời là người cho vay để
thực hiện các chức năng nhiệm vụ của mình trong quản lý kinh tế xã hội và phát
triển quan hệ đối ngoại.

Chủ thể trong quan hệ tín dụng nhà nước gồm: nhà nước ( vừa là người đi vay
vừa là người cho vay) ; dân chúng, các tổ chức kinh tế xã hội, ngân hàng và nước
ngoài ( là người cho vay).
Hình thức biểu hiện bên ngoài của tín dụng nhà nước là sự vay mượn tạm thời
một số hiện vật hay tiền, nhưng bản chất bên trong chứa đựng nhiều mối quan hệ
giữa nhà nước với các chủ thể khác. Bản chất của tín dụng nhà nước có đặc trung cơ
bản là sự có hoàn trả và có lợi tức, giống như bản chất của tín dụng nói chung;
ngoài ra nó còn có những đặc trưng khác như tính cưỡng chế, chính trị, xã hội.
Những đặc trưng này xuất phát từ quyền lực chính trị, từ chức năng, nhiệm vụ của
nhà nước trong quản lý kinh tế - xã hội.
Tín dụng nhà nước bao gồm tín dụng ngắn hạn ( phát hành kỳ phiếu kho bạc) và
tín dụng dài hạn ( phát hành công trái).8

8

Ts. Nguyễn Ngọc Hùng , Lý thuyết tiền tệ - ngân hàng – Trường ĐH kinh tế TP.HCM - 1998, tr 101đến tr
113

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

14

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

+ Tín dụng ngân hàng: là quan hệ tín dụng giữa các ngân hàng, các tổ chức tín

dụng khác với các nhà doanh nghiệp và cá nhân.
Trong nền kinh tế, ngân hàng đóng vai trò là một tổ chức trung gian, trong quan
hệ tín dụng thì ngân hàng vừa là người cho vay đồng thời là người đi vay. Với tư
cách là người đi vay, ngân hàng nhận tiền gửi của các nhà doanh nghiệp, cá nhân
hoặc phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu để huy động vốn trong xã hội; với tư
cách là người cho vay ngân hàng cung cấp tín dụng cho các doanh nghiệp và cá
nhân. Khác với tín dụng thương mại được cung cấp dưới hình thức hàng hóa, tín
dụng ngân hàng được cấp dưới hình thức tiền tệ - bao gồm tiền mặt và bút tệ.
Tín dụng ngân hàng với những vai trò, chức năng quan trọng đối với quá trình
phát triển kinh tế đất nước đã thực sự chiếm lĩnh toàn bộ hệ thống tín dụng nói
chung. Tìm hiểu và phân tích về nó chính là tiền đề để nghiên cứu các quy định của
pháp luật về hợp đồng tín dụng – một loại hợp đồng của tín dụng ngân hàng.
Tín dụng ngân hàng có các hình thức sau:
- Chiếc khấu thương phiếu: là việc ngân hàng ứng trước giá trị của một thương
phiếu đổi lấy việc chuyển giao quyền sở hữu thương phiếu.
- Tín dụng ngân quỹ: bao gồm các loại tín dụng ngắn hạn, trung hạn, dài hạn
thường là để tài trợ cho các chi phí kinh doanh vãng lai của doanh nghiệp. Nhu cầu
vay vốn này xảy ra khi có sự chênh lệch thời gian giữa chi phí và thu nhập của kinh
doanh.
- Bảo lãnh ngân hàng: tại hình thức tín dụng này ngân hàng không ứng tiền ra,
mà chỉ cam kết sẽ trả một khoản nợ của khách hàng trong trường hợp khách hàng
không trả được khoản nợ đó. Đây thực sự là một nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng
bằng uy tín của mình.
- Tài trợ xuất nhập khẩu: Đó là sự trợ giúp của ngân hàng trong việc xuất nhập
khẩu hàng hóa. Bên nhập khẩu sẽ đảm bảo thanh toán cho bên xuất khẩu bằng việc
mở tín dụng tại ngân hàng khi bên xuất khẩu trình các bộ chứng từ hợp lệ.9
Trong nền kinh tế thị trường, tín dụng ngân hàng đóng một vai trò rất quan
trọng, được biểu hiện cụ thể như sau:
- Tín dụng ngân hàng thúc đẩy quá trình tập trung và điều hòa nguồn vốn giữa
các chủ thể trong nền kinh tế.

- Tín dụng ngân hàng thúc đẩy sự tăng nhanh tốc độ lưu thông hàng hóa và chu
chuyển tiền tệ.
9

Tiền tệ, tín dụng, ngân hàng trong cơ chế thị trường – Trường ĐH kinh tế TP.HCM – 1995

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

15

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

- Tín dụng ngân hàng là công cụ chủ yếu để tài trợ, đầu tư cho các ngành kinh tế
then chốt và các ngành, các vùng kinh tế kém phát triển.
- Tín dụng ngân hàng góp phần tác động các đơn vị sử dụng nguồn vay vốn
ngân hàng có hiệu quả.
- Tín dụng ngân hàng thúc đẩy sự mở rộng và phát triển ngành ngoại thương.
- Tín dụng ngân hàng với vai trò tạo tiền trong nền kinh tế.
- Tín dụng ngân hàng góp phần bình ổn giá cả trong nền kinh tế.10
Tóm lại, với những tiêu thức phân loại tín dụng nêu trên đã góp phần làm rõ hơn
các hình thức tín dụng vốn phức tạp và là một trong những cơ sở để nghiên cứu và
phân tích các loại hình tín dụng sau này.
1.1.5. So sánh tín dụng ngân hàng với tín dụng thương mại
Vay mượn trong nền kinh tế là một hoạt động phổ biến và tất yếu. Bản chất của
tín dụng là việc vay mượn vốn lẫn nhau, trong các hình thức tín dụng đã được giới

thiệu thì tín dụng thương mại và tín dụng ngân hàng là hai loại hình tín dụng phổ
biến nhất. Việc so sánh hai loại tín dụng này sẽ cho chúng ta hiểu rõ hơn bản chất
của tín dụng ngân hàng cũng như những ưu điểm của loại hình tín dụng này so với
các loại hình tín dụng phổ biến khác trong xã hội.
Ta sẽ dựa vào năm tiêu chí để so sánh, cụ thể như sau:
+ Về chủ thể:
Tín dụng thương mại là quan hệ tín dụng giữa các nhà doanh nghiệp với nhau,
nó dựa trên sự tín nhiệm cũng như mối quan hệ về cung cấp hàng hóa dịch vụ của
các bên. Một bên doanh nghiệp có hàng hóa muốn bán và một bên doanh nghiệp
muốn mua hàng hóa đó nhưng lại không có tiền, bên có hàng hóa sẽ bán chịu hàng
hóa cho doanh nghiệp có nhu cầu và sẽ được thanh toán phần vốn sau một thời gian
do hai bên thỏa thuận kèm theo một khoản tiền lãi. Ở đây doanh nghiệp sở hữu hàng
hóa chỉ có một tư cách là người cho vay mà thôi.
Tín dụng ngân hàng là quan hệ tín dụng giữa ngân hàng, các tổ chức tín dụng
khác với các nhà doanh nghiệp và cá nhân. Ngân hàng sẽ cung cấp nguồn vốn thiếu
hụt cho doanh nghiệp để doanh nghiệp có đủ nguồn tài chính cho các hoạt động
kinh doanh của mình, khi đến thời hạn trả nợ doanh nghiệp sẽ trả thêm một khoản
tiền lãi cho ngân hàng theo quy định, với hình thức này ngân hàng đóng vai trò với

10

Ts. Nguyễn Ngọc Hùng, Lý thuyết tiền tệ - ngân hàng – Trường ĐH kinh tế TP.HCM - 1998

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

16

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

tư cách là người cho vay, mặt khác ngân hàng còn đóng vai trò với tư cách là người
đi vay khi thực hiện các nghiệp vụ huy động vốn từ các tổ chức, cá nhân khác.
+ Về loại vốn:
Tín dụng thương mại bản chất là việc mua bán chịu hàng hóa nên loại vốn cung
cấp ở đây chính là hàng hóa. Thương phiếu là phiếu nợ xuất phát từ việc mua bán
chịu hàng hóa, là một chứng khoán cho phép người sở hữu là doanh nghiệp cho bán
chịu có được quyền lãnh một số tiền ghi trên thương phiếu vào một ngày nhất định
trong tương lai đã được định trước ở hiện tại.
Tín dụng ngân hàng bản chất là việc cho vay tiền tệ, đáp ứng nguồn tiền thiếu
hụt tạm thời của doanh nghiệp, vì vậy loại vốn được cung cấp đó là tiền tệ. Tiền tệ ở
đây bao gồm tiền mặt và bút tệ ( séc, lệnh chuyển tiền…).
+ Về quy mô tín dụng:
Tín dụng thương mại do các nhà doanh nghiệp cung cấp và họ chỉ cung cấp
trong giới hạn khả năng của mình. Do đó, nếu người đi vay có nhu cầu cao hơn thì
người cho vay không thể đáp ứng đầy đủ được. Mặt khác đó không phải là hoạt
động kinh doanh thường xuyên của doanh nghiệp mà đó chỉ là những hoạt động
mang tính chất nhất thời, khi họ muốn bán được hàng hóa của mình nhanh hơn, nó
chỉ bó hẹp giữa những nhà sản xuất kinh doanh quen biết nhau hoặc có mối liên hệ
với nhau về cung ứng hàng hóa dịch vụ. Điều đó thể hiện quy mô tín dụng của tín
dụng thương mại tương đối hẹp.
Tín dụng ngân hàng do các ngân hàng, các tổ chức tài chính cung cấp, các tổ
chức này được thành lập với nguồn vốn khá lớn, đủ mạnh để hoạt động theo quy
định của pháp luật về vốn pháp định, vì thế quy mô cho vay của tín dụng ngân hàng
là khá rộng, đáp ứng được hầu hết các nhu cầu của mọi đối tượng trong xã hội. Bên
cạnh đó các ngân hàng luôn huy động nguồn vốn từ nhiều nguồn khác nhau để bổ
sung nguồn vốn cho hoạt động của mình.

+ Về thời hạn cho vay:
Đối với tín dụng thương mại thì thời hạn cho vay thường là ngắn hạn, bởi việc
mua bán chịu hàng hóa là một hoạt động nhất thời của chủ sở hữu hàng hóa, họ cần
có nguồn vốn ngay sau đó để tiếp tục tái sản xuất nên không thể cho vay thời hạn
dài được. Ngoài ra do điều kiện kinh doanh và chu kỳ sản xuất của các doanh
nghiệp là không giống nhau, vì thế khi thời hạn mà người cho vay muốn cung cấp
và người đi vay có nhu cầu không phù hợp nhau thì tín dụng thương mại sẽ không
thể xảy ra.
GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

17

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về hợp đồng tín dụng

Tín dụng ngân hàng với những nghiệp vụ cho vay linh hoạt của mình gồm có
cho vay ngắn hạn, trung và dài hạn đáp ứng được các nhu cầu sử dụng vốn vay của
các chủ thể. Cho vay là hoạt động kinh doanh chuyên nghiệp của ngân hàng và các
tổ chức tín dụng vì thế thời hạn cho vay mặc dầu lâu dài, việc thu hồi vốn có thể
chậm nhưng với nguồn vốn huy động lớn nên những khó khăn đó không đặt ra như
ở tín dụng thương mại.
+ Về Phạm vi hoạt động:
Tín dụng thương mại được cung cấp dưới hình thức hàng hóa, vì thế nhà doanh
nghiệp chỉ cung cấp được tín dụng cho một số doanh nghiệp nhất định, tức là những
doanh nghiệp cần hàng hóa đó để sử dụng cho sản xuất hoặc dự trữ để bán ra. Cộng
vào đó việc cấp tín dụng thương mại chỉ được thực hiện trên cơ sở tín nhiệm lẫn

nhau giữa người bán và người mua. Chính vì những điều đó nên phạm vi hoạt động
của nó tương đối là hẹp.
Tín dụng ngân hàng có thể cung ứng vốn cho nền kinh tế với số lượng lớn, với
nhiều thời hạn khác nhau, nó có thể xâm nhập vào các ngành, với nhiều loại hình và
quy mô hoạt động lớn, vừa và nhỏ, không những xâm nhập vào lĩnh vực sản xuất
kinh doanh mà còn xâm nhập vào nhiều lĩnh vực như dịch vụ, đời sống…Chính vì
thế mà phạm vi hoạt động của tín dụng ngân hàng là rất rộng.
Để tóm tắt quá trình so sánh nêu trên, ta cụ thể chúng bằng một bảng so sánh
như sau:
TT

Yếu tố

Tín dụng thương mại

Tín dụng ngân hàng

1

Chủ thể

Doanh nghiệp với doanh nghiệp

Doanh nghiệp với ngân hàng

2

Loại vốn

Hàng hóa

Tiền tệ

3

Quy mô

Nhỏ

Lớn

4

Thời hạn

Ngắn hạn

Dài hạn

5

Phạm vi

Hẹp

Rộng

Tóm lại giữa tín dụng ngân hàng và tín dụng thương mại có mối quan hệ chặt
chẽ, bổ sung và hỗ trợ cho nhau. Hoạt động tín dụng thương mại sẽ tạo cơ sở để
cung cấp tín dụng ngân hàng, điều này thể hiện thông qua việc cấp vốn tín dụng

ngân hàng trên cơ sở thương phiếu của tín dụng thương mại. Ngược lại, hoạt động
tín dụng ngân hàng đã góp phần khắc phục các mặt hạn chế của tín dụng thương
mại, đồng thời tạo điều kiện cho tín dụng thương mại phát triển hơn.11
11

Tiền tệ, tín dụng, ngân hàng trong cơ chế thị trường – Trường ĐH kinh tế TP.HCM – 1995

GVHD: Th.S Lê Huỳnh Phương Chinh

18

SVTH: Phạm Trương Nhựt Quang

LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại QUY CHẾ PHÁP lý về hợp ĐỒNG tín DỤNG

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về