quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA 2010 - 2014
ĐỀ TÀI

QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ
HỢP ĐỒNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH

Giảng viên hướng dẫn

Sinh viên thực hiện

NGỤY NGỌC ANH

HÀ THỊ DIỄM MY

Bộ môn: Luật thương mại

Lớp: Luật thương mại 2 – Khóa 36

MSSV: 5106069

Cần Thơ, tháng 12 năm 2013


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…tháng..năm 2013

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN 1
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…tháng..năm 2013


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN 1
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…tháng..năm 2013


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN 2
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…tháng..năm 2013


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của vấn đề ................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................... 1
3. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 2
5. Bố cục của luận văn ........................................................................................... 2
CHƯƠNG 1: KHÁT QUÁT CHUNG VỀ CHO THUÊ TÀI CHÍNH VÀ HỢP
ĐỒNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH
1.1 Khái quát chung về cho thuê tài chính ............................................................ 3
1.1.1 Lịch sử hình thành cho thuê tài chính trên thế giới .................................. 3
1.1.2 Khái niệm cho thuê tài chính .................................................................... 5
1.1.3 Đặc điểm của cho thuê tài chính ............................................................... 8

1.1.4 Phân loại cho thuê tài chính .................................................................... 10
1.1.5 Vai trò của cho thuê tài chính ................................................................. 12
1.2 Khái quát chung về hợp đồng cho thuê tài chính .......................................... 15
1.2.1 Khái niệm hợp đồng cho thuê tài chính .................................................. 15
1.2.2 Đặc điểm hợp đồng cho thuê tài chính ................................................... 17
1.2.3 Phân biệt hợp đồng cho thuê tài chính với hợp đồng cho thuê tài sản
thông thường .................................................................................................... 18
CHƯƠNG 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ HỢP ĐỒNG CHO THUÊ
TÀI CHÍNH
2.1 Nguyên tắc giao kết hợp đồng cho thuê tài chính ......................................... 21
2.2 Chủ thể của hợp đồng cho thuê tài chính ...................................................... 22
2.2.1 Bên cho thuê ........................................................................................... 22
2.2.2 Bên thuê ................................................................................................. 28
2.2.3 Bên cung ứng sản phẩm .......................................................................... 31
2.3 Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng cho thuê tài chính ............. 32
2.3.1 Quyền và nghĩa vụ của bên cho thuê ...................................................... 32
2.3.2 Quyền và nghĩa vụ của bên thuê ............................................................. 35
2.3.3 Quyền và nghĩa vụ của bên cung ứng ..................................................... 37


2.3.4 Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng cho thuê tài chính theo
phương thức bán và cho thuê lại ...................................................................... 38
2.4 Hình thức của hợp đồng ................................................................................ 39
2.5 Đối tượng của hợp đồng................................................................................ 41
2.6 Phương thức thanh toán hợp đồng ................................................................ 42
2.7 Hiệu lực của hợp đồng cho thuê tài chính ................................................... 42
2.8 Thực hiện, chấm dứt và giải quyết tranh chấp hợp đồng cho thuê tài chính 44
2.8.1 Thực hiện hợp đồng cho thuê tài chính .................................................. 44
2.8.2 Chấm dứt hợp đồng cho thuê tài chính ................................................... 46
2.8.3 Giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng cho thuê tài chính ............ 53

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
VỀ HỢP ĐỒNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH Ở VIỆT NAM
3.1 Thực trạng các quy định pháp luật về hợp đồng cho thuê tài chính ............. 55
3.1.1 Về chủ thể giao kết hợp đồng cho thuê tài chính ................................... 55
3.1.2 Quy định về đối tượng của hợp đồng cho thuê tài chính ........................ 58
3.1.3 Quy định về thu hồi và xử lý tài sản khi hợp đồng cho thuê tài chính
chấm dứt trước hạn .......................................................................................... 60
3.1.4 Quy định về giới hạn cho thuê tài chính ................................................. 62
3.2 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về hợp đồng cho thuê tài chính ................... 63
3.2.1 Về chủ thể của hợp đồng cho thuê tài chính ........................................... 63
3.2.2 Về đối tượng của hợp đồng cho thuê tài chính ....................................... 65
3.3.3 Về thu hồi và xử lý tài sản khi hợp đồng cho thuê tài chính chấm dứt
trước hạn .......................................................................................................... 65
3.3.4 Về giới hạn cho thuê tài chính ................................................................ 66
KẾT LUẬN


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nền kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng ngày càng phát triển, kèm
theo đó là sự mở rộng, nâng cao quy mô sản xuất kinh doanh của hàng loạt các doanh
nghiệp. Một trong những điều kiện để doanh nghiệp tiến hành các hoạt động này là
vốn, nhưng không phải ở trong mọi trường hợp doanh nghiệp đều có thể tự huy động
nguồn vốn. Những lúc này Ngân hàng chính là giải pháp hàng đầu cho các doanh
nghiệp. Tuy nhiên, các Ngân hàng thường chỉ đáp ứng nhu cầu vay vốn của các doanh
nghiệp lớn, uy tín, có khả năng đảm bảo thu hồi được nguồn vốn. Chính vì vậy, các
chủ thể kinh doanh có quy mô vừa và nhỏ sẽ rất khó để tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ
kinh doanh sản xuất từ kênh tín dụng này. Vậy đâu là giải pháp cho họ?
Cho thuê tài chính đã hình thành từ rất lâu trong lịch sử thế giới và ngày càng

chứng minh được vị thế của mình để trở thành một trong những nghiệp vụ thường
xuyên và quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển của các doanh nghiệp.
Cũng với vai trò của nó, hoạt động cho thuê tài chính trong nước đã phần nào đáp ứng
được nhu cầu của nền kinh tế trong nước nói chung và các doanh nghiệp nói riêng, góp
phần giải quyết vấn đề về vốn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy nhiên, cho thuê
tài chính vẫn còn là một hoạt động khá mới mẻ, Việt Nam chưa khai thác hết các tiềm
năng, ưu điểm mà kênh tín dụng này mang lại và hầu như các doanh nghiệp còn tỏ ra
xa lạ, chưa mặn mà với hoạt động này. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này phải kể
đến hệ thống các quy định của pháp luật Việt Nam về hoạt động cho thuê tài chính nói
chung và hợp đồng cho thuê tài chính nói riêng tồn tại một số điểm bất cập, các văn
bản điều chỉnh còn nhiều quy định chồng chéo, mâu thuẫn khiến cho các doanh nghiệp
cho thuê lẫn doanh nghiệp thuê gặp khá nhiều khó khăn, lúng túng, gây trở ngại cho
hoạt động kinh doanh sản xuất của doanh nghiệp. Xuất phát từ nguyên nhân này, người
viết đã mạnh dạn chọn đề tài “Quy chế pháp lí về hợp đồng cho thuê tài chính” để làm
đề tài luận văn tốt nghiệp đaị học của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn là tìm hiểu những quy định của pháp luật về
hợp đồng cho thuê tài chính, chủ thể, đối tượng, quyền và nghĩa vụ cuả các bên trong
hợp đồng cho thuê tài chính. Qua đó, mong muốn có thể chỉ ra những điểm còn vướng
mắc, bất cập trong quy định của pháp luật, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm hoàn
thiện hơn về vấn đề này giúp cho các doanh nghiệp ý thức được những vấn đề cơ bản

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 1

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính

xung quanh hợp đồng cho thuê tài chính, tận dụng được triệt để những lợi ích mà hoạt
động này mang lại.
3. Phạm vi nghiên cứu
Để có thể hiểu được một cách đầy đủ, khách quan và rõ ràng nội dung chính của
đề tài nên người viết chỉ tập trung vào các quy định hiện hành của pháp luật về hoạt
động cho thuê tài chính nói chung và hợp đồng cho thuê tài chính nói riêng, đồng thời
nêu ra thực trạng xung quanh các quy định của pháp luật về hợp đồng cho thuê tài
chính, từ đó rút ra các đề xuất, kiến nghị.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để đề tài được hoàn thành một cách khoa học, chính xác, làm cho người đọc
tiếp nhận được vấn đề một cách hoàn chỉnh, đầy đủ thì người viết đã vận dụng các
phương pháp nghiên cứu khoa học kết hợp với những cơ sở pháp lý khoa học và những
nội dung về luật học. Cụ thể, người viết đã sử dụng phương pháp duy vật biện chứng,
và duy vật lịch sử song song với các phương pháp như: so sánh, phân tích, tổng hợp và
các phương pháp phân tích luật viết.
5. Bố cục của luận văn
Tuân theo những quy định về việc trình bày một luận văn, đồng thời để có được
một luận văn khoa học, dễ hiểu và để cho người đọc dễ dàng tiếp cận, người viết đã
trình bày luận văn theo bố cục sau:
- Mục lục;
- Lời nói đầu;
- Chương 1: Khái quát chung về cho thuê tài chính và hợp đồng cho thuê tài
chính;
- Chương 2: Quy định của pháp luật về hợp đồng cho thuê tài chính;
- Chương 3: Thực trạng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về hợp đồng cho thuê
tài chính ở Việt Nam;
-

Kết luận;
Danh mục tài liệu tham khảo;

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 2

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHO THUÊ TÀI CHÍNH VÀ
HỢP ĐỒNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH
1.1 Khái quát chung về cho thuê tài chính
1.1.1 Lịch sử hình thành cho thuê tài chính trên thế giới
Hoạt động cho thuê tài chính đã ra đời từ rất lâu trong lịch sử nhưng những hình
thức sơ khai ban đầu của nó chỉ là những hoạt động cho thuê bình thường. Người ta tìm
thấy trong các sách cổ, thuật ngữ “cho thuê” (leasing) ra đời rất sớm, cách đây khoảng
2000 năm trước công nguyên ở vùng đất Sumericans, nhưng hoạt động cho thuê chủ
yếu chỉ là các dụng cụ nông nghiệp và công cụ cầm tay đơn giản, súc vật kéo…
Hoạt động cho thuê đất nông nghiệp đã xuất hiện trong nền văn minh Babylon
khoảng 1800 năm trước công nguyên và khoảng 370 năm trước công nguyên, dần dần
theo sự phát triển của nền sản xuất nhân loại mà đối tượng cho thuê được mở rộng ra
cho nhiều loại khác nhau như các thiết bị phục vụ sản xuất, tàu thuyền.
Sang đến thế kỉ XIX, do sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế hàng hóa và sự
tiến bộ vượt bậc của khoa học kĩ thuật mà số lượng, chủng loại hàng hóa cho thuê được
gia tăng đáng kể. Có thể kể đến các loại hàng hóa có giá trị tài sản lớn như: toa xe, đầu
máy tàu hỏa, đường ray ở Anh vào năm 1984, và ở Hoa Kì vào cuối thế kỉ XIX.
Những hoạt động cho thuê như trên cứ tồn tại và phát triển mãi cho đến giữa thế
kỉ XX mới trở thành một nghành kinh doanh thật sự.
Công ty chuyên về hoạt động cho thuê đầu tiên được thành lập tại Hoa Kì vào

năm 1952 bởi Henry Shofeld để phục vụ ngành vận tải đường sắt, là công ty cho thuê
Hoa Kì, tên tiếng Anh là United States Leasing Corporation. Năm 1960 lần đầu tiên
trong lịch sử, một hợp đồng cho thuê tài chính được kí kết tại Anh với giá trị 18.000
bảng, cũng trong năm này phương thức cho thuê tài chính đã được ghi vào luật thương
mại Pháp dưới tên gọi “Credit Bail”. Những sự tiến bộ và đổi mới của cuộc cách mạng
khoa học và công nghệ đã khiến cho các doanh nghiệp có nhu cầu đổi mới tài sản
thường xuyên hơn, việc thuê lại tài sản từ các công ty cho thuê giúp các doanh nghiệp
có được nhiều lợi ích hơn. Nhờ đó, hoạt động cho thuê phát triển rộng rãi ở Mĩ, Châu
Âu.
Nhật Bản là quốc gia Châu Á có nghành kinh doanh cho thuê ra đời sớm nhất ở
châu lục này. Công ty cho thuê đầu tiên được thành lập vào năm 1963, là công ty cho
thuê Orient (Orient Leasing Corporation). Ở quốc gia này, hoạt động của các công ty

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 3

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
cho thuê nhận được sự hỗ trợ tích cực từ phía các Ngân hàng thương mại, các công ty
thương mại tổng hợp và các hảng sản xuất. Vì vậy, ngành cho thuê ở Nhật phát triển
rất nhanh. Năm 1970, tổng giá trị hoạt động cho thuê của 31 công ty cho thuê lớn nhất
là 726 triệu USD, năm 1981 là 7500 triệu USD tăng hơn 10 lần so với năm 1970.
Đầu những năm 70, hoạt động cho thuê tài chính cũng bắt đầu xuất hiện ở
Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia. Cuối những năm 70, đầu những năm 80, hoạt động cho
thuê tài chính đã phát triển ở hầu hết các nước Châu Á1.
Ở Việt Nam, cho thuê tài chính xuất hiện muộn hơn nhiều so với các nước khác
trên thế giới. Cho thuê tài chính là một hình thức cấp tín dụng được pháp luật ghi nhận

lần đầu tiên tại Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính năm
1990 với tên gọi hoạt động thuê mua tài chính. Ngân hàng đi đầu trong lĩnh vực này là
Ngân hàng ngoại thương Việt Nam, năm 1994 Ngân hàng này đã thành lập công ty
Cho thuê tài chính. Tuy nhiên, hoạt động này chưa thực sự phổ biến và được ghi nhận
trong các văn bản pháp luật tại giai đoạn này. Cho đến năm 1995, Việt Nam mới bắt
đầu thực hiện nghiệp vụ cho thuê tài chính sau khi Quyết định 149/QĐ-NH5 ngày
27/5/1995 của Thống đốc ngân hàng Nhà nước về việc ban hành thể lệ tín dụng thuê
mua được ban hành, công ty cho thuê tài chính Vinaleasing đã ra đời.
Ngày 9/10/1995, với việc Chính phủ đã ra Nghị định 64/CP về ban hành Quy
chế tạm thời về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính và một số văn bản
khác do Thống đốc ngân hàng Nhà nước ban hành mà tiêu biểu là Thông tư 03/TTNH5 ngày 9/2/1996 về việc hướng dẫn thực hiện “Quy chế tạm thời về tổ chức và hoạt
động của công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam” ban hành kèm theo Nghị định 64/CP
ngày 9/10/1995 thì nghiệp vụ thuê mua tài chính hay còn gọi là tín dụng thuê mua mới
chính thức được điều chỉnh bởi pháp luật, đánh dấu một bước phát triển của hoạt động
này tại Việt Nam.
Đó là những văn bản đầu tiên của Chính phủ ghi nhận về hoạt động thuê mua tài
chính, theo sự phát triển của nền kinh tế, văn bản này dần bộc lộ những mặt hạn chế,
thiếu xót nên Chính phủ đã ban hành hàng loạt văn bản thay thế, kịp thời sửa chữa, bổ
sung để có thể bắt nhịp với sự phát triển của hoạt động cho thuê tài chính trên cả nước.
Điển hình cho các văn bản pháp luật ra đời trong giai đoạn này có thể kể đến Luật các
tổ chức tín dụng năm 1997, được sửa đổi bổ sung vào năm 2004, Nghị định
16/2001/NĐ-CP ngày 02/05/2001 về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài
1

Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại, NXB Thống kê, Năm 2007, Tr.367 – 368.

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 4

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
chính và gần đây nhất là Luật các Tổ chức tín dụng ngày 17/6/2010. Các văn bản này
đã tạo điều kiện cho các công ty cho thuê tài chính ra đời cũng như sự phát triển mạnh
mẽ của hoạt động cho thuê tài chính.
Ở Việt Nam hiện nay, luật tổ chức tín dụng điều chỉnh hoạt động cho thuê tài
chính đang có hiệu lực là Luật các Tổ chức tín dụng 2010 có hiệu lực ngày 1/1/2010
nhưng hệ thống các văn bản hướng dẫn vẫn chưa được ban hành mới nên trong phạm
vi bài nghiên cứu này người viết sẽ sử dụng các văn bản được ban hành trước khi Luật
tổ chức tín dụng 2010 ra đời và có hiệu lực. Do vẫn chưa có văn bản hướng dẫn mới
thay thế nên đa phần các văn bản này vẫn còn hiệu lực thi hành.
1.1.2 Khái niệm cho thuê tài chính.
Theo định nghĩa của Uỷ Ban về chuẩn mực kế toán quốc tế trong “Chuẩn mực
kế toán quốc tế số 17”, được sửa đổi năm 1997 (IAS 17), cho thuê tài chính (financial
leasing) là loại cho thuê có khả năng chuyển dịch về căn bản tất cả rủi ro và lợi ích gắn
liền với quyền sở hữu tài sản” (điểm 3, Chuẩn mực kế toán quốc tế số 17, sửa đổi năm
1997, có hiệu lực từ ngày 1/1/1999)2. Rủi ro được đề cập đến trong định nghĩa này có
nghĩa là những hao mòn vô hình do sự ảnh hưởng của các yếu tố tự nhiên, do sự lạc
hậu về kĩ thuật và cả những hệ quả của các biến động kinh tế. Lợi ích trong trường hợp
này là khả năng sinh lợi nhuận trong suốt thời gian hoạt động của tài sản kể cả khoảng
chênh lệch từ việc bán tài sản khi kết thúc thời hạn thuê.
Như vậy, từ định nghĩa trên của Ủy ban về chuẩn mực kế toán quốc tế, có thể
hiểu rằng cho thuê tài chính là loại cho thuê có sự chuyển giao từ bên cho thuê sang
bên thuê quyền sở hữu, lợi ích và tất cả các rủi ro liên quan đến tài sản.
Trên cơ sở kế thừa tinh thần của Ủy ban về chuẩn mực kế toán quốc tế, Chính
phủ đã ra Nghị định 64/CP ngày 9/10/1995 ban hành Quy chế tạm thời về tổ chức và
hoạt động của công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam. Tại Điều 1 của Nghị định này
đã quy định “Cho thuê tài chính là một hoạt động tín dụng trung – dài hạn thông qua

việc cho thuê máy móc - thiết bị và các động sản khác. Bên cho thuê cam kết mua máy
móc - thiết bị và các động sản khác theo yêu cầu của bên thuê và nắm giữ quyền sở
hữu đối với tài sản cho thuê. Bên thuê sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê
trong suốt thời hạn thuê đã được hai bên thỏa thuận và không được hủy bỏ hợp đồng
trước hạn. Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê được chuyển quyền sở hữu, mua lại
hoặc tiếp tục thuê tài sản đó theo các điều kiện đã thỏa thuận trong hợp đồng thuê”.
2

Trích Giáo trình luật Ngân hàng, NXB Công an nhân dân, Hà Nội, năm 2004, Tr. 217.

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 5

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
Từ khi Nghị định 64/CP ngày 9/10/1995 ban hành Quy chế tạm thời về tổ chức
và hoạt động của công ty cho thuê tài chính ra đời cho đến nay, nước ta chỉ có khoảng
12 công ty cho thuê tài chính được thành lập và đi vào hoạt động. Con số này đem so
với các nước khác trên thế giới còn rất hạn chế nhưng nhìn lại điều kiện của nước ta, ở
Việt Nam nó còn khá mới mẻ, không có nhiều công ty có thể hiểu một cách rõ ràng và
đầy đủ nhất về lợi ích từ việc cho thuê tài chính nên những văn bản pháp luật quy định
về các vấn đề này sẽ không tránh khỏi sự sơ sài, thiếu xót nên con số trên cũng rất dễ lí
giải được. Ngày 2/5/2001, Chính phủ đã cho ra đời Nghị định 16/2001/NĐ-CP ngày
02/05/2001 về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính thay thế Nghị định
64/CP ngày 9/10/1995 ban hành Quy chế tạm thời về tổ chức và hoạt động của công ty
cho thuê tài chính để sửa chữa, bổ sung những vấn đề về công ty cho thuê tài chính nói
chung, hoạt động cho thuê tài chính nói riêng. Cụ thể, tại khoản 1, Điều 1 của Nghị

định 16/2001/NĐ-CP ngày 02/05/2001 về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê
tài chính đã quy định lại khái niệm cho thuê tài chính như sau: “Cho thuê tài chính là
hoạt động tín dụng trung và dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc, thiết bị, phương
tiện vận chuyển và các động sản khác trên cơ sở hợp đồng cho thuê giữa bên cho thuê
với bên thuê. Bên cho thuê cam kết mua máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và
các động sản khác theo yêu cầu của bên thuê và nắm giữ quyền sở hữu đối với các tài
sản cho thuê. Bên thuê sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong suốt thời hạn
thuê đã được hai bên thỏa thuận”. Nghị định này ra đời đã giải quyết được một số vấn
đề còn vướng mắc mà Nghị định 64/CP ngày 9/10/1995 ban hành Quy chế tạm thời về
tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam chưa giải quyết được,
thêm vào đó là việc mở rộng ra các đối tượng cho thuê tài chính, cụ thể là các phương
tiện vận chuyển. Điều này đã giúp ích rất nhiều cho các bên trong giao dịch cho thuê
tài chính.
Mặc dù có một số thay đổi xung quanh khái niệm cho thuê tài chính theo thời
gian nhưng nhìn chung giữa hai giữa hai khái niệm đều thể hiện được một cách đầy đủ
nội dung của một giao dịch cho thuê tài chính về mặt pháp lí và kinh tế.
Về mặt kinh tế, cho thuê tài chính là một hoạt động tín dụng trung và dài hạn,
thực chất của hoạt động này như một hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng, là
mối quan hệ giữa bên cho thuê là nhà cung ứng vốn (nhà cho vay) và bên thuê là bên
vay vốn. Bên cho thuê tài trợ vốn cho bên thuê bằng cách bỏ tiền mua tài sản mà bên
thuê yêu cầu. Bên cho thuê là chủ sở hữu hợp pháp về mặt pháp lí của tài sản, bên thuê

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 6

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính

là chủ sở hữu về mặt kinh tế của tài sản. Do chỉ là chủ sở hữu về mặt pháp lí nên bên
cho thuê sẽ không trực tiếp sử dụng, khai thác lợi ích từ tài sản mà chuyển giao quyền
này lại cho bên thuê. Bên thuê hưởng quyền sử dụng tài sản cũng giống như bên vay
nhận được một khoản tín dụng tương đương với giá trị của tài sản và cũng phải hoàn
trả nợ gốc (tiền mua tài sản) và lãi đối với khoản tín dụng đó, nhưng thay vì nhận tiền
(khoản vay) thì bên thuê lại nhận tài sản. Để có được quyền này, bên thuê phải thanh
toán một khoản tiền cho việc thuê tài sản, kể cả các chi phí, thuế liên quan đến việc
thực hiện hợp đồng, chi phí cho việc vận chuyển tài sản. Bên thuê sẽ là chủ sở hữu về
mặt kinh tế của tài sản, sẽ là người hưởng các lợi ích kinh tế trực tiếp do việc khai thác
tài sản đem lại và cũng là bên gánh chịu những rủi ro, tổn thất, đền bù thiệt hại về tài
sản cho chủ sở hữu tài sản là bên cho thuê. Đồng thời, trong quá trình thuê và sử dụng
tài sản, bên thuê có trách nhiệm giữ gìn, bảo quản tài sản ở trạng thái tốt nhất và có khả
năng hoạt động liên tục, tuân thủ hướng dẫn sử dụng, bảo hành của nhà sản xuất. Mặc
dù về hình thức bên cho thuê đã cho thuê bằng tài sản nhưng thực chất là đã cung cấp
cho bên thuê nguồn tài chính, nói cách khác là vốn vay. Vì vậy, việc cho thuê tài chính
là một hoạt động tín dụng nhưng thời gian là trung và dài hạn.
Về mặt pháp lí, khái niệm trên đã nêu rõ các quan hệ chính yếu trong giao dịch
cho thuê tài chính, từ đó, làm cơ sở để bảo vệ quyền và các lợi ích hợp pháp cho các
bên. Trong giao dịch này, quyền sở hữu tài sản trong mọi trường hợp đều thuộc về bên
cho thuê cho đến trước khi hợp đồng cho thuê tài chính hết hạn. Khi bên thuê chưa
quyết định mua lại hoặc tiếp tục thuê tài sản, bên cho thuê chưa chuyển quyền sở hữu
cho bên thuê thì bên thuê chỉ được quyền sử dụng tài sản mà không được phép tiến
hành bất kì một giao dịch nào khác khi chưa được phép của bên cho thuê. Nếu vi phạm
một trong các hành vi trên, bên cho thuê có thể thu hồi lại tài sản, hủy bỏ hoặc chấm
dứt hợp đồng trước hạn.
Trong một số văn bản pháp lí trước đây còn sử dụng một thuật ngữ khác ngoài
thuật ngữ “cho thuê tài chính”, đó là “thuê mua tín dụng”. Điển hình là Quyết định
149/QĐ-NH5 ngày 27/5/1995 của Thống đốc ngân hàng Nhà nước về việc ban hành
thể lệ tín dụng thuê mua. Mặc dù khác nhau về mặt ngôn từ, nhưng hai thuật ngữ này
có cùng một bản chất, theo đó “tín dụng thuê mua là hoạt động cho thuê máy móc thiết

bị và các động sản khác phục vụ cho sản xuất kinh doanh được các tổ chức tín dụng
mua theo yêu cầu của bên thuê. Bên thuê thanh toán tiền thuê cho tổ chức tín dụng
trong suốt thời hạn thuê đã được hai bên thỏa thuận và không được hủy bỏ. Khi kết

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 7

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
thúc thời hạn thuê, bên thuê được quyền sở hữu tài sản thuê, hoặc được mua lại tài sản
thuê, hay tiếp tục thuê tài sản theo các điều kiện đã thỏa thuận trong hợp đồng tín
dụng thuê mua”3.
1.1.3 Đặc điểm của cho thuê tài chính
Dựa trên khái niệm cho thuê tài chính, có thể rút ra các đặc điểm của hoạt động
này như sau:
Thứ nhất: cho thuê tài chính mang tính chất của một hoạt động tín dụng, vừa
mang tính chất của một hoạt động cho thuê tài sản thông thường. Tính chất tín dụng
của cho thuê tài chính thể hiện ở chỗ bên cho thuê đã tài trợ một khoản vốn cần thiết
cho bên thuê thông qua việc cho thuê tài sản. Tuy nhiên trong suốt quá trình cho thuê
này, quyền sở hữu tài sản không được chuyển giao mà do bên cho thuê nắm giữ, chỉ có
chuyển giao quyền sử dụng. Vì vậy, bên thuê được quyền sử dụng, khai thác tài sản
phù hợp với yêu cầu của mình. Quyền sở hữu và quyền sử dụng tài sản không đi liền
với nhau nên có điểm giống với hoạt động cho thuê tài sản thông thường được quy
định trong Bộ luật Dân sự.
Thứ hai: tuy có nhiều điểm giống với các phương thức cho thuê tài sản thông
thường được quy định trong Bộ luật Dân sự hay hoạt động cho vay của các tổ chức tín
dụng, nhưng cũng có thể dễ dàng nhận ra một điểm khác của phương thức cho thuê tài

chính ở chỗ thời hạn thuê của cho thuê tài chính là trung và dài hạn, thường chiếm
phần lớn thời gian hữu dụng của tài sản. Bên cho thuê là chủ sở hữu của tài sản nhưng
mục đích chính của bên này không phải là trực tiếp sử dụng hay hưởng thụ các lợi ích
từ tài sản mà mục đích chính là thu lãi từ hoạt động cho thuê nên thời gian thuê sẽ dài
hơn so với các phương thức thông thường nhằm phù hợp với đặc điểm của đối tượng
cho thuê là những động sản có giá trị lớn, thời gian cần thiết để khấu hao thường từ
một năm trở lên. Thời hạn cho thuê một loại tài sản ít nhất phải bằng 60% thời gian cần
thiết để khấu hao tài sản4.
Thứ ba: cho thuê tài chính là hình thức cho thuê mà hầu hết các quyền năng của
chủ sở hữu (bên cho thuê) được chuyển giao từ bên cho thuê sang bên thuê5. Khác với
các hình thức thuê tài sản thông thường theo quy định của pháp luật dân sự, trong hoạt
Điều 1 Quyết định số 149/QĐ-NH5 ngày 27/5/1995 của Thống đốc ngân hàng Nhà nước về việc ban hành thể
lệ tín dụng thuê mua
4
Khoản 3 Điều 113 Luật các Tổ chức tín dụng năm 2010
5
Trần Vũ Hải, Pháp luật về cho thuê tài chính - một số vấn đề cần hoàn thiện, khoa pháp luật kinh tế Đại học
luật Hà Nội, [Ngày truy cập 18/9/2013]
3

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 8

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
động cho thuê tài chính, bên cho thuê thường chỉ giữ quyền sở hữu “danh nghĩa” đối
với tài sản cho thuê. Bên thuê có quyền sử dụng, khai thác các tính năng kinh tế, hưởng

lợi từ tài sản, tuy nhiên cho thuê tài chính cũng có quyền thu hồi tài sản cho thuê nếu
bên thuê vi phạm hợp đồng, còn những quyền năng cụ thể đối với tài sản cho thuê
được chuyển giao hầu như hoàn toàn cho bên thuê.
Thứ tư: khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê phải thanh toán tiền thuê theo quy
định và có thể lựa chọn mua lại tài sản thuê. Như đã phân tích ở trên, hoạt động cho
thuê tài chính của các công ty cho thuê tài chính có bản chất giống như một hoạt động
vay vốn. Bên cho thuê đã bỏ ra một khoản đầu tư để mua được tài sản để cho bên thuê
thuê lại. Như vậy, thực chất của việc đi thuê này chính là thuê phần vốn mà bên cho
thuê đã bỏ ra nên việc thanh toán tiền thuê phải đảm bảo bù đắp được giá trị tài sản ở
thời điểm kí hợp đồng và chứa đựng cả lãi từ tiền thuê mà bên thuê phải trả. Và khi kết
thúc thời hạn của hợp đồng, bên thuê có quyền lựa chọn giữa việc thuê tiếp hoặc mua
lại tài sản theo giá trị còn lại của tài sản. Đây là một trong những lợi thế của cho thuê
tài chính.
Để cụ thể hóa các đặc điểm trên của hoạt động cho thuê tài chính, tại Điều 113
Luật các Tổ chức tín dụng năm 2010 đã quy định: “Hoạt động cho thuê tài chính là
việc cấp tín dụng trung hạn, dài hạn trên cơ sở hợp đồng cho thuê tài chính và phải có
một trong các điều kiện sau:
a) Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê được nhận chuyển
quyền sở hữu tài sản thuê hoặc được tiếp tục thuê theo thoả thuận của hai bên;
b) Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê được quyền ưu tiên
mua tài sản thuê theo giá danh nghĩa thấp hơn giá trị thực tế của tài sản thuê tại thời
điểm mua lại;
c) Thời hạn cho thuê một loại tài sản ít nhất phải bằng 60% thời gian cần thiết
để khấu hao tài sản cho thuê đó;
d) Tổng số tiền thuê một loại tài sản quy định tại hợp đồng cho thuê tài chính, ít
nhất phải tương đương với giá trị của tài sản đó tại thời điểm ký hợp đồng.”
Theo “Chuẩn mực kế toán quốc tế” do Ủy ban về chuẩn mực kế toán quốc tế
ban hành đã đưa ra những dấu hiệu nhận biết về một giao dịch cho thuê tài chính như
sau:
+ Quyền sở hữu tài sản được chuyển giao cho người thuê khi kết thúc hợp đồng

cho thuê tài chính;

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 9

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
+ Hợp đồng quy định quyền chọn mua tài sản thuê với giá tượng trưng tại thời
điểm chấm dứt hợp đồng;
+ Thời hạn hợp đồng thuê chiếm phần lớn thời gian hữu dụng của tài sản;
+ Hiện giá của toàn bộ các khoản tiền thuê do người thuê trả tương đương hoặc
lớn hơn giá thị trường của tài sản tại thời điểm bắt đầu hợp đồng.
Nhìn chung, với những dấu hiệu nhận biết một giao dịch là cho thuê tài chính
như trên là tương đồng với các dấu hiệu mà Uỷ Ban về chuẩn mực kế toán quốc tế đã
đưa ra trong “Chuẩn mực kế toán quốc tế”. Tuy nhiên, ở dấu hiệu về thời gian cho thuê
theo quy định của pháp luật Việt Nam (thời hạn cho thuê một loại tài sản ít nhất phải
bằng 60% thời gian cần thiết để khấu hao tài sản thuê) là cụ thể hơn so với quy định
của Chuẩn mực kế toán quốc tế.
Với những đặc điểm trên của hoạt động cho thuê tài chính, có thể thấy được
hoạt động này là loại hình tín dụng có nhiều ưu điểm, rất phù hợp với các doanh
nghiệp vừa nhỏ trong việc đầu tư máy móc, thiết bị để mở rộng sản xuất.
1.1.4 Phân loại cho thuê tài chính
 Các loại cho thuê tài chính cơ bản
+ Cho thuê tài chính ba bên: là phương thức cho thuê trong đó có sự tham gia
của ba bên chủ thể: bên thuê, nhà cung cấp và bên cho thuê. Đây là loại hình cho thuê
phổ biến nhất, thể hiện đầy đủ các đặc trưng của hoạt động cho thuê tài chính. Theo
phương thức cho thuê này, bên cho thuê sẽ thực hiện việc mua tài sản từ nhà cung ứng,

sản xuất tài sản theo những yêu cầu của bên thuê và được hai bên thỏa thuận theo hợp
đồng thuê.
+ Cho thuê tài chính hai bên: là phương thức cho thuê có sự tham gia của hai
bên chủ thể: bên cho thuê và bên thuê, trong đó bên cho thuê sử dụng các thiết bị có
sẵn và trực tiếp tài trợ cho bên thuê nhằm đẩy mạnh việc tiêu thụ sản phẩm, đồng thời
tăng khả năng thu lời và giảm bớt sự hao mòn vô hình của máy móc.
 Các loại cho thuê tài chính đặc biệt
+ Tái cho thuê (bán và cho thuê lại - sale and lease back): là phương thức cho
thuê mà công ty cho thuê tài chính sẽ dùng vốn của mình để mua tài sản, thiết bị của
khách hàng theo một mức giá được xác định trên cơ sở giá trị còn lại của tài sản, thiết
bị đó (tài sản, thiết bị này đang được sử dụng trong sản xuất của doanh nghiệp). Sau
đó, công ty cho thuê tài chính sẽ dùng tài sản, thiết bị này để cho chính doanh nghiệp
này thuê lại và trả tiền thuê định kỳ. Phương thức này sẽ giúp cho bên thuê vừa tăng

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 10

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
được vốn lưu động mà vẫn có tài sản để sử dụng, nhất là khi công ty đang ở trong tình
trạng khó khăn về tài chính không thể vay vốn ngân hàng và hoạt động kinh doanh
không bị xáo trộn. Tái cho thuê là dạng đặc biệt của phương thức cho thuê tài chính có
sự tham gia của hai bên chủ thể, thực chất của phương thức này chính là bên cho thuê
là công ty cho thuê tài chính dùng chính tài sản, thiết bị của mình để tài trợ cho bên
thuê.
+ Cho thuê tài chính bắc cầu: là hình thức cho thuê thường được sử dụng để tài
trợ vốn cho các dự án đòi hỏi nguồn vốn lớn như dự án khai thác khoáng sản, tài

nguyên thiên nhiên,… Trong cho thuê bắc cầu có ba chủ thể tham gia: bên cho thuê,
bên thuê và bên tài trợ vốn dài hạn. Công ty cho thuê tài chính sẽ hợp tác với một hoặc
nhiều bên cho vay để cùng tài trợ. Vốn tài trợ gồm một phần bên cho thuê, một phần
bên cho vay. Đối với hợp đồng cho thuê có giá trị lớn, bên cho thuê và bên cho vay
cùng ủy thác cho một tổ chức tài chính đứng ra đảm nhiệm toàn bộ công việc. Vốn vay
thường chiếm tỉ trọng lớn trong tổng số tiền tài trợ, khoảng 60 – 80%, khoản cho vay
được đảm bảo bằng chính tài sản cho thuê và các khảon tièn thuê. Số tiền vay thường
do bên thuê trực tiếp chuyển trả cho người cho vay theo yêu cầu của bên cho thuê,
khoản còn lại của tổng số tiền thuê sẽ chuyển trả cho bên cho thuê.
+ Cho thuê giáp lưng: là hình thức cho thuê tài chính mà thông qua sự đồng ý
của bên cho thuê, bên thuê có thể cho bên thứ ba thuê lại tài sản đã thuê. Trong hình
thức này, khoản tiền thuê mà bên thứ ba thuê lại phải trả cho bên thuê lúc đầu cao hơn
so với tiền thuê mà bên thuê đầu tiên đã trả cho bên cho thuê, khoản chênh lệch đó gọi
là hoa hồng trách nhiệm. Ngoài ra, nếu trong quá trình sử dụng tài sản mà bên thuê
không có nhu cầu sử dụng tài sản tiếp thì có thể cho một bên thuê khác thuê lại thì các
bên có thể áp dụng hình thức cho thuê này.
+ Cho thuê hợp vốn: là hình thức cho thuê tài chính vừa có điểm giống vừa có
điểm khác hình thức cho thuê bắc cầu. Hai hình thức này giống nhau ở chỗ bên cho
thuê phải có ít nhất hai định chế tài chính hợp thành, cùng hợp tác để cung cấp dịch vụ
cho thuê tài chính. Tuy nhiên, hai hình thức này khác nhau ở điểm trong cho thuê hợp
vốn không có thành viên cho vay (không có nhà tài trợ vốn) nên chi phí bỏ ra để mua
tài sản hoàn toàn do bên cho thuê bỏ ra. Hình thức cho thuê này thường được sử dụng
khi nhu cầu về vốn đầu tư cho tài sản thuê lớn, một định chế tài chính không đủ khả

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 11

GVHD: NGỤY NGỌC ANH

Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
năng tài trợ nên phải liên kết với một hoặc nhiều định chế tài chính khác, tuy nhiên,
nhu cầu về vốn chưa lớn đến mức phải sử dụng hình thức cho thuê bắc cầu6.
1.1.5 Vai trò của cho thuê tài chính
 Vai trò của cho thuê tài chính đối với nền kinh tế
Cho thuê tài chính có vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế, điều này
được thể hiện:
Cho thuê tài chính góp phần thu hút vốn đầu tư cho nền kinh tế. Vốn đầu tư
quốc gia được hình thành từ hai nguồn: tích luỹ nội bộ và vốn huy động từ nước ngoài.
Huy động có hiệu quả vốn đầu tư đòi hỏi rất nhiều kênh huy động khác nhau phối hợp
đồng thời; bao gồm hệ thống tín dụng; ngân sách Nhà nước và thị trường chứng khoán.
Trong đó, nguồn vốn được hình thành từ hệ thống tài chính đóng vai trò quan trọng
trong nền kinh tế đất nước. Thông qua phương thức cho thuê tài chính, loại hình tín
dụng trung hạn và dài hạn mang nhiều ưu điểm, lợi ích cho các bên khi tham gia vào
giao dịch này, góp phần huy động nguôn vốn nhàn rỗi trong nước và nguồn đầu tư
nước ngoài thông qua hoạt động cho thuê tài chính ra nước ngoài. Trong cho thuê tài
chính, công ty cho thuê sẽ tiến hành tài trợ cho bên thuê khi bên thuê đã thỏa thuận
xong với bên cung ứng về các đặc điểm kỹ thuật và tính năng của tài sản. Do vậy,
nguồn vốn của công ty cho thuê tài chính sẽ không bị tồn động mà có thể lưu chuyển
vào nền kinh tế.
Cho thuê tài chính đóng vai trò cứu cánh, hỗ trợ phát triển cho các doanh nghiệp
vừa và nhỏ trong nền kinh tế. Nền kinh tế Việt Nam hiện nay phần lớn là các doanh
nghiệp vừa và nhỏ, các hộ kinh doanh nhỏ lẽ, rời rạc. Phát triển đất nước với số lượng
lớn các chủ thể kinh doanh nhỏ lẽ nên trong quá trình hoạt động, Nhà nước không thể
hỗ trợ hết cho tất các chủ thể này được, doanh nghiệp phải tự lực vận động để phát
triển. Nhưng cũng bởi là doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ nên gặp không ít khó
khăn trong việc đổi mới khoa học công nghệ do thiếu vốn đầu tư. Vì vậy, với phương
thức cho thuê tài chính đã giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ vượt qua được khó khăn,
trở thành cứu cánh cho các doanh nghiệp này, giúp Nhà nước tháo gỡ được một phần

vướng mắc trong việc hỗ trợ, phát triển doanh nghiệp.
Cho thuê tài chính góp phần nâng cao năng lực công nghệ đất nước. Đối với các
quốc gia đang phát triển như Việt Nam, việc chạy theo khoa học công nghệ hiện đại
của thế giới trong điều kiện nền kinh tế đất nước còn nhiều khó khăn là việc không dễ
6

Trích Giáo trình Luật ngân hàng, NXB Công an Nhân dân, Hà Nội, Năm 2004, Trang 237.

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 12

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
dàng. Tuy nhiên, thông qua cho thuê tài chính quốc tế sẽ tạo ra cơ hội lớn cho việc
nâng cao năng lực công nghệ quốc gia ngay cả trong điều kiện kinh tế quốc gia đó gặp
khó khăn. Cho thuê tài chính cho phép các doanh nghiệp tăng năng lực kinh doanh
bằng việc thay đổi, nâng cấp dây chuyền sản xuất, cải tiến kĩ thuật, mở rộng quy mô
sản xuất. Điều này đem lại cho quốc gia đó khả năng bắt kịp với trình độ công nghệ thế
giới.
 Vai trò của cho thuê tài chính đối với bên cho thuê
Như đã phân tích ở trên, hoạt động cho thuê tài chính có bản chất gần giống với
hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng. Như vậy, tại sao các tổ chức tín dụng lại
không trực tiếp cho khách hàng vay mà phải để cho các ngân hàng thành lập ra các
công ty cho thuê tài chính để thực hiện nghiệp vụ cho thuê tài chính. Phải chăng hoạt
động này so với các kênh tín dụng khác, điển hình là cho vay có nhiều lợi ích.
Vai trò đầu tiên mà hoạt động này mang lại cho công ty cho thuê tài chính là
nguồn lợi nhuận thu được. Bất kỳ một công ty nào khi tiến hành kinh doanh thì đều

mong muốn đầu tiên là làm cách nào để thu được nguồn lợi nhuận nhiều và nhanh, nếu
không có lợi nhuận sẽ không kinh doanh nữa. Vì vậy, kinh doanh hoạt động cho thuê
tài chính của công ty tài chính cũng không ngoại lệ. Như đã phân tích ở các phần trên,
phương thức cho thuê tài chính mang bản chất của một hoạt động tín dụng trung và dài
hạn, và khi ở thời điểm kết thúc thời hạn thuê, bên thuê phải thanh toán cho công ty
cho thuê tài chính một khoản tiền ít nhất phải tương đương với giá trị của tài sản đó tại
thời điểm ký hợp đồng. Điều này có nghĩa là số tiền mà bên thuê phải thanh toán sao
cho bằng hoặc lớn hơn giá trị của tài sản. Như vậy, khoản chênh lệch giữa số tiền mà
bên thuê thanh toán so với chi phí mà công ty đã bỏ ra lúc đầu chính là lợi nhuận thu
được của công ty cho thuê tài chính.
Đối với hoạt động cho vay, khi tiến hành hoạt động này, tổ chức tín dụng phải
xem xét, suy tính thật cẩn thận vấn đề khả năng hoàn trả nợ gốc và lãi, và nhiều yếu tố
khác. Vì thế hoạt động cho thuê tài chính của công ty cho thuê tài chính mang lại độ an
toàn, đảm bảo hơn so với hoạt động cho vay. Bởi lẽ, tài sản cho thuê trong mối quan hệ
cho thuê tài chính vẫn thuộc quyền sở hữu của bên cho thuê, trong suốt quá trình thuê,
bên cho thuê vẫn có thể tiến hành kiểm tra, giám sát, đảm bảo cho việc sử dụng tài sản
đúng mục đích, tránh được thiệt hại, rủi ro đối với tài sản. Ngoài ra, công ty cho thuê
tài chính cũng có thể thu hồi tài sản thuê nếu bên thuê không có khả năng trả nợ theo
từng phần của hợp đồng. Thêm vào đó, trong trường hợp bên thuê bị phá sản, giải thể

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 13

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
hoặc mất khả năng thanh toán, tài sản cho thuê vẫn không được coi là tài sản của bên
thuê khi xử lý tài sản để trả nợ cho các chủ thể khác, tài sản hay nói cách khác là nguồn

vốn của công ty cho thuê tài chính vẫn được đảm bảo.
 Vai trò của cho thuê tài chính đối với bên thuê
Cho thuê tài chính không chỉ mang lại nhiều lợi ích cho công ty cho thuê tài
chính mà còn đối với cả bên thuê. Đối với một doanh nghiệp, để duy trì hoạt động kinh
doanh thì nguồn vốn là yếu tố đóng vai trò khá quan trọng. Vì vậy, trong những trường
hợp cần thiết, doanh nghiệp sẽ nghĩ ngay đến việc đi vay ở các ngân hàng thương mại.
Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoặc các doanh nghiệp mới được
thành lập, việc đi vay sẽ vấp phải khá nhiều khó khăn do thiếu độ tin cậy về uy tín, khả
năng kinh doanh và tài sản bảo đảm. Với việc cho thuê tài chính, các doanh nghiệp đi
thuê sẽ giải quyết được vấn đề về nguồn vốn. Triết gia Aristole đã từng nói “Sự giàu có
thực sự không phải nằm trong quyền sở hữu tài sản mà nằm trong quyền sử dụng nó”.
Câu nói này của nhà triết gia đã thể hiện được lợi ích mà hoạt động này mang lại.
Trong kinh doanh, việc sở hữu những tài sản hiện đại chưa chắc đã mang lại cho doanh
nghiệp nhiều lợi nhuận. Thay vì doanh nghiệp phải bỏ ra một khoản tiền khá lớn để
mua sắm, đổi mới thiết bị thì việc chi một khoản vốn, tìm thuê các máy móc, thiết bị từ
các công ty cho thuê tài chính, sử dụng một cách có hiệu quả thì sẽ có lợi nhiều hơn.
Đối với các tài sản này, doanh nghiệp đi thuê tuy không có quyền sở hữu chúng nhưng
lại có quyền sử dụng. Doanh nghiệp có quyền sử dụng, khai thác các tính năng, kinh tế
của tài sản sao cho phù hợp với yêu cầu của mình và hoàn toàn được hưởng thụ các lợi
ích từ tài sản.
Cho thuê tài chính còn giúp doanh nghiệp đi thuê bắt kịp được sự phát triển, đổi
mới của khoa học công nghệ hiện đại. Trong tình hình phát triển của nền kinh tế hiện
nay, khoa học công nghệ ngày càng tiến bộ vượt bậc và nhanh chóng, vì vậy để bắt kịp
được tốc độ thay đổi của khoa học công nghệ, nhất là những doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Doanh nghiệp không thể bỏ tiền ra mua sắm một tài sản mà theo nhịp độ phát triển của
khoa học công nghệ, nó có thể rơi vào tình trạng lạc hậu bất cứ lúc nào, điều này sẽ
làm cho doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn. Vì vậy, với một hợp đồng cho thuê tài
chính với việc thanh toán tiền thuê dần dần sẽ giúp các doanh nghiệp rất nhiều trong
trường hợp này. Ngoài ra, phương thức này còn cho phép doanh nghiệp chủ động trong
việc lựa chọn tài sản, nhà cung cấp, chủng loại, mẫu mã phù hợp với nhu cầu của mình.

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 14

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
Ngoài ra, một lợi ích khác của cho thuê tài chính là tấm chắn thuế thu nhập
doanh nghiệp. Theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành, trong suốt quá trình
thuê, bên thuê phải trích khấu hao tài sản cố định đi thuê như tài sản của doanh nghiệp,
và khoản trích khấu hao này sẽ được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp, do đó
làm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp.
So với các phương thức tín dụng khác, cho thuê tài chính có thủ tục, điều kiện
thuê mua đơn giản, tiết kiệm được chi phí, thời gian và tiền bạc. Doanh nghiệp đi thuê
có thể chủ động tìm nhà cung ứng, sản xuất, lựa chọn tài sản phù hợp, có thể thỏa
thuận trước về những vấn đề có liên quan đến tài sản, sau đó mới tiến hành kí kết hợp
dồng với bên công ty cho thuê tài chính.
Cho thuê tài chính còn giúp doanh nghiệp đi thuê trong nước thu hút vốn của
các nhà đầu tư. Doanh nghiệp không bị hạn chế về việc lựa chọn công ty cho thuê tài
chính trong hay ngoài nước nên doanh nghiệp cũng có thể lựa chọn công ty cho thuê
tài chính quốc tế, hoặc các công ty liên doanh hoạt động tại Việt Nam.
Như vậy, ta có thể thấy cho thuê tài chính là phương thức phù hợp với các
doanh nghiệp vừa và nhỏ bởi những lợi ích mà nó đã mang lại.
 Vai trò của cho thuê tài chính đối với nhà sản xuất hoặc bên cung ứng
Trong giao dịch cho thuê tài chính, ngoài hai chủ thể là bên cho thuê là công ty
cho thuê tài chính và bên thuê là khách hàng, còn xuất hiện một chủ thể thứ ba, đó là
nhà cung ứng, sản xuất tài sản, máy móc và thiết bị. Bên thứ ba này không trực tiếp
cho thuê tài sản đối với khách hàng mà phải thông qua công ty cho cho thuê tài chính,

bởi vì việc cho thuê này sẽ mang lại nhiều lợi ích cho nhà sản xuất. Ở công ty cho thuê
tài chính, việc cho thuê này là là hoạt động kinh doanh chính nên sẽ chuyên nghiệp hơn
trong việc đánh giá tài sản thuê cũng như các yếu tố khác liên quan tới hợp đồng cho
thuê tài chính, khả năng chi trả tiền thuê của khách hàng. Với phương thức cho thuê tài
chính sẽ giúp nhà sản xuất bán được tài sản và thu hồi vốn nhanh hơn bởi bên cho thuê
sẽ là bên trực tiếp thanh toán tiền mua tài sản mà không phải là bên thuê.
1.2 Khái quát chung về hợp đồng cho thuê tài chính
1.2.1 Khái niệm hợp đồng cho thuê tài chính.
Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hay chấm dứt
quyền và nghĩa vụ của các bên trong những giao dịch cụ thể. Như vậy, quan hệ cho
thuê tài chính cũng là một quan hệ hợp đồng bởi để hình thành được mối quan hệ này,
bên cho thuê và bên thuê phải có sự gặp gỡ và thống nhất ý chí để có thể đi đến một

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 15

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
thỏa thuận về quyền và nghĩa vụ của hai bên, trên cơ sở đó sẽ xác lập, thay đổi hoặc
chấm dứt quyền và nghĩa vụ của hai bên.
Điều 13 Quyết định 149/QĐ-NH5 ngày 27/5/1995 của Thống đốc ngân hàng
Nhà nước về việc ban hành thể lệ tín dụng thuê mua quy định: “Hợp đồng tín dụng
thuê mua (sau đây gọi tắt là Hợp đồng) là một hợp đồng được ký kết giữa tổ chức tín
dụng và bên thuê và là cơ sở pháp lý xác định quyền hạn và trách nhiệm của tổ chức
tín dụng và bên thuê trong một giao dịch tín dụng thuê mua”. Tuy nhiên, quy định này
còn khá chung chung, chưa thể hiện hết bản chất của hợp đồng cho thuê tài chính. Do
đó, Điều 3 Nghị định 64/CP ngày 9/10/1995 ban hành Quy chế tạm thời về tổ chức và

hoạt động của công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam quy định: “Hợp đồng cho thuê
tài chính là sự thỏa thuận giữa bên cho thuê và bên thuê về việc cho thuê một số máy
móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và động sản khác theo những quy định tại Điều 1
của Nghị định 16/CP ngày 9/10/1995 ban hành Quy chế tạm thời về tổ chức và hoạt
động của công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam”. Đến khoản 1 Điều 17 Nghị định
16/2001/NĐ -CP ngày 02/05/2001 về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài
chính thì khái niệm về hợp đồng cho thuê tài chính đã có sự thay đổi rõ ràng, theo đó:
“Hợp đồng cho thuê tài chính là sự thỏa thuận giữa bên cho thuê và bên thuê về việc
cho thuê một số máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và động sản khác theo
những quy định tại Điều 1 của Nghị định 16/2001/NĐ-CP ngày 02/05/2001 về tổ chức
và hoạt động của công ty cho thuê tài chính, phù hợp với quyền và nghĩa vụ của các
bên”.
Qua các quy định trên, có thể thấy rằng, ở từng giai đoạn phát triển khác nhau
của hoạt động cho thuê tài chính, pháp luật Việt Nam sẽ có các quy định thích hợp về
hợp đồng cho thuê tài chính. Ở giai đoạn đầu, hoạt động cho thuê tài chính vẫn còn là
một hoạt động mới nên những nhận thức về hoạt động này vẫn còn mơ hồ, do vậy, việc
xây dựng các khái niệm liên quan như khái niệm hợp đồng cho thuê tài chính rất chung
chung và nhập nhằng. Tuy nhiên, theo sự phát triển của nền kinh tế thị trường, Đảng và
Nhà nước cũng như các thành phần kinh tế đã có cách nhìn khái quát, tổng thể hơn về
hoạt động cho thuê tài chính cũng như những lợi ích mà hoạt động này mang lại. Do
đó, các quy định sau này như Nghị định 16/2001/CP ngày 02/05/2001 về tổ chức và
hoạt động của công ty cho thuê tài chính đã xây dựng các khái niệm có liên quan đến
hoạt động này một cách rõ ràng, cụ thể hơn, phù hợp hơn với thực tế và các quy định
khác của pháp luật.

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 16

GVHD: NGỤY NGỌC ANH

Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
Như vậy, có thể đưa ra định nghĩa hợp đồng cho thuê tài chính như sau: hợp
đồng cho thuê tài chính là sự thỏa thuận bằng văn bản giữa bên cho thuê là công ty cho
thuê tài chính với bên thuê là tổ chức và cá nhân hoạt động tại Việt Nam, theo đó bên
cho thuê cung cấp tài sản thuê cho bên thuê sử dụng trong một thời gian nhất định theo
yêu cầu của bên thuê, với điều kiện là phải trả tiền thuê và thỏa thuận thuê tiếp hoặc
mua lại tài sản thuê khi hết hạn hợp đồng.
1.2.2 Đặc điểm hợp đồng cho thuê tài chính
Hợp đồng cho thuê tài chính có những đặc điểm sau:
Chủ thể của hợp đồng: trong một số phương thức cho thuê tài chính đặc biệt
như cho thuê tài chính có sự tham gia của ba bên, cho thuê tài chính bắc cầu,…thì chủ
thể tham gia cho thuê tài chính sẽ gồm ba bên: bên cho thuê, bên thuê, bên cung ứng
sản phẩm hoặc bên tài trợ vốn. Tuy nhiên, đó chỉ là những phương thức cho thuê đặc
biệt, còn phổ biến thì chỉ có hai chủ thể tham gia, là bên cho thuê và bên thuê. Theo
quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành, bên cho thuê tài chính chỉ có thể là các
công ty cho thuê tài chính, Điều 2 Quy chế tạm thời về tổ chức và hoạt động của công
ty cho thuê tài chính, ban hành kèm Nghị định 64/CP ngày 9/10/1995 ban hành Quy
chế tạm thời về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam:
“Bên cho thuê là là công ty cho thuê tài chính có tư cách pháp nhân, được cấp giấy
phép hoat động theo Quy chế này”. Tuy nhiên, hiện nay Nghị định này đã hết hiệu lực
và được thay thế bởi Nghị định 16/2001/NĐ-CP ngày 02/05/2001 về tổ chức và hoạt
động của công ty cho thuê tài chính với quy định “hoạt động cho thuê tài chính tại Việt
Nam phải được thực hiện qua các công ty cho thuê tài chính được thành lập và hoạt
động tại Việt Nam”7. Như vậy, chỉ có các công ty cho thuê tài chính mới được thực
hiện các hoạt động cho thuê tài chính, và bên cho thuê trong hợp đồng cho thuê tài
chính chỉ có thể là các công ty cho thuê tài chính. Còn bên thuê theo quy định cũ là các
doanh nghiệp trực tiếp sử dụng tài sản thuê trong thời hạn thuê theo mục đích kinh
doanh hợp pháp của mình, nhưng quy định hiện nay là các tổ chức và cá nhân hoạt

động tại Việt Nam, trực tiếp sử dụng tài sản thuê phục vụ nhu cầu của mình. Tóm lại,
chủ thể trong hợp đồng cho thuê tài chính là công ty cho thuê tài chính và tổ chức, cá
nhân có nhu cầu thuê tài sản phục vụ mục đích hoạt động của mình.

Khoản 2, Điều 1 Nghị định 16/2001/NĐ-CP ngày 02/05/2001về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài
chính
7

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 17

GVHD: NGỤY NGỌC ANH


Quy chế pháp lý về hợp đồng cho thuê tài chính
Cũng xuất phát từ đặc điểm về chủ thể của hợp đồng cho thuê tài chính nên hợp
đồng này được xem là hợp đồng song vụ. Như đã nói ở trên, trong một số phương thức
cho thuê tài chính đặc biệt sẽ có ba bên tham gia, nhưng pháp luật Việt Nam chỉ thừa
nhận quyền và nghĩa vụ của hai bên cho thuê và bên thuê. Do vậy, theo người viết, hợp
đồng cho thuê tài chính là hợp đồng song vụ, theo đó mỗi bên đều có nghĩa vụ đối với
nhau8. Trong hợp đồng này, bên thuê có quyền nhận tài sản thuê từ bên cho thuê và có
nghĩa vụ thanh toán tiền thuê theo đúng quy định của hợp đồng, ngược lại bên cho thuê
có nghĩa vụ mua tài sản theo yêu cầu của bên thuê và có quyền hưởng thu nhập từ việc
cho thuê này.
Trong quá trình thực hiện giao dịch cho thuê tài chính, hợp đồng cho thuê tài
chính luôn gắn liền với hợp đồng mua bán tài sản giữa bên cung ứng và bên cho thuê.
Bên thuê có quyền lựa chọn, thỏa thuận với bên cung ứng về tài sản như đặc tính kỹ
thuật, chủng loại, giá cả, cách thức, thời hạn giao nhận, lắp đặt và bảo hành tài sản
thuê. Sau đó, bên cho thuê sẽ tiến hành ký kết hợp đồng mua bán tài sản theo những

tiêu chuẩn mà hai bên đã thỏa thuận. Tuy nhiên, bên cho thuê sẽ không chịu trách
nhiệm về chất lượng tài sản thuê mà do bên cung ứng tài sản chịu trách nhiệm, bên
thuê sẽ chịu trách nhiệm về sự lựa chọn tài sản của mình.
Đối tượng của hợp đồng cho thuê tài chính thường là những tài sản có giá trị lớn
và có thời hạn sử dụng lâu dài. Các tài sản này có thể là máy móc, thiết bị, phương tiện
vận chuyển và các động sản khác.
Thời hạn hợp đồng: trong pháp luật của một số quốc gia sẽ quy định cụ thể thời
gian thực hiện hợp đồng cho thuê tài chính, từ ba đến bảy năm và không thể hủy
ngang, một vài trường hợp, các hợp đồng thuê máy móc phục vụ nông nghiệp có thể
lên tới 10 năm. Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam không có quy định cụ thể về thời gian
này mà chỉ quy định một cách chung chung là hợp đồng cho thuê tài chính phải là hợp
đồng trung hạn hoặc dài hạn và không thể hủy ngang. Ngoài ra, pháp luật cũng có quy
định kèm theo thời hạn tối đa của một hợp đồng cho thuê tài chính là không quá thời
gian cần thiết để khấu hao tài sản thuê và dĩ nhiên, thời hạn hạn hợp đồng không thể
dưới một năm bởi vì thời hạn này quá ngắn.

8

Khoản 1 Điều 406 Bộ luật Dân sự 2005

SVTH: HÀ THỊ DIỄM MY

Trang 18

GVHD: NGỤY NGỌC ANH