LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại THỰC TRẠNG và GIẢI PHÁP CHỐNG BUÔN lậu và GIAN lận THƯƠNG mại ở VIỆT NAM TRONG GIAI đoạn HIỆN NAY

Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN THƯƠNG MẠI

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
Khóa 33 (2007-2011)

Đề tài:

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHỐNG
BUÔN LẬU VÀ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI Ở
VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Giáo viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

PHẠM MAI PHƯƠNG

TRẦN THỊ PHƯƠNG KIỀU
Mã số sinh viên: 5075115
Lớp: Luật Thương mại 2 – Khóa 33

Cần Thơ, Tháng 4 -2011

GVHD: Phạm Mai Phương

1

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................

......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................

GVHD: Phạm Mai Phương

2

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................

......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................

GVHD: Phạm Mai Phương

3

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU.............................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ BUÔN LẬU VÀ GIAN LẬN

THƯƠNG MẠI
1.1. Một số khái niệm cơ bản....................................................................................... 3
1.1.1. Khái niệm Thương mại................................................................................. 3
1.1.2. Khái niệm Gian lận....................................................................................... 4
1.1.3. Khái niệm Buôn lậu ..................................................................................... 5
1.1.4. Khái niệm Gian lận thương mại................................................................... 5
1.1.5. Phân biệt giữa Buôn lậu và Gian lận thương mại ....................................... 7
1.2. Phân loại những hành vi buôn lậu và gian lận thương mại ............................... 8
1.2.1. Đối với thế giới ............................................................................................ 8
1.2.2. Đối với Việt Nam ....................................................................................... 10
1.3. Nguyên nhân của hành vi buôn lậu và gian lận thương mại............................. 23
1.3.1. Buôn lậu và Gian lận thương mại dưới góc nhìn kinh tế, xã hội............... 23
1.3.2. Buôn lậu và Gian lận thương mại dưới góc nhìn tâm lý học ..................... 24
1.4. Hậu quả của hành vi buôn lậu và gian lận thương mại .................................... 26
1.4.1. Tác động của hành vi buôn lậu và gian lận thương mại đối với Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay............................................................................................. 26
1.4.1.1. Đối với nền kinh tế. ........................................................................... 26
1.4.1.2. Đối với người tiêu dùng ..................................................................... 27

CHƯƠNG 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ HÀNH VI

BUÔN LẬU VÀ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI.
2.1. Các hình thức buôn lậu và gian lận thương mại theo quy định của pháp luật
Việt Nam hiện nay ..................................................................................................... 29
2.2. Nhận diện một số hành vi buôn lậu và gian lận thương mại phổ biến hiện nay32
2.2.1. Buôn lậu và Gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan ....................... 32
2.2.2. Buôn lậu, Gian lận thương mại trong lĩnh vực thuế, phí và lệ phí............ 34
2.2.3. Gian lận thương mại trong lĩnh vực giá .................................................... 34
GVHD: Phạm Mai Phương

4

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

2.3. Một số quy định của pháp luật Việt Nam về buôn lậu, gian lận thương mại... 36
2.3.1 Pháp luật Việt Nam và các biện pháp xử lý những hành vi buôn lậu,
gian lận thương mại..................................................................................... 37
2.3.1.1. Những hành vi được xem là vi phạm và đối tượng áp dụng: ............ 37
2.3.1.2. Hình thức xử phạt đối với các hành vi gian lận thương mại.............. 39
2.3.1.3. Hình thức xử phạt đối với các hành vi buôn lậu ................................ 47
2.3.1.4. Thẩm quyền và thủ tục xử phạt.......................................................... 49
2.3.2. Quy định của pháp luật về vấn đề hỗ trợ kinh phí cho công tác chỉ đạo,
điều hành chống buôn lậu, gian lận thương mại ....................................................... 51
2.4. Trách nhiệm và quan hệ phối hợp hoạt động giữa các cơ quan quản lý nhà
nước trong công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, hàng giả và gian lận

thương mại theo quy định của pháp luật hiện nay .................................................. 53
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHỐNG BUÔN LẬU VÀ

GIAN LẬN THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN
NAY
3.1. Tình hình kinh tế của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay ............................... 62
3.2. Một số hành vi buôn lậu và gian lận thương mại phổ biến hiện nay ................ 64
3.2.1. Một số mánh khóe gian lận thương mại phổ biến...................................... 64
3.2.2. Những thủ đoạn buôn lậu hiện nay............................................................ 65
3.3. Thực trạng và công tác đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại
của nước ta trong giai đoạn hiện nay. ................................................................ 67
3.3.1. Thống kê tình hình Buôn lậu và Gian lận thương mại trong những năm
gần đây ................................................................................................................. 67
3.3.2. Thực trạng buôn lậu và gian lận thương mại ........................................... 68
3.3.3. Tình hình công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu và gian lận thương
mại:............................................................................................................................. 74
3.4. Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về chống hành vi gian lận thương mại80

GVHD: Phạm Mai Phương

5

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

3.5. Một số giải pháp chống gian lận thương mại ở Việt Nam trong giai đoạn hiện
nay. ............................................................................................................................. 83

KẾT LUẬN CHUNG................................................................................................. 88
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Phạm Mai Phương

6

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Nước ta là một nước đang phát triển với rất nhiều tiềm năng và triển vọng. Với
một nền kinh tế năng động bao gồm nhiều thành phần, cơ hội phát triển cao đã giúp
nền kinh tế nước ta nhanh chóng đi lên. Bên cạnh đó việc chúng ta trở thành thành
viên của tổ chức Thương mại thế giới WTO là động lực, là đòn bẩy cho nền kinh tế
Việt Nam ngày càng phát triển hơn nữa. Chính xu thế hội nhập nền kinh tế quốc tế mà
nhiều vấn đề xã hội mới phát sinh và ngày càng đa dạng phức tạp.
Trong đó vấn đề buôn lậu và gian lận thương mại diễn ra ngày càng có chiều
hướng gia tăng trong những năm gần đây. Nhưng đặc biệt là vấn đề này chưa được nhà
nước ta quan tâm và có giải pháp giải quyết cho phù hợp. Hệ thống pháp luật điều
chỉnh về vấn đề này cũng còn rất nhiều hạn chế và yếu kém. Có rất nhiều thủ đoạn và
hình thức buôn lậu và gian lận thương mại khác nhau. Về hình thức thì ngày càng tinh
vi hơn, bọn buôn lậu và gian lận thương mại đã lợi dụng những kẻ hở của pháp luật và
những chính sách của nhà nước để thu lợi bất chính. Hằng năm nhà nước đã phải chịu
thất thu hàng tỷ đồng vì vấn đề này. Tuy nhiên người chịu thiệt vẫn là người dân.
Hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng…đang tràn lan khắp nơi trên thì trường và

cuối cùng hậu quả thì người dân tự gánh chịu do mua nhầm hàng kém chất lượng với
giá cao. Trước tình trạng lạm phát, giá cả trên thị trường tăng cao như hiện nay thì vấn
đề buôn lậu và gian lận thương mại sẽ còn diễn ra gay gắt hơn nữa. Tuy vấn đề này đã
được nhà nước ta chú ý và quan tâm nhưng chưa đủ sức làm giảm cũng như hạn chế
được tình trạng này xảy ra trên thực tế. Chính vì thế nhà nước ta nên rà soát lại những
văn bản luật có liên quan đến vấn đề này để tìm ra điểm hạn chế và ban hành ra những
văn bản điều chỉnh kịp thời những vấn đề mới phát sinh hiện nay. Và việc thống nhất
cùng với sự kết hợp quản lý của các cơ quan nhà nước là thật sự cần thiết. Phải cùng
chung tay của cả cộng đồng chống buôn lậu và gian lận thương mại, có thế mới đạt
được hiệu quả cao.
Dù đang là một sinh viên nhưng thông qua phương tiện thông tin đại chúng
cũng như trong thực tế đời sống xã hội, người viết rất quan tâm đến vấn đề Buôn lậu
và Gian lận thương mại hiện nay. Vấn đề này có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống và sự
phát triển bền vững của nền kinh tế nước ta thời kỳ hội nhập. Chính vì thế người viết
đã tiến hành nghiên cứu với đề tài là “ Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và
Gian lận thương mại ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” nhằm làm rõ những
nguyên nhân dẫn đến tình trạng Buôn lậu và gian lận thương mại và tình hình thực tế
hiện nay. Qua đó tìm ra những điểm còn hạn chế và yếu kém của hệ thống pháp luật
cũng như việc thực thi pháp luật trên thực tế nhằm đề ra một số ý kiến đề xuất để góp
GVHD: Phạm Mai Phương

7

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

phần làm giảm cũng như hạn chế phần nào tình trạng Buôn lậu và Gian lận thương mại

trong giai đoạn hiện nay.
2. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu:
Đề tài này là một đề tài tương đối rộng nên bài viết này chỉ nghiên cứu các vấn
đề lý luận chung về vấn đề Buôn lậu và Gian lận thương mại. Trên cơ sở quy định của
pháp luật Việt Nam, thực tiễn áp dụng pháp luật ở một số địa phương…từ đó nhận
thức được mức độ quan trọng của vấn đề này. Bên cạnh đó xem xét lại những quy định
của pháp luật Việt Nam về vấn đề Buôn lậu và gian lận thương mại như thế nào. Đồng
thời tìm ra nguyên nhân dẫn đến vi phạm và đề ra một số giải pháp để giảm bớt tình
trạng trên.
Trong quá trình làm bài, do thời gian quá ngắn nên người viết chỉ nghiên cứu
được vấn đề ở một mức độ nhất định, trong một phạm vi hẹp. Tuy nhiên cũng phần
nào giúp người đọc thấy được tình trạng Buôn lậu và Gian lận thương mại ở nước ta
trong giai đoạn hiện nay.
3. Phương pháp nghiên cứu:
Trong đề tài người viết chủ yếu sử dụng các phương pháp sau:
-

Phương pháp phân tích luật viết.

-

Phương pháp nghiên cứu tài liệu trên tài liệu, sách vở, internet.

-

Phương pháp phân tích tổng hợp.

4. Kết cấu đề tài:
Ngoài mục lục, lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm
có ba chương:

� Chương 1: Lý luận chung về buôn lậu và gian lận thương mại.
� Chương 2: Quy định của pháp luật Việt Nam về hành vi Buôn lậu và
Gian lận thương mại.
� Chương 3: thực trạng và giải pháp chống buôn lậu và gain lận thương
mại ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

GVHD: Phạm Mai Phương

8

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ BUÔN LẬU VÀ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI
Nước ta là một nước đang phát triển với một tiềm năng về kinh tế vô cùng to
lớn. Từ khi Việt Nam gia nhập tổ chức Thương mại thế giới WTO nền kinh tế thị
trường nước ta như được thổi vào một luồng sinh khí mới và đã góp phần thúc đẩy nền
kinh tế nước ta phát triển một cách vượt bậc. Hoạt động sản xuất kinh doanh phát triển
hơn trước. Sự cạnh tranh trong hoạt động sản xuất kinh doanh diễn ra sôi nổi. Tuy
nhiên, bên cạnh những thay đổi tích cực đó thì đã xuất hiện rất nhiều hạn chế, chẳng
hạn như vẫn đề buôn lậu, làm hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng….xuất hiện
ngày càng nhiều, đe dọa đến sự phát triển của nền kinh tế. Và để có được một nền kinh
tế phát triển bền vững và xây dựng một môi trường cạnh tranh và buôn bán hàng hóa
một cách lành mạnh là một vấn đề quan trọng mà nhà nước ta cần sớm có những quan
tâm.
1.1. Một số khái niệm cơ bản:

1.1.1. Khái niệm thương mại:
Ở Việt Nam thuật ngữ “thương mại” được sử dụng khá rộng rãi trong đời sống
xã hội và trong nhiều các văn bản quy phạm pháp luật, song cho đến nay chưa có định
nghĩa chính thức trong một đạo Luật Thương mại.
Thương mại trong tiếng Việt được hiểu là hành động mua bán của các thể nhân
(các cá nhân có tư cách pháp lý) hay pháp nhân (các tổ chức, cơ quan hoạt động kinh
doanh có giấy phép hợp pháp) với nhau hoặc sự mua sắm của các tổ chức Nhà nước
(chính phủ chẳng hạn), tùy theo từng ngữ cảnh. Theo từ điển tiếng việt thì thương mại
có nghĩa là ngành kinh tế thực hiện việc lưu thông hàng hóa bằng mua bán.1
Thương mại là hoạt động mua bán những cái gì đó có giá trị giữa hai thực thể
pháp lý (thương mại ở đây là tầm vi mô). Thương mại là sự trao đổi tự nguyện của
hàng hóa, dịch vụ, hoặc cả hai (không nói gì đến là hai hay nhiều thực thể pháp lý và
nó là thương mại tầm vĩ mô).
Thương mại là hoạt động trao đổi của cải, hàng hóa, dịch vụ, kiến thức, tiền tệ
v.v giữa hai hay nhiều đối tác, và có thể nhận lại một giá trị nào đó (bằng tiền thông
qua giá cả) hay bằng hàng hóa, dịch vụ khác như trong hình thức thương mại hàng đổi
hàng (barter). Trong quá trình này, người bán là người cung cấp của cải, hàng hóa,
dịch vụ... cho người mua, đổi lại người mua sẽ phải trả cho người bán một giá trị
tương đương nào đó.

1

/>ZXl3b3JkPXRoJWM2JWIwJWM2JWExbmcrbSVlMSViYSVhMWk=&page=1

GVHD: Phạm Mai Phương

9

SVTH: Trần Thị Phương Kiều

Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

Thị trường là cơ chế để thương mại hoạt động được. Dạng nguyên thủy của
thương mại là hàng đổi hàng (barter), trong đó người ta trao đổi trực tiếp hàng hóa hay
dịch vụ mà không cần thông qua các phương tiện thanh toán.
Việc phát minh ra tiền (và sau này là tín dụng, tiền giấy và tiền ảo (tức không
phải tiền tồn tại dưới hình thức được in hay được đúc ra) như là phương tiện trao đổi
đã đơn giản hóa đáng kể hoạt động thương mại và thúc đẩy hoạt động này, nhưng bên
cạnh đó nó cũng phát sinh ra nhiều vấn đề mà hoạt động thương mại thông qua hình
thức hàng đổi hàng không có. Hoạt động thương mại hiện đại nói chung thông qua cơ
chế thỏa thuận trên cơ sở của phương tiện thanh toán, chẳng hạn như tiền. Kết quả của
nó là việc mua và việc bán tách rời nhau.
Thương mại tồn tại vì nhiều lý do. Nguyên nhân cơ bản của nó là sự chuyên
môn hóa và phân chia lao động, trong đó các nhóm người nhất định nào đó chỉ tập
trung vào việc sản xuất để cung ứng các hàng hóa hay dịch vụ thuộc về một lĩnh vực
nào đó để đổi lại hàng hóa hay dịch vụ của các nhóm người khác. Thương mại cũng
tồn tại giữa các khu vực là do sự khác biệt giữa các khu vực này đem lại lợi thế so
sánh hay lợi thế tuyệt đối trong quá trình sản xuất ra các hàng hóa hay dịch vụ có tính
thương mại hoặc do sự khác biệt trong các kích thước của khu vực (dân số chẳng hạn)
cho phép thu được lợi thế trong sản xuất hàng loạt. Vì thế, thương mại theo các giá cả
thị trường đem lại lợi ích cho cả hai khu vực.
1.1.2. Khái niệm gian lận:
Gian lận là hai từ rất quen thuộc, nó xuất hiện rất phổ biến trong xã hội, trong
đời sống hằng ngày.
Theo từ điển tiếng việt thì gian lận có nghĩa là có hành vi dối trá, lừa lọc. Hay
nói một cách khác Gian lận là hành vi cố ý lừa dối giấu giếm xuyên tạc sự thật nhằm
phục vụ cho mục đích tư lợi.2
Hiện nay gian lận là một phạm trù rất phổ biến. Gian lận xuất hiện trong mọi

lĩnh vực, trong đời sống hằng ngày. Sự gian lận đã len lỏi vào trong đời sống, ở nhiều
lĩnh vực. Bằng cấp gian, học lực gian, học phí gian, thậm chí tới cả trường đại học
cũng có “trường… gian” và đặc biệt là gian lận trong thương mại, mua bán hàng hóa
hiện nay làm cho xã hội ngày càng phức tạp. Khi sự gian lận đã len lỏi vào mọi ngóc
ngách của xã hội, đầu độc sự trong lành của đời sống, thì nếu cả xã hội không lập tức
“nói không” với nó, mọi sự lâu dần sẽ thành quen, chúng ta sẽ bị buộc phải “sống
chung với… gian lận”.

2

/>
GVHD: Phạm Mai Phương

10

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

Nguyên nhân dẫn đến xuất hiện sự gian lận là do tâm lý của mỗi con người, do
hoàn cảnh kinh tế xã hội đã thúc đẩy và kéo con người vào những suy nghĩ gian dối,
lâu ngày nó đã trở thành thói quen. Lúc đầu là những sự lừa dối vô cùng nhỏ nhặt
tưởng chừng như không có gì nguy hiểm và có thể bỏ qua được nhưng một khi xã hội
càng phát triển thì căn bệnh ấy cũng lớn dần theo và xuất hiện nhiều hành vi dối trá,
lừa lọc nguy hiểm gây phương hại cho người khác và cho xã hội.
1.1.3. Khái niệm buôn lậu:
Buôn lậu là hành vi mua bán trao đổi các mặt hàng bị cấm, hạn chế buôn bán
hoặc là được phép trao đổi mua bán nhưng không khai báo, trốn tránh sự quản lý,

kiểm tra kiểm soát của các cơ quan chức năng. Sở dĩ có hiện tượng buôn lậu là có nhu
cầu về các mặt hàng này mà khả năng đáp ứng các mặt hàng phù hợp còn hạn chế (về
giá, chất lượng,...).
Bên cạnh đó buôn lậu không phải đóng thuế, buôn lậu thường là những hàng
hóa bị cấm, buôn lậu lợi nhuận cao do đó người buôn lậu sẽ thu được siêu lợi nhuận từ
hành vi này. Nên có hiện tượng buôn lậu xảy ra là một tất yếu.
Theo Bách khoa toàn thư thì Buôn lậu là hành vi buôn bán trái phép qua biên
giới những loại hàng hoá hoặc ngoại tệ, kim khí và đá quý, những vật phẩm có giá trị
lịch sử, văn hoá, mà nhà nước cấm xuất khẩu hay nhập khẩu hoặc buôn bán hàng hoá
nói chung qua biên giới mà trốn thuế và trốn sự kiểm tra của hải quan.3
1.1.4. Khái niệm gian lận thương mại:
Khi xuất hiện nền kinh tế thị trường, xuất hiện hoạt động thương mại thì cũng là
lúc những hành vi gian lận len lỏi vào nền kinh tế. Cụ thể là xuất hiện những hành vi
gian lận trong lĩnh vực thương mại.
Gian lận thương mại theo từ điển tiếng việt là “dối trá, lừa lọc” trong hoạt
động thương mại. Người có hành vi gian lận thương mại được gọi là “gian thương”,
tức là người có nhiều mưu mô lừa lọc , kẻ buôn bán gian lận và trái phép.4
Hành vi gian lận thương mại trước hết phải là hành vi gian lận nói chung,
nhưng hành vi gian lận này phải được thể hiện trong lĩnh vực thương mại thông qua
hoạt động mua bán, kinh doanh, xuất nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ nhằm mục đích thu
lợi bất chính. Đối tượng thực hiện của gian lận thương mại là hàng hóa, dịch vụ. Chủ
thể của hành vi gian lận thương mại là các chủ hàng, có thể là người mua, người bán
cũng có khi là cả người mua, người bán.

3
/>D1leGFjdCZrZXl3b3JkPUJVJWMzJTk0TitMJWUxJWJhJWFjVQ==&page=1
4
/>
GVHD: Phạm Mai Phương

11

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

Gian lận thương mại là hành vi mang tính lịch sử, chỉ khi có sản xuất hàng hóa,
các sản phẩm được mang ra trao đổi trên thị trường, có người mua, người bán nhằm
thực hiện giá trị phần được kết tinh trong hàng hóa thì gian lận thương mại cũng mới
xuất hiện. Sản xuất hàng hóa ngày càng phát triển, thị trường ngày càng mở rộng, các
sản phẩm đưa ra trao đổi, buôn bán trên thị trường ngày càng nhiều, tiêu chuẩn và
chủng loại hàng hóa ngày càng đa dạng, phong phú thì gian lận thương mại cũng ngày
càng phức tạp và tinh vi hơn. Ngày nay mặc dù người ta khó có thể tiến hành xã hội
hóa toàn cầu nhưng toàn cầu hóa về kinh tế lại là một quá trình tất yếu khách quan dẫn
đến gian lận thương mại mang tính toàn cầu trên cơ sở sự khác biệt các nhà nước, quốc
gia độc lập.
Hiểu một cách khác, gian lận thương mại là các hành vi về trục lợi được thực
hiện trong hoạt động thương mại bao gồm buôn lậu, buôn bán hàng giả, hàng nhái,
hàng kém chất lượng, gian lận trong đo lường và chất lượng sản phẩm, vi phạm nhãn
hàng hóa, bản quyền…Gian lận thương mại là một căn bệnh rất dễ lây lan, bởi lẽ một
cơ sở sản xuất tung ra thị trường những sản phẩm kém chất lượng và bán với giá rẻ sẽ
buộc các doanh nghiệp khác phải làm theo nếu không muốn bị mất thị phần. Hành vi
gian lận thương mại có mặt rất nhiều, hầu như trong tất cả các lĩnh vực của nền kinh
tế, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở tất cả các nước trên thế giới. Việc hình thành các
hành vi gian lận thương mại cũng là lẽ đương nhiên khi luôn có sự chênh lệch lợi thế
so sánh về nhân công, vị trí địa lí, ưu đãi…và do nhu cầu tiêu dùng sản phẩm, hàng
hóa có chất lượng với giá cả phù hợp.
Gian lận thương mại ở Việt Nam không phải là vấn đề mới, từ xa xưa ông cha

ta đã đúc kết hành vi gian lận thương mại thành câu: “Buôn gian, bán lận” để chỉ
những mặt trái của việc buôn bán, để mọi người cảnh giác với thủ đoạn, mánh khóe
lừa dối khách hàng của các gian thương. Hiện nay chúng ta đang phát triển nền kinh tế
hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của nhà
nước. Chấp nhận cơ chế thị trường tất yếu phải chấp nhận cạnh tranh. Cạnh tranh là
động lực để phát triển. Nguyên nhân và động cơ cuối cùng của cạnh tranh là lợi nhuận.
Trong cạnh tranh chắc chắn sẽ xuất hiện hình thức và thủ đoạn gian lận thương mại
phức tạp và tinh vi thể hiện ở các hành vi trốn thuế, lẫn tránh sự kiểm soát của nhà
nước, buôn lậu, lừa đảo, hối lộ, lấy cắp bí mật sản xuất, cạnh tranh tiêu cực phi kinh
tế…như vậy có thể thấy mục đích hành vi gian lận trong lĩnh vực thương mại nhằm
thu được lợi nhuận không chính đáng.
Hội nghị quốc tế lần thứ V về chống gian lận thương mại của tổng cục hải quan
thế giới đã xếp buôn lậu vào trong các hình thức gian lận thương mại nhưng coi đó là
loại gian lận thương mại nguy hiểm. Những hành vi buôn bán gian lận trái pháp luật
GVHD: Phạm Mai Phương

12

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

mang tính chất giống như buôn lậu từ trước đến nay được nhiều người biết đến hơn là
gian lận thương mại. Gian lận thương mại là thuật ngữ mới xuất hiện, bao gồm nhiều
hành vi gian lận trái pháp luật. Gian lận thương mại là một thuật ngữ chung chỉ những
hành vi gian lận trong lĩnh vực thương mại. Thuật ngữ này xuất hiện ngày càng phổ
biến là do hiện nay xuất hiện quá nhiều hiện tượng tiêu cực trong đời sống và xã hội.
Tình hình gian lận thương mại hiện nay không trắng trợn như trước nhưng tinh

vi hơn với nhiều phương thức và thủ đoạn của các đối tượng luôn thay đổi gây rối loạn
sản xuất trong nước và lũng đoạn thị trường.
1.1.5. Phân biệt buôn lậu và gian lận thương mại.
Ở Việt Nam hiện nay, buôn lậu được coi là hành vi vi phạm pháp luật, không
đồng nhất với gian lận thương mại.
Theo bộ luật Hình Sự Việt Nam năm 1999, được sửa đổi bổ sung năm 2009 có
quy định tại điều 153 và 154 tội buôn lậu và vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua
biên giới là hành vi vi phạm pháp luật hình sự và bị coi là phạm tội. Hai tội danh này
tương ứng với hai hình phạt khác nhau. Điều 153 quy định tội buôn lậu với mức hình
phạt thấp nhất là phạt tiền 10 triệu đồng hoặc phạt tù 6 tháng, cao nhất là hình phạt tử
hình đối với những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Điều 154 quy định mức hình phạt
đối với hành vi vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới như sau : hình
phạt thấp nhất là 5 triệu đồng hoặc cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù 3
tháng, hình phạt cao nhất là phạt tù 10 năm.
Trong Bộ luật Hình Sự 1999 được sửa đổi bổ sung năm 2009 thì hành vi gian
lận thương mại không được đề cập đến. Như vậy có thể nói hành vi gian lận thương
mại tách biệt với hành vi buôn lậu. Xét về góc độ áp dụng pháp luật thì tất cả các hành
vi tương ứng với tội buôn lậu và vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới
đều có thể xét xử hình sự. Đó chính là sự khác biệt, là ranh giới giữa hành vi buôn lậu
và hành vi gian lận thương mại, chúng không đồng nhất với nhau.
Gian lận thương mại dù không phải là một tội danh được quy định trong Bộ luật
hình sự nhưng các dấu hiệu đặc trưng của nó lại trùng hợp với tội buôn lậu và buôn lậu
cũng là một trong các hình thức thể hiện của hành vi gian lận thương mại. Hai khái
niệm này thường đi đôi, gắn liền với nhau trong xã hội, trong suy nghĩ của nhiều
người. Thật sự thì chúng cũng có điểm giao thoa với nhau nhưng không bao hàm tất
cả. Đặc biệt là gian lận thương mại, nó là một phạm trù rất rộng, bao gồm nhiều hành
vi khác nhau, trong nhiều lĩnh vực khác nhau như buôn bán hàng giả, ăn cắp mẫu mã,
khai báo sai về số lương, chất lượng hàng hóa….
Sự khác nhau cơ bản giữa gian lận thương mại và buôn lậu được thể hiện qua
một số điểm sau:

GVHD: Phạm Mai Phương

13

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

- Buôn lậu là hành vi gian lận thương mại nhưng ở mức độ cao hơn, tính chất
phức tạp và nghiêm trọng hơn hành vi gian lận thương mại. Nó là trường hợp đặc biệt
của hành vi gian lận thương mại.
- Về bản chất hành vi của những kẻ buôn lậu là mạo hiểm, dựa vào sức mạnh cơ
bắp và các phương tiện cần thiết để lén lút qua mặt các cơ quan chức năng để đưa
được hàng hóa qua biên giới là chủ yếu. Gian lận thương mại thì chủ yếu dựa vào hành
vi dối trá, lừa lọc để thực hiện hành vi là chủ yếu. Bản chất cơ bản của hành vi gian lận
thương mại là cơ mưu, trí não, lợi dụng sự sơ hở, không rõ ràng, không chính xác khoa
học và đầy đủ của luật pháp, chính sách của các cơ quan quản lý chức năng của nhà
nước để thực hiện hành vi gian dối một cách công khai nhằm thu lợi bất chính
- Phạm vi hoạt động của hành vi buôn lậu là khu vực biên giới, còn gian lận
thương mại thì có thể xảy ra ở bất cứ nơi nào có hoạt động thương mại.
- Nếu xét ở mức độ nguy hiểm và sức ảnh hưởng đến nền kinh tế thì hành vi
buôn lậu có ảnh hưởng nghiêm trọng hơn hành vi gian lận thương mại rất nhiều.
- Xét ở góc độ xử lý vi phạm thì buôn lậu bị xử lý hình sự còn hành vi gian lận
thương mại chưa được quy định thành tội phạm hình sự.
- Nếu xét ở góc độ nhận biết thì những dấu hiệu của hành vi buôn lậu dễ nhận
biết hơn. Những hành vi gian lận thương mại rất khó nhận biết vì thông thường những
hành vi này thường núp dưới những vỏ bọc hợp pháp. Không có một dấu hiệu đặc
trưng nào để nhận biết.

Tóm lại, buôn lậu và gian lận thương mại là khác nhau nhưng chúng cũng có
một số điểm giống nhau, buôn lậu là một trong những hành vi gian lận thương mại
nhưng mức độ nguy hiểm hơn và cũng dễ dàng nhận biết hơn. Tuy nhiên những hành
vi gian lận thương mại hiện nay chúng ta không thấy được những nguy hiểm của nó
nhưng trong tương lai chúng có thể rất nguy hiểm, đe dọa sự phát triển bền vững của
nền kinh tế vì chúng ta thấy những hành vi này rất khó nhận biết và hậu quả cũng khó
mà lường trước được.
1.2. Phân loại những hành vi buôn lậu và gian lận thương mại
1.2.1. Đối với thế giới.
Trong nhiều năm qua tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại diễn ra ngày
càng rất phức tạp không chỉ ở riêng một quốc gia nào mà hầu như ở tất cả các nước
trên thế giới. Các quốc gia trên thế giới đã phải chịu rất nhiều tổn thất và tốn kém ngân
sách để phòng chống hiện tượng này.
Vì những tác hại nghiêm trọng của những hành vi này mang lại và vì sự phát
triển bền vững của nền kinh tế mà tổ chức Hải quan thế giới đã triệu tập hội nghị

GVHD: Phạm Mai Phương

14

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

chống buôn lậu và gian lận thương mại với hơn 50 nước và tổ chức quốc tế tham gia.
Hội nghị đã xác định được các hình thức gian lận thương mại và cách phòng tránh.
Theo tài liệu số 36.623 ngày 28 tháng 5 năm 1995 của hội nghị quốc tế lần thứ
V về chống buôn lậu và gian lận thương mại do WCO họp tại Brussels (Bỉ) đã khẳng

định gian lận thương mại tồn tại dưới 16 hình thức:
1) Buôn lậu hàng hóa ra khỏi biên giới hay ra khỏi kho hải quan.
2) Khai báo sai.
3) Khai tăng, giảm giá trị hàng hóa.
4) Lợi dụng chế đội ưu đãi xuất xứ (kể cả chế độ hạn ngạch thuế)
5) Lợi dụng chế độ ưu đãi hàng gia công.
6) Lợi dụng chế độ tạm nhập tái xuất.
7) Lợi dụng yêu cầu về giấy phép xuất nhập khẩu.
8) Lợi dụng chế độ quá cảnh (mang hàng hóa quá cảnh để tiêu dùng ở nước
hàng đi qua)
9) Khai sai về số lượng, trọng lượng, chất lượng hàng hóa.
10) Lợi dụng chế độ mục đích sử dụng, kể cả buôn trái phép hàng hóa được ưu
đãi thuế (lợi dụng sự ưu đãi của Chính Phủ về thuế xuất khẩu dành cho những đối
tượng sử dụng nhất định)
11) Vi phạm đạo luật về diễn giải thương mại hoặc quy định về bảo vệ quyền
lợi người tiêu dùng.
12) Sản xuất và lưu thông hàng giả, hàng ăn cắp mẫu mã.
13) Hàng giao dịch buôn bán không có sổ sách.
14) Yêu cầu giả, khống việc hoàn hoặc truy hoàn thuế hải quan ( kể cả làm
chứng từ giả về hàng đã xuất khẩu)
15) Kinh doanh “ma”, đăng kí kinh doanh lậu nhằm hưởng tín dụng trái phép.
16) Thanh lý có chủ đích (nghĩa là lập công ty kinh doanh trong thời gian ngắn
để nợ thuế, khi số tiền nợ thuế lên cao thì tuyên bố thanh lý để tránh nộp thuế, giám
đốc công ty đó thành lập công ty mới ngay sau đó với cùng ý định)
Ngoài ra gian lận thương mại còn biểu hiện trong việc chuyển tải hàng hóa.
Đó là việc thông qua một nước thứ ba để che giấu nguồn gốc thực sự của hàng hóa
nhằm che mắt hải quan nước nhập khẩu. Trong trường hợp này nước thứ ba là nước
cung cấp tài liệu giả hoặc các thủ đoạn thay đổi nguồn gốc hàng từ nước xuất khẩu
sang nước quá cảnh. Đến khi hàng được nhập vào nước nhập khẩu sẽ tránh được các
quy định hạn chế mặt hàng của nước nhập khẩu như: hạn ngạch, chế độ ưu đãi, bản

quyền sản xuất…

GVHD: Phạm Mai Phương

15

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

Cách phân loại trên thể hiện cái nhìn khoa học và là kết quả nghiên cứu các vấn
đề thực tiễn trong nhiều năm của hoạt động thương mại quốc tế ở nhiều nước trên thế
giới. Nó mang những nét chung của tình hình gian lận thương mại ở nhiều nước trên
thế giới.
1.2.2. Đối với Việt Nam.
Đã có sự phân loại các hành vi gian lận thương mại ở các nước trên thế giới và
bên cạnh những nét chung thì Việt Nam cũng có sự phân loại riêng. Sự phân loại này
phù hợp với thực trạng, tình hình thực tế ở Việt Nam hiện nay.
Ở Việt Nam các hành vi buôn lậu và gian lận thương được phân loại theo từng
lĩnh vực nhất định. Căn cứ theo Thông tư số 93 ngày 28 tháng 6 năm 2010 của Bộ Tài
Chính Hướng dẫn việc xác định các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài
chính là hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả thì những hành vi buôn lậu
và gian lận thương mại được chia thành 6 lĩnh vực. Trong đó gồm có:
- 53 hành vi buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan.
- 20 hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực thuế, phí và lệ phí.
- 20 hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực giá.
- 34 hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực kế toán.
- 55 hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực bảo hiểm.

- 5 hành vi gian lận thương mại trong việc in, phát hành, sử dụng, quản lý hoá
đơn.
Những hành vi được xác định theo từng lĩnh vực như sau:
1) Các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan.
Các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan là hành vi vi
phạm hành chính quy định tại Nghị định số 97/2007/NĐ-CP ngày 7/6/2007 của Chính
phủ quy định việc xử lý vi phạm hành chính và cưỡng chế thi hành quyết định hành
chính trong lĩnh vực hải quan và Nghị định số 18/2009/NĐ-CP ngày 18/2/2009 của
Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 97/2007/NĐ-CP ngày 7/6/2007,
bao gồm:
1. Không khai hoặc khai sai so với thực tế về tên hàng, chủng loại, số lượng,
trọng lượng, chất lượng, trị giá, xuất xứ, mã số hàng hoá, thuế suất đối với hàng hoá
xuất khẩu, nhập khẩu.
2. Khai khống về tên hàng, số lượng, trọng lượng, trị giá hàng hoá xuất khẩu.
3. Lập và khai không đúng các nội dung trong hồ sơ quyết toán thuế, hồ sơ
thanh khoản, hồ sơ miễn thuế, hồ sơ xét miễn, giảm thuế, hoàn thuế, không thu thuế.
4. Không khai hoặc khai sai so với quy định của pháp luật về ngoại tệ, tiền Việt
Nam bằng tiền mặt, vàng mang theo khi xuất cảnh, nhập cảnh.
GVHD: Phạm Mai Phương

16

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

5. Không xuất trình hàng hoá còn đang lưu giữ là đối tượng kiểm tra sau thông
quan theo yêu cầu của cơ quan hải quan.

6. Không cung cấp chứng từ, tài liệu, dữ liệu điện tử liên quan đến hàng hoá
xuất khẩu, nhập khẩu, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh khi cơ quan hải quan
yêu cầu theo quy định của pháp luật.
7. Đánh tráo hàng hoá đã kiểm tra hải quan với hàng hoá chưa kiểm tra hải
quan.
8. Giả mạo niêm phong hải quan, giấy tờ thuộc hồ sơ hải quan để xuất khẩu,
nhập khẩu hàng hoá mà không phải là tội phạm.
9. Di chuyển phương tiện vận tải chở hàng hoá quá cảnh, chuyển cảng, chuyển
khẩu, chuyển cửa khẩu không đúng tuyến đường, địa điểm, cửa khẩu, thời gian quy
định hoặc đăng ký trong hồ sơ hải quan mà không có lý do xác đáng.
10. Tự ý phá niêm phong hải quan.
11. Tự ý thay đổi bao bì, nhãn hàng hoá đang chịu sự giám sát hải quan.
12. Không bảo quản nguyên trạng hàng hoá đang chịu sự giám sát hải quan
hoặc hàng hoá được giao bảo quản theo quy định của pháp luật chờ hoàn thành việc
thông quan.
13. Tự ý tiêu thụ hàng hoá đang chịu sự giám sát hải quan.
14. Tự ý tiêu thụ phương tiện vận tải đăng ký lưu hành tại nước ngoài tạm nhập
cảnh vào Việt Nam.
15. Tự ý tiêu thụ hàng hoá được giao bảo quản chờ hoàn thành việc thông quan
theo quy định.
16. Chứa chấp, mua bán, vận chuyển hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu không có
chứng từ hợp lệ trong địa bàn hoạt động hải quan.
17. Vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới mà không phải là tội phạm.
18. Bốc dỡ hàng hoá không đúng cảng đích ghi trong bản lược khai hàng hoá,
vận tải đơn mà không có lý do xác đáng.
19. Tự ý xếp dỡ, chuyển tải, sang mạn, sang toa, cắt toa hàng hoá xuất khẩu,
nhập khẩu, quá cảnh trên phương tiện vận tải đang chịu sự kiểm tra, giám sát hải quan.
20. Tẩu tán, tiêu huỷ hoặc vứt bỏ hàng hoá để trốn tránh sự kiểm tra, giám sát,
kiểm soát Hải quan.
21. Sử dụng chứng từ, tài liệu không hợp pháp, không đúng với thực tế giao

dịch để kê khai thuế; tự ý tẩy xoá, sửa chữa chứng từ dẫn đến thiếu số thuế phải nộp
hoặc tăng số thuế được miễn, giảm, được hoàn, không thu.

GVHD: Phạm Mai Phương

17

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

22. Khai sai mã số hàng hoá, thuế suất đối với những mặt hàng đã được xác
định mã số hàng hoá, thuế suất ở lần nhập khẩu trước dẫn đến xác định thiếu số thuế
phải nộp.
23. Vi phạm quy định về quản lý hàng hoá trong khu phi thuế quan.
24. Làm thủ tục xuất khẩu nhưng không xuất khẩu sản phẩm gia công, sản
phẩm sản xuất từ nguyên liệu nhập khẩu.
25. Khai nhiều hơn so với thực tế hàng hoá xuất khẩu về chủng loại, số lượng,
trọng lượng sản phẩm gia công, sản phẩm sản xuất từ nguyên liệu nhập khẩu có số
thuế gian lận từ 50.000.000 đồng trở lên mà không phải là tội phạm.
26. Xuất khẩu sản phẩm gia công, sản phẩm sản xuất từ nguyên liệu nhập khẩu
không phù hợp với nguyên liệu đã nhập khẩu; nhập khẩu sản phẩm gia công từ nước
ngoài không phù hợp với nguyên liệu đã xuất khẩu.
27. Tự ý thay đổi mục đích sử dụng hàng hoá đã được xác định không chịu
thuế, miễn thuế, xét miễn thuế mà không khai thuế.
28. Không khai hoặc khai sai hàng hoá nhập khẩu từ khu phi thuế quan vào nội
địa.
29. Khai thuế quá thời hạn quy định khi thay đổi mục đích sử dụng hàng hoá đã

được xác định không chịu thuế, miễn thuế, xét miễn thuế.
30. Không ghi chép trong sổ sách kế toán các khoản thu, chi liên quan đến việc
xác định số tiền thuế phải nộp.
31. Khai tăng so với định mức tiêu hao nguyên liệu gia công hàng hoá để xuất
khẩu, nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu mà không khai bổ sung trước
thời điểm cơ quan hải quan kiểm tra phát hiện.
32. Bán hàng miễn thuế không đúng đối tượng quy định.
33. Các hành vi cố ý không khai hoặc khai sai khác về tên hàng, chủng loại, số
lượng, trọng lượng, chất lượng, trị giá, thuế suất, xuất xứ hàng hoá xuất khẩu, nhập
khẩu để trốn thuế.
34. Các hành vi vi phạm về nộp thuế, cụ thể: hành vi chậm nộp tiền thuế, khai
thuế sai dẫn đến được hoàn thuế cao hơn quy định.
35. Xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá trái với quy định về trao đổi hàng hoá của
cư dân biên giới, nhập khẩu hàng viện trợ nhân đạo, xuất khẩu, nhập khẩu hàng quà
biếu, tài sản di chuyển, hàng hoá của người xuất cảnh, nhập cảnh.
36. Quá cảnh, chuyển khẩu hàng hoá; xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh phương
tiện vận tải không đúng nội dung giấy phép của cơ quan có thẩm quyền hoặc thuộc
diện phải có giấy phép mà không có giấy phép của cơ quan có thẩm quyền.
37. Xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá không đúng nội dung ghi trong giấy phép.
GVHD: Phạm Mai Phương

18

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

38. Tạm nhập - tái xuất, tạm xuất – tái nhập hàng hoá thuộc diện phải có giấy

phép mà không có giấy phép.
39. Không tái xuất, tái nhập hàng hoá, phương tiện vận tải đúng thời hạn quy
định hoặc thời gian đã đăng ký với cơ quan hải quan.
40. Xuất khẩu, nhập khẩu, đưa vào Việt Nam hàng hoá thuộc diện tạm ngừng
xuất khẩu, tạm ngừng nhập khẩu.
41. Xuất khẩu, nhập khẩu, đưa vào Việt Nam hàng hoá thuộc diện cấm xuất
khẩu, cấm nhập khẩu.
42. Đưa hàng hoá giả mạo xuất xứ vào lãnh thổ Việt Nam.
43. Xuất khẩu hàng hoá giả mạo xuất xứ.
44. Nhập khẩu hàng hoá thuộc diện phải có giấy phép mà không xuất trình được
giấy phép trong thời hạn 30 (ba mươi) ngày kể từ ngày hàng về đến cửa khẩu.
45. Xuất khẩu hàng hoá không có giấy phép theo quy định.
46. Xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá không đủ điều kiện, tiêu chuẩn kỹ thuật
theo quy định của pháp luật.
47. Xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá không có nhãn hàng hoá theo quy định pháp
luật.
48. Tự ý thay đổi mục đích sử dụng hàng hoá là nguyên liệu, vật tư, linh kiện,
máy móc, thiết bị để gia công; hàng hoá tạm nhập - tái xuất, tạm xuất - tái nhập thuộc
diện cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu hoặc xuất khẩu, nhập khẩu có điều kiện mà không
được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
49. Không mở sổ theo dõi việc xuất khẩu, nhập khẩu, xuất kho, nhập kho hàng
hoá theo quy định của pháp luật.
50. Không khai hoặc khai sai so với thực tế về tên hàng, chủng loại, số lượng,
trọng lượng hàng hoá từ nước ngoài đưa vào kho ngoại quan, kho bảo thuế; hàng hoá
từ kho ngoại quan, kho bảo thuế đưa ra nước ngoài.
51. Đưa từ nước ngoài vào kho ngoại quan hàng hoá thuộc diện không được lưu
giữ trong kho ngoại quan theo quy định.
52. Tự ý tẩu tán hàng hoá lưu giữ trong kho ngoại quan, kho bảo thuế.
53. Tiêu huỷ hàng hoá lưu giữ trong kho ngoại quan, kho bảo thuế không đúng
quy định của pháp luật.

2) Các hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực thuế, phí và lệ phí.
Các hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực thuế là hành vi vi phạm hành
chính quy định tại Nghị định số 98/2007/NĐ-CP ngày 7/6/2007 của Chính phủ quy
định về xử lý vi phạm pháp luật về thuế và cưỡng chế thi hành quyết định hành chính
thuế, bao gồm:
GVHD: Phạm Mai Phương

19

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

1. Lập hồ sơ khai thuế ghi thiếu, ghi sai các chỉ tiêu trên bảng kê hoá đơn hàng
hoá, dịch vụ mua vào, bán ra hoặc trên các tài liệu khác liên quan đến nghĩa vụ thuế.
2. Lập hồ sơ khai thuế ghi thiếu, ghi sai các chỉ tiêu trên hoá đơn, hợp đồng
kinh tế và chứng từ khác liên quan đến nghĩa vụ thuế.
3. Lập hồ sơ khai thuế ghi thiếu, ghi sai các chỉ tiêu trên tờ khai thuế, tờ khai
quyết toán thuế.
4. Cung cấp sai lệch về thông tin, tài liệu, sổ kế toán liên quan đến việc xác định
nghĩa vụ thuế theo thông báo của cơ quan thuế quá thời hạn theo yêu cầu của cơ quan
thuế.
5. Cung cấp không đầy đủ, không chính xác các thông tin, tài liệu, sổ kế toán
liên quan đến việc xác định nghĩa vụ thuế trong thời hạn kê khai thuế; số hiệu tài
khoản, số dư tài khoản tiền gửi cho cơ quan có thẩm quyền khi được yêu cầu.
6. Không cung cấp đầy đủ, đúng các chỉ tiêu, số liệu liên quan đến nghĩa vụ
thuế phải đăng ký theo chế độ quy định, bị phát hiện nhưng không làm giảm nghĩa vụ
với ngân sách nhà nước.

7. Cung cấp không đầy đủ, không chính xác các thông tin, tài liệu liên quan đến
tài khoản tiền gửi tại ngân hàng, tổ chức tín dụng khác, Kho bạc Nhà nước trong thời
hạn 3 ngày làm việc, kể từ ngày được cơ quan thuế yêu cầu.
8. Cung cấp không chính xác về thông tin, tài liệu, sổ kế toán liên quan đến việc
xác định nghĩa vụ thuế theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền trong thời gian kiểm
tra, thanh tra thuế tại trụ sở người nộp thuế.
9. Không cung cấp được hoá đơn, chứng từ hợp pháp của lô hàng vận chuyển
trong thời hạn 12 giờ, kể từ thời điểm cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, phát hiện hành
vi vi phạm.
10. Không cung cấp được hoá đơn, chứng từ hợp pháp của lô hàng vận chuyển
sau 24 giờ, kể từ thời điểm cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, phát hiện hành vi vi
phạm, nhưng chưa ra quyết định xử phạt.
11. Không kê khai hoặc kê khai không chính xác dẫn đến giảm số tiền thuế phải
nộp hoặc tăng số tiền thuế được hoàn.
12. Sử dụng hoá đơn, chứng từ bất hợp pháp để hạch toán giá trị hàng hoá, dịch
vụ mua vào làm giảm số tiền thuế phải nộp hoặc làm tăng số tiền thuế được hoàn, số
thuế được miễn, số thuế được giảm.
13. Lập thủ tục, hồ sơ huỷ vật tư, hàng hoá không đúng thực tế làm giảm số
thuế phải nộp hoặc làm tăng số thuế được hoàn, được miễn, giảm.
14. Lập hoá đơn bán hàng hoá, dịch vụ sai về số lượng, giá trị để khai thuế thấp
hơn thực tế.
GVHD: Phạm Mai Phương

20

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

15. Không ghi chép trong sổ kế toán các khoản thu, chi liên quan đến việc xác
định số tiền thuế phải nộp.
16. Không xuất hoá đơn khi bán hàng hoá, dịch vụ hoặc ghi giá trị trên hoá đơn
bán hàng thấp hơn giá trị thực tế thanh toán của hàng hoá, dịch vụ đã bán và bị phát
hiện sau thời hạn nộp hồ sơ khai thuế.
17. Sử dụng hàng hoá được miễn thuế (bao gồm cả hàng hoá thuộc diện không
chịu thuế) không đúng với mục đích quy định mà không khai thuế.
18. Sửa chữa, tẩy xoá chứng từ kế toán, sổ kế toán làm giảm số thuế phải nộp
hoặc làm tăng số thuế được hoàn, số thuế miễn, số tiền thuế được giảm.
19. Huỷ bỏ chứng từ kế toán, sổ kế toán làm giảm số thuế phải nộp hoặc làm
tăng số thuế được hoàn, số thuế miễn, giảm.
20. Sử dụng hoá đơn, chứng từ, tài liệu không hợp pháp trong các trường hợp
để xác định sai số tiền thuế phải nộp, số tiền thuế được hoàn.
3) Các hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực giá.
Các hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực giá là hành vi vi phạm hành
chính quy định tại Nghị định số 169/2004/NĐ-CP ngày 22/9/2004 của Chính phủ quy
định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giá và Nghị định số 107/2008/NĐCP ngày 22/9/2008 quy định xử phạt hành chính các hành vi đầu cơ, găm hàng, tăng
giá quá mức, đưa tin thất thiệt, buôn lậu và gian lận thương mại, bao gồm:
1. Mua, bán hàng hoá, cung cấp dịch vụ sai với mức giá tạm thời trong hiệp
thương giá hoặc giá hiệp thương đã được cơ quan có thẩm quyền ban hành.
2. Mua, bán hàng hoá, cung cấp dịch vụ sai với mức giá cụ thể, khung giá, giá
giới hạn đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định.
3. Lập phương án giá tài sản, hàng hoá dịch vụ do Nhà nước định giá sai với
quy chế tính giá do cơ quan có thẩm quyền quy định.
4. Không kê khai giá hàng hoá, dịch vụ với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm
quyền theo quy định.
5. Không đăng ký giá hàng hoá, dịch vụ với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm
quyền theo quy định.
6. Không thực hiện niêm yết giá hàng hoá, dịch vụ tại cửa hàng, quầy hàng,

điểm giao dịch, mua bán hàng hoá, cung cấp dịch vụ.
7. Niêm yết giá không đúng quy định, không rõ ràng gây nhầm lẫn cho khách
hàng.
8. Không niêm yết tỷ giá mua, bán ngoại tệ hoặc mua, bán vàng tại địa điểm
giao dịch kinh doanh.

GVHD: Phạm Mai Phương

21

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

9. Có niêm yết tỷ giá mua, bán ngoại tệ hoặc giá mua, bán vàng nhưng hình
thức, nội dung niêm yết giá không rõ ràng gây nhầm lẫn cho khách hàng.
10. Niêm yết giá hàng hoá, dịch vụ bằng ngoại tệ hoặc thu tiền bán hàng, phí
dịch vụ bằng ngoại tệ mà không được phép.
11. Tăng giá bán hàng, phí dịch vụ từ 20% trở lên so với mức giá đã kê khai
hoặc đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền nhằm thu lợi bất chính.
12. Không báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ, không chính xác, không kịp
thời số liệu, tài liệu có liên quan đến chi phí sản xuất, lưu thông, giá hàng hoá dịch vụ
độc quyền theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền quản lý nhà nước về giá.
13. Thoả thuận giữa các tổ chức, cá nhân để ấn định giá, khống chế giá, thay
đổi giá bán hàng hoá, giá dịch vụ nhằm hạn chế cạnh tranh, xâm phạm lợi ích hợp
pháp của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh khác hoặc của người tiêu dùng.
14. Thoả thuận giữa các tổ chức, cá nhân tạo sự khan hiếm hàng hoá bằng cách
hạn chế sản xuất, phân phối, vận chuyển, bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ; phá huỷ,

làm hư hỏng hàng hoá, xâm phạm lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh
doanh khác hoặc của người tiêu dùng.
15. Thoả thuận giữa các tổ chức, cá nhân thực hiện các điều kiện bán hàng, mua
hàng, cung ứng dịch vụ sau bán hàng gây ảnh hưởng đến mức giá hàng hoá, giá dịch
vụ, xâm phạm lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh khác hoặc
của người tiêu dùng.
16. Thoả thuận giữa các tổ chức, cá nhân thay đổi giá mua, giá bán hàng hoá,
dịch vụ để triệt tiêu hoặc ép buộc các doanh nghiệp khác liên kết với mình hoặc trở
thành chi nhánh của mình, xâm phạm lợi ích hợp pháp của tổ chức, các nhân sản xuất,
kinh doanh khác hoặc của người tiêu dùng.
17. Lợi dụng thiên tai, địch hoạ, diễn biễn bất thường khác để đầu cơ tăng giá,
ép giá.
18. Thẩm định giá sai với mục đích vụ lợi gây thiệt hại cho khách hàng.
19. Thực hiện thẩm định giá khi không đủ điều kiện để hoạt động thẩm định giá
theo quy định của pháp luật.
20. Không áp dụng hoặc áp dụng sai phương pháp thẩm định giá phù hợp với
tài sản thẩm định giá.
4) Các hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực kế toán.
Các hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực kế toán là hành vi vi phạm hành
chính quy định tại Nghị định số 185/2004/NĐ-CP ngày 4/11/2004 của Chính phủ về
xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế toán, bao gồm:
1. Tẩy xoá, sửa chữa chứng từ kế toán.
GVHD: Phạm Mai Phương

22

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở

Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

2. Giả mạo, khai man chứng từ kế toán.
3. Lập chứng từ kế toán có nội dung các liên không giống nhau trong trường
hợp phải lập chứng từ kế toán có nhiều liên cho một nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát
sinh.
4. Huỷ bỏ hoặc cố ý làm hư hỏng chứng từ kế toán.
5. Không lập chứng từ kế toán khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh.
6. Cố ý lập nhiều lần chứng từ kế toán cho một nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát
sinh.
7. Ký chứng từ kế toán mà không có thẩm quyền ký hoặc không được uỷ quyền
ký.
8. Thoả thuận hoặc ép buộc người khác giả mạo, khai man chứng từ kế toán.
9. Lập sổ kế toán không đầy đủ các nội dung theo quy định như: thiếu chữ ký
theo quy định; không đánh số trang, không đóng dấu giáp lai giữa các trang trên sổ kế
toán.
10. Vi phạm các quy định về ghi sổ kế toán như ghi chồng lên nhau, ghi cách
dòng; không gạch chéo phần trang sổ không ghi; không thực hiện việc cộng số liệu
tổng cộng khi ghi hết trang sổ, không thực hiện việc chuyển số liệu tổng cộng trang sổ
trước sang đầu trang sổ kế tiếp.
11. Thông tin, số liệu ghi trên sổ kế toán của năm thực hiện không kế tiếp thông
tin, số liệu ghi trên sổ kế toán năm trước liền kề hoặc sổ kế toán ghi không liên tục từ
khi mở sổ đến khi khoá sổ.
12. Không thực hiện việc khoá sổ kế toán trong các trường hợp mà pháp luật về
kế toán quy định phải khoá sổ kế toán.
13. Mở sổ kế toán ngoài hệ thống sổ kế toán chính thức của đơn vị.
14. Thỏa thuận hoặc ép buộc người khác giả mạo sổ kế toán.
15. Ghi sổ kế toán không đầy đủ nội dung chủ yếu theo quy định.
16. Không có chứng từ kế toán chứng minh các thông tin, số liệu ghi trên sổ kế
toán hoặc số liệu trên sổ kế toán không đúng với chứng từ kế toán.

17. Mở sổ kế toán ngoài hệ thống sổ kế toán chính thức của đơn vị.
18. Giả mạo sổ kế toán.
19. Cố ý để ngoài sổ kế toán tài sản của đơn vị hoặc tài sản có liên quan đến
đơn vị.
20. Huỷ bỏ trước hạn hoặc cố ý làm hư hỏng sổ kế toán.
21. Hạch toán không theo đúng nội dung quy định của tài khoản kế toán.

GVHD: Phạm Mai Phương

23

SVTH: Trần Thị Phương Kiều


Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

22. Sửa đổi nội dung, phương pháp hạch toán của tài khoản kế toán do Bộ Tài
chính ban hành hoặc mở thêm tài khoản kế toán trong hệ thống tài khoản kế toán cấp I
đã lựa chọn không được Bộ Tài chính chấp nhận.
23. Hủy bỏ tài liệu kế toán khi chưa hết thời hạn lưu trữ theo quy định.
24. Lập và trình bày báo cáo tài chính không đúng phương pháp; không rõ ràng;
không nhất quán theo quy định.
25. Công khai báo cáo tài chính không đầy đủ nội dung theo quy định.
26. Thoả thuận hoặc ép buộc người khác giả mạo báo cáo tài chính, khai man số
liệu trên báo cáo tài chính.
27. Cố ý, thoả thuận hoặc ép buộc người khác cung cấp, xác nhận thông tin, số
liệu kế toán sai sự thật.
28. Không thực hiện các thủ tục để phục hồi tài liệu kế toán bị mất mát hoặc bị
huỷ hoại.

29. Tiêu hủy tài liệu kế toán không thành lập Hội đồng tiêu hủy, không thực
hiện đúng phương pháp tiêu hủy và không lập biên bản tiêu hủy theo quy định.
30. Không lập báo cáo tổng hợp kết quả kiểm kê theo quy định.
31. Không xác định nguyên nhân chênh lệch; không phản ảnh số chênh lệch và
kết quả xử lý số chênh lệch giữa số liệu kiểm kê thực tế với số liệu sổ kế toán vào sổ
kế toán.
32. Giả mạo báo cáo tài chính, khai man số liệu trên báo cáo tài chính.
33. Thông tin, số liệu công khai báo cáo tài chính sai sự thật.
34. Lập báo cáo tài chính không đúng với số liệu trên sổ kế toán và chứng từ kế
toán.
5) Các hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực bảo hiểm.
Các hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực bảo hiểm là hành vi vi phạm
hành chính quy định tại Nghị định số 41/2009/NĐ-CP ngày 5/5/2009 của Chính phủ
về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm, bao gồm:
1. Hành vi sửa chữa, gian dối hoặc giả mạo các tài liệu trong hồ sơ xin cấp
phép, hồ sơ mở chi nhánh, Văn phòng đại diện; sửa chữa giấy phép thành lập và hoạt
động hoặc Giấy phép đặt văn phòng đại diện.
2. Không thực hiện đăng trên 5 số báo hàng ngày liên tiếp của báo Trung ương
và báo địa phương nơi doanh nghiệp đặt trụ sở chính về một trong những nội dung
sau:
- Tên, địa chỉ trụ sở chính, Chi nhánh, Văn phòng đại diện của doanh nghiệp
bảo hiểm;
- Nội dung, phạm vi và thời hạn hoạt động;
GVHD: Phạm Mai Phương

24

SVTH: Trần Thị Phương Kiều

Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp chống Buôn lậu và Gian lận thương mại ở
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

- Mức vốn điều lệ và số vốn điều lệ đã góp;
- Họ, tên của người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp;
- Số Giấy phép và ngày cấp Giấy phép thành lập và hoạt động;
- Các nghiệp vụ bảo hiểm, nghiệp vụ môi giới bảo hiểm được phép kinh doanh.
3. Không công bố, công bố không đúng thời hạn hoặc công bố sai sự thật một
trong những nội dung hoạt động và thay đổi đã được Bộ Tài chính chấp thuận sau đây:
- Tên doanh nghiệp;
- Vốn điều lệ;
- Mở hoặc chấm dứt hoạt động của Chi nhánh, Văn phòng đại diện;
- Địa điểm đặt trụ sở chính, Chi nhánh, Văn phòng đại diện;
- Nội dung, phạm vi và thời hạn hoạt động;
- Chuyển nhượng cổ phần, phần vốn góp chiếm 10% số vốn điều lệ trở lên;
- Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc (Giám đốc);
- Chia, tách, sáp nhập, hợp nhất, giải thể, chuyển đổi hình thức doanh nghiệp.
4. Không công bố các nội dung quy định tại Giấy phép đặt Văn phòng đại diện.
5. Kinh doanh bảo hiểm, kinh doanh môi giới bảo, kinh doanh tái bảo hiểm
không có Giấy phép thành lập và hoạt động.
6. Tiếp tục hoạt động, kinh doanh khi đã bị thu hồi hoặc tước quyền sử dụng
Giấy phép thành lập và hoạt động có thời hạn một phần hoặc toàn bộ nội dung, phạm
vi hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm, doanh nghiệp môi giới bảo hiểm hoặc đã bị
thu hồi Giấy phép đặt Văn phòng đại diện.
7. Tiếp tục hoạt động khi Giấy phép thành lập và hoạt động hoặc Giấy phép đặt
Văn phòng đại diện đã hết thời hạn.
8. Không xây dựng hoặc xây dựng không đầy đủ quy tắc, điều khoản và tính
toán phí bảo hiểm của các sản phẩm bảo hiểm.
9. Không tách quỹ và phân chia thặng dư hàng năm của quỹ chủ hợp đồng bảo
hiểm.

10. Thay đổi tên, địa điểm đặt trụ sở chính, Chi nhánh, Văn phòng đại diện của
doanh nghiệp bảo hiểm, doanh nghiệp môi giới bảo hiểm mà chưa được Bộ Tài chính
chấp thuận bằng văn bản.
11. Thay đổi một trong những nội dung sau đây mà chưa được Bộ Tài chính
chấp thuận bằng văn bản:
- Mức vốn điều lệ;
- Nội dung, phạm vi và thời gian hoạt động.
12. Thay đổi một trong những nội dung sau đây mà chưa được Bộ Tài chính
chấp thuận bằng văn bản:
GVHD: Phạm Mai Phương

25

SVTH: Trần Thị Phương Kiều