Tổ chức dạy học theo góc chương “mắt các dụng cụ quang” vật lí 11 trung học phổ thông với sự hỗ trợ của máy vi tính (tt)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRẦN THỊ SANG

TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO GÓC CHƯƠNG “MẮT. CÁC
DỤNG CỤ QUANG” VẬT LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH

Demo Version - Select.Pdf SDK

Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN VẬT LÍ
Mã số: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS. TS. LÊ CÔNG TRIÊM

Huế, Năm 2014
i


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu ghi
trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả
cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong
bất kỳ một công trình nào khác.

Tác giả

Trần Thị Sang

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii


Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn
Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo sau đại học, Khoa Vật lí
trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế và quý Thầy, Cô giáo
trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến
nhà giáo ưu tú PGS. TS. Lê Công Triêm đã tận tình hướng dẫn
và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu cùng các thầy
cô giáo tổ Vật lí trường THPT Lê Quý Đôn đã tạo mọi điều
kiện thuận
lợi trong
suốt
quá trình SDK
thực nghiệm sư phạm.
Demo
Version
- Select.Pdf
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, người
thân và bạn bè đã giúp đỡ, động viên tôi hoàn thành luận văn
này.
Xin chân thành cám ơn !

Tác giả
Trần Thị Sang

iii
iii


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa ............................................................................................................... i
Lời cam đoan ...............................................................................................................ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
MỤC LỤC .................................................................................................................. i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................3
DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ, HÌNH VẼ ..................................................................5
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................6
1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................6
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ......................................................................................8
3. Mục tiêu của đề tài ..................................................................................................9
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................9
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................9
6. Đối tượng nghiên cứu..............................................................................................9
7. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................9

Demo Version - Select.Pdf SDK

8. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................10
9. Đóng góp của đề tài...............................................................................................10
10. Cấu trúc luận văn ................................................................................................11
NỘI DUNG ..............................................................................................................12

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC DẠY HỌC
THEO GÓC VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH ........................................12
1.1. Cơ sở lí luận về dạy học theo góc ......................................................................12
1.1.1. Khái niệm dạy học theo góc ............................................................................12
1.1.2. Đặc điểm của dạy học theo góc ......................................................................12
1.1.3. Ưu điểm và hạn chế của dạy học theo góc .....................................................13
1.2. Sự hỗ trợ của máy vi tính trong dạy học theo góc .............................................14
1.2.1. Các mức độ học theo góc với sự hỗ trợ của máy vi tính .................................15
1.2.2. Các giai đoạn tổ chức dạy học theo góc với sự hỗ trợ của máy vi tính ..........18
1.3. Xây dựng quy trình dạy học theo góc với sự hỗ trợ của máy vi tính .................23

1


1.4. Thực trạng dạy học theo góc với sự hỗ trợ của máy vi tính ở trường trung học
phổ thông ...................................................................................................................27
1.4.1. Thực trạng của việc sử dụng máy vi tính trong dạy học chương “Mắt. Các
dụng cụ quang” Vật lí 11 THPT ...............................................................................27
1.4.2. Thực trạng của việc tổ chức dạy học theo góc ở trường trung học phổ thông28
1.4.3. Nguyên nhân của thực trạng trên ....................................................................29
1.5. Kết luận chương 1 ..............................................................................................30
CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ BÀI DẠY HỌC THEO GÓC CHƯƠNG “MẮT.
CÁC DỤNG CỤ QUANG” VẬT LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VỚI SỰ
HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH ..............................................................................32
2.1. Đặc điểm kiến thức chương “Mắt. Các dụng cụ quang” Vật lí 11 trung học phổ
thông ..........................................................................................................................32
2.1.1. Đặc điểm chung của chương ...........................................................................32
2.1.2. Mục tiêu dạy học chương “Mắt. Các dụng cụ quang” ....................................35
2.2. Thiết kế tiến trình một số bài dạy học theo góc chương “Mắt. Các dụng cụ
quang” Vật lí 11 trung học phổ thông với sự hỗ trợ của máy vi tính .......................36

Demo
Version
- Select.Pdf SDK
2.2.1. Bài “Lăng
kính”
..............................................................................................
36
2.2.2. Bài “Thấu kính mỏng” (tiết 1) ........................................................................46
2.2.3. Bài “Kính lúp”.................................................................................................55
2.3. Kết luận chương 2 ..............................................................................................65
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..........................................................66
3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm .............................................66
3.1.1. Mục đích..........................................................................................................66
3.1.2. Nhiệm vụ .........................................................................................................66
3.2. Đối tượng và nội dung của thực nghiệm sư phạm .............................................66
3.2.1. Đối tượng ..........................................................................................................66
3.2.2. Nội dung ..........................................................................................................66
3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ...................................................................67
3.3.1. Chọn mẫu thực nghiệm ...................................................................................67
3.3.2. Tiến hành thực nghiệm sư phạm .....................................................................67
3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm............................................................................68
2


3.4.1. Kết quả định tính .............................................................................................68
3.4.2. Kết quả định lượng ..........................................................................................69
3.4.3. Kiểm định giả thuyết thống kê ........................................................................74
3.5. Kết luận chương 3 ..............................................................................................74
KẾT LUẬN ..............................................................................................................76

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................78
PHỤ LỤC .................................................................................................................P1

Demo Version - Select.Pdf SDK

3


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

ĐC

Đối chứng

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

NXB

Nhà xuất bản

MVT

Máy vi tính

PPDH

Phương pháp dạy học

PTDH

Phương tiện dạy học

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

Demo Version - Select.Pdf SDK

4


DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ, HÌNH VẼ
Hình 1.1. Quy trình dạy học theo góc với sự hỗ trợ của máy vi tính ........................24

Bảng 3.1. Bảng thống kê điểm số xi của bài kiểm tra ..............................................70
Bảng 3.2. Phân loại học sinh theo học lực ................................................................70
Biểu đồ 3.1. Phân phối tần suất phân loại học sinh ..................................................70
Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất wi(%) của bài kiểm tra sau thực nghiệm
wi % 

fi
100% .......................................................................................................70
n

Biểu đồ 3.2. Phân phối tần suất học sinh ..................................................................71
Đồ thị 3.1. Đồ thị phân phối tần suất ........................................................................71
Bảng 3.4. Bảng phân phối tần suất lũy tích wi(%) của bài kiểm tra sau thực nghiệm........71
Biểu đồ 3.3. Phân phối tần suất lũy tích ....................................................................72
Đồ thị 3.2. Đồ thị phân phối tần suất lũy tích ...........................................................72
Bảng 3.5. Các tham số thống kê của bài kiểm tra sau thực nghiệm .........................73

Demo Version - Select.Pdf SDK

5


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục là yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Giáo dục
là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
Cho dù ở thời đại nào thì giáo dục vẫn giữ vị trí quan trọng hàng đầu. Tuy nhiên, ở
mỗi thời kì, mô hình giáo dục và phương pháp giáo dục lại có sự thay đổi cho phù
hợp với xu thế phát triển của trong nước và quốc tế. Giáo dục Việt nam đang từng
ngày đổi mới để có thể đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao để phù hợp và có

thể cạnh tranh với các nền kinh tế trên thế giới.
Để đáp ứng yêu cầu cấp bách đó, Ngành Giáo dục đã và đang có những đổi
mới đồng bộ và toàn diện trên tất cả các phương diện, trong đó đổi mới phương
pháp dạy học (PPDH) được xác định là nhiệm vụ trọng tâm theo hướng phát huy
tính tích cực, chủ động sáng tạo, hướng đến mục tiêu cuối cùng là tạo ra nguồn nhân
lực có chất lượng cao cho đất nước.
Do sự phát triển nhanh, mạnh với tốc độ mang tính bùng nổ của khoa học
công nghệ, học vấn mà nhà trường phổ thông không thể bao trùm được mọi tri thức

- Select.Pdf
SDK pháp học tập, dạy cách đi tới tri
mong muốn.Demo
Vì vậy Version
phải coi trọng
việc dạy phương
thức của loài người, trên cơ sở đó mà người học tiếp tục học tập, lĩnh hội trong cuộc
sống. Điều 28 mục 2 của Luật Giáo dục quy định: “…Phương pháp giáo dục phổ
thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với
đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm
việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến
tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS…”[17].
Trong quá trình đổi mới PPDH, việc ứng dụng các phương tiện dạy học hiện
đại vào quá trình dạy học có vai trò rất quan trọng, là điều kiện cơ bản để thực hiện
đổi mới các PPDH. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục và đào tạo đã
tạo ra một bước chuyển biến cơ bản trong quá trình đổi mới nội dung chương trình,
phương pháp giảng dạy, học tập và quản lý giáo dục. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn
quốc lần thứ XI đã nêu định hướng phát triển Giáo dục - Đào tạo: “Phát triển mạnh
và kết hợp chặt giữa hoạt động khoa học và công nghệ với giáo dục và đào tạo để

6

thực sự phát huy vai trò quốc sách hàng đầu, tạo động lực đẩy nhanh công nghiệp
hoá, hiện đại hoá và phát triển kinh tế tri thức…”[9].
Việc ứng dụng máy vi tính (MVT) vào quá trình dạy và học góp phần vào
việc cải tiến và nâng cao tính tích cực và chất lượng đào tạo toàn diện. MVT được
xem là một phương tiện hiện đại đa chức năng, MVT ngày càng tỏ ra ưu việt ở
những chỗ mà không một phương tiện truyền thống nào trước đây có thể giải quyết
được. Nhờ khả năng tương tác cao, sự tích hợp của nhiều khả năng mà máy tính có
được những đặc trưng mới về chất so với các phương tiện dạy học trước đó. Với
ứng dụng những tính năng hiện đại của MVT vào trong dạy và học, GV có thể thay
đổi PPDH theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức đồng thời người học có thể
tạo ra được sự chuyển biến từ học tập thụ động sang học tập chủ động rèn luyện khả
năng tự học, tự chiếm lĩnh tri thức của nhân loại [22], [23].
Với mục đích đẩy mạnh đổi mới PPDH theo yêu cầu của Ngành Giáo dục và
của xã hội hiện nay, đã có nhiều đề tài nói về nhiều PPDH tích cực khác nhau và
các mô hình dạy học tích cực. Trong số đó, mô hình dạy học theo góc là một mô
hình với mục tiêu là khai thác, sử dụng và phát huy các chức năng của bán cầu não

Demo
Version
- Select.Pdf
SDKlà khi tổ chức dạy học theo góc
trái và bán cầu
não phải.
Mô hình
này có ưu điểm
chúng ta đã tạo ra một môi trường học tập với cấu trúc được xác định cụ thể, đáp
ứng nhiều phong cách học khác nhau của HS, đảm bảo HS học sâu, học thoải mái,
hướng tới việc HS được thực hành, khám phá và thử nghiệm qua mỗi hoạt động.

Mặc dù mô hình này có nhiều ưu điểm nhưng việc tổ chức dạy học theo góc với sự
hỗ trợ của MVT trong dạy học môn Vật lí ở các trường phổ thông còn rất hạn chế.
Do đó, nếu việc tổ chức dạy học theo góc với sự hỗ trợ của MVT được ứng dụng
trong dạy học môn Vật lí thì sẽ phát huy tính tích cực và góp phần nâng cao chất
lượng kiến thức cho HS.
Đối với chương “Mắt. Các dụng cụ quang”, nếu GV chỉ dạy theo kiểu diễn
giảng để truyền đạt kiến thức thì hiệu quả dạy học sẽ không cao. Thí nghiệm được
GV mô tả bằng lời sẽ khiến cho hiện tượng càng thêm trừu tượng, còn nếu thí
nghiệm được thực hiện thì có khi không cho kết quả rõ ràng và khó để HS cả lớp
quan sát. Với sự hỗ trợ của MVT, GV có thể làm cho các hình ảnh sinh động, các

7


thí nghiệm được phóng to lên để HS quan sát dễ dàng, từ đó kích thích hứng thú học
tập cho HS.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Tổ chức dạy học theo
góc chương “Mắt. Các dụng cụ quang” Vật lí 11 trung học phổ thông với sự hỗ
trợ của máy vi tính” làm đề tài nghiên cứu của mình.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Dạy học theo góc là một mô hình dạy học mà trong đó HS thực hiện các
nhiệm vụ khác nhau tại các vị trí cụ thể trong không gian lớp học nhưng cùng
hướng tới chiếm lĩnh một nội dung học tập theo các phong cách học khác nhau. Đề
tài “Tổ chức dạy học theo góc nội dung kiến thức Định luật Ôm đối với toàn mạch
và ghép nguồn bộ Vật lí 11 nhằm phát huy tính tích cực, tự chủ và bồi dưỡng năng
lực sáng tạo cho HS” của Phạm Hương Giang đã đưa ra được tiến trình tổ chức dạy
học theo góc. Nguyễn Thị Vân với đề tài “Tổ chức dạy học theo góc nội dung kiến
thức chương Khúc xạ ánh sáng Sách giáo khoa Vật lí 11 nâng cao”. Hai đề tài này
không những đem lại hiệu quả nâng cao chất lượng nắm vững tri thức mà còn phát
triển được khả năng tư duy, phát huy tính tích cực, tự chủ và bồi dưỡng năng lực

sáng tạo choDemo
HS. Version - Select.Pdf SDK
Bên cạnh đó có nhiều đề tài nghiên cứu về khả năng ứng dụng của MVT
trong dạy học vật lí như: “Nghiên cứu xây dựng và sử dụng phần mềm dạy học cho
chương trình động học và động lực học lớp 10 phổ thông trung học” của Phan Gia
Anh Vũ, đề tài đã nghiên cứu khai thác phần mềm Pakma trong các TN cũng như
trong các quá trình xây dựng mô hình về động học và động lực học. Vương Đình
Thắng với đề tài “Nghiên cứu sử dụng MVT với multimedia thông qua việc xây
dựng và khai thác website dạy học môn Vật lí 6 ở trường trung học cơ sở”. Nguyễn
Thị Mỹ Lợi với đề tài “Sử dụng thí nghiệm trong tổ chức dạy học nhóm phần
Quang hình học, Vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của MVT”, đề tài đã đề xuất được
các biện pháp hoạt động hợp tác nhóm cho HS trong dạy học Vật lí THPT có sử
dụng thí nghiệm với sự hỗ trợ của MVT. Nhìn chung các đề tài này đã tập trung đề
cập khá đầy đủ đến việc sử dụng MVT, đa phương tiện đã góp phần tăng tính tích
cực, chủ động của HS trong quá trình dạy học vật lí.

8


Tuy nhiên cho đến nay chưa có tác giả nào nghiên cứu tổ chức dạy học theo
góc chương “Mắt. Các dụng cụ quang” Vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của MVT.
Trong phạm vi đề tài, sẽ kế thừa những kết quả của các công trình nghiên cứu trước
đây, đồng thời sử dụng kết hợp giữa việc vận dụng mô hình dạy học theo góc và
MVT góp phần phát huy tính tích cực của HS, nâng cao chất lượng học tập của HS
lớp 11 ở trường THPT hiện nay.
3. Mục tiêu của đề tài
Xây dựng được quy trình dạy học theo góc chương “Mắt. Các dụng cụ
quang” với sự hỗ trợ của MVT.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được quy trình dạy học theo góc với sự hỗ trợ của MVT và

vận dụng quy trình đó vào dạy học chương “Mắt. Các dụng cụ quang” Vật lí 11
THPT thì sẽ phát huy tính tích cực và góp phần nâng cao chất lượng kiến thức cho
HS.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận việc dạy học theo góc

Version
- Select.Pdf
- XâyDemo
dựng quy
trình dạy
học theo gócSDK
với sự hỗ trợ của MVT nhằm phát
huy tính tích cực và nâng cao chất lượng kiến thức cho HS
- Nghiên cứu nội dung, chương trình kiến thức chương “Mắt. Các dụng cụ
quang” Vật lí 11 THPT
- Thiết kế tiến trình dạy học theo góc chương “Mắt. Các dụng cụ quang” Vật
lí 11 với sự hỗ trợ của MVT nhằm phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng
kiến thức cho HS
- TN sư phạm.
6. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động dạy học chương “Mắt. Các dụng cụ quang” Vật lí 11 THPT theo
mô hình dạy học theo góc với sự hỗ trợ của MVT.
7. Phạm vi nghiên cứu
Trong thời gian và khả năng cho phép, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu việc sử
dụng mô hình dạy học theo góc với sự hỗ trợ của MVT vào dạy học chương “Mắt.

9

Các dụng cụ quang” Vật lí 11 THPT cho HS một số trường THPT tại tỉnh Quảng
Nam.
8. Phương pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
+ Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, các văn bản của nhà nước và của
ngành về đổi mới giáo dục phổ thông, về mô hình dạy học theo góc.
+ Nghiên cứu những cơ sở lí luận, những tài liệu liên quan, các bài báo, tạp
chí và ý kiến của các nhà khoa học giáo dục về mô hình dạy học theo góc và việc sử
dụng MVT trong quá trình dạy học cho HS.
+ Nghiên cứu nội dung chương trình sách giáo khoa, sách bài tập, tài liệu
tham khảo chương “Mắt. Các dụng cụ quang” Vật lí 11 THPT.
8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Trao đổi với GV và HS để tìm hiểu thực trạng dạy học chương “Mắt. Các
dụng cụ quang” Vật lí 11 THPT.
+ Thiết kế một số giáo án theo mô hình dạy học theo góc có sự hỗ trợ của
MVT.

Version
- Select.Pdf
SDK
8.3. PhươngDemo
pháp thực
nghiệm
sư phạm
Tiến hành TN sư phạm có ĐC tại một số lớp của trường THPT tại tỉnh
Quảng Nam để đánh giá hiệu quả của đề tài.
8.4. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí các kết quả TN sư phạm
nhằm kiểm định giả thuyết thống kê về sự khác biệt trong kết quả học tập của hai
nhóm TN và ĐC .

9. Đóng góp của đề tài
- Xây dựng được cơ sở lí luận của sự hỗ trợ của MVT trong tổ chức dạy học
theo góc
- Xây dựng được quy trình dạy học theo góc chương “Mắt. Các dụng cụ
quang” Vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của MVT
- Xây dựng được tiến trình các bài dạy học cụ thể trong chương “Mắt. Các
dụng cụ quang” Vật lí 11 THPT theo mô hình dạy học theo góc với sự hỗ trợ của
MVT.
10


10. Cấu trúc luận văn
Mở đầu
Nội dung
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc dạy học theo góc với sự hỗ trợ của
máy vi tính
Chương 2. Thiết kế bài dạy học theo góc chương “Mắt. Các dụng cụ quang” Vật lí
11 trung học phổ thông với sự hỗ trợ của máy vi tính
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm
Kết luận
Tài liệu tham khảo
Phụ lục

Demo Version - Select.Pdf SDK

11