Vận dụng quy trình mô hình hoá vào dạy học số tự nhiên ở tiểu học (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THỊ CẨM TRANG

VẬN DỤNG QUY TRÌNH MÔ HÌNH HÓA
VÀO DẠY HỌC SỐ TỰ NHIÊN Ở TIỂU
Demo Version - Select.Pdf SDK

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Huế, năm 2016


ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THỊ CẨM TRANG

VẬN DỤNG QUY TRÌNH MÔ HÌNH HÓA
VÀO DẠY HỌC SỐ TỰ NHIÊN Ở TIỂU

Chuyên ngành: GIÁO DỤC HỌC
Mã số: 60140101
Demo Version - Select.Pdf SDK

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:
TS. NGUYỄN HOÀI ANH

Huế, năm 2016

i


LỜI CAM ĐOAN

Đề tài luận văn: “Vận dụng quy trình mô hình hoá vào dạy học số tự nhiên ở
tiểu học” được tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS.Nguyễn Hoài Anh. Tôi xin
cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi, các số liệu và kết quả
nghiên cứu trong luận văn là trung thực, được các tác giả cho phép sử dụng và chưa
từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác./.
Huế, tháng 9 năm 2016
Tác giả luận văn

Hoàng Thị Cẩm Trang

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii


Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn bày tỏ lòng biết ơn tới TS. Nguyễn
Hoài Anh - Người đã tận tụy giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình nghiên cứu đề tài.
Xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô giảng dạy lớp cao học Giáo dục học
(Giáo dục tiểu học) khóa K23 đã bổ sung cho chúng tôi những kiến thức và bài học
vô cùng quý báu về công tác giáo dục, giảng dạy ở tiểu học.
Cảm ơn quý Thầy Cô giáo trong khoa Giáo dục tiểu học –Trường Đại học Sư
phạm Huế, quý Thầy Cô phòng Đào tạo sau đại học đã tạo điều kiện thuận lợi cho
tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Xin gửi lời cảm ơn tới các giáo viên và học sinh lớp 1, 2, 3, 4 của ba trường
Tiểu học Tân Liên, Số 2 Khe Sanh, Tân Lập (huyện Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị) đã
phối hợp cung cấp nhiều thông tin cần thiết và tạo điều kiện cho tác giả luận văn tổ
chức khảo sát thực trạng và thực nghiệm sư phạm.
Xin chân
thành Version
cảm ơn! - Select.Pdf SDK
Demo
Huế, tháng 9 năm 2016
Tác giả luận văn

Hoàng Thị Cẩm Trang

iiiiii


MỤC LỤC
Trang phụ bìa .............................................................................................................. i
Lời cam đoan .............................................................................................................. ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
Mục lục ........................................................................................................................1
Danh mục các chữ viết tắt ...........................................................................................4
Danh mục các bảng, sơ đồ ..........................................................................................5
Danh mục các hình ......................................................................................................6
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................8
1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................8
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ....................................................................................10
3. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................13
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................13
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................13

6. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................14

Version
- Select.Pdf SDK
7. Giả thuyếtDemo
khoa học
..............................................................................................
14
8. Ý nghĩa của luận văn .............................................................................................14
9. Cấu trúc đề tài .......................................................................................................15
PHẦN NỘI DUNG CHÍNH....................................................................................16
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ....16
1.1. Khái quát về mô hình hoá toán học....................................................................16
1.1.1. Sơ lược về lịch sử hình thành và phát triển của mô hình hoá toán học ..........16
1.1.2. Những khái niệm cơ bản về mô hình hóa toán học .........................................18
1.1.3. Quy trình thực hiện mô hình hóa toán học ......................................................20
1.1.4. Đặc trưng của mô hình hoá toán học ..............................................................24
1.1.5. Vai trò của mô hình hóa toán học trong dạy học ............................................27
1.2. Nội dung dạy học số tự nhiên trong chương trình môn Toán ở Tiểu học ..........29
1.2.1. Mục tiêu dạy học số tự nhiên ở tiểu học .........................................................29
1.2.2. Nội dung dạy học số tự nhiên trong chương trình môn Toán ở tiểu học ........30
1.2.3. Đặc điểm cấu trúc, nội dung số tự nhiên .........................................................35
1


1.2.4. Thuận lợi và khó khăn khi sử dụng mô hình hoá toán học vào dạy học nội
dung số tự nhiên ở tiểu học .......................................................................................36
1.3. Đặc điểm nhận thức của học sinh tiểu học với việc tiếp cận mô hình hoá toán
học .............................................................................................................................39
1.4. Thực trạng sử dụng mô hình hoá toán học trong dạy học số tự nhiên ở tiểu học .....39

1.4.1. Mục đích khảo sát ...........................................................................................39
1.4.2. Nhiệm vụ khảo sát thực trạng .........................................................................40
1.4.3. Nội dung khảo sát............................................................................................40
1.4.4. Đối tượng và phạm vi khảo sát .......................................................................41
1.4.5. Kết quả khảo sát ..............................................................................................42
1.4.5. Nhận xét, đánh giá kết quả khảo sát ................................................................44
1.5. Tiểu kết chương 1 ..............................................................................................46
Chương 2. VẬN DỤNG QUY TRÌNH MÔ HÌNH HOÁ TOÁN HỌC VÀO
DẠY HỌC SỐ TỰ NHIÊN Ở TIỂU HỌC............................................................47
2.1. Định hướng vận dụng mô hình hoá toán học trong dạy học toán ở tiểu học .....47
2.1.1. Vận dụng mô hình hoá toán học trong dạy học toán ở tiểu học phải phù hợp

Version
Select.Pdf
mục tiêu, nộiDemo
dung chương
trình- sách
giáo khoaSDK
......................................................47
2.1.2. Vận dụng mô hình hoá toán học trong dạy học toán ở tiểu học phù hợp với
trình độ nhận thức của học sinh tiểu học...................................................................48
2.1.3. Vận dụng mô hình hoá toán học trong dạy học toán ở tiểu học phù hợp với
quy trình mô hình hoá toán học.................................................................................48
2.1.4. Vận dụng mô hình hoá toán học trong dạy học toán ở tiểu học đảm bảo phát
triển năng lực toán học cho học sinh đặc biệt là năng lực mô hình hoá toán học và
năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ...................................................................49
2.1.5. Vận dụng mô hình hoá toán học trong dạy học toán ở tiểu học đáp ứng yêu
cầu đổi mới phương pháp dạy học ............................................................................50
2.2. Quy trình vận dụng mô hình hoá toán học vào dạy học số tự nhiên ở tiểu học........50
2.3. Một số ví dụ minh hoạ .......................................................................................54

2.3.1. Ví dụ về dạy học khái niệm số tự nhiên: Các số 1, 2, 3 ở lớp 1 .....................54
2.3.2. Dạy học bài: Tính chất giao hoán của phép nhân ở lớp 4 .............................56

2


2.3.3. Dạy học các phép toán trên các số tự nhiên ....................................................58
2.3.4. Dạy bài: Bài toán về nhiều hơn ở lớp 2 ..........................................................67
2.4. Tiểu kết chương 2 ..............................................................................................68
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..............................................................70
3.1. Mục tiêu thực nghiệm sư phạm ..........................................................................70
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm .........................................................................70
3.3. Tiến hành thực nghiệm sư phạm ........................................................................78
3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm............................................................................79
3.4.1. Kết quả từ việc dạy thực nghiệm các tình huống mô hình hoá .......................79
3.4.2. Kết quả thu được từ việc khảo sát lấy ý kiến của giáo viên về quy trình vận
dụng mô hình hoá toán học trong dạy học số tự nhiên ở tiểu học ............................87
3.5. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm .............................................................88
3.6. Tiểu kết chương 3 ..............................................................................................89
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................90
1. Kết luận .................................................................................................................90
2. Kiến nghị ...............................................................................................................90

Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
CÔNG TRÌNH
NGHIÊN
CỨU

LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI ..............................92
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................94
PHỤ LỤC

3


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Viết tắt

Viết đầy đủ

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

MHH

Mô hình hóa

MHHTH

Mô hình hóa toán học

CNTT

Công nghệ thông tin

Demo Version - Select.Pdf SDK

4


DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Quy trình MHHTH theo Swetz và Hartzler ............................................21
Sơ đồ 1.2. Quy trình MHHTH theo Kaiser ...............................................................21
Sơ đồ 1.3. Quá trình MHH theo Stillman và Galbraith (2006) ................................22
Sơ đồ 1.4. Quy trình mô hình hóa toán học theo PISA ............................................23
Bảng 1.1. Nội dung dạy học số tự nhiên lớp 1 .........................................................30
Bảng 1.2. Nội dung dạy học số tự nhiên lớp 2 .........................................................31
Bảng 1.3. Nội dung dạy học số tự nhiên lớp 3 .........................................................32
Bảng 1.4. Nội dung dạy học số tự nhiên lớp 4 .........................................................34
Bảng 1.5 ....................................................................................................................43
Bảng 1.6 ....................................................................................................................43
Bảng 3.1 ....................................................................................................................88

Demo Version - Select.Pdf SDK

5


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1 ....................................................................................................................20
Hình 1.2 ....................................................................................................................25
Hình 1.3 ....................................................................................................................25

Hình 1.4 ....................................................................................................................37
Hình 2.1 ....................................................................................................................55
Hình 2.2 ....................................................................................................................56
Hình 2.3 ....................................................................................................................56
Hình 2.4 ....................................................................................................................56
Hình 2.5 ....................................................................................................................57
Hình 2.6 ....................................................................................................................57
Hình 2.7 ..................................................................................................................63
Hình 2.8 ....................................................................................................................59
Hình 2.9 ....................................................................................................................61
Hình 2.10. Mô hình que tính ....................................................................................62

Demo Version - Select.Pdf SDK
Hình 2.11 ..................................................................................................................
63
Hình 2.12 ..................................................................................................................65
Hình 2.13 ..................................................................................................................67
Hình 3.1 ....................................................................................................................71
Hình 3.2. Mô hình que tính ......................................................................................73
Hình 3.3 ....................................................................................................................74
Hình 3.4 ....................................................................................................................74
Hình 3.5 ....................................................................................................................77
Hình 3.6 ....................................................................................................................77
Hình 3.7 ....................................................................................................................80
Hình 3.8. GV đang hướng dẫn HS phân tích bài toán ..............................................80
Hình 3.9 ....................................................................................................................81
Hình 3.10 ..................................................................................................................81
Hình 3.11. Mô hình que tính ....................................................................................81
Hình 3.12 ..................................................................................................................82
6

Hình 3.13 ..................................................................................................................82
Hình 3.14 ..................................................................................................................83
Hình 3.15 ..................................................................................................................83
Hình 3.16. GV hướng dẫn HS giải quyết vấn đề......................................................83
Hình 3.17 ..................................................................................................................84
Hình 3.18. GV đang hướng dẫn HS thực hiện .........................................................85
Hình 3.19. Các nhóm thực hiện ................................................................................86
Hình 3.20. Học sinh thực hiện ..................................................................................86

Demo Version - Select.Pdf SDK

7


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong sự mở cửa và hội nhập quốc tế hiện nay đặt ra những yêu cầu thách
thức lớn cho nền giáo dục Việt Nam. Tại hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung
ương khóa XI đã ra Nghị quyết số 29 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo”. Một trong những định hướng đổi mới cơ bản đó là: Phát triển giáo dục và
đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá
trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và
phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà
trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội [2]. Vì vậy, Đảng và Nhà
nước ta đã giành nhiều sự quan tâm và đầu tư cho sự phát triển của giáo dục nước
nhà. Đặc biệt, Tiểu học là cấp học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân; mục
tiêu Giáo dục Tiểu học là tập trung hình thành “năng lực công dân; năng lực thực
hành và vận dụng kiến thức vào thực tiễn”.

Môn Toán là môn học chiếm một vị trí rất quan trọng và then chốt trong nội
dung chương trình các môn học cấp Tiểu học. Các kiến thức, kĩ năng của môn Toán

Version
- Select.Pdf
SDK rất cần cho người lao động, rất
ở tiểu học cóDemo
nhiều ứng
dụng trong
đời sống, chúng
cần thiết để học các môn học khác và các lớp trên. Mục tiêu của môn Toán ở tiểu
học nhằm giúp HS hình thành vững chắc kĩ năng cơ bản ban đầu về số học, các đại
lượng thông dụng; một số yếu tố hình học và thống kê đơn giản. Hình thành kĩ năng
thực hành tính, đo lường, giải toán làm cơ sở để học tiếp ở cấp Trung học và có thể
vận dụng các kiến thức, kĩ năng đó vào giải quyết các bài toán thực tiễn; có hứng
thú học toán, rèn luyện các phẩm chất của người lao động hiện đại như làm việc có
kế hoạch, khoa học, kỉ luật, kiên trì, sáng tạo,...
Nhận thức được tầm quan trọng của toán học với thế giới thực tại và theo quan
điểm tiếp cận hiện nay, chương trình môn Toán tiểu học được xây dựng theo hướng
tiếp cận năng lực, thể hiện tinh thần phát triển năng lực toán học cho HS tiểu học.
Từ đó các nhà giáo dục tập trung vào nghiên cứu dạy học toán theo hướng giải
quyết các vấn đề thực tế thông qua quá trình MHHTH. Vận dụng MHHTH vào dạy
học là một bước tiến vượt bậc trong đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. MHH

8


là quá trình xây dựng và cải tiến một mô hình toán học nhằm diễn đạt và mô tả các
bài toán thực tế. Vì vậy, tích hợp các tình huống thực tế hàng ngày vào các tình
huống dạy học trên lớp học đóng vai trò rất quan trọng, với mục đích cho HS thấy

tính ứng dụng thực tiễn của toán học. Do đó, với tri thức toán học, GV có thể sử
dụng mô hình để giải thích và giúp HS hiểu về các hiện tượng trong thực tế cuộc
sống. Nhờ vậy mà HS hiểu sâu và nắm chắc các kiến thức toán học. Ngoài ra, sử
dụng phương pháp MHH trong dạy học giúp HS phát triển các kỹ năng toán học,
đồng thời nó còn hỗ trợ GV tổ chức dạy học theo phương pháp phát hiện và giải
quyết vấn đề có hiệu quả hơn. Hơn nữa, phương pháp này giúp việc học toán của
học sinh trở nên có ý nghĩa hơn bằng cách tăng cường và làm sáng tỏ các yếu tố
toán học trong thực tiễn. Năng lực phân tích và giải quyết các vấn đề thực tiễn cũng
được quan tâm khi sử dụng phương pháp này bởi các giai đoạn của quá trình MHH
giúp rèn luyện các thao tác tư duy toán học như phân tích và tổng hợp, trừu tượng
hóa và khái quát hóa…
Số học là nội dung trọng tâm và hạt nhân của chương trình môn Toán ở tiểu
học. Phần số học về số tự nhiên chiếm một khối lượng và thời lượng khá lớn trong

Demo
- Select.Pdf
SDK
toàn bộ cấu trúc
nội Version
dung chương
trình môn Toán
ở tiểu học, nó xuyên suốt từ ngay
buổi đầu lớp 1 cho đến hết cấp Tiểu học. Mặt khác, số tự nhiên là một thành tựu
toán học lâu đời nhất của loài người. Số tự nhiên được sử dụng ở mọi lúc, mọi nơi,
mọi đối tượng của đời sống xã hội: trong giao dịch, mua bán, thư tín, điện thoại,...
Khi xã hội ngày càng phát triển thì nhu cầu đó càng tăng nhanh. Đặc biệt là đối với
HS tiểu học, số tự nhiên càng có vai trò quan trọng trong quá trình tìm tòi và khám
phá tri thức của nhân loại.
Trong thực tế dạy học hiện nay, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận thì
vẫn còn tồn tại những mặt hạn chế nhất định. Trong dạy học vẫn còn xu hướng

thiên về “lý thuyết”, coi trọng việc “nâng cao” hơn là tăng cường “tính ứng dụng”.
GV chỉ quan tâm đến việc truyền đạt cho hết những kiến thức đã quy định trong
chương trình và sách giáo khoa cho HS mà xem nhẹ việc dạy cho các em cách thực
hành, cách vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn. Đây là một trong những
nguyên nhân tạo ra sự nặng nề, quá tải, dạy học ít gắn bó với thực tiễn. Chương

9


trình dạy học được thiết kế theo logic nội dung của môn học, chú trọng trước hết hệ
thống kiến thức lý thuyết, sự phát triển tuần tự các khái niệm, định luật, học thuyết.
Chưa chú trọng các kỹ năng thực hành vận dụng lý thuyết, năng lực phát hiện và
giải quyết các vấn đề gắn với đời sống thực tiễn của người học. Trong dạy học, một
bộ phận GV vẫn theo lề lối cũ “thầy truyền đạt, trò tiếp nhận, ghi nhớ”. GV cung
cấp cho HS khối lượng kiến thức lớn một cách khô cứng và bắt HS phải ghi nhớ
máy móc. Và một vấn đề đáng lưu tâm hàng đầu trong dạy học toán hiện nay, đó là,
sự thu nhận những năng lực áp dụng toán học vào đời sống thường ngày của người
học. Nhiều HS có thể giải bài toán với các kỹ thuật phức tạp nhưng rất lúng túng khi
đứng trước một vấn đề thực tế cần áp dụng toán học vào để giải quyết.
Do đó, dạy học toán nên quan tâm đến những tình huống xuất phát từ thực tế
giúp HS thấy được mối quan hệ giữa toán học và cuộc sống cũng như đạt được
những năng lực cho phép giải quyết các vấn đề thực tế bằng công cụ toán học. Việc
lựa chọn phương pháp sử dụng MHHTH vào dạy học số tự nhiên ở tiểu học sẽ góp
phần làm cho giờ học toán sinh động hơn, thực tế hơn và mang tính ứng dụng hơn.
Nó sẽ khơi dậy ở HS động cơ học tập, tăng hiệu quả dạy học toán ở tiểu học. Xuất

Demo
Version
Select.Pdf
phát từ những

lí do trên,
chúng -tôi
lựa chọn đềSDK
tài “Vận dụng quy trình mô hình hóa
vào dạy học số tự nhiên ở tiểu học”.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Những thập kỷ gần đây, MHHTH trong nhà trường ngày càng được thúc đẩy
nhằm đáp ứng mục tiêu tăng cường giáo dục toán theo hướng thực tế. Hiểu được
tầm quan trọng này, nhiều nhà nghiên cứu trong nước và trên thế giới đã tiến hành
tìm hiểu về vai trò của MHHTH trong dạy học. Cụ thể:
a) Các nghiên cứu ở nước ngoài
Mason và Davis (1991) cho rằng mô hình được mô tả như một vật dùng thay
thế mà qua đó ta có thể thấy được các đặc điểm đặc trưng của vật thể thực tế. Thông
qua mô hình, ta có thể thao tác và khám phá các thuộc tính của đối tượng mà không
cần đến vật thật [27].
Tuy nhiên, các nghiên cứu của Swetz, Hartzler (1991) và Verschaffel (2002)
lại cho thấy điều này còn phụ thuộc vào ý đồ của người thiết kế mô hình và bối

10


cảnh áp dụng của mô hình đó. Mô hình ở đây còn có thể hiểu là các hình vẽ, bảng
biểu, hàm số, đồ thị, phương trình, sơ đồ, biểu đồ, biểu tượng hay thậm chí cả các
mô hình ảo trên máy vi tính (Van Den Heuvel-Panhuizen, 2003; Van de Walle,
2004). Mô hình toán học là một mô hình trừu tượng sử dụng ngôn ngữ toán học để
mô tả về một hệ thống nào đó.
Bassanezi và Biembengut (1999) cho rằng, trong dạy học toán, MHH có liên
hệ với các dự án học tập, GV có thể chia HS thành các nhóm nhỏ có cùng mối quan
tâm để tìm hiểu, khám phá thế giới bằng phương tiện toán học, với sự hướng dẫn
của GV [23].

Kaiser, Messmer (1991) đã gợi ý hai hướng khai thác MHHTH. Thứ nhất, mô
hình toán học được sử dụng để hiểu và giải quyết các vấn đề thực tiễn như một
phương tiện để dạy và học toán ở trường phổ thông. Thứ hai, mô hình toán học
được dùng để phục vụ nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên, có nhiều nghiên cứu tập
trung khai thác theo hướng thứ nhất.
Barbosa (2002) cho rằng mô hình toán học đóng vai trò quan trọng trong dạy
học toán. MHHTH là môi trường để học sinh tìm hiểu, khám phá các kiến thức toán

Version
Select.Pdf
SDK
học cũng nhưDemo
các kiến
thức liên- môn
khác.
MHH trong dạy học toán là quá trình giúp HS tìm hiểu, khám phá các tình
huống nảy sinh từ thực tiễn bằng công cụ toán học với sự hỗ trợ của công nghệ
thông tin. Quá trình này đòi hỏi các kỹ năng và thao tác tư duy toán học như phân
tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, trừu tượng hóa. MHH cũng cho thấy mối
quan hệ giữa thực tiễn với các vấn đề trong sách giáo khoa dưới góc nhìn của toán
học. Các nghiên cứu của Mason, Davis (1991) và Niss (1989) cho rằng, ở trường
phổ thông, cách tiếp cận này giúp việc học toán của HS trở nên có ý nghĩa hơn, tạo
động cơ và niềm say mê học toán [27].
Các nghiên cứu (Abdulhamid, 2008; Kaur, Dindyal, 2010; Velten, 2009; Leth,
Galbraith, Haines, Hurford, 2010; Khine, Saleh, 2011) chỉ ra rằng, vấn đề làm rõ
mối liên hệ giữa toán học và thực tiễn sẽ giúp GV kiến tạo các tình huống và hoạt
động học tập mang tích cực hơn cho HS.

11

b) Các nghiên cứu ở trong nước
Tại Việt Nam, vận dụng phương pháp MHH vẫn còn khá mới mẻ đối với GV
khi dạy học môn Toán. Chưa có nhiều công trình nghiên cứu về việc vận dụng
MHHTH trong dạy và học toán ở nhà trường phổ thông đặc biệt là ở trường tiểu
học. Một số nghiên cứu bước đầu của các tác giả trong các công trình nghiên cứu
dưới đây thể hiện sự đóng góp vào sự phát triển của toán học nói chung và MHHTH
nói riêng.
Tác giả Trần Dũng, Nguyễn Thị Tân An (2009) trong bài báo Sử dụng mô
hình hoá toán học trong việc dạy học toán cho rằng: Toán học là con đường tư duy
có hệ thống, sản sinh ra những giải pháp cho những vấn đề bằng cách MHH các tình
huống trong cuộc sống. Sử dụng MHHTH trong việc dạy học góp phần giải quyết
những khó khăn trong việc dạy học toán [4].
Tác giả Nguyễn Danh Nam (2012) với đề tài: Vận dụng phương pháp mô hình
hóa trong dạy học nhằm đổi mới phương pháp dạy học môn Toán ở trường phổ
thông trung học, chỉ ra rằng, phương pháp MHHTH nâng cao tinh thần hợp tác
trong học tập, tăng cường tính độc lập và tự tin cho HS thông qua trao đổi nhóm, sử

Demo
Select.Pdf
SDKvấn đề, MHHTH và cải tiến mô
dụng phần mềm
dạy Version
học hỗ trợ-quá
trình giải quyết
hình cho phù hợp với thực tiễn. Qua đó, tăng cường tính liên môn trong học tập các
môn như Địa lý, Khoa học, Lịch sử, Môi trường. Trong nghiên cứu này, tác giả
cũng chỉ ra việc sử dụng phương pháp MHHTH trong dạy học một số tình huống
như: tạo tình huống có vấn đề, làm sáng tỏ một số yếu tố của toán học trong thực
tiễn và hiểu được ý nghĩa của các số liệu thống kê từ thực tiễn. Những kết quả này

sẽ là cơ sở cho những nghiên cứu tiếp theo về khả năng vận dụng phương pháp
MHH trong dạy học toán ở các trường phổ thông hiện nay, đặc biệt là tiếp cận
hướng tăng cường đưa các bài toán thực tiễn vào chương trình sách giáo khoa mới
sau 2015 [19].
Tác giả Nguyễn Thị Tân An với bài báo Sự cần thiết của mô hình hóa trong
dạy học toán đã nêu: MHHTH sẽ là cầu nối các suy luận trong lớp học và những
suy luận trong những tình huống thực tế. Bài báo trình bày sự cần thiết của MHH
trong dạy học toán nói chung và dạy toán bậc THPT nói riêng [1].

12


Tác giả Lê Thị Thùy Liên với đề tài nghiên cứu: Sử dụng mô hình hóa trong
dạy học các yếu tố hình học lớp 4, 5, cho rằng, trong dạy học toán hiện nay, việc sử
dụng MHHTH mang lại hiệu quả dạy học cao đặc biệt là khi áp dụng vào giảng dạy
các yếu tố hình học. Việc sử dụng MHHTH được xem như là một trong những giải
pháp hữu hiệu trong việc tìm ra một lối đi đúng đắn cho việc nâng cao hiệu quả học
tập nội dung các yếu tố hình học ở nhà trường tiểu học [18].
Mặc dù đã có những nghiên cứu về vận dụng MHHTH vào dạy học toán ở tiểu
học nhưng nghiên cứu vận dụng quy trình MHH vào dạy học số tự nhiên ở tiểu học
vẫn đang còn là một vấn đề mới và chưa được nghiên cứu sâu ở nước ta. Với đề tài
Vận dụng quy trình MHH vào dạy học số tự nhiên ở tiểu học, chúng tôi hi vọng sẽ
góp phần mang đến những nghiên cứu rõ ràng hơn về việc vận dụng quy trình MHH
trong quá trình dạy học số tự nhiên ở tiểu học.
3. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận về MHHTH, đề tài nhằm xác định một quy trình
MHHTH cụ thể từ đó vận dụng vào dạy học chủ đề số tự nhiên ở tiểu học nhằm góp
phần thực hiện định hướng đổi mới chương trình sách giáo khoa sau năm 2015.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Với mục

đích nghiên
cứu- đã
được nêu ởSDK
trên, chúng tôi xác định nhiệm vụ
Demo
Version
Select.Pdf
nghiên cứu như sau:
- Tìm hiểu những vấn đề lí luận về MHHTH và khả năng tiếp cận, vận dụng
MHHTH vào dạy học toán ở tiểu học.
- Phân tích đặc điểm nhận thức của HS tiểu học với việc tiếp cận MHHTH.
- Khảo sát thực trạng việc sử dụng MHHTH vào dạy học số tự nhiên ở tiểu
học hiện nay đối với GV và HS.
- Xây dựng quy trình MHHTH phù hợp với thực tiễn dạy học chủ đề số tự
nhiên nói chung, dạy học môn Toán nói riêng ở cấp Tiểu học.
- Triển khai thực nghiệm sư phạm nhằm khẳng định tính khả thi của quy trình
được đề xuất.
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
a) Đối tượng nghiên cứu
Quy trình MHHTH và việc vận dụng vào dạy học số tự nhiên ở tiểu học.
b) Phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi luận văn này, chúng tôi tập trung nghiên cứu quy trình vận
13


dụng MHHTH vào dạy học số tự nhiên ở các lớp 1, 2, 3, 4.
6. Phương pháp nghiên cứu
Để tiến hành nghiên cứu đề tài, chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp nghiên cứu lý luận: Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng
hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa hệ thống lý luận nhằm tìm hiểu cơ sở lý luận về

MHHTH và việc sử dụng MHHTH trong dạy học số tự nhiên ở tiểu học.
- Phương pháp quan sát: Dự giờ, thăm lớp, theo dõi thực trạng dạy học số tự
nhiên cũng như việc sử dụng MHHTH trong quá trình dạy học ở tiểu học.
- Phương pháp điều tra khảo sát: Tìm hiểu, thiết kế, rút ra nhận xét thông qua
mẫu phiếu điều tra, bảng hỏi.
- Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia: Phỏng vấn các nhà giáo dục, giảng viên
đại học, GV có kinh nghiệm ở tiểu học để tìm hiểu những vấn đề lí luận và thực tiễn
về MHHTH ở tiểu học.
- Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu điều tra khảo sát.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Dạy thực nghiệm một số tiết về số tự
nhiên ở các lớp 1, 2, 3, 4 tại ba trường tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.
7. Giả thuyết khoa học

Version
- Select.Pdf
SDK
Nếu đềDemo
xuất được
một quy
trình MHHTH
phù hợp với thực tiễn dạy học chủ
đề số tự nhiên trong chương trình môn Toán ở tiểu học thì sẽ tạo ra những hỗ trợ
tích cực cho GV và HS trong quá trình dạy học số tự nhiên, góp phần phát triển
năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho HS, qua đó góp phần thực hiện định
hướng đổi mới chương trình sách giáo khoa sau năm 2015.
8. Ý nghĩa của luận văn
a) Ý nghĩa về mặt lí luận
- Khẳng định được sự cần thiết phải tiếp cận và vận dụng MHHTH trong dạy
học ở Tiểu học.
- Xác định được quy trình MHHTH phù hợp với thực tiễn dạy học chủ đề số tự

nhiên ở tiểu học nói riêng, dạy học môn Toán ở tiểu học nói chung.
b) Về mặt thực tiễn
- Đánh giá được thực trạng việc tiếp cận và vận dụng MHHTH trong dạy học
ở tiểu học.

14


- Xây dựng được các tình huống cụ thể trong dạy học chủ đề số tự nhiên theo
quy trình MHH được xác định.
9. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục; Nội dung chính
của luận văn được chia thành 3 chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu
Chương 2: Vận dụng quy trình mô hình hóa toán học vào dạy học số tự nhiên
ở tiểu học.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

Demo Version - Select.Pdf SDK

15