Bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh thông qua hệ thống bài tập trong dạy học chương từ trường vật lí 11 trung học phổ thông (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

RƠ MAH GIANG

BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH
THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP TRONG DẠY HỌC
CHƯƠNG “TỪ TRƯỜNG” VẬT LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Demo Version - Select.Pdf SDK

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thừa Thiên Huế, năm 2016


ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

RƠ MAH GIANG

BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH
THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP TRONG DẠY HỌC
CHƯƠNG “TỪ TRƯỜNG” VẬT LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

Demo Version - Select.Pdf SDK
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN VẬT LÍ
Mã số: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. TRẦN HUY HOÀNG

Thừa Thiên Huế, năm 2016

i


LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả
nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, đƣợc các đồng tác giả cho phép sử dụng
và các chƣa từng đƣợc công bố trong bất kì một công trình nào khác.
Họ tên tác giả

Rơ Mah Giang

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii


Lời Cảm Ơn
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, phòng Đào tạo sau đại học,
cùng quý thầy cô giáo khoa Vật lí trường Đại học Sư phạm Huế đã giảng dạy
và tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập.
Để hoàn thành luận văn này, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc
đến PGS. TS. Trần Huy Hoàng đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo trong quá
trình học tập cũng như trong quá trình thực hiện và hoàn thành bài luận văn.
Ngoài ra, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới Phòng Đào tạo sau đại học,
khoa Sư phạm Vật lí, thư viện trường Đại học Sư phạm Huế, trung tâm học
liệu Đại học Huế đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi học tập, nghiên cứu và

thực hiện tốt luận văn.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và tập thể các thầy cô
Demo Version - Select.Pdf SDK

giáo trường THPT Quang Trung, trường THPT Dân Tộc Nội Trú
Gia Lai và trường THPT Dân Tộc Nội Trú Đông Gia Lai đã nhiệt
tình giúp đỡ, trao đổi và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình
nghiên cứu.
Cuối cùng, tôi xin được gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã ủng hộ,
giúp đỡ và động viên để tôi có thể hoàn thành tốt bài luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!
Tác giả

Rơ Mah Giang

iii


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa .............................................................................................................. i
Lời cam đoan ...............................................................................................................ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
Mục lục ........................................................................................................................ 1
Danh mục các kí hiệu, các chữ viết tắt........................................................................ 6
Danh mục các hình ảnh, sơ đồ, bảng, đồ thị ............................................................... 7
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 8
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 8
2. Lịch sử nghiên cứu ........................................................................................... 10
3. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................... 11

4. Giả thuyết khoa học.......................................................................................... 11
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 11
6. Đối tƣợng nghiên cứu ....................................................................................... 11
7. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 12

Version
- Select.Pdf SDK
8. PhƣơngDemo
pháp nghiên
cứu ..................................................................................
12
10. Cấu trúc luận văn............................................................................................ 12
NỘI DUNG .............................................................................................................. 14
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC BỒI
DƢỠNG NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HỆ
THỐNG BÀI TẬP TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “TỪ TRƢỜNG” VẬT
LÍ 11 THPT .............................................................................................................. 14
1.1. Tự học và năng lực tự học ............................................................................. 14
1.1.1. Tự học ..................................................................................................... 14
1.1.2. Năng lực tự học ...................................................................................... 15
1.1.2.1. Các quan điểm về năng lực tự học .................................................. 15
1.1.2.2. Khái niệm năng lực tự học .............................................................. 16
1.1.2.3. Những biểu hiện của năng lực tự học ............................................. 16
1.1.3. Xác định hệ thống kỹ năng tự học .......................................................... 17

1


1.1.3.1. Cơ sở xác định hệ thống kỹ năng tự học ........................................ 17
1.1.3.2. Các bƣớc rèn luyện hệ thống kỹ năng tự học ................................. 17

1.2. Sử dụng bài tập vật lí trong việc bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh ... 22
1.2.1. Các loại bài tập vật lí bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh ............. 22
1.2.1.1. Đặc điểm của bài tập bồi dƣỡng năng lực tự học ........................... 22
1.2.1.2. Các loại bài tập vật lí bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh ...... 23
1.2.2. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập để bồi dƣỡng năng lực tự học ... 26
1.2.2.1. Đảm bảo tính khoa học, cơ bản, hiện đại ........................................ 26
1.2.2.2. Đảm bảo tính logic, hệ thống .......................................................... 26
1.2.2.3. Đảm bảo tính đầy đủ, đa dạng, phù hợp với các đối tƣợng học
sinh ............................................................................................................... 26
1.2.2.4. Đảm bảo tính vừa sức ..................................................................... 26
1.2.2.5. Bám sát nội dung dạy học, chú trọng kiến thức trọng tâm ............. 27
1.2.2.6. Gây hứng thú cho ngƣời học ........................................................... 27
1.2.2.7. Tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh tự học ................................... 27
1.3. Các biện pháp bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh với sự hỗ trợ của

Demo Version - Select.Pdf SDK
bài tập ....................................................................................................................
27
1.3.1. Biện pháp 1: Tăng cƣờng sử dụng bài tập rèn luyện kỹ năng tự học
cho học sinh trong giai đoạn mở đầu................................................................ 27
1.3.2. Biện pháp 2: Tăng cƣờng sử dụng bài tập rèn luyện kỹ năng tự học
cho học sinh trong quá trình nghiên cứu kiến thức mới ................................... 29
1.3.3. Biện pháp 3: Tăng cƣờng sử dụng bài tập rèn luyện kỹ năng cho học
sinh trong quá trình ôn tập, củng cố kiến thức ................................................. 31
1.3.4. Biện pháp 4: Tăng cƣờng sử dụng bài tập rèn luyện kỹ năng tự học
cho học sinh khi tự học ở nhà ........................................................................... 31
1.3.5. Biện pháp 5: Tăng cƣờng giám sát, hƣớng dẫn và kiểm tra đánh giá
hoạt động tự học của học sinh. ......................................................................... 32
1.3.5.1. Tăng cƣờng hoạt động nhóm, hoạt động tập thể của học sinh ....... 32
1.3.5.2. Dạy phƣơng pháp tự học cho học sinh............................................ 33

1.3.5.3. Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập đa dạng trong dạy học ....... 34

2


1.4. Thực trạng về việc sử dụng hệ thống bài tập và việc tự học của học sinh
ở trƣờng THPT ...................................................................................................... 34
1.4.1. Thực trạng về việc sử dụng hệ thống bài tập và việc tự học của học
sinh ở trƣờng THPT trên địa bàn tỉnh Gia Lai ................................................. 34
1.4.1.1. Mục đích điều tra ............................................................................ 34
1.4.1.2. Đối tƣợng điều tra ........................................................................... 35
1.4.1.3. Kết quả điều tra ............................................................................... 35
1.4.2. Nhận xét về kết quả điều tra ................................................................... 35
Kết luận chƣơng 1 ..................................................................................................... 38
CHƢƠNG 2: XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP BỒI
DƢỠNG NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
CHƢƠNG “TỪ TRƢỜNG” VẬT LÍ 11 THPT ...................................................... 39
2.1. Đặc điểm, cấu trúc, nội dung chƣơng Từ trƣờng........................................... 39
2.1.1. Đặc điểm nội dung chƣơng Từ trƣờng ................................................... 39
2.1.2. Nội dung kiến thức chƣơng Từ trƣờng (Vật lí 11 cơ bản) ..................... 40
2.2. Xây dựng hệ thống bài tập chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11 THPT ................. 40

Demo
Select.Pdf
SDK
2.2.1. Xây
dựngVersion
hệ thống -bài
tập......................................................................
40

2.2.1.1. Dạng 1. Mô tả từ trƣờng.................................................................. 40
2.2.1.2. Dạng 2. Véctơ cảm ứng từ .............................................................. 40
2.2.1.3. Dạng 3. Lực từ do từ trƣờng đều tác dụng lên một đoạn dây dẫn
có dòng điện ................................................................................................. 41
2.2.1.4. Dạng 4. Tƣơng tác giữa dòng điện với dòng điện .......................... 41
2.2.1.5. Dạng 5. Lực của từ trƣờng đều tác dụng lên hạt mang điện
chuyển động (lực Lo-ren-xơ) ...................................................................... 41
2.2.2. Hệ thống bài tập chƣơng “Từ trƣờng” vật lí 11 ..................................... 42
2.2.2.1. Dạng 1. Mô tả từ trƣờng.................................................................. 42
2.2.2.2. Dạng 2. Véctơ cảm ứng từ .............................................................. 43
2.2.2.3. Dạng 3. Lực từ do từ trƣờng đều tác dụng lên một đoạn dây dẫn
có dòng điện ................................................................................................. 45
2.2.2.4. Dạng 4. Tƣơng tác giữa dòng điện với dòng điện .......................... 47

3


2.2.2.5. Dạng 5. Lực của từ trƣờng đều tác dụng lên hạt mang điện
chuyển động (lực Lo-ren-xơ) ...................................................................... 48
2.2.3. Một số dạng bài tập điển hình và hƣớng dẫn vận dụng vào chƣơng
“Từ trƣờng” ...................................................................................................... 51
2.2.3.1. Dạng 1. Mô tả từ trƣờng.................................................................. 51
2.2.3.2. Dạng 2. Véctơ cảm ứng từ .............................................................. 53
2.2.3.3. Dạng 3: Xác định lực từ tác dụng lên dây dẫn có dòng điện đặt
trong từ trƣờng ............................................................................................. 56
2.2.3.4. Dạng 4: Tƣơng tác giữa dòng điện với dòng điện .......................... 58
2.2.3.5. Dạng 5. Lực của từ trƣờng đều tác dụng lên hạt mang điện
chuyển động (lực Lo-ren-xơ) ...................................................................... 61
2.3. Sử dụng biện pháp bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh với sự hỗ trợ
của bài tập trong chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11 THPT........................................ 63

2.3.1. Đối với biện pháp 1: Tăng cƣờng sử dụng bài tập rèn luyện kỹ năng
tự học cho học sinh trong giai đoạn mở đầu .................................................... 63
2.3.1.1. Một số bài tập cho giai đoạn mở đầu .............................................. 63

Demo
Select.Pdf
SDKThông qua các bƣớc giải bài
2.3.1.2.
Rèn Version
luyện một-số
kỹ năng tự học:
tập HS đọc, phân tích, so sánh, kiểm tra và kết luận ................................... 68
2.3.2. Đối với biện pháp 2: Tăng cƣờng sử dụng bài tập rèn luyện kỹ năng
tự học cho học sinh trong quá trình nghiên cứu kiến thức mới ........................ 68
2.3.2.1. Một số bài tập cho giai đoạn nghiên cứu kiến thức mới ................. 68
2.3.2.2. Rèn luyện hầu hết kỹ năng tự học ................................................... 69
2.3.3. Đối với biện pháp 3: Tăng cƣờng sử dụng bài tập rèn luyện kỹ năng
cho học sinh trong quá trình ôn tập, củng cố kiến thức.................................... 69
2.3.3.1. Một số bài tập cho quá trình ôn tập, củng cố kiến thức .................. 69
2.3.3.2. Rèn luyện gần nhƣ hoàn toàn các kỹ năng tự học .......................... 72
2.3.4. Đối với biện pháp 4: Tăng cƣờng sử dụng bài tập rèn luyện kỹ năng
tự học cho học sinh khi tự học ở nhà. ............................................................... 72
2.3.5. Đối với biện pháp 5: Tăng cƣờng giám sát, hƣớng dẫn và kiểm tra
đánh giá hoạt động tự học của học sinh trong chƣơng từ trƣờng ..................... 72

4


2.3.5.1. Tăng cƣờng hoạt động nhóm, hoạt động tập thể của học sinh ....... 73
2.3.5.2. Dạy phƣơng pháp tự học cho học sinh............................................ 73

2.3.5.3. Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập đa dạng trong dạy học ....... 74
Kết luận chƣơng 2 .............................................................................................. 75
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ......................................................... 76
3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm ......................................... 76
3.1.1. Mục đích ................................................................................................. 76
3.1.2. Nhiệm vụ ................................................................................................ 76
3.2. Đối tƣợng và nội dung thực nghiệm sƣ phạm ............................................... 76
3.2.1. Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm ............................................................ 76
3.2.2. Nội dung của thực nghiệm sƣ phạm ....................................................... 77
3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm .............................................................. 77
3.4. Phân tích, đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm ........................................ 77
3.4.1. Phân tích kết quả thực nghiệm ............................................................... 77
3.4.2. Phân tích định lƣợng kết quả thực nghiệm ............................................. 78
Kết luận chƣơng 3 .............................................................................................. 84

Version - Select.Pdf SDK
KẾT LUẬNDemo
..............................................................................................................
86
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 88
PHỤ LỤC

5


DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ gốc

STT

Từ viết tắt

1

Bài tập Vật lí

2

Đối chứng

ĐC

3

Giáo viên

GV

4

Học sinh

HS

5

Hệ thống bài tập

HTBT

6

Hệ thống kỹ năng

HTKN

7

Kỹ năng

8

Kỹ năng tự học

KNTH

9

Máy vi tính

MVT

10

Năng lực tự học

NLTH

11

Phƣơng pháp

12

Phƣơng pháp dạy học

PPDH

13

Quá trình dạy học

QTDH

14

Demo
- Select.Pdf SDK
Sách
giáo Version
khoa

SGK

15

Trung học phổ thông

THPT

16

Thực nghiệm

17

Thực nghiệm sƣ phạm

BTVL

KN

PP

TN
TNSP

6


DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH, SƠ ĐỒ, BẢNG, ĐỒ THỊ
Nội dung

STT
Hình

Trang

Hệ thống bài tập chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11

43 - 50

Hình 2.12

Một số dạng bài tập điển hình và hƣớng dẫn vận dụng vào

54 - 61

– 2.19a,b

chƣơng “Từ trƣờng”

Hình 2.20

Sử dụng biện pháp bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh

– 2.25

với sự hỗ trợ của bài tập trong chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11

2.1 – 2.11

64 - 70

THPT
Bảng 3.1

Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm

79

tra số 1 - THPT DTNT Đông Gia Lai
Bảng 3.2

Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm

80

tra số 1 - THPT DTNT Gia Lai
Hình 3.1

Đồ thị biểu diễn đƣờng luỹ tích bài kiểm tra số 1 - THPT

80

DTNT Đông Gia Lai
Hình 3.2

Đồ thị biểu diễn đƣờng luỹ tích bài kiểm tra số 1 - THPT

81

Demo
Version
DTNT Gia
Lai - Select.Pdf SDK
Bảng 3.3

Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm

81

tra số 2 - THPT DTNT Đông Gia Lai
Bảng 3.4

Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm

82

tra số 2 - THPT DTNT Gia Lai
Hình 3.3

Đồ thị biểu diễn đƣờng luỹ tích bài kiểm tra số 2 - THPT

82

DTNT Đông Gia Lai
Hình 3.4

Đồ thị biểu diễn đƣờng luỹ tích bài kiểm tra số 2 - THPT

83

DTNT Gia Lai
Bảng 3.5

Tổng hợp phân loại học sinh theo kết quả điểm 2 bài kiểm

83

tra
Hình 3.5

Biểu đồ phân loại học sinh theo kết quả điểm số của 2 bài

83

kiểm tra
Bảng 3.6

Tổng hợp các tham số đặc trƣng của 2 bài kiểm tra

7

84


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chúng ta đang ở trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc. Nền
kinh tế nƣớc ta đang chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị
trƣờng có sự quản lí của Nhà nƣớc. Sự thay đổi này đòi hỏi ngành giáo dục cần có
những đổi mới nhất định để đáp ứng đƣợc yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực cho một
xã hội phát triển.
Hiện nay, nƣớc ta đang tiến hành đổi mới PPDH theo định hƣớng phát huy
tính tích cực của HS và bồi dƣỡng PP học tập mà cốt lõi là tự học để HS có thể tự
học suốt đời.
Định hƣớng đổi mới PP dạy và học đã đƣợc xác định trong Nghị quyết Trung
Ƣơng 4 Khoá VII; Nghị quyết Trung Ƣơng 2 Khoá VIII, đƣợc thể chế hoá trong Luật
giáo dục (2005), đƣợc cụ thể hoá trong chỉ thị Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nêu: “Phải

phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc trƣng của
môn học, đặc điểm đối tƣợng HS, điều kiện của từng lớp học; bồi dƣỡng cho HS PP tự

Demo Version - Select.Pdf SDK

học, khả năng hợp tác; rèn luyện KN vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến
tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho HS”.
Trong nhiều năm qua, việc nâng cao chất lƣợng dạy và học môn Vật lí ở
trƣờng phổ thông đã đƣợc chú trọng. Nhiệm vụ cấp thiết đặt ra cho ngƣời GV nói
chung và GV Vật lí nói riêng là phải đổi mới PPDH, chú trọng bồi dƣỡng cho HS
năng lực tƣ duy sáng tạo, NLTH, giải quyết vấn đề học tập thông qua mọi nội dung,
mọi hoạt động dạy và học vật lí, trong đó sử dụng HTBT Vật lí trong dạy học liên
hệ với thực tiễn giữ vị trí hết sức quan trọng.
Một trong những thành tố quan trọng trong QTDH của ngƣời Thầy là mục tiêu
dạy học. Để đạt đƣợc mục tiêu này, ngƣời Thầy phải hƣớng đến mục tiêu: HS phải đạt
đƣợc 3 mức độ của kiến thức là biết, hiểu và vận dụng đƣợc các kiến thức đó, tạo động
lực thúc đẩy sự phát triển tƣ duy và góp phần hình thành nhân cách của các em.
Trong Vật lí, giải đáp các câu hỏi lý thuyết và giải BTVL là phƣơng tiện cơ
bản để giúp HS gợi nhớ kiến thức và bồi dƣỡng NLTH cho HS. BTVL đóng vai trò
8


vừa là nội dung vừa là phƣơng tiện để chuyển tải kiến thức, phát triển tƣ duy và KN
thực hành bộ môn một cách hiệu quả nhất. BTVL không chỉ củng cố nâng cao kiến
thức, vận dụng kiến thức mà còn là phƣơng tiện để tìm tòi, hình thành kiến thức mới.
Tuy nhiên, xu hƣớng hiện nay của HS và sự quan tâm của phụ huynh là chú
trọng đến việc học để các em có thể vƣợt qua các kỳ thi Cao đẳng và Đại học nhằm
tìm kiếm môi trƣờng tốt để sau này có một nghề nghiệp, một công việc theo đúng
sở thích và nguyện vọng. Do đó, đòi hỏi HS phải làm việc tích cực, tự lực. Cần phải
nghiên cứu BTVL trên cơ sở hoạt động tƣ duy để có một cách giải nhanh nhất, hiệu

quả nhất. Từ đó đề ra cách hƣớng dẫn HS khả năng tự lực để giải bài tập, thông qua
đó mà tƣ duy trong HS đƣợc phát triển.
Mặt khác, do thời gian dạy học môn Vật lí trên lớp còn hạn hẹp, thời gian ôn
tập, hệ thống hóa kiến thức môn Vật lí 11, và giải bài tập nâng cao chƣa nhiều,
không phải HS nào cũng đủ thời gian thấu hiểu, ghi nhớ và vận dụng những kiến
thức mà GV truyền tải trên lớp. Vì vậy, việc tự học của HS ở nhà cũng nhƣ trên lớp
của HS là cần thiết và quan trọng.
Tuy nhiên trong thực tế, có rất nhiều loại sách, tài liệu tham khảo đƣợc lƣu

Demo Version - Select.Pdf SDK

hành cùng với sự phổ biến rộng của mạng internet đã cung cấp cho HS nguồn tài
liệu đa dạng và phong phú. Chính điều đó đã gây khó khăn cho HS khi phải lựa
chọn, phân loại tài liệu để tham khảo, nghiên cứu và sử dụng. Do đó, muốn nâng
cao hiệu quả dạy học, mỗi GV cần phải xây dựng và lựa chọn HTBT Vật lí, tìm ra
PP giải nhanh và sử dụng chúng sao cho phù hợp với đặc điểm của từng kiểu bài lên
lớp để củng cố hoàn thiện, nâng cao kiến thức nhằm bồi dƣỡng NLTH cho HS.
Ngoài ra, chƣơng Từ trƣờng đƣợc đánh giá là chƣơng dễ tự học nhất vì đặc
trƣng lý thuyết bài tập nhiều, đa dạng có tính lặp đi lặp lại, có cơ sở từ chƣơng điện
trƣờng và ứng dụng thực tiễn phong phú.
Xuất phát từ các nhu cầu và thực trạng đó, chúng tôi chọn đề tài: “Bồi
dƣỡng năng lực tự học cho học sinh thông qua hệ thống bài tập trong dạy học
chƣơng „Từ trƣờng‟ Vật lí 11 Trung học phổ thông”.

9


2. L ch sử nghiên c u
Vấn đề tự học đã đƣợc nhiều ngƣời thực hiện từ rất sớm và là vấn đề quan
tâm của nhà nghiên cứu, ngay từ khi giáo dục chƣa trở thành một nghành khoa học

thực sự. Ở thời kỳ đó, ngƣời ta đã biết quan tâm đến việc làm sao cho ngƣời học
chăm chỉ, tích cực ghi nhớ đƣợc những giáo huấn của thầy và hành động theo
những điều ghi nhớ đó. Montaigne từng khuyên rằng: “Tốt hơn là ông thầy để cho
học trò tự học, tự đi lên phía trƣớc, nhận xét bƣớc đi của họ, đồng thời giảm bớt tốc
độ của thầy cho phù hợp với sức học của trò”. Hiện nay, đã có nhiều công trình
nghiên cứu đăng trên tạp chí giáo dục của nhiều tác giả nhƣ: Nguyễn Bảo Hoàng
Thanh, Lê Công Triêm, Trần Văn Hiếu, Nguyễn Kỳ, Lê Khánh Bằng… đã xây
dựng đƣợc cơ sở lý luận khá hoàn chỉnh và đề xuất một số biện pháp khác nhau về
việc bồi dƣỡng rèn luyện KNTH.
Các công trình nghiên cứu về việc sử dụng các phƣơng thức dạy học nhƣ:
Đề tài “Hình thành năng lực tự học vật lí cho học sinh THPT thông qua việc
sử dụng SGK” của tác giả Võ Lê Phƣơng Dung đã làm rõ việc hình thành NLTH
thông qua SGK cũng nhƣ biện pháp sử dụng SGK khi tự học.
“Bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh qua phiếu học tập trong dạy học

Demo Version - Select.Pdf SDK

phần quang hình học, Vật lí 11 THPT” của Hà Thế Nhân đã xây dựng đƣợc một số
bài tập thông qua phiếu học tập và xây dựng đƣợc quy trình dạy học bồi dƣỡng
NLTH qua phiếu.
Võ Thị Cẩm Quyên với công trình “Bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh
trong chương động học chất điểm vật lí 10 qua việc khai thác và sử dụng bài tập vật
lí” đã làm rõ đƣợc các KN tự học cần rèn luyện, xây dựng đƣợc hệ thống BTVL bồi
dƣỡng NLTH.
Lê Văn Đán với công trình “Soạn thảo hệ thống bài tập và hướng dẫn hoạt
động giải bài tập chương “Từ trường”, vật lí 11 theo hướng phát huy tính tích cực,
tự chủ và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh”, đã đề cập đến HTBT theo
hƣớng phát huy tính tích cực, tự chủ, sáng tạo với từng chủ đề, phân loại bài tập
theo PP giải và xây dựng đƣợc phiếu học tập áp dụng trong tiến trình dạy học.
Quách Nguyễn Bảo Nguyên luận án tiến sĩ “Xác định và rèn luyện hệ thống

kỹ năng học tập cho học sinh trong dạy học phần “điện học”, Vật lí 11” đã xác

10


định rõ hệ thống KNTH, các mức độ đạt đƣợc KN của cá nhân khi tự học và làm rõ
các biện pháp bồi dƣỡng NLTH dựa trên HTKN đã nêu.
Với những công trình nghiên cứu nói trên cho thấy việc phát triển NLTH
cho HS góp phần giải quyết đƣợc nhiệm vụ then chốt của QTDH theo hƣớng tích
cực hóa hoạt động nhận thức cho HS. Tuy nhiên, mặc dù có nhiều công trình
nghiên cứu sử dụng BTVL để hổ trợ dạy học vật lí nhƣng chƣa có tác giả nào
nghiên cứu về bồi dƣỡng NLTH của HS thông qua HTBT trong dạy học chƣơng
“Từ trƣờng” Vật lí 11 THPT.
3. Mục tiêu của đề tài
Đề xuất đƣợc các biện pháp bồi dƣỡng NLTH cho HS thông qua HTBT
trong dạy học chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11 THPT.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp bồi dƣỡng NLTH cho HS và vận dụng biện
pháp đó thông qua HTBT trong dạy học chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11 thì sẽ nâng
cao NLTH và chất lƣợng dạy học vật lí ở THPT.
5. Nhiệm vụ nghiên c u

Version
Select.Pdf
SDKthực hiện những nhiệm vụ chính
Để đạtDemo
đƣợc mục
tiêu đề- ra,
đề tài cần phải
sau đây:

- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.
- Xây dựng hệ thống các biện pháp bồi dƣỡng NLTH thông qua HTBT
chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11 THPT.
- Hƣớng dẫn HS sử dụng HTBT đã xây dựng một cách hợp lí, hiệu quả.
- TNSP để đánh giá hiệu quả của HTBT đã xây dựng và các biện pháp đã đề
xuất, từ đó rút ra kết luận về khả năng áp dụng đối với HTBT đã đề xuất.
- Tìm hiểu thực trạng việc sử dụng HTBT Vật lí bồi dƣỡng NLTH cho HS
trong QTDH.
6. Đối tƣợng nghiên c u
Hoạt động dạy và học chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11 theo định hƣớng bồi
dƣỡng NLTH cho HS thông qua HTBT trong dạy học chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11
THPT.

11


7. Phạm vi nghiên c u
Trong giới hạn của thời gian và khả năng cho phép, đề tài chỉ tập trung
nghiên cứu bồi dƣỡng NLTH cho HS trong thông qua HTBT trong dạy học chƣơng
“Từ trƣờng” Vật lí 11 THPT và tiến hành TNSP tại một số trƣờng trên địa bàn tỉnh
Gia Lai.
8. Phƣơng pháp nghiên c u
* Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
- Nghiên cứu lý luận về việc HS tự học.
- Nghiên cứu về tác dụng và cách sử dụng bài tập trong dạy học vật lí.
* Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Điều tra bằng phiếu câu hỏi.
- Phỏng vấn.
- TNSP đánh giá hiệu quả, tính khả thi của HTBT và các biện pháp bồi
dƣỡng HS tự học đã đề xuất.

* Phƣơng pháp thống kê toán học
Sử dụng PP thống kê toán học để xử lí các kết quả TNSP nhằm kiểm định

Demo
giả thuyết khoa
học. Version - Select.Pdf SDK
9. Đ ng g p của đề tài
- Xây dựng đƣợc cơ sở lý luận của việc rèn luyện các KNTH với sự hỗ trợ
của bài tập nhằm bồi dƣỡng NLTH cho HS.
- Xác định đƣợc các biểu hiện và các mức độ đạt đƣợc của KN thành phần
của NLTH với sự hỗ trợ của bài tập.
- Xây dựng đƣợc hệ thống các biện pháp bồi dƣỡng NLTH và sử dụng các
biện pháp đó với sự hỗ trợ bài tập chƣơng “Từ trƣờng”.
- Xây dựng, hệ thống đƣợc bài tập chƣơng “Từ trƣờng” từ dễ đến khó và
hƣớng dẫn giải một số bài tập điển hình một số dạng; xây dựng một số bài tập tạo
tình huống có vấn đề, bài tập chuyển tải kiến thức và bài tập tự học ở nhà.
10. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn gồm
3 chƣơng:

12


Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc bồi dƣỡng năng lực tự học
cho học sinh thông qua hệ thống bài tập trong dạy học chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí
11 THPT.
Chƣơng 2: Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập bồi dƣỡng năng lực tự học
cho học sinh trong dạy học chƣơng “Từ trƣờng” Vật lí 11 THPT
Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm.
Kết luận

Tài liệu tham khảo
Phụ lục

Demo Version - Select.Pdf SDK

13