Bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh trong dạy học “nhiệt học” vật lý 10 trung học phổ thông với sự hỗ trợ của máy vi tính (tt)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM THỊ KIM NGUYỆT

BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH TRONG
DẠY HỌC “NHIỆT HỌC” VẬT LÝ 10 TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH

Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ

Demo Version - Select.Pdf SDK

Mã số : 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. LÊ CÔNG TRIÊM

Thừa Thiên Huế, Năm 2016

i


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và
kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, đƣợc các đồng tác giả cho phép
sử dụng và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Họ và tên tác giả

Phạm Thị Kim Nguyệt

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo sau đại học,
Ban Chủ nhiệm, quý Thầy, Cô giáo khoa Vật lí trƣờng Đại học Sƣ phạm Huế và
quý Thầy, Cô giáo trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến thầy
PGS.TS Lê Công Triêm đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ trong suốt quá trình thực
hiện luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ của Ban giám hiệu và
quý thầy cô trƣờng THPT Trần Văn Dƣ, tỉnh Quảng Nam đã tạo mọi điều kiện
thuận lợi trong suốt thời gian thực nghiệm sƣ phạm.
Tác giả cũng xin cảm ơn các anh chị học viên lớp LL&PPDH môn Vật lý
K23 đã giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu trong suốt thời gian thực hiện luận
văn.
Cuối cùng, tác giả bày tỏ lòng biết ơn đối với gia đình, ngƣời thân và bạn bè
đã giúp đỡ, động viên tác giả hoàn thành luận văn này.

Demo Version - Select.Pdf SDK
Huế, tháng 9 năm 2016
Tác giả luận văn
Phạm Thị Kim Nguyệt

iii

MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA ...................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... ii
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... iii
MỤC LỤC ................................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... 5
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ VÀ HÌNH VẼ ................................ 6
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 7
1. Lí do chọn đề tài ...................................................................................................... 7
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ...................................................................................... 9
3. Mục tiêu của đề tài ................................................................................................ 11
4. Giả thiết khoa học ................................................................................................. 11
5. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài .................................................................................. 11
6. Đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................................... 12
7. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 12
8. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................... 12

Version
Select.Pdf
SDK
8.1. Phƣơng Demo
pháp nghiên
cứu lý- thuyết
....................................................................
12
8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................................... 12
8.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ................................................................... 12
8.4. Phƣơng pháp thống kê toán học ......................................................................... 13
9. Đóng góp của đề tài .............................................................................................. 13

10. Cấu trúc luận văn ................................................................................................ 13
NỘI DUNG ............................................................................................................... 14
CHƢƠNG 1:CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC TỰ HỌC
VẬT LÝ CHO HỌC SINH VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH .....................14
1.1. Năng lực ............................................................................................................. 14
1.1.1. Khái niệm năng lực ......................................................................................... 14
1.1.2. Đặc điểm của năng lực .................................................................................... 15
1.2. Năng lực tự học .................................................................................................. 16
1.2.1. Khái niệm năng lực tự học .............................................................................. 16

1


1.2.2. Các thuộc tính của năng lực tự học ................................................................. 19
1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động tự học ...................................................... 19
1.3.1. Ảnh hƣởng của ý thức học tập và động cơ nhận thức của bản thân ............... 19
1.3.2. Ảnh hƣởng của vốn tri thức hiện có của bản thân .......................................... 19
1.3.3. Ảnh hƣởng của năng lực trí tuệ về tƣ duy....................................................... 20
1.3.4. Ảnh hƣởng của phƣơng pháp học tập của trò ................................................. 20
1.3.5. Ảnh hƣởng của phƣơng pháp dạy học của thầy .............................................. 20
1.3.6. Nội dung, chƣơng trình đào tạo ...................................................................... 21
1.3.7. Ảnh hƣởng của SGK, tài liệu học tập và các điều kiện khác về cơ sở vật chất,
gia đình, xã hội .......................................................................................................... 21
1.4. Các biện pháp bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh với sự hỗ trợ của máy vi
tính............................................................................................................................. 21
1.4.1. Tạo động cơ, hứng thú, tăng cƣờng sự tham gia tích cực của HS vào quá trình
tự học với sự hỗ trợ của máy vi tính ......................................................................... 22
1.4.2. Bồi dƣỡng phƣơng pháp nghe giảng hoặc ghi bài với sự hỗ trợ của MVT .... 24
1.4.3. Rèn luyện kĩ năng thu thập thông tin cho học sinh thông qua việc sử dụng

Demo
Version
Select.Pdf
SDK
máy vi tính để
hình thành
năng -lực
nhận biết, tìm
tòi, phát hiện vấn đề ..................25
1.4.4. Rèn luyện kĩ năng xử lí thông tin với sự hỗ trợ của máy vi tính để hình thành
năng lực giải quyết vấn đề ........................................................................................ 27
1.4.5. Rèn luyện cho học sinh năng lực vận dụng tri thức vào thực tiễn với sự hỗ trợ
của máy vi tính .......................................................................................................... 28
1.4.6. Rèn luyện kĩ năng tự kiểm tra, đánh giá và tự điều chỉnh với sự hỗ trợ của
MVT ..........................................................................................................................29
1.4.7. Phối hợp các phƣơng pháp dạy học, tăng cƣờng sử dụng các phƣơng tiện DH
hiện đại ...................................................................................................................... 30
1.4.8. Giảm tỉ lệ thuyết trình của GV, tăng cƣờng thời gian tự học, tự nghiên cứu
cho HS .......................................................................................................................31
1.4.9. Kết hợp nhiều loại hình kiểm tra, đánh giá trong dạy học .............................. 31
1.5. Quy trình thiết kế bài dạy theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực tự học Vật lý 10 với
sự hỗ trợ của máy vi tính ...........................................................................................37

2


1.6. Kết luận chƣơng 1 .............................................................................................. 40
CHƢƠNG 2: THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC THEO HƢỚNG BỒI DƢỠNG
NĂNG LỰC TỰ HỌC PHẦN “NHIỆT HỌC” VẬT LÝ 10 THPT VỚI SỰ HỖ
TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH .......................................................................................42

2.1. Nghiên cứu cấu trúc nội dung kiến thức phần “Nhiệt học” Vật lý 10 ............... 42
2.1.1. Đặc điểm cấu trúc nội dung kiến thức phần “Nhiệt học” ............................... 42
2.1.2. Sơ đồ cấu trúc của chƣơng .............................................................................. 43
2.2. Sử dụng máy vi tính bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh trong phần “Nhiệt
học” Vật lý 10 THPT ................................................................................................ 44
2.2.1. Sử dụng máy vi tính bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh trong giai đoạn
cũng cố kiến thức cũ và đặt vấn đề mới ....................................................................44
2.2.2. Sử dụng máy vi tính bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh trong quá trình
nghiên cứu kiến thức mới ..........................................................................................45
2.2.3. Sử dụng máy vi tính bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh trong quá trình
ôn tập, củng cố kiến thức ..........................................................................................46
2.2.4. Sử dụng máy vi tính bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh khi tự học ở nhà

Demo Version - Select.Pdf SDK
...................................................................................................................................
48
2.3. Thiết kế bài dạy theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực tự học phần “Nhiệt học” Vật lí
10 với sự hỗ trợ của máy vi tính ............................................................................... 50
2.3.1. Tiến trình dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh với sự
hỗ trợ của máy vi tính ............................................................................................... 50
2.3.2. Thiết kế một số giáo án phần “Nhiệt học” theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực tự
học với sự hỗ trợ của máy vi tính ..............................................................................51
2.4. Kết luận chƣơng 2 .............................................................................................. 77
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................................. 79
3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm ............................................. 79
3.1.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................... 79
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm ..................................................................... 79
3.2. Đối tƣợng và nội dung thực nghiệm sƣ phạm.................................................... 79
3.2.1. Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm..................................................................... 79

3


3.2.2. Nội dung thực nghiệm sƣ phạm ...................................................................... 80
3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ................................................................... 80
3.3.1. Chọn mẫu thực nghiệm sƣ phạm .................................................................... 80
3.3.2. Quan sát giờ học.............................................................................................. 80
3.3.3. Các bài kiểm tra .............................................................................................. 81
3.4. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................... 81
3.4.1. Đánh giá về hoạt động của giáo viên và học sinh trong các giờ học .............. 81
3.4.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm .......................................................... 82
3.4.2.1. Các số liệu cần tính ...................................................................................... 82
3.4.2.2. Kiểm định giả thuyết thống kê ..................................................................... 86
3.5. Kết luận chƣơng 3 .............................................................................................. 87
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... 91
PHỤ LỤC ................................................................................................................. P1
Phụ lục 1 ................................................................................................................... P1
Phụ lục 2 ................................................................................................................... P6

Demo Version - Select.Pdf SDK

4


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

MVT

Máy vi tính

KNTH

Kĩ năng tự học

KN

Kĩ Năng

HS

Học sinh

GV

Giáo viên

QTDH

Quá trình dạy học

THPT

Trung học phổ thông

NC

Nâng cao

TNg

Thực nghiệm

ĐC

Đối chứng

TNSP

Thực nghiệm sƣ phạm

SGK

Sách giáo khoa

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

Demo Version - Select.Pdf SDK

PTDH

Phƣơng tiện dạy học

QTDH

Quá trình dạy học

5


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ VÀ HÌNH VẼ
Sơ đồ 2.1: Cấu trúc của phần “Nhiệt học” ................................................................43
Hình 2.1. Sự nở vì nhiệt của đƣờng ray và tháp epphen làm bằng thép ...................44
Hình 2.2. Trộn đƣờng vào nƣớc và hai thỏi chì tiếp xúc nhau khi mài nhẵn ...........45
Hình 2.3. Hình minh họa về biến dạng cơ của vật rắn ..............................................46
Hình 2.4. Một số thí nghiệm tự tạo về hiện tƣợng mao dẫn .........................................47
Sơ đồ 2.2. Hệ thống hóa kiến thức xong bài “Phƣơng trình trạng thái khí lý tƣởng.
Định luật Gay-luy-xác” và ba định luật trong chƣơng “Chất khí”. ..........................48
Sơ đồ 2.3. Các bƣớc dạy học theo hƣớng nồi dƣỡng năng lực tự học ......................50
Bảng 3.1.Số liệu HS các nhóm TNg và ĐC ..............................................................80
Bảng 3.2. Bảng thống kê điểm số (Xi) của bài kiểm tra ...........................................83
Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất ............................................................................83
Bảng 3.4. Bảng phân phối tần suất tích luỹ ..............................................................84
Bảng 3.5. Bảng phân loại theo học lực của HS .........................................................84
Bảng 3.6. Các tham số thống kê ................................................................................84

- Select.Pdf
SDK
Biểu đồ 3.1. Demo
Biểu đồVersion
phân bố điểm
của hai nhóm
TNg và ĐC ................................84
Đồ thị 3.1. Đồ thị phân phối tần suất ........................................................................85

Đồ thị 3.2. Đồ thị phân phối tần suất tích luỹ ...........................................................85
Biểu đồ 3.2 Biểu đồ phân loại theo học lực của HS ................................................85

6


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ngày nay, cuộc cách mạng khoa học công nghệ trên thế giới đã và đang có
những bƣớc chuyển biến vĩ đại, khối lƣợng tri thức của nhân loại đƣợc phát minh
ngày càng nhiều. Nếu không có phƣơng pháp đúng đắn thì ta không thể nhận thức
đầy đủ cũng nhƣ áp dụng các tri thức của nhân loại vào thực tế cuộc sống. Cùng với
sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế trong quá trình toàn cầu hóa, nền kinh tế tri thức
và xã hội tri thức đƣợc thiết lập và phát triển ở hầu hết các quốc gia với mục đích
tạo ra những con ngƣời mới nhằm đáp ứng những yêu cầu cấp thiết của một thế giới
đang thay đổi. Bên cạnh những thuận lợi của tiến trình toàn cầu mang lại, chúng ta
sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức trong cuộc sống hằng ngày nếu
chúng ta là những con ngƣời thụ động, kém sáng tạo. Để thích ứng với xã hội hiện
đại, buộc mỗi ngƣời phải học không chỉ trong thời gian ở nhà trƣờng mà học tiếp cả
cuộc đời; học mọi lúc, mọi nơi, học tất cả những gì mà họ cần để sống, để làm việc
và phát triển.
Chiến phát triển giáo dục 2001 – 2010, mục 5.2 ghi rõ: “Đổi mới và hiện đại

Version
- Select.Pdf
SDK
hóa phương Demo
pháp giáo
dục chuyển
từ việc truyền

thụ tri thức thụ động, thầy giảng,
trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư duy trong quá trình tiếp cận tri thức;
dạy cho người người học phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin một cách có hệ
thống và có tư duy phân tích, tổng hợp, phát triển năng lực cho mỗi cá nhân; tăng
cường tính chủ động, tính tự chủ của học sinh, sinh viên trong quá trình học tập…”.
[16]
Chỉ thị 22/2005/CT - BGDĐT, nêu rõ: "Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương
pháp dạy và học; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động
của nhà trường, nhất là ứng dụng trong giảng dạy, học tập…” và chỉ thị số
3398/CT-BGDĐT về nhiệm vụ năm học 2011 - 2012 cũng nêu rõ: "Tăng cường
ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp dạy - học và công tác
quản lí giáo dục" [2], [3].
Luật Giáo dục 2005, điều 5 mục 2 quy định: “Phương pháp giáo dục phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng

7


cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí
vươn lên [25].
Trong giai đoa ̣n đổ i mới PPDH , MVT là mô ̣t phƣơng tiê ̣n đa năng có thể sƣ̉
dụng ở hầu hết các khâu của quá trình dạy học . Qua quá trin
̀ h thƣ̣c tế cho thấ y , DH
với sƣ̣ hỗ trơ ̣ của MVT đã ta ̣o ra mô ̣t hƣớng đi mới tr ong quá trình đổ i mới PPDH .
Sử dụng máy vi tính MVT và các phần mềm hỗ trợ, các tƣ liệu hình ảnh, video
trong quá trình dạy học có tác dụng giảm thiểu thời gian cho việc biểu diễn, thể hiện
thông tin. Với khả năng lƣu trữ thông tin, các bảng hệ thống, các bảng biểu, sơ
đồ,… đƣợc lƣu trên các thiết bị nhớ của MVT cùng với các phần mềm đƣợc cài sẵn
DH với sƣ̣ hỗ trơ ̣ của MVT đã ta ̣o đƣơ ̣c đô ̣ng cơ , hƣ́ng thú ho ̣c tâ ̣p của HS . MVT sẽ
giúp HS khắc sâu những vấn đề quan trọng của nội dung học, rút ra những kết luận,

những đánh giá khái quát. GV có thể làm cho bài giảng của ho ̣ sinh đô ̣ng hơn , làm
cho HS hoa ̣t đô ̣ng tić h cƣ̣c hơn , rèn luyện khả năng tự học , tƣ̣ nghiên cƣ́u để chiế m
lĩnh tri thức.
Thực tế dạy học hiện nay cho thấy việc áp dụng phƣơng pháp dạy học hƣớng
dẫn học sinh tự học của giáo viên còn gặp rất nhiều lúng túng và khó khăn. Đa số

Demo
Version
- Select.Pdf
SDK thống” chủ yếu minh họa tái
giáo viên vẫn
áp dụng
máy móc
lối dạy học “truyền
hiện, liệt kê theo SGK là chính, ít sử dụng câu hỏi tìm tòi, tình huống có vấn đề…
coi nhẹ rèn luyện thao tác tƣ duy, năng lục thực hành, ít tổ chức cho học sinh nghiên
cứu thảo luận trên cơ sở đó tìm ra kiến thức và con đƣờng để chiếm lĩnh kiến thức
của học sinh. Trong khi đó lƣợng kiến thức càng ngày càng nhiều và thời gian dành
cho việc học là không thay đổi, giáo viên không thể truyền thụ hết kiến thức cho
học sinh. Điều này đã làm cho học sinh không còn thời gian tự học. Vì thế, chúng
tôi cho rằng cần phải đổi mới phƣơng pháp dạy và học cho GV và HS, sử dụng các
hình thức dạy học thông qua việc giao nhiệm vụ cho HS để bồi dƣỡng rèn luyện
phƣơng pháp, kĩ năng tự học, tự lĩnh hội kiến thức. Muốn thực hiện điều này đòi hỏi
trong dạy học ngày nay, phải dạy cho HS cách học trong đó chủ yếu là kỹ năng
(KN) học, để phát triển năng lực học tập cho HS; học không chỉ học tri thức của
nhân loại mà học cả cách tìm ra tri thức và những KN cần thiết để có thể học một
cách độc lập và chủ động. Theo cách hiểu này, kiến thức chƣa phải là đích cuối

8

cùng, mà qua kiến thức phải thúc đẩy đƣợc động cơ, hình thành đƣợc phƣơng pháp,
KN học hay nói cách khác là hình thành năng lực học mới là mục đích cuối cùng
của dạy học.
Kiến thức phần “Nhiệt học” có những khái niệm, hiện tƣợng vật lý, các ứng
dụng khá quen thuộc và gần gũi với học sinh. Các thiết bị thí nghiệm đều đƣợc
trang bị đầy đủ ở các trƣờng phổ thông nhƣng do thói quen ngại sử dụng nên nhiều
giáo viên đã dạy chay. Học sinh chỉ tiếp nhận kiến thức một cách thụ động, chấp
nhận kết quả mà không đƣợc quan sát các hiện tƣợng thí nghiệm cụ thể nào dẫn đến
giờ học trở nên nhàm chán. Do đó, để giờ học trở nên sôi nổi, học sinh hứng thú
trong học tập thì ngƣời giáo viên cần tạo điều kiện để các em tự lực tìm tòi, phát
hiện và giải quyết vấn đề, tự do trao đổi, đóng góp ý kiến với giáo viên. Tạo điều
kiện cho các em tự học, các em sẽ nhận thấy đƣợc có nhiều hứng thú trong quá trình
tự tìm tòi nghiên cứu, vì vậy khả năng thích thú ham học hỏi của các em sẽ đƣợc
phát huy.
GV có vai trò quan trọng trong việc bồi dƣỡng năng lực tự học cho HS. Ngày
nay công nghệ thông tin trong giáo dục và đào tạo đã tạo ra bƣớc chuyển biến cơ

Demo
Version
Select.Pdf
SDKphƣơng pháp giảng dạy, học tập
bản trong quá
trình đổi
mới nội-dung
chƣơng trình,
và quản lý giáo dục. Việc dạy học bồi dƣỡng năng lực tự học kết hợp với máy vi
tính góp phần cải tiến và nâng cao tính tích cực và chất lƣợng đào tạo toàn diện. Từ
những lí do trên chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Bồi dưỡng năng lực tự học cho
học sinh trong dạy học “Nhiệt học” Vật lý 10 trung học phổ thông với sự hỗ trợ của

máy vi tính”.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Vấn đề tự học đã đƣợc nhiều ngƣời thực hiện từ rất sớm và là vấn đề quan
tâm của nhà nghiên cứu, ngay từ khi GD chƣa trở thành một nghành khoa học thực
sự. Ở thời kỳ đó, ngƣời ta đã biết quan tâm đến việc làm sao cho ngƣời học chăm
chỉ, tích cực ghi nhớ đƣợc những giáo huấn của thầy và hành động theo những điều
ghi nhớ đó. Montaigne từng khuyên rằng: “Tốt hơn là ông thầy để cho học trò tự
học, tự đi lên phía trƣớc, nhận xét bƣớc đi của họ, đồng thời giảm bớt tốc độ của
thầy cho phù hợp với sức học của trò”. Hiện nay đã có nhiều công trình nghiên cứu

9


đăng trên tạp chí giáo dục của nhiều tác giả nhƣ: Lê Công Triêm, Nguyễn Cảnh
Toàn, Thái Duy Tuyên, Lê Khánh Bằng, Trần Văn Hiếu, Nguyễn Kỳ, Vũ Văn Tảo
[27], [23], [30], [24], [25], [11], [19], …đã xây dựng đƣợc cơ sở lý luận khá hoàn
chỉnh và đề xuất một số biện pháp khác nhau về việc rèn luyện kĩ năng tự học.
Đã có một số luận văn nghiên cứu về vấn đề tự học của HS trong dạy học VL
ở trƣờng phổ thông nhƣ: Đề tài luận văn thạc sĩ “Hình thành năng lực tự học vật lí
cho học sinh THPT thông qua việc sử dụng SGK” của tác giả Võ Lê Phƣơng Dung,
tác giả đã nêu hệ thống khá đầy đủ cơ sở lí luận về tự học và chỉ ra đƣợc một số
biện pháp tổ chức hoạt động tự học thông qua việc sử dụng SGK cho HS ở trƣờng
THPT, giúp cho học sinh cách học sách giáo khoa hiệu quả nhƣng bên cạnh đó cũng
có mặt hạn chế vì công nghệ thông tin ngày càng phát triển nên chỉ học SGK là
chƣa đủ [8]. “Bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh trong chương động học chất
điểm vật lý 10 qua việc khai thác và sử dụng bài tập vật lý” của Võ Thị Cẩm
Quyên, tác giả trình bày đầy đủ cơ sở lí luận về tự học, khai thác hệ thống bài tập và
đƣa ra các biện pháp bồi dƣỡng NLTH cho HS trong giờ lên lớp, tự học ở nhà và
thông qua kiểm tra đánh. Qua đó, cũng có mặt hạn chế, tác giả chƣa nêu đƣợc

Demo
Version
- Select.Pdf
những lỗi hay
mắc phải
khi giải
bài tập nói SDK
chung cho học sinh [17]. Đề tài của
Nguyễn Thị Tình “Phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học
phần “Nhiệt học” Vật lý 10 nâng cao trung học phổ thông”, tác giả trình về cơ sở lí
luận về năng lực giải quyết vấn đề và đƣa ra đƣợc các biện pháp phát triển năng lục
giải quyết vấn đề cho HS trong dạy học Vật lý. Ngoài ra, còn sử dụng bản đồ tƣ duy
và phiếu học tập vào dạy học để bồi dƣỡng năng lực tự học cho HS với các đề tài
“Phát triển năng lực tự học của học sinh khi ôn tập chương “Dòng điện xoay
chiều” vật lý 12 nâng cao với sự hỗ trợ của bản đồ tư duy” của Cao Văn Thạnh
[20] và “Nghiên cứu sử dụng thí nghiệm theo hướng bồi dưỡng năng lực tự học cho
học sinh trong dạy học chương “Điện tích-Điện trường” và“Dòng điện không đổi”
của Nguyễn Tƣờng Thảo Uyên [31].
Về vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học đã có nhiều tác giả
nghiên cứu nhƣ:

10


Đề tài “Sử dụng thí nghiệm trong tổ chức dạy học nhóm phần Quang hình
học, Vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính " của Nguyễn Thị Mỹ Lợi [13],
tác giả đã tập trung nghiên cứu cơ sở lí luận của việc sử dụng MVT trong việc hỗ
trợ để tạo ra các TN ảo và mô phỏng từ đó thiết kế tiến trình dạy học cho một số
bài thuộc phần Quang học lớp 11; “Hệ thống hóa kiến thức cho học sinh trong dạy
học phần Dao động cơ Vật lí 12 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính” của Nguyễn

Thị Minh Châu [5]; “Nghiên cứu tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh trong
dạy học phần Cơ học Vật lí 10 nâng cao với sự hỗ trợ của Mind Map và máy vi
tính” của tác giả Lê Thị Kiều Oanh; “Rèn luyện kĩ năng tự học cho học sinh trong
dạy học chương “Các định luật bảo toàn” Vật lí 10 trung học phổ thông với sự hỗ
trợ của máy vi tính” của Lê Đình Hiếu [15], [10].
Những công trình nghiên cứu nói trên cho thấy việc bồi dƣỡng năng lực tự học
cho HS góp phần giải quyết đƣợc nhiệm vụ then chốt của QTDH theo hƣớng tích
cực hóa hoạt động nhận thức cho HS. Tuy nhiên, mặc dù có nhiều công trình nghiên
cứu sử dụng máy vi tính để hổ trợ dạy học vật lý nhƣng chƣa có tác giả nào nghiên
cứu về bồi dƣỡng năng lực tự học của học sinh với sự hỗ trợ của máy vi tính phần

Version
“Nhiệt học” Demo
Vật lý 10
THPT. - Select.Pdf SDK
3. Mục tiêu của đề tài
Đề xuất đƣợc các biện pháp bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh với sự hỗ
trợ của máy vi tính và vận dụng đƣợc các biện pháp đề xuất vào việc thiết kế một số
bài dạy học cụ thể trong phần “Nhiệt học” Vật lý 10 THPT.
4. Giả thiết khoa học
Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh với
sự hỗ trợ của máy vi tính và vận dụng đƣợc các biện pháp đó vào dạy học phần
“Nhiệt học” Vật lý 10 thì sẽ bồi dƣỡng năng lực tự học cho học sinh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của hoạt động tự học với sự hỗ trợ của
máy vi tính.
- Nghiên cứu chƣơng trình, sách giáo khoa, sách bài tập và các tài liệu tham
khảo phần “Nhiệt học” Vật lý 10 THPT.

11

- Nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp trong việc bồi dƣỡng năng lực tự
học cho HS trong dạy học Vật lý ở trƣờng THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính.
- Thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá mục tiêu, giả thiết khoa học của đề tài.
6. Đối tƣợng nghiên cứu
Hoạt động dạy học phần “Nhiệt học” Vật lý 10 THPT trong việc bồi dƣỡng
năng lực tự học cho HS.
7. Phạm vi nghiên cứu
Hoạt động dạy học phần “Nhiệt học” Vật lý 10 THPT theo hƣớng bồi dƣỡng
năng lực tự học của HS ở một số trƣờng THPT ở huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, chính sách của Nhà nƣớc, các chỉ thị của
Bộ Giáo dục và Đào tạo về vấn đề đổi mới phƣơng pháp dạy học, nâng cao chất
lƣợng giáo dục hiện nay ở nhà trƣờng phổ thông.
- Nghiên cứu các tài liệu (sách, báo, tạp chí…) về vấn đề bồi dƣỡng năng lực
tự học cho học sinh trong dạy học nói chung và dạy học vật lý nói riêng.

Demo
Version
Select.Pdf
SDK
- Nghiên
cứu những
cơ sở- lý
luận của việc
bồi dƣỡng năng lực tự học cho học
sinh trong quá trình dạy học.
- Nghiên cứu nội dung chƣơng trình sách giáo khoa, sách bài tập, tài liệu tham

khảo phần “Nhiệt học” Vật lý 10 THPT.
8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Tiến hành dự giờ quan sát các tiết dạy của các giáo viên tại một số trƣờng
THPT tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam và trao đổi thực trạng dạy học phần
“Nhiệt học” Vật lý 10 THPT.
- Thiết kế một số giáo án có sử dụng các phƣơng pháp bồi dƣỡng năng lực tự
học cho HS.
8.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm
Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm tại một số trƣờng THPT trên địa huyện Phú
Ninh, tỉnh Quảng Nam.

12


8.4. Phƣơng pháp thống kê toán học
Dựa vào số liệu thu thập đƣợc, sử dụng phƣơng pháp thống kê thông dụng để
phân tích, sử lý kết quả thực nghiệm sƣ phạm và kiểm định giả thuyết thống kê về
sự khác biệt trong kết quả học tập giữa hai nhóm đối chứng và thực nghiệm.
9. Đóng góp của đề tài
- Đƣa ra đƣợc một số biện pháp bồi dƣỡng năng lực tự học cho HS trong dạy
học Vật lý ở trƣờng THPT.
- Xây dựng đƣợc quy trình thiết kế dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực
tự học cho HS.
- Xây dựng đƣợc tiến trình dạy học một số bài cụ thể Phần “Nhiệt học” Vật
lý 10 THPT.
10. Cấu trúc luận văn
MỞ ĐẦU
NỘI DUNG
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận của việc bồi dƣỡng năng lực tự học Vật lý cho học
sinh với sự hỗ trợ của máy vi tính

Demo
Version
Select.Pdf
SDK
Chƣơng
2: Thiết
kế tiến -trình
dạy học theo
hƣớng bồi dƣỡng năng lực tự học
phần “Nhiệt học” Vật lý 10 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính
Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

13