Vận dụng tư tưởng hồ chí minh về công tác cán bộ nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ ở đảng bộ thị xã an nhơn hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
-----------------------------------------------------------

MAI XUÂN TIẾN

VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CÔNG TÁC
CÁN BỘ NHẰM XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ Ở ĐẢNG
BỘ THỊ XÃ AN NHƠN HIỆN NAY
Chuyên ngành: TRIẾT HỌC
Mã số:

60.22.80

LUẬN VĂN THẠC SI
KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THẾ TƯ

Đà Nẵng – Năm 2014


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả

MAI XUÂN TIẾN

ii

MỤC LỤC
MỤC LỤC........................................................................................................................................ ii
MỞ ĐẦU........................................................................................................................................ 1
5. Bố cục đề tài......................................................................................................................... 5
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CÔNG TÁC CÁN BỘ...........................................................................13
1.1. Khái niỆm và nhỮng luẬn điỂm cơ bẢn cỦa HỒ Chí Minh vỀ công tác cán bỘ.........................13
1.1.1. Khái niệm...................................................................................................................... 13
1.1.2. Nguồn gốc và quá trình hình thành, phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ
.......................................................................................................................................................... 15
1.2. NỘi dung cơ bẢn cỦa tư tưỞng HỒ Chí Minh vỀ công tác cán bỘ...........................................28
1.2.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về tiêu chuẩn của người cán bộ.................................................28
1.2.2. Phát hiện, lựa chọn cán bộ............................................................................................ 32
1.2.3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đánh giá cán bộ.....................................................................32
1.2.4. Công tác quy hoạch, tạo nguồn cán bộ..........................................................................35
1.2.5. Quan điểm Hồ Chí Minh về huấn luyện cán bộ..............................................................36
1.2.6. Quan điểm Hồ Chí Minh về bố trí, sử dụng cán bộ........................................................38
1.2.7. Chính sách đối với cán bộ.............................................................................................. 41
THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ VÀ CÔNG TÁC CÁN BỘ Ở ĐẢNG BỘ THỊ XÃ AN NHƠN HIỆN NAY...43
2.1. NhỮng nhân tỐ tác đỘng đẾn chẤt lưỢng đỘi ngũ cán bỘ và công tác cán bỘ Ở ĐẢng bỘ thỊ
xã An Nhơn hiỆn nay....................................................................................................................................43
2.1.1. Điều kiện địa lý, tự nhiên............................................................................................... 43
2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh và hệ thống chính trị...........................44
2.1.3. Truyền thống văn hoá, lịch sử và đặc điểm con người An Nhơn....................................49
2.2. ThỰc trẠng đỘi ngũ cán bỘ và công tác cán bỘ Ở ĐẢNG BỘ thỊ xã An Nhơn hiỆn nay...........50
2.2.1. Thực trạng đội ngũ cán bộ của Đảng bộ thị xã An Nhơn từ năm 2006 đến nay..............50
2.2.2. Đánh giá công tác cán bộ của Đảng bộ thị xã An Nhơn (từ năm 2006 đến nay)..............54

PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CỦA ĐẢNG BỘ THỊ XÃ AN NHƠN
HIỆN NAY................................................................................................................................................ 72
3.1. Phương hưỚng..........................................................................................................................72


iii
3.1.1. Định hướng phát triển kinh tế - xã hội thị xã An Nhơn...................................................72
3.1.2. Mục tiêu xây dựng đội ngũ cán bộ.................................................................................74
3.2. NhỮng giẢi pháp cơ bẢn nhẰm xây dỰng đỘi ngũ cán bỘ Ở ĐẢNG BỘ thỊ xã An Nhơn tỪ nay
đẾn năm 2020 theo tư tưởng Hồ Chí Minh.................................................................................................75
3.2.1. Cụ thể hóa tiêu chuẩn các chức danh cán bộ.................................................................75
3.2.2. Đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đánh giá cán bộ................................77
3.2.3. Chủ động làm tốt công tác quy hoạch, tạo nguồn cán bộ..............................................80
3.2.4. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ..............................................................82
3.2.5. Bố trí sử dụng hợp lý cán bộ nhằm phát huy năng lực sở trường của cán bộ.................84
3.2.6. Từng bước đổi mới chính sách cán bộ, tạo động lực để cán bộ hoàn thành tốt nhiệm vụ
.......................................................................................................................................................... 90
KẾT LUẬN..................................................................................................................................... 94
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................................... 96


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tư tưởng Hồ Chí Minh có vai trò quan trọng, to lớn đối với sự nghiệp
cách mạng nước ta, đồng thời là tài sản quý giá trong văn hóa nhân loại. Đại
hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta xác định lấy Chủ nghĩa Mác – Lênin
và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành
động của mình trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Xây dựng đội

ngũ cán bộ là một nội dung lớn trong tư tưởng Hồ Chí Minh.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn trăn trở, quan tâm là lo làm sao
đào tạo và bồi dưỡng được một đội ngũ cán bộ có đủ đức và tài để phục vụ sự
nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Người
luôn xem việc xây dựng đội ngũ cán bộ và chăm lo, bồi dưỡng cán bộ là một
công việc trọng yếu của Đảng. Người coi “Cán bộ là cái gốc của mọi công
việc” [30, tr.269], “Muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay
kém” [30, tr.240], “Cán bộ là dây chuyền của bộ máy. Nếu dây chuyền
không tốt, không chạy thì động cơ dù tốt, dù chạy toàn bộ máy cũng tê liệt”
[30, tr. 54]. Thực tế là mọi chủ trương, đường lối của Đảng và Chính phủ đều
do cán bộ nghiên cứu đề xuất, đồng thời cũng do cán bộ tổ chức, hướng dẫn
nhân dân thực hiện. Đường lối của Đảng đúng hay sai, tổ chức thực hiện
thành công hay không đều phụ thuộc vào cán bộ. Động lực của mọi cuộc cách
mạng là quần chúng nhân dân - với tư cách là lực lượng làm nên lịch sử, mà
hạt nhân chủ yếu của nó là đội ngũ cán bộ. Chính vì vậy, Người luôn quan
tâm đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ sao cho “hồng thắm, chuyên sâu” .
Trong tư tưởng của Người, người cán bộ phải hội tụ đầy đủ đức và tài,
phẩm chất và năng lực. Trong đó đức phải là gốc của người cán bộ. Theo
Người, để xây dựng được đội ngũ cán bộ hết lòng hết sức phụng sự Tổ
quốc, phục vụ nhân dân, thật sự là đầy tớ trung thành của nhân dân thì


2
người làm công tác cán bộ phải “hiểu biết cán bộ; khéo dùng cán bộ; cân
nhắc cán bộ; thương yêu cán bộ; phê bình cán bộ” [30, tr. 69-70].
Thấm nhuần tư tưởng của Người về cán bộ và công tác cán bộ, từ khi ra
đời đến nay, Đảng ta rất coi trọng công tác cán bộ, luôn quan tâm, bồi dưỡng,
xây dựng đội ngũ cán bộ vừa vững chuyên môn nghiệp vụ, vừa có đạo đức
liêm khiết để đáp ứng tốt yêu cầu sự nghiệp cách mạng. Vấn đề xây dựng và
phát triển đội ngũ cán bộ theo tư tưởng Hồ Chí Minh được thể hiện rõ trong

nhiều văn kiện của Đảng.
Trước yêu cầu của thời kỳ phát triển mới, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 3
Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII (1997) coi: “Cán bộ là nhân tố quyết định
sự thành bại của cách mạng" [12, tr. 66]. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X
của Đảng đã đề ra mục tiêu chung của công tác cán bộ là: “Xây dựng đội ngũ
cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức, lối sống lành mạnh,
không quan liêu, tham nhũng, lãng phí, kiên quyết đấu tranh chống quan liêu,
tham nhũng, lãng phí; có tư duy đổi mới, sáng tạo, có kiến thức chuyên môn,
nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại
hoá” [10, tr. 68] và đưa ra giải pháp: Đổi mới chính sách cán bộ và công tác
quản lý cán bộ, xây dựng chế độ công vụ rõ ràng, minh bạch, đội ngũ cán bộ,
công chức có đủ phẩm chất và năng lực gắn với chế độ hưởng thụ thoã đáng
và công bằng [14, tr. 254]. Đặc biệt, Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung
ương Đảng khóa XI xác định “xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các
cấp, nhất là cấp Trung ương, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa và hội nhập quốc tế” [13, tr. 26] là một trong ba nhiệm vụ cấp
bách trong công tác xây dựng Đảng hiện nay.
Hơn 26 năm thực hiện đường lối đổi mới và xây dựng chủ nghĩa xã hội,
kể từ Ðại hội VI (năm 1986) và hơn 20 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng
đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (năm 1991) đến nay, đất
nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, hết sức quan trọng trên tất cả các


3
lĩnh vực của đời sống xã hội. Song bước vào thời kỳ phát triển mới, kỷ
nguyên cách mạng khoa học - công nghệ, kinh tế tri thức và toàn cầu hóa, sự
nghiệp đổi mới của nước ta đang đứng trước những thời cơ và vận hội mới,
đồng thời cũng đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức, đất nước ta có trụ
vững và đi lên được hay không, điều đầu tiên và cấp thiết nhất đối với Đảng
ta là phải xây dựng được một đội ngũ cán bộ có đức và có tài, lấy đức là gốc;

có nhân cách và phong cách cán bộ cách mạng; hội tụ cả năng lực tư duy và
năng lực hoạt động thực tiễn, đủ sức gánh vác những nhiệm vụ to lớn, phức
tạp trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế.
Trong những năm qua, cùng với sự phát triển đất nước và của tỉnh Bình
Định, đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ của thị xã An Nhơn đã có tiến bộ và
đạt được những kết quả nhất định, đó là yếu tố cơ bản, góp phần thúc đẩy phát
triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh và đưa huyện An Nhơn
trở thành thị xã vào năm 2011. Tuy nhiên, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý và
công tác cán bộ của thị xã vẫn còn những hạn chế, yếu kém cần được khắc
phục. Công tác cán bộ của thị xã chậm được đổi mới; việc quy hoạch tạo
nguồn cán bộ còn chắp vá, đội ngũ cán bộ kế thừa còn hẫng hụt; việc bố trí,
đề bạt, bổ nhiệm cán bộ còn biểu hiện tuỳ tiện, chủ quan, đôi khi không tuân
theo quy định của Trung ương; nhiều trường hợp đề bạt chưa đúng lúc, đúng
tầm, chưa phù hợp năng lực sở trường, chưa xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ
chính trị và của công việc; một số cán bộ được luân chuyển chưa căn cứ vào
quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng cán bộ, do đó chỉ đáp ứng
yêu cầu cấp bách trước mắt về công tác cán bộ…
Những hạn chế, yếu kém nêu trên đã trực tiếp cản trở, gây khó khăn cho
chiến lược xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý của thị xã An Nhơn.
Sau hơn 01 năm huyện An Nhơn được Chính phủ công nhận thị xã, sự kỳ
vọng rất lớn của nhân dân vào Đảng bộ, chính quyền về xây dựng thị xã An
Nhơn trở thành đô thị văn minh, giàu đẹp, sớm đạt tiêu chí đô thị loại III vào


4
năm 2020. Để đạt được mục tiêu đó, Thị ủy An Nhơn cần làm tốt hơn nữa
công tác cán bộ dưới ánh sáng của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Chính vì những lý do trên, tôi nhận thấy việc nghiên cứu đề tài “Vận
dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ nhằm xây dựng đội ngũ
cán bộ ở Đảng bộ thị xã An Nhơn hiện nay” là hết sức cần thiết, có ý

nghĩa thực tiễn cấp bách.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Mục tiêu
Trên cơ sở khái quát nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về cán
bộ và công tác cán bộ, luận văn đi sâu đánh giá thực trạng cán bộ, công tác
cán bộ ở Đảng bộ thị xã An Nhơn hiện nay. Từ đó, đề xuất các giải pháp
nhằm góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ có phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu
cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa của thị xã An Nhơn hiện nay.
- Nhiệm vụ
+ Làm rõ nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ, làm cơ
sở lý luận để nghiên cứu việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ ở Đảng bộ
thị xã An Nhơn.
+ Phân tích, đánh giá đúng thực trạng đội ngũ cán bộ và công tác cán
bộ ở Đảng bộ thị xã An Nhơn và làm rõ những nguyên nhân của thực trạng
đó.
+ Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm xây dựng đội ngũ
cán bộ ở Đảng bộ thị xã An Nhơn trong giai đoạn hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Hệ thống quan điểm của Hồ Chí Minh về cán bộ, công tác cán bộ qua
các tác phẩm của Người. Từ đó nghiên cứu đội ngũ cán bộ và xây dựng đội
ngũ cán bộ của Đảng bộ thị xã An Nhơn từ năm 2006 đến nay.


5
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ được thể hiện chủ yếu qua
bộ Hồ Chí Minh toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội
năm 2011.
- Sự lãnh đạo, những chủ trương, chính sách cụ thể của Thị ủy An Nhơn

đối với công tác cán bộ được thể hiện trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ từ
năm 2006 đến nay.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận văn chủ yếu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về công
tác cán bộ, kế thừa có chọn lọc các công trình nghiên cứu của các nhà khoa
học khác có liên quan.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng
và chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp phương pháp lịch sử, lôgíc, phân tích và
tổng hợp. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các phương pháp cụ thể như: so
sánh, thống kê và điều tra khảo sát thực tế,...để thực hiện mục đích và nhiệm
vụ mà đề tài đặt ra.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết
cấu thành 3 chương, 6 tiết.
- Chương 1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ.
- Chương 2. Thực trạng đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ ở Đảng bộ thị
xã An Nhơn hiện nay.
- Chương 3. Phương hướng và giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ ở
Đảng bộ thị xã An Nhơn hiện nay.


6
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ được các nhà khoa học xem
là đỉnh cao của “nghệ thuật” hay “phương sách” dùng người và có vai trò vô
cùng quan trọng đối với sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Do đó, tư
tưởng của Người về công tác cán bộ đã thu hút được sự quan tâm của rất

nhiều nhà nghiên cứu và được đề cập trong nhiều bài viết và trong nhiều công
trình nghiên cứu của nước ta. Các công trình nghiên cứu của các tác giả được
công bố dưới dạng chuyên đề, luận văn thạc sỹ, các bài đăng trên các sách,
báo, tạp chí, kỷ yếu hội thảo khoa học. Đó là nguồn tư liệu quý báu giúp tôi
kế thừa trong quá trình nghiên cứu, hoàn thiện đề tài của mình. Cụ thể như
sau:
- Sách: Các tác giả đã đề cập dưới các khía cạnh khác nhau như:
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ và công tác cán bộ của PGS. TS Bùi
Đình Phong, Nhà xuất bản Lao động, Hà Nội, 2002. Tác giả đi sâu phân tích
quá trình hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ và công tác cán bộ, cơ
sở lý luận và những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ và
công tác cán bộ; vận dụng tư tưởng đó trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước. Tác giả nhấn mạnh vị trí, vai trò của cán bộ trong
sự nghiệp cách mạng, coi huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng.
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh với công tác tổ chức, cán bộ của tác giả Bùi
Kim Hồng, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009. Tác giả tập hợp
một số lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng những bài viết của Người về
vấn đề cán bộ, những mẩu chuyện, bài học rút ra từ tư tưởng của Người về
công tác tổ chức và cán bộ - nguồn lực quan trọng, nhân tố làm nên mọi thắng
lợi của cách mạng Việt Nam. Tác giả đề cập đến công tác tổ chức, cán bộ,
theo quan điểm Hồ Chí Minh: “Trong điều kiện Đảng cầm quyền, mọi thắng
lợi hay sai lầm đều không thể tách rời sự lãnh đạo của Đảng, phẩm chất và
năng lực của người đảng viên” và phải luôn kiên trì giáo dục đạo đức, để lên


7
hàng đầu “tư cách người cách mệnh”, coi đạo đức là cái gốc của người cán
bộ, nêu cao đạo đức cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, khiêm tốn, giản dị,
luôn nhắc nhở người cách mạng phải “ít lòng ham muốn về vật chất”.
+ Hồ Chí Minh đào tạo cán bộ và trọng dụng nhân tài của PGS. TS Đức

Vượng, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2010. Tác giả đã sưu tầm
các bài viết, bài nói của Người về công tác đào tạo cán bộ, phân tích khoa học
tư tưởng của Hồ Chí Minh về đào tạo cán bộ và trọng dụng nhân tài qua các
thời kỳ cách mạng để giành độc lập, kháng chiến và kiến quốc. Từ đó, khẳng
định thành công của hơn 25 năm đổi mới chứng minh sự vận dụng đúng đắn
tư tưởng của Hồ Chí Minh về đào tạo cán bộ và trọng dụng nhân tài.
+ Phương pháp và phong cách Hồ Chí Minh của GS. Đặng Xuân Kỳ,
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997. Tác giả hệ thống quá trình
hình thành phương pháp và phong cách Hồ Chí Minh ngay từ những ngày đầu
bôn ba tìm đường cứu nước và phát triển trong suốt cuộc đời hoạt động cách
mạng không mệt mỏi của Bác Hồ và chứng minh lý do tại sao phương pháp
cách mạng Hồ Chí Minh đã trở thành phương pháp cách mạng Việt Nam,
phong cách của Người là bài học, là chuẩn mực cho việc xây dựng phong
cách cán bộ cách mạng, bồi dưỡng nhân cách cho các thế hệ người Việt Nam
hôm nay và mai sau.
+ Phát huy tính tích cực xã hội của đội ngũ cán bộ nước ta hiện nay của
PGS. TS Nguyễn Văn Tài, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2010.
Tác giả đi sâu phân tích, làm rõ những cơ sở lý luận và thực tiễn của đường
lối, chính sách cán bộ của Đảng ta trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Qua đó, tác giả đã đưa ra những đánh giá sát
thực về tình hình cán bộ nước ta hiện nay, đề xuất những giải pháp cụ thể, có
tính khả thi để góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ các cấp.
+ Tập kỷ yếu hội thảo khoa học: Tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ và
công tác cán bộ do Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức bao


8
gồm hơn 100 bài viết nghiên cứu, đề cập đến nhiều khía cạnh trong công tác
xây dựng Đảng theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Các bài đăng tải tạp chí:

+ Tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ và công tác cán bộ của PGS, TS
Phạm Ngọc Anh, Tạp chí Nhịp cầu tri thức, số 6, tháng 6-2013. Tác giả đã
phân tích làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của cán bộ, mối quan hệ các
khâu của công tác cán bộ - tác động biện chứng trong chỉnh thể thống nhất.
Làm tốt các khâu đó sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ đáp ứng
yêu cầu nhiệm vụ ở mỗi giai đoạn của cách mạng.
+ Góp phần tìm hiểu quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về sử dụng
cán bộ của TS. Nguyễn Thị Kim Dung - Nguyễn Bắc Phương, Đặc san Hồ
Chí Minh học số 3- 2011. Tác giả nêu ra các bước trong việc sử dụng cán bộ
có hiệu quả, chất lượng, vận dụng các bước đó đáp ứng sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay.
+ Nguyễn Ái Quốc với công tác đào tạo, huấn luyện cán bộ ở Thái Lan
(1928- 1929) của TS. Nguyễn Thị Kim Dung, Đặc san Hồ Chí Minh học số 4,
năm 2011. Tác giả chỉ ra những hoạt động của Hồ Chí Minh về công tác huấn
luyện đào tạo cán bộ ở Thái Lan. Chính hoạt động tích cực của Người trong
công tác huấn luyện, đào tạo cán bộ mà đội ngũ cán bộ ở Thái Lan có chuyển
biến tích cực, trình độ chính trị ngày càng được nâng cao. Những hoạt động
đó của Người đã có ảnh hưởng sâu rộng đến phong trào cách mạng trong
nước sau này.
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta về xây dựng tiêu
chuẩn người cán bộ của tác giả Trương Thị Bạch Yến, Tạp chí Sinh hoạt Lý
luận số 4 (77), 2006. Bài viết chỉ ra được những tiêu chuẩn chính của người
cán bộ theo tư tưởng Hồ Chí Minh, sự vận dụng và phát triển của Đảng ta qua
các thời kỳ cách mạng; chỉ ra những nguyên nhân hạn chế mà các địa phương


9
mắc phải trong việc vận dụng các tiêu chuẩn cán bộ của Đảng trong thời kỳ
mới vào quá trình xây dựng đội ngũ cán bộ ở các địa phương, đơn vị mình.
+ Nhận biết và khắc phục mặt trái trong luân chuyển cán bộ lãnh đạo,

quản lý của Bùi Đức Lại, Tạp chí Xây dựng Đảng số 3- 2009. Tác giả đã đưa
ra những phân tích và xác định khâu luân chuyển cán bộ là khâu quan trọng
trong công tác cán bộ; đồng thời đã chỉ ra những biểu hiện lệch lạc thường
gặp trong luân chuyển cán bộ ở cả 4 chủ thể: lãnh đạo cấp trên, đơn vị có cán
bộ chuyển đến, đơn vị có cán bộ chuyển đi và bản thân của chính cán bộ được
luân chuyển. Trên cơ sở đó, tiếp cận từ tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán
bộ và các quan điểm của Đảng, tác giả đã đề xuất một số giải pháp khắc phục
nhằm thực hiện tốt hơn khâu luân chuyển cán bộ hiện nay.
+ Vấn đề đánh giá và sử dụng cán bộ của Nguyễn Đình Hương, Tạp chí
Xây dựng Đảng số 6 – 2009. Xác định khâu đánh giá cán bộ là khó nhất và rất
quan trọng, vì đánh giá không chỉ liên quan trực tiếp đến bố trí, sử dụng cán
bộ mà còn liên quan đến toàn bộ các khâu khác, bài viết đã so sánh chỉ ra
những thuận lợi, khó khăn của việc đánh giá cán bộ trong thời bình và thời
chiến. Trên cơ sở đó, đề xuất những kiến nghị nhằm đánh giá và sử dụng cán
bộ theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mạng hiện nay.
+ Những chỉ dẫn của Hồ Chí Minh về đào tạo cán bộ của Hà Thị Thuỳ
Dương, Tạp chí Xây dựng Đảng, số 8- 2011. Tác giả đã khái lược những chỉ
dẫn của Người về công tác đào tạo cán bộ như: Đào tạo cán bộ phải thiết thực,
chú trọng về kiến thức chuyên môn, đào tạo gắn với hoạt động thực tiễn, đào
tạo là cả một quá trình lâu dài và liên tục.
+ Lấy đức làm “gốc” trong rèn luyện cán bộ, đảng viên theo tư tưởng
Hồ Chí Minh của Nhật Tân, Tạp chí Cộng sản số 737, tháng 7- 2005. Xuất
phát từ vai trò, vị trí của cán bộ theo quan điểm của Hồ Chí Minh, tác giả đã
phân tích chỉ ra những hạn chế về đạo đức của đội ngũ cán bộ, đảng viên sau


10
hơn 20 năm đổi mới. Trên cơ sở đó, rút ra những yêu cầu cấp thiết cần phải
coi trọng giáo dục, rèn luyện đạo đức cho đội ngũ cán bộ, đảng viên hiện nay.
+ Nâng cao chất lượng giám sát cán bộ và công tác cán bộ trong tình

hình hiện nay của Phạm Đức Tiến, Tạp chí Văn phòng cấp ủy số 10 – tháng
7/2008. Tác giả đề ra một số giải pháp để nâng cao chất lượng công tác giám
sát cán bộ, đảng viên, qua đó giúp cho tổ chức đảng phòng ngừa từ xa, kịp
thời nhắc nhở, chấn chỉnh cán bộ, đảng viên, giúp cho cán bộ, đảng viên tự
nhìn lại mình, tự kiểm điểm và có hướng phấn đấu tu dưỡng, rèn luyện tốt
hơn, xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ trung thành của nhân dân.
+ Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác tổ chức xây dựng đảng của
Ngô Minh Tuấn, Tạp chí Xây dựng Đảng số 10 – 2008. Tác giả đưa ra một số
giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm
công tác tổ chức - cán bộ theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
+ Một số nhiệm vụ trước mặt của công tác cán bộ của Hồ Đức Việt, Tạp
chí Xây dựng Đảng số 10 – 2008. Tác giả đề ra một số nhiệm vụ và giải pháp
của công tác cán bộ của Đảng ta đến cuối nhiệm kỳ đại hội X của Đảng.
+ Những chuyển biến trong công tác cán bộ của Bình Định của Lê Minh
Tuấn, Tạp chí Xây dựng Đảng số 10 – 2008. Tác giả đánh giá thực trạng đội
ngũ cán bộ và công tác cán bộ sau 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết
Trung ương 3 (khóa VIII) về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp
hóa, diện đại hóa đất nước. Qua đó, đề ra một số nhiệm vụ nhằm xây dựng đội
ngũ cán bộ, công chức từ tỉnh đến cơ sở có phẩm chất, trình độ, năng lực, bản
lĩnh chính trị, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa của tỉnh Bình
Định.
+ Mấy ý kiến về công tác cán bộ theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4
khóa XI về xây dựng Đảng của Lê Quang Thưởng, Tạp chí Nhịp cầu tri thức
số 6 – tháng 6/2013. Tác giả đưa ra một số nhiệm vụ và giải pháp đổi mới
công tác cán bộ theo theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI.


11
+ Đổi mới công tác cán bộ đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới của PGS.TS
Trần Khắc Việt, Tạp chí Nhịp cầu tri thức số 6 – tháng 6/2013. Tác giả xác

định công tác cán bộ giữ vai trò đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa quyết định
thành bại của sự nghiệp cách mạng. Qua đó, tác giả đưa ra một số nhiệm vụ
và giải pháp đổi mới công tác cán bộ để xây dựng đội ngũ cán bộ các loại, các
cấp đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của thời kỳ mới.
+ Quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Cà Mau của Nguyễn Quốc Việt,
Tạp chí Xây dựng Đảng số 2+3 – 2008. Tác giả đanh giá thực trạng công tác
quy hoạch của Tỉnh ủy Cà Mau, từ đó đưa ra một số nhiệm vụ và giải pháp để
đẩy mạnh công tác quy hoạch của Tỉnh ủy theo Nghị quyết 42 của Bộ Chính
trị.
+ Đổi mới công tác xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng theo tư tưởng Hồ
Chí Minh của Trần Đình Quảng, Tạp chí Thanh tra số 2 – 2008. Tác giả khái
lược những chỉ dẫn của Hồ Chí Minh để xây dựng đội ngũ cán bộ, từ đó đưa
ra một số giải pháp nhằm đổi mới công tác xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng
theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Đề tài, luận văn tốt nghiệp:
+ Phan Duy Vĩnh (2011), Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ vào
xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở ở tỉnh Hà Tĩnh. Luận văn thạc sỹ
khoa học xã hội nhân văn, chuyên ngành Chính trị học. Tác giả đã làm rõ
những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ; đánh giá đúng
thực trạng của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở hiện nay. Từ đó đưa ra các
giải pháp và định hướng cơ bản, khá cụ thể trong công tác xây dựng đội ngũ
cán bộ chủ chốt cấp cơ sở ở Hà Tĩnh.
+ Bùi Khắc Hằng (2004), Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ với
việc nâng cao nâng lực lãnh đạo của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở ở
Thanh Hoá hiện nay. Luận văn thạc sĩ khoa học chính trị chuyên ngành Hồ
Chí Minh Học, Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Tác giả đã làm rõ


12
những quan điểm của Hồ Chí Minh công tác cán bộ, chỉ ra thực trạng trong

việc nâng cao năng lực lãnh đạo cán bộ chủ chốt cấp cơ sở. Từ đó, đề xuất các
giải pháp nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở
ở Thanh Hoá hiện nay.
+ Nguyễn Đình Hòa (chủ nhiệm): Xây dựng và nâng cao chất lượng đội
ngũ cán bộ tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2006 – 2010 và đến năm 2015 (Đề tài
khoa học, mã số KX.01.06), 2006. Đề tài đã làm rõ được một số nội dung cơ
bản về công tác cán bộ tiếp cận từ quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng Cộng sản Việt Nam; tình hình công tác cán
bộ và đội ngũ cán bộ (2000 – 2005); thực trạng đội ngũ cán bộ ở cả 3 cấp: xã,
phường, thị trấn; huyện, thị và cấp tỉnh; mục tiêu và giải pháp để xây dựng,
nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ từ 2006 – 2010 và đến năm 2015.
Ngoài ra còn nhiều bài viết đăng trên các tạp chí khoa học hoặc nhiều
công trình, luận văn, luận án khác có đề cập ít nhiều tới vấn đề này.
Các tài liệu trên của các tác giả đề cập tới tư tưởng Hồ Chí Minh về cán
bộ, công tác cán bộ và đưa ra những giải pháp cho việc nâng cao chất lượng
đội ngũ cán bộ ở những mức độ khác nhau. Những tài liệu đó là nguồn tư liệu
quý giúp tôi tiếp thu tham khảo, làm định hướng cho đề tài nghiên cứu của
mình.


13
CHƯƠNG 1

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CÔNG TÁC CÁN BỘ
1.1. KHÁI NIỆM VÀ NHỮNG LUẬN ĐIỂM CƠ BẢN CỦA HỒ CHÍ
MINH VỀ CÔNG TÁC CÁN BỘ
1.1.1. Khái niệm
a. Khái niệm công tác cán bộ trong tư tưởng Hồ Chí Minh
Trước hết cần khẳng định rằng, tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán
bộ là bộ phận cấu thành hữu cơ của tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung, nằm

trong mối quan hệ sâu sắc và mật thiết với các vấn đề quan trọng khác thuộc
tư tưởng Hồ Chí Minh, là sự vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa
Mác-Lênin về công tác cán bộ vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, cùng với
việc kế thừa tinh hoa truyền thống dân tộc, tạo thành hệ tư tưởng về công tác
cán bộ một cách toàn diện đặc sắc của Hồ Chí Minh.
Theo Hồ Chí Minh: Trong quá trình xây dựng Đảng, công tác cán bộ là
một trong những công tác chiếm vị trí quan trọng hàng đầu, có vai trò quyết
định thành công tới toàn bộ công tác xây dựng lực lượng cách mạng của
Đảng. Khi nào, nơi nào làm tốt công tác cán bộ thì khi đó, nơi đó cách mạng
sẽ có nhiều thuận lợi và giành được thắng lợi và ngược lại.
Tư tưởng của Hồ Chí Minh về công tác cán bộ từ việc xây dựng tiêu
chuẩn cán bộ, phát hiện, lựa chọn, đánh giá cán bộ đến việc sử dụng cán bộ,
huấn luyện, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, chế độ đãi ngộ cán bộ,… Tất cả những
khâu đó tác động biện chứng, đã hợp thành một hệ thống tư tưởng hoàn chỉnh,
mà cốt lõi nhất là ở việc coi trọng đánh giá đúng vai trò quyết định là "cái gốc
của mọi công việc" của cán bộ. Từ đó có kế hoạch xây dựng đội ngũ cán bộ
vừa có đức, vừa có tài, vừa hồng, vừa chuyên; xây dựng đội ngũ cán bộ vững
mạnh đủ sức đáp ứng được các yêu cầu, nhiệm vụ trong từng thời kỳ lịch sử.
Với Hồ Chí Minh mọi tác nghiệp, các khâu trong công tác cán bộ đều nhằm


14
hình thành người cán bộ đạt tiêu chuẩn cả đức, cả tài, vừa “hồng” vừa
“chuyên”, xây dựng một đội ngũ cán bộ vững mạnh cả về số lượng và chất
lượng.
b. Đặc điểm tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ
Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ mang đặc trưng riêng, có thể
nói là đặc sắc của Hồ Chí Minh với những đặc điểm sau:
Thứ nhất, tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ là hệ thống những
tư tưởng hết sức sâu sắc, toàn diện, đầy đủ về các vấn đề cán bộ và công tác

cán bộ, đồng thời cũng rất cụ thể, thiết thực, dễ hiểu, dễ thực hiện. Người đề
cập tới mọi vấn đề cán bộ; từ đề ra tiêu chuẩn cán bộ một cách toàn diện gồm
cả đức và cả tài, cả trình độ tư duy lý luận đến phương pháp và phong cách
làm việc; đồng thời Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng và đề cao vấn đề sử dụng
cán bộ một cách thiết thực hiệu quả ở tất cả các khâu: từ phát hiện, tuyển chọn
cán bộ đến trọng dụng, cất nhắc cán bộ, từ huấn luyện, đào tạo đến bố trí, sử
dụng cán bộ… Vì vậy, tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ không chỉ có
ý nghĩa về nhận thức, lý luận mà còn có ý nghĩa rất lớn trong chỉ đạo thực tiễn
của Đảng.
Thứ hai, tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ được xây dựng thành
hệ thống lý luận toàn diện và đầy đủ trên cơ sở thực tiễn, bám sát thực tiễn; nó
không chỉ dừng lại ở sự phản ánh bề ngoài một cách đơn giản mà đi sâu vào
bản chất bên trong, căn cốt nhất của vấn đề, mang tính khái quát cao, có lý
luận sâu sắc. Vì vậy, tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ đã vượt qua
được những hạn chế về thời gian, luôn mang tính thời sự và chỉ dẫn thực tiễn
sâu sắc.
Thứ ba, tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ có tính dự báo cao.
Nhờ nắm bắt được bản chất và tính quy luật khách quan của vấn đề nên tư
tưởng của Người không chỉ có ý nghĩa chỉ đạo để giải quyết các công việc về
cán bộ, công tác cán bộ cụ thể đương thời khi Người còn sống mà còn chỉ ra,


15
thích ứng với xu hướng có tính quy luật trong tương lai. Những tư tưởng có
tính dự báo đó của Hồ Chí Minh không phải là dự báo ngẫu nhiên mà được
hình thành trên cơ sở nhìn xa trông rộng, với những phân tích lý luận và thực
tiễn sâu sắc nên luôn mang tính khoa học cao. Vì thế, tư tưởng Hồ Chí Minh
về công tác cán bộ đến nay vẫn luôn là vấn đề mới, vấn đề thời sự, mang hơi
thở của chính cuộc sống hiện đại, vẫn là kim chỉ nam, là nền tảng tư tưởng
cho công tác cán bộ trong tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập

nhập quốc tế ở nước ta hiện nay.
Từ những phân tích trên có thể khái quát: Tư tưởng Hồ Chí Minh về
công tác cán bộ là hệ thống những quan điểm lý luận toàn diện và sâu sắc về
cán bộ và công tác cán bộ ở nước ta, được hình thành trên cơ sở tiếp thu, kế
thừa tư tưởng, quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin về cán bộ, công tác cán
bộ, cùng với truyền thống trọng dụng nhân tài của ông cha, gắn với tiêu chuẩn
đạo đức ở Việt Nam, được nảy sinh và kiểm nghiệm qua thực tiễn Việt Nam,
là cơ sở tư tưởng chỉ đạo công tác cán bộ của Đảng ta.
1.1.2. Nguồn gốc và quá trình hình thành, phát triển tư tưởng Hồ Chí
Minh về công tác cán bộ
a. Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: muôn việc thành
công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém. Vì vậy, cán bộ là gốc của thắng
lợi, công tác cán bộ là công việc gốc của Đảng. Nhưng để có đội ngũ cán bộ
đông đảo về số lượng, tốt về chất lượng, đáp ứng mọi chuyển biến của tình
hình nhiệm vụ cách mạng, đặc biệt trước mỗi bước ngoặt của cách mạng,
Đảng phải xây dựng một chiến lược đào tạo, bồi dưỡng và huấn luyện cán bộ
một cách khoa học và làm tốt công tác cán bộ. Chính vì vậy, vấn đề công tác
cán bộ đã hình thành sớm trong tư tưởng của Người, trở thành một một bộ
phận quan trọng, một trong những vấn đề cốt lõi trong tư tưởng của Hồ Chí
Minh.


16
Chúng ta có thể khẳng định, nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí
Minh về công tác cán bộ cũng chính là các yếu tố chi phối sự hình thành tư
tưởng Hồ Chí Minh nói chung.
* Bối cảnh lịch sử hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ
- Tình hình xã hội Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
Từ năm 1858 đến cuối thế kỷ XIX, nước ta bị đế quốc Pháp xâm lược.

Các phong trào vũ trang kháng chiến chống Pháp liên tục nổi lên, dâng cao và
lan rộng trong cả nước: từ Trương Định, Nguyễn Trung Trực... ở Nam bộ;
Trần Tấn, Phan Đình Phùng... ở miền Trung đến Nguyễn Thiện Thuật,
Nguyễn Quang Bích... ở miền Bắc. Tuy nhiên, do chưa có một đường lối
kháng chiến rõ ràng, dựa trên ý thức hệ phong kiến, nên đều thất bại. Bước
sang đầu thế kỷ XX, xã hội Việt Nam bắt đầu có sự biến chuyển và phân hóa,
tầng lớp tiểu tư sản và mầm mống của giai cấp tư bản bắt đầu xuất hiện, ảnh
hưởng của cuộc vận động cải cách của Khang Hữu Vi, Lương Khải Siêu ở
Trung Quốc tác động vào Việt Nam. Phong trào yêu nước chống Pháp của
nhân dân ta chuyển dần sang xu hướng dân chủ tư sản với sự xuất hiện của
các phong trào Đông Du, Đông Kinh Nghĩa Thục, Duy Tân, Việt Nam Quang
phục hội... do các sĩ phu phong kiến có tư tưởng duy tân truyền bá và dẫn dắt,
nhưng do bất cập trước lịch sử, nên không tránh khỏi thất bại. Những năm đầu
thế kỷ XX thực dân Pháp thẳng tay đàn áp các phong trào yêu nước của nhân
dân ta. Trường Đông Kinh Nghĩa thục bị đóng cửa (tháng 12- 1907); cuộc
biểu tình chống sưu thuế ở Huế và các tỉnh miền Trung bị đàn áp (tháng 4 –
1908); căn cứ nghĩa quân Yên Thế bị bao vây và đánh phá (tháng 01 – 1909);
phong trào Đông Du bị tan rã, Phan bội Châu và các đồng chí của ông bị trục
xuất khỏi nước Nhật (tháng 02-1909); các lãnh tụ của phong trào Duy Tân
trung kỳ, người bị lên máy chém (Trần Quý Cáp, Nguyễn Hằng Chi..), người
bị đày ra Côn Đảo (Phan Chu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Ngô Đức Kế, Đặng
Nguyên Cẩn...).


17
Hồ Chí Minh sinh ra và lớn lên trong bối cảnh nước mất nhà tan, thế giới
có nhiều biến động sâu sắc. Với mong muốn tột bậc là “làm sao cho nước nhà
được độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo
mặc, ai cũng được học hành” [29, tr. 161] cùng bối cảnh lịch sử trong nước và
quốc tế lúc bấy giờ đã thôi thúc Người ra đi tìm đường cứu nước giải phóng

dân tộc. Mặc dù Hồ Chí Minh rất quý trọng chí hướng cứu nước của các bậc
tiền bối nhưng Hồ Chí Minh không tán thành con đường cứu nước giải phóng
dân tộc của họ. Trong bối cảnh đó Người đã tự định ra cho mình một hướng
đi mới: “Phải tìm hiểu rõ bản chất của những từ: Tự do, Bình đẳng, Bác ái của
nước cộng hòa Pháp và các nước khác. Sau khi xem xét họ làm thế nào, sẽ trở
về giúp đồng bào mình” [25, tr. 40-41]. Muốn thực hiện được mục tiêu đó đòi
hỏi Hồ Chí Minh phải chuẩn bị đội ngũ cán bộ cách mạng, đủ sức tuyên
truyền, vận động nhân dân làm cách mạng. Tư tưởng Hồ Chí Minh về công
tác cán bộ cũng dần được hình thành và phát triển từ đó.
- Tình hình thế giới
Trong khi con thuyền cách mạng Việt Nam còn lênh đênh chưa rõ bến bờ
phải đi tới, việc cứu nước như trong đêm tối “không có đường ra” thì lịch sử
thế giới có những chuyến biến to lớn. Đầu thế kỷ XX, chủ nghĩa tư bản
chuyển từ giai đoạn tự do cạnh tranh sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc và đã
trở thành một hệ thống thế giới. Các nước đế quốc vừa tranh giành, xâu xé
thuộc địa, vừa vào hùa với nhau để nô dịch các dân tộc nhỏ yếu trong vòng
kìm kẹp thuộc địa của chúng. Cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc sang thế kỷ
XX đã không còn là hành động riêng rẽ của mỗi nước chống lại sự xâm lược
và thống trị của chủ nghĩa đế quốc, mà trở thành cuộc đấu tranh chung của
các dân tộc thuộc địa gắn với cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản quốc tế
chống giai cấp tư sản ở chính quốc. Khi còn ở trong nước, Hồ Chí Minh tuy
chưa nhận thức được đặc điểm của thời đại, nhưng từ thực tế lịch sử của đất
nước mình và trong khoảng 10 năm, vượt ba đại dương, bốn châu lục, đặt


18
chân lên khoảng gần 30 nước, Người đã hiểu được bản chất chung của chủ
nghĩa đế quốc và hoàn cảnh chung của các nước thuộc địa trên thế giới.
Tháng 3 - 1919, Lênin thành lập Quốc tế III - Quốc tế Cộng sản, đưa
phong trào cộng sản thoát khỏi chủ nghĩa cải lương, theo đuôi các chính

quyền tư sản của các đảng xã hội. Tác phẩm Sơ thảo lần thứ nhất những luận
cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa của V.I.Lênin và các văn kiện Đại hội II
Quốc tế Cộng sản đánh dấu sự khẳng định về mặt lý luận việc thực hiện mối
quan hệ hữu cơ giữa cách mạng vô sản và cách mạng giải phóng dân tộc ở các
nước thuộc địa, có ảnh hưởng sâu sắc đến phong trào giải phóng dân tộc trên
thế giới.
Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 dưới sự lãnh đạo của lãnh tụ
thiên tài V.I. Lênin giành thắng lợi, đối với các dân tộc thuộc địa, đã “Mở ra
trước mắt họ thời đại cách mạng chống đế quốc, thời đại giải phóng dân tộc”
[33, tr. 562], làm “thức tỉnh các dân tộc châu Á”, mở ra một thời kỳ mới cho
sự phát triển của nhân loại.
Cách mạng Tháng Mười Nga chỉ có thể thành công khi giai cấp vô sản
thông qua chính Đảng của mình mà đứng đầu là V.I. Lênin đã đào tạo ra được
những lãnh tụ giỏi, trung thành với sự nghiệp cách mạng. Bởi vì “Trong lịch
sử, chưa hề có một giai cấp nào giành được quyền thống trị nếu nó không đào
tạo ra được trong hàng ngũ của mình những lãnh tụ chính trị, những đại biểu
tiền phong có đủ khả năng tổ chức và lãnh đạo phong trào” [20, tr. 473].
* Giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, yếu tố quê hương,
gia đình.
Dân tộc Việt Nam trong hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước
đã tạo lập cho mình một nền văn hóa riêng, phong phú và bền vững với những
truyền thống tốt đẹp và cao quý, những giá trị truyền thống đã ảnh hưởng, góp
phần hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ. Trong các truyền
thống đó phải kể đến:


19
Truyền thống yêu nước: Là dòng chủ lưu chảy xuyên suốt trường kỳ lịch
sử Việt Nam, là chuẩn mực cao nhất trong bảng giá trị văn hóa – tinh thần
Việt Nam. Truyền thống đó luôn cháy bỏng trong tâm hồn của bao thế hệ Việt

Nam. Nhất là mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, truyền thống đó lại trỗi dậy mạnh
mẽ với bao lớp người sẵn sàng “Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh”, “Giặc đến
nhà đàn bà cũng đánh”. Nói về truyền thống yêu nước, Hồ Chí Minh từng đúc
kết: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu
của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi
nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự
nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và cướp nước”. [31, tr.
171]. Mọi học thuyết đạo đức, tôn giáo từ nước ngoài du nhập vào Việt Nam
đều được tiếp nhận khúc xạ qua lăng kính của tư tưởng yêu nước đó.
Truyền thống trọng dụng nhân tài: Từ thời xa xưa đến nay, cha ông ta rất
trân trọng tài năng đi đôi với đức độ, vì “Hiền tài là nguyên khí quốc gia.
Nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh. Nguyên khí suy thì thế
nước yếu mà thấp hèn. Vì thế các bậc đế vương thánh minh chẳng ai không
coi việc kén chọn kẻ sĩ, bồi dưỡng nhân tài, vun trồng nguyên khí làm công
việc cần kíp. Bởi kẻ sĩ có quan hệ trọng đại với quốc gia như thế, cho nên
được quý trọng không biết nhường nào” [2, tr. 27].
Truyền thống đoàn kết, tương thân, tương ái, tinh thần nhân nghĩa:
Truyền thống này cũng hình thành cùng với sự hình thành dân tộc, từ hoàn
cảnh và nhu cầu đấu tranh quyết liệt với thiên nhiên và với giặc ngoại xâm.
Bước sang thế kỷ XX, mặc dù xã hội Việt Nam đã có sự biến đổi sâu sắc về
cơ cấu giai cấp – xã hội, nhưng truyền thống này vẫn bền vững. Hồ Chí Minh
đã kế thừa, phát huy sức mạnh của truyền thống nhân nghĩa, đoàn kết, tương
thân tương ái thể hiện tập trung trong bốn chữ “đồng” (đồng tình, đồng sức,
đồng lòng, đồng minh).


20
Ngoài ra, các giá trị truyền thống lạc quan, yêu đời, ham học hỏi, cần cù,
dũng cảm, thông minh, sáng tạo, khiêm tốn, biết tiếp thu tinh hoa văn hóa
nhân loại để làm giàu cho văn hóa dân tộc... cũng là những tiền đề tư tưởng lý

luận cho sự ra đời hệ thống quan điểm Hồ Chí Minh về công tác cán bộ.
Cùng với truyền thống dân tộc, yếu tố quê hương và gia đình cũng có
ảnh hưởng lớn đến tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ. Nghệ Tĩnh là
vùng đất giàu truyền thống cách mạng, là nơi đã sản sinh ra nhiều con người
và lãnh tụ kiệt xuất như Mai Thúc Loan, Nguyễn Biểu, Đặng Dung, Phan
Đình Phùng, Phan Bội Châu... Từ nhỏ, Hồ Chí Minh đã đau xót chứng kiến
cuộc sống nghèo khổ, bị đàn áp, bị bóc lột cùng cực của đồng bào mình ngay
trên mảnh đất quê hương. Những tội ác của bọn thực dân và thái độ ươn hèn,
bạc nhược của bọn quan lại Nam triều đã thôi thúc Người ra đi tìm con đường
cách mạng mới để cứu dân, cứu nước. Bên cạnh đó, Hồ Chí Minh sinh ra
trong một gia đình nhà nho yêu nước, gần gũi với nhân dân. Cụ Phó bảng
Nguyễn Sinh Sắc, thân phụ của Người là một nhà nho giàu lòng yêu nước,
thương dân sâu sắc, lao động cần cù, có ý chí kiên cường vượt qua gian khổ,
khó khăn để đạt được mục tiêu, chí hướng, đặc biệt Người chịu ảnh hưởng
sâu sắc của tư tưởng của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là chủ trương lấy dân
làm hậu thuẫn cho mọi cải cách chính trị - xã hội.
Tất cả những điều đó là cơ sở, điều kiện hun đúc cho việc hình thành tư
tưởng Hồ Chí Minh nói chung và tư tưởng của Người về công tác cán bộ sau
này.
* Tinh hoa văn hóa nhân loại: Hồ Chí Minh xuất thân trong gia đình
khoa bảng, từ nhỏ Người đã được hấp thụ một nền Quốc học và Hán học khá
vững vàng. Khi ra nước ngoài, Người có thể viết văn Anh, văn Pháp sắc sảo
như một nhà báo phương Tây thực thụ, nhưng khi có nhu cầu “tự bạch” thì
Người làm thơ bằng chữ Hán. Chính điều đó tạo điều kiện cho Người tiếp thu


21
được tinh hoa văn hóa nhân loại và làm nên nét đặc sắc ở Hồ Chí Minh, một
con người biểu tượng cho sự kết hợp hài hòa của văn hóa Đông - Tây.
- Về tư tưởng và văn hóa phương Đông.

Ảnh hưởng của Nho giáo: Nho giáo có những yếu tố duy tâm, lạc hậu,
nhưng nho giáo cũng có nhiều yếu tố tích cực, nên có ảnh hưởng khá lâu dài
trong lịch sử. Đó là triết lý hành động, tư tưởng nhập thế, hành đạo, giúp đời;
lý tưởng về một xã hội bình trị; triết lý nhân sinh: tu thân dưỡng tính góp
phần đề cao văn hóa, lễ giáo, đề cao tinh thần hiếu học.
Dựa trên quan điểm của Lênin: Chỉ có những người cách mạng chân
chính mới thu hái được những điều hiểu biết quý báu của các đời trước để lại,
Hồ Chí Minh đã khai thác nho giáo, lựa chọn những yếu tố tích cực, phù hợp
để phục vụ cho nhiệm vụ cách mạng. Bằng việc tiếp thu những giá trị nhân,
nghĩa, lễ, trí, tín, dũng của người quân tử trong Nho giáo, trên cơ sở phê phán
những “điều không đúng” của Nho giáo như tư tưởng trọng nam khinh nữ,
xem nhẹ lao động chân tay, Người đã đưa đạo đức của người cán bộ lên một
tầm cao mới với những chuẩn mực đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm, chính,
chí công vô tư,… Bên cạnh đó, việc đề cao tư tưởng “Đức trị” là một trong
những nguồn gốc lý luận quan trọng cho sự ra đời tư tưởng Hồ Chí Minh về
công tác cán bộ.
Ảnh hưởng của Phật giáo: Những mặt tích cực của Phật giáo như tư
tưởng vị tha, từ bi, bác ái, cứu khổ, cứu nạn, thương người như thể thương
thân; xây dựng nếp sống có đạo đức, trong sạch, giản dị, chăm lo làm điều
thiện; đề cao tinh thần bình đẳng, tinh thần dân chủ chất phác chống lại mọi
phân biệt đẳng cấp; chủ trương không xa đời mà sống gắn bó với nhân dân,
với đất nước, tham gia vào cộng đồng, vào cuộc đấu tranh của nhân dân
chống kẻ thù dân tộc đã để lại những dấu ấn sâu sắc trong tư duy, hành động,
cách ứng xử của con người Việt Nam. Những điểm tích cực của Phật giáo đã