Đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp xã Cao Trĩ – huyện Ba Bể – tỉnh Bắc Kạn (Khóa luận tốt nghiệp)

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
----------

----------

HOÀNG TH BÍCH

Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ TH C TR NG VÀ

XU T CÁC

GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU S

D NG

T S N XU T NÔNG NGHI P XÃ CAO TR –
HUY N BA B - T NH B C K N”

KHOÁ LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa

L p
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: Qu n lý t ai
: Qu n lý Tài nguyên
: 42 – QL
N01
: 2010 - 2014
: Th.S Nguy n Quang Thi

Thái Nguyên, n m 2014


L IC M

N

Th c t p t t nghi p là m t khâu r t quan tr ng trong quá trình h c t p
c a m i sinh viên nh m h th ng l i toàn b nh ng ki n th c ã h c, v n
d ng lí thuy t vào th c ti n, b c u làm quen v i ki n th c khoa h c. Qua
ó sinh viên ra tr ng s hoàn thi n h n v ki n th c lí lu n, ph ng pháp
làm vi c, n ng l c công tác nh m áp ng nhu c u th c ti n c a công vi c
sau này.
, em ã ti n hành nghiên
c u
tài “ ánh giá th c tr ng và

xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu
s d ng t s n xu t
,
, t nh B c K n”.
Trong su t quá trình th c t p, em ã nh n
c s giúp
c a các th y
cô giáo và anh ch n i em th c t p t t nghi p.
Em xin chân thành c
, cô giáo
b môn và c bi t là th y giáo ThS. Nguy n Quang Thi ng i ã tr c ti p
h ng d n em hoàn thành khóa lu n t t nghi p này.
M c dù ã c g ng r t nhi u song b n khóa lu n t t nghi p c a em
không th tránh kh i nh ng thi u xót. Em r t mong nh n
c nh ng ý ki n
ch b o c a các th y cô giáo, ý ki n óng góp c a b n bè bài khóa lu n t t
nghi p c a em
c hoàn thi n h n.
Em xin chân thành c m n !
Thái Nguyên, ngày 30 tháng 5 n m 2014
Sinh Viên


DANH M C CÁC T , C M T
Ch vi t t t

VI T T T

Nguyên ngh a

BVTV

B o v th c v t

CNH-H H

Công nghi p hóa - hi n

FAO

Food and Agricuture Organnization - T ch c nông l
Liên hi p qu c

ng

GIS

Geographic Information Systems - H th ng thông tin

a lý

H

High (cao)

HT

Hè thu

L

Low (th p)

LM

Lúa mùa

LUT

Land Use Type (lo i hình s d ng

LX

Lúa xuân

M

Medium (trung bình)

STT

S th t

UBND

y ban nhân dân

VH

Very high (r t cao)

VL

Very Low (r t th p)

i hóa

t)


DANH M C B NG BI U
B ng 2.1: Phân b các lo i

t “có v n

B ng 2.2: Phân b di n tích
n

”

Vi t Nam..................................... 15

t s n xu t nông nghi p c a các vùng trên c

c............................................................................................................. 21

B ng 4.1: Hi n tr ng s d ng

t xã Cao Tr n m 2013 ..................................... 41

B ng 4.2: Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p xã Cao Tr n m 2013 ............. 43

B ng 4.3. Các LUT s n xu t nông nghi p c a xã Cao Tr ................................. 46
B ng 4.4: Di n tích, n ng su t trung bình, s n l ng c a m t s cây tr ng ............ 49
B ng 4.5: Hi u qu kinh t c a cây tr ng hàng n m tính trên 1 ha .................. 51
B ng 4.6: Hi u qu kinh t c a LUT cây n qu tính trên 1 ha ......................... 52
B ng 4.7: Hi u qu kinh t c a cây tr ng hàng n m tính trên 1 ha .................. 53
B ng 4.8: B ng phân c p hi u qu kinh t các lo i hình s d ng

t s n xu t

nông nghi p tính bình quân/1ha ............................................................ 55
B ng 4.9. Hi u qu kinh t các lo i hình s d ng

t ......................................... 57

B ng 4.10. Hi u qu xã h i c a các LUT .............................................................. 58
B ng 4.11 Hi u qu môi tr

ng c a các LUT ...................................................... 60


DANH M C HÌNH

Hình 4.1. C c u s d ng

t c a xã Cao Tr n m 2013 ............................... 42

Hình 4.2. C c u s d ng

t nông nhi p c a xã Cao Tr n m 2013 ............. 44


M CL C
PH N 1: M
U ....................................................................................... 1
1.1. Tính c p thi t c a tài ....................................................................... 1
............................................................. 2
1.3. Yêu c u c a tài ................................................................................ 2
1.4. Ý ngh a nghiên c u c a tài .............................................................. 3
PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................ 4
2.1. t và vai trò c a t i v i s n xu t nông nghi p ............................. 4
2.1.1. Khái ni m và quá trình hình thành t ........................................... 4
2.1.2. Vai trò và ý ngh a c a t ai trong nông nghi p ........................... 5
2.2. Tình hình ánh giá t ai trên th gi i ................................................ 5
2.2.1. Khái quát chung ............................................................................. 5
2.2.2. M t s ph ng pháp nghiên c u trên th gi i ................................ 6
2.3. Tình hình nghiên c u và ánh giá t ai t i Vi t Nam ...................... 10
2.4. S d ng t và nh ng quan i m s d ng t .................................... 11
2.4.1. S d ng t và nh ng nhân t nh h ng n s d ng t........... 11
2.4.2. V n
suy thoái tài nguyên t và quan i m s d ng t b n
v ng ...................................................................................................... 15
2.4.3. Tình hình s d ng t nông nghi p trên Th gi i và Vi t Nam .... 20
2.4.4 Hi u qu và tính b n v ng trong s d ng t ................................ 23
PH N 3:
I T
NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN
C U ............................................................................................................ 27
3.1. i t ng và ph m vi nghiên c u ...................................................... 27
3.1.1. i t ng nghiên c u .................................................................. 27
3.1.2. Ph m vi nghiên c u ..................................................................... 27
3.2. a i m và th i gian nghiên c u ...................................................... 27
3.2.1. a i m nghiên c u .................................................................... 27
3.2.2. Th i gian nghiên c u .................................................................. 27
3.3. N i dung nghiên c u .......................................................................... 27
3.3.1. i u tra, ánh giá v i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i ............. 27
3.3.2. Hi n tr ng s d ng t ai c a xã Cao Tr ................................... 27


3.3.3. Xác nh các lo i hình s d ng t s n xu t nông nghi p c a xã
Cao Tr .................................................................................................. 28
3.3.4. ánh giá hi u qu c a các lo i hình s d ng t nông nghi p...... 28
3.3.5. nh h ng s d ng t s n xu t nông nghi p xã Cao Tr ............ 28
3.3.6. L a ch n các lo i hình s d ng t s n xu t nông nghi p b n v ng
.............................................................................................................. 28
3.3.7. M t s gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng t s n xu t nông
nghi p cho xã Cao Tr ............................................................................ 28
3.4. Ph ng pháp nghiên c u .................................................................... 28
3.4.1. Ph ng pháp phân vùng nghiên c u ............................................ 28
3.4.2. Ph ng pháp thu th p s li u, tài li u th c p .............................. 29
3.4.3. Ph ng pháp thu th p s li u, tài li u s c p ............................... 29
3.4.4. Ph ng pháp th ng kê, x lý s li u . .......................................... 29
3.4.5. Ph ng pháp tính hi u qu các lo i hình s d ng t. .................. 29
3.4.6. Ph ng pháp ánh giá tính b n v ng ........................................... 30
PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ......................... 31
4.1. Khái quát v i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a xã Cao Tr ......... 31

4.1.1. i u ki n t nhiênc a xã Cao Tr ................................................. 31
4.1.2. i u ki n kinh t - xã h i c a xã Cao Tr ..................................... 36
4.2 Hi n tr ng s d ng t ai c a xã Cao Tr .......................................... 40
4.2.1. Hi n tr ng s d ng t n m 2013 c a xã Cao Tr ......................... 40
4.2.2. Hi n tr ng s d ng t nông nghi p n m 2013 c a xã CaoTr ..... 43
4.3. Xác nh các lo i hình s d ng t s n xu t nông nghi p c a xã Cao Tr . 45
4.3.1. Các lo i hình s d ng t c a xã .................................................. 45
4.3.2. Mô t các lo i hình s d ng t ................................................... 46
4.3.3. Di n tích, n ng su t, s n l ng cây tr ng trên các lo i hình s d ng t
s n xu t nông nghi p trong vùng nghiên c u c a xã Cao Tr n m 2013....... 49
4.4. ánh giá hi u qu c a các lo i hình s d ng t nông nghi p ............ 50
4.4.1. ánh giá hi u qu kinh t ............................................................. 50
4.4.2. ánh giá hi u qu xã h i.............................................................. 58
4.4.3. ánh giá hi u qu môi tr ng ...................................................... 59
4.5. nh h ng s d ng t s n xu t nông nghi p xã Cao Tr ................. 62


4.5.1. Nh ng c n c
nh h ng s d ng t .................................... 62
4.5.2. Quan i m s d ng t nông nghi p ............................................ 63
4.5.3. nh h ng s d ng t nông nghi p .......................................... 63
4.6. L a ch n các lo i hình s d ng t s n xu t nông nghi p b n v ng... 64
4.6.1. Nguyên t c l a ch n .................................................................... 64
4.6.2. Tiêu chu n l a ch n ..................................................................... 64
4.6.3. L a ch n các lo i hình s d ng t .............................................. 64
4.7. M t s gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng t s n xu t nông nghi p
cho xã Cao Tr .......................................................................................... 65
4.7.1. Nhóm gi i pháp v chính sách ..................................................... 65
4.7.2. Nhóm gi i pháp khoa h c k thu t ............................................... 66
4.7.3. Nhóm gi i pháp th tr ng ........................................................... 66

4.7.4. Gi i pháp i v i t tr ng cây hàng n m .................................... 66
4.7.5. Gi i pháp i v i cây tr ng lâu n m (cây n qu ) ........................ 67
PH N 5: K T LU N VÀ
NGH ........................................................ 68
5.1. K t lu n.............................................................................................. 68
5.2.
ngh .............................................................................................. 69
TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 70
PH L C


1

PH N 1
M
U
1.1. Tính c p thi t c a tài
t ai là tài nguyên qu c gia vô cùng quý giá.
t ai là n n t ng
con ng i nh c và t ch c các ho t ng kinh t xã h i, nó không ch là
i t ng lao ng mà còn là t li u s n xu t không th thay th
c, c
bi t là i v i ngành s n xu t nông nghi p, t là y u t
u vào có tác ng
m nh m
n hi u qu s n xu t t nông nghi p, ng th i c ng là môi
tr ng duy nh t s n xu t ra nh ng l ng th c th c ph m nuôi s ng con
ng i. Vi c s d ng t có hi u qu và b n v ng ang tr thành v n
c p
thi t v i m i qu c gia, nh m duy trì s c s n xu t c a t ai cho hi n t i và

cho t ng lai.
Xã h i phát tri n, dân s t ng nhanh kéo theo nh ng òi h i ngày càng
t ng v l ng th c và th c ph m, ch
c ng nh các nhu c u v v n hóa, xã
h i. Con ng i ã tìm m i cách
khai thác t ai nh m th o mãn nh ng
nhu c u ngày càng t ng ó. Trong nh ng n m qua n n nông nghi p n c ta
ã t
c nh ng thành t u quan tr ng, góp ph n thúc y kinh t - xã h i
c a t n c. Nông nghi p c b n ã chuy n sang s n xu t hàng hóa, phát
tri n t ng i toàn di n. S n xu t nông nghi p không nh ng m b o an
toàn l ng th c qu c gia mà còn mang l i ngu n thu cho kinh t v i vi c t ng
hàng hóa nông s n xu t kh u. Tuy nhiên t ai, c bi t là t nông nghi p
có h n v di n tích nh ng l i có nguy c b suy thoái d i tác ng c a thiên
nhiên và s thi u ý th c c a con ng i trong quá trình s n xu t. ó còn ch a
k
n s suy gi m v di n tích t nông nghi p do quá trình ô th hóa ang
di n ra m nh m , trong khi kh n ng khai hoang t m i l i r t h n ch . Do
v y, vi c ánh giá ti m n ng t ai
s d ng h p lý theo quan i m sinh
thái và phát tri n b n v ng ang tr thành v n
mang tính ch t toàn c u
ang
c các nhà khoa h c trên th gi i quan tâm. i v i m t n c có n n
kinh t nông nghi p ch y u nh
Vi t Nam, nghiên c u, ánh giá ti m n ng
t ai và nh h ng s d ng t nông nghi p càng tr nên c n thi t h n bao
gi h t.

2

Xã Cao Tr , huy n Ba B , t nh B c K n là m t xã mi n núi, do ó a
hình c a xã mang c tr ng mi n núi, b chia c t m nh, có d d c l n. Xã
Cao Tr là m t xã thu n nông nên nông nghi p v n là ngành s n xu t chính.
Hi n nay, trên a bàn xã quá trình công nghi p hóa, hi n i hóa ang di n ra
m nh m , quá trình này ã gây áp l c m nh t i vi c s d ng t ai, chuy n
i c c u t ai và c c u lao ng c bi t là vi c chuy n di n tích t
nông nghi p sang s d ng vào các m c ích khác òi h i xã Cao Tr ph i phát
huy
c th m nh v ti m n ng t ai c ng nh lao ng c a mình.
ng
th i
áp ng
c yêu c u phát tri n chung c a t nh, Cao Tr c n ph i có
nh ng nh h ng l n trong chi n l c phát tri n kinh t - xã h i m t cách
toàn di n c bi t ph i quan tâm n v n
s n xu t nông nghi p. ánh giá
ti m n ng t ai
bi t
c qu
t và kh n ng hi n có t ó ch ra
ph ng h ng s d ng t h p lý, có hi u qu là vi c làm c n thi t.
T nh ng v n
th c t nêu trên,
c
cs
ng ý c a Ban ch
nhi m khoa Qu n lý Tài nguyên – tr ng i h c Nông Lâm Thái Nguyên,
ng th i d i s h ng d n tr c ti p c a th y giáo: Th.s Nguy n Quang Thi,

em ti n hành nghiên c u
tài: “ ánh giá th c tr ng và
xu t các gi i
pháp nâng cao hi u qu s d ng t s n xu t nông nghi p xã Cao Tr ,
huy n Ba B , t nh B c K n”.

.
1.2.2. M c tiêu c th
- ánh giá
c th c tr ng s d ng c a nhóm t nông nghi p.
- ánh giá
c hi n tr ng các lo i hình s d ng t.
- L a ch n
c các lo i hình s d ng t có hi u qu .
.
1.3. Yêu c u c a tài
- S li u tài li u thu th p
c ph i m b o khách quan, trung th c,
chính xác.


3

- Các n i dung nghiên c u ph i c th , th c t , ph n ánh úng th c tr ng
khu v c nghiên c u và có th s d ng t t cho vi c nh h ng s d ng t có
hi u qu t i a ph ng.
1.4. Ý ngh a nghiên c u c a
tài
1.4.1 Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
- C ng c ki n th c ã

c ti p thu trong nhà tr ng và nh ng ki n
th c th c t cho sinh viên trong quá trình th c t p t i c s .
- Nâng cao kh n ng ti p c n, thu th p s li u và x lý thông tin c a sinh
viên trong quá trình làm tài.
tài hoàn thành s là tài li u h c t p t t cho các b n sinh viên.
1.4.2. Ý ngh a trong th c ti n
tài hoàn thi n s là tài li u c th mang tính nh h ng quan tr ng cho
vi c s d ng có hi u qu ngu n tài nguyên t ai t i a ph ng nghiên c u.
a ra
c các gi i pháp c th v s d ng t có hi u qu t i a
ph ng nghiên c u.
- Trên c s ánh giá hi u qu
t ai, t ó nh h ng và
xu t
nh ng gi i pháp s d ng t t hi u qu cao và b n v ng, phù h p v i
i u ki n c a a ph ng.


4

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. t và vai trò c a t i v i s n xu t nông nghi p
2.1.1. Khái ni m và quá trình hình thành t
2.1.1.1. Khái ni m v
t
t là m t ph n c a v trái t, nó là l p ph l c a mà bên d i nó là
á và khoáng sinh ra nó, bên trên là th m th c bì và khí quy n. t là l p ph
th nh ng, là th quy n, là m t v t th t nhiên, mà ngu n g c c a th t
nhiên ó là do h p i m c a 4 th t nhiên khác c a hành tinh là th ch quy n,

khí quy n, th y quy n và sinh quy n. S tác ng qua l i c a b n quy n trên
và th quy n có tính th ng xuyên và c b n.
Theo ngu n g c phát sinh, tác gi ôkutraiep coi t là m t v t th t
nhiên
c hình thành do s tác ng t ng h p c a n m y u t là: Khí h u, á
m , a hình, sinh v t và th i gian. t
c xem nh m t th s ng, nó luôn
v n ng, bi n i và phát tri n. (Nguy n Th
ng, Nguy n Th Hùng Giáo trình t, Nhà xu t b n Nông nghi p; 1999)[9].
Theo các nhà kinh t , th nh ng và quy ho ch Vi t Nam cho r ng:“
t ai là ph n trên m t c a v trái t mà
ó cây c i có th m c
c”
Nh v y ã có r t nhi u khái ni m và nh ngh a khác nhau v
t nh ng
khái ni m chung nh t có th hi u: t ai là m t kho ng không gian có gi i h n,
theo chi u th ng ng g m: l p t b m t, th m th c v t, ng v t, di n tích
m t n c, m t n c ng m và khoáng s n trong lòng t theo chi u n m ngang trên b m t t (là s k t h p gi a th nh ng, a hình, th y v n, th m th c v t,
cùng v i các thành ph n khác) gi vai trò quan tr ng và có ý ngh a h t s c to l n
i v i ho t ng s n xu t và cu c s ng c a xã h i loài ng i. (H i khoa h c t
Vi t Nam (2000), t Vi t Nam, NXB Nông nghi p Hà N i)[6].
2.1.1.2. Khái ni m t nông nghi p
t nông nghi p là t s d ng vào m c ích s n xu t, nghiên c u, thí
nghi m v nông nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng th y s n, làm mu i và m c ích
b o v , phát tri n r ng; Bao g m t s n xu t nông nghi p, t lâm nghi p, t
nuôi tr ng th y s n, t làm mu i và t s n xu t nông nghi p khác.


5

2.1.2. Vai trò và ý ngh a c a t ai trong nông nghi p
t ai óng vai trò quy t nh s t n t i và phát tri n c a xã h i loài
ng i, nó là c s t nhiên, là ti n
cho m i quá trình s n xu t. C.Mác ã
nh n m nh “ t là m , lao ng là cha c a m i c a c i v t ch t xã h i”, “ t
là m t phòng thí nghi m v i, là kho tàng cung c p các t li u lao ng, v t
ch t, là v trí
nh c , là n n t ng c a t p th ”. Th c t cho th y, trong quá
trình phát tri n xã h i loài ng i, s hình thành và phát tri n m i n n v n
minh v t ch t, v n hóa tinh th n, các thành t u khoa h c công ngh
u
c
xây d ng trên n n t ng c b n - s d ng t.
Trong s n xu t nông lâm nghi p t ai
c coi là t li u s n xu t ch
y u, c bi t và không th thay th . Ngoài vai trò là c s không gian, t còn
có hai ch c n ng c bi t quan tr ng:
- Là i t ng ch u s tác ng tr c ti p c a con ng i trong quá trình
s n xu t: Là n i con ng i th c hi n các ho t ng c a mình tác ng vào
cây tr ng v t nuôi t o ra s n ph m.
- t tham gia tích c c vào quá trình s n xu t, cung c p cho cây tr ng
n c, không khí và các ch t dinh d ng c n thi t cho cây tr ng sinh tr ng
và phát tri n. Nh v y, t g n nh tr thành m t công c s n xu t. N ng su t
và ch t l ng s n ph m ph thu c vào
phì nhiêu c a t. Trong t t c các
t li u s n xu t dùng trong nông nghi p ch có t m i có ch c n ng này.
2.2. Tình hình ánh giá t ai trên th gi i
2.2.1. Khái quát chung
Trong ánh giá t, t ai
c nh ngh a là m t vùng t mà c tính

c a nó
c xem nh bao g m nh ng c tr ng t nhiên quy t nh n kh
n ng khai thác
c hay không và m c
nào c a vùng t ó. Thu c tính
c a t g m có khí h u, th nh ng và l p a ch t bên d i, th y v n, gi i
ng v t, th c v t và nh ng tác ng quá kh c ng nh hi n t i c a con ng i.
Các ph ng pháp ánh giá t ai
c r t nhi u nhà khoa h c và các
t ch c qu c t quan tâm, do v y nó tr thành m t trong nh ng chuyên ngành
nghiên c u quan tr ng và nó g n li n v i công tác quy ho ch s d ng t, tr
nên g n g i v i ng i s d ng t.


6

Các nhà th nh ng h c ã i sâu nghiên c u các c tính c u t o, các
quy lu t và quá trình hình thành t, i u tra và l p các b n
t toàn th
gi i v i t l 1/5.000.000.
ng th i t th c t lao ng s n xu t trên ng
ru ng các nhà khoa h c và c nh ng ng i nông dân ã i sâu nghiên c u,
xem xét nhi u khía c nh có liên quan tr c ti p t i quá trình s n xu t trên t ng
v t t. Nói cách khác là h ti n hành ánh giá t ai.
Nh v y vi c ánh giá t ai ph i
c xem xét trên ph m vi r t r ng,
bao g m c không gian, th i gian, t nhiên và xã h i. Cho nên ánh giá t
ai không ch là l nh v c khoa h c t nhiên mà còn là kinh t , k thu t n a.
Trong ánh giá, phân h ng t nh ng tính ch t c a t ai có th o
l ng và c l ng

c. Có r t nhi u c i m, tính ch t t nh ng khi
ánh giá tùy theo khu v c nghiên c u c n l a ch n các ch tiêu ánh giá t
thích h p, có vai trò tác ng tr c ti p và có ý ngh a t i t ai c a vùng
nghiên c u.
Hi n nay, công tác ánh giá t ai
c th c hi n trên nhi u qu c gia và
tr thành m t khâu tr ng y u trong các ho t ng ánh giá tài nguyên hay quy
ho ch s d ng t. Công tác ánh giá t trên th gi i ã t
c nhi u thành
t u to l n trong nghiên c u khoa h c c ng nh áp d ng ngoài th c t s n xu t
nông nghi p.
2.2.2. M t s ph ng pháp nghiên c u trên th gi i
Tùy theo m c ích và i u ki n c th , m i qu c gia ã
ra n i dung
và ph ng pháp ánh giá t c a mình. Có nhi u ph ng pháp khác nhau
nh ng nhìn chung có hai khuynh h ng: ánh giá t theo i u ki n t nhiên
có xem xét t i nh ng i u ki n kinh t - xã h i và ánh giá kinh t
t có xem
xét t i nh ng i u ki n t nhiên. Dù là ph ng pháp nào thì c ng ph i l y t
ai làm n n và lo i s d ng t c th
ánh giá, k t qu
c th hi n b ng
các b n , báo cáo và các s li u th ng kê.
2.2.2.1. Ph ng pháp ánh giá t ai c a Liên Xô (c )
Ph ng pháp ánh giá t ai c a Liên Xô (c )
c hình thành t
nh ng n m u th p k 50 c a th k XX và hoàn thi n vào n m 1986
ph c v cho ánh giá t và th ng kê ch t l ng t ai nh m m c ích xây
d ng chi n l c qu n lý và s d ng t cho các n v hành chính và s n xu t

7

trên lãnh th thu c Liên bang Xô Vi t . K t qu ánh giá t ã giúp cho vi c
ho ch nh chi n l c s d ng và qu n lý ngu n tài nguyên t ai trên ph m
vi toàn Liên bang và phân vùng nông nghi p t nhiên. (Nông th thu Huy n –
Giáo trình ánh giá t)[17].
Th ng kê các c tính c b n c a t ai h ng cho các m c ích s
d ng và b o v
t h p lý. Tuy nhiên, i v i các lo i hình s d ng t nông
nghi p ch a i sâu m t cách c th t ng lo i s d ng, ph ng pháp m i ch
t p trung ch y u vào ánh giá các y u t t nhiên c a t ai và ch a có
nh ng quan tâm cân nh c t i các i u ki n kinh t , xã h i.
2.2.2.2. Ph ng pháp ánh giá t ai Anh
ánh giá t ai Anh
c áp d ng theo hai ph ng pháp d a vào vi c
th ng kê s c s n xu t ti m n ng và s c s n xu t th c t c a t.
- Ph ng pháp th nh t, xác nh kh n ng tr ng cây nông nghi p c a
t ph thu c vào ba nhóm nguyên nhân chính sau ây:
+ Nh ng nguyên nhân hoàn toàn không ph thu c vào ng i s d ng t.
+ Nh ng nguyên nhân òi h i các bi n pháp u t l n m i kh c ph c
c nh các công trình t i, tiêu, thau chua, r a m n.
+ Nh ng nguyên nhân òi h i ng i s d ng t th c hi n các bi n pháp
thông th ng hàng n m là có th kh c ph c
c nh : c i t o
chua, cung
c p ch t dinh d ng cho t.
- Theo ph ng pháp th hai, vi c ánh giá t ai c n c hoàn toàn vào
n ng su t th c t trên t
c l y làm tiêu chu n, l y n ng su t bình quân

nhi u n m trên t t t nh t ho c t trung bình so sánh v i n ng su t trên
t tiêu chu n. Tuy nhiên, ph ng pháp này g p khó kh n vì s n l ng n ng
su t còn ph thu c vào cây tr ng
c ch n và kh n ng c a ng i s d ng.
(Nông th thu Huy n – Giáo trình ánh giá t)[17].
2.2.2.3. Ph ng pháp ánh giá t ai Canada
Canada ánh giá t theo các tính ch t t nhiên c a t và n ng su t
ng c c nhi u n m. Trong nhóm cây ng c c l y cây lúa mì làm tiêu chu n và
khi có nhi u lo i cây thì dùng h s quy i ra lúa mì. Trong ánh giá t ai
các ch tiêu th ng
c l u ý là thành ph n c gi i, c u trúc t, m c
c trong t, xói mòn và á l n. Trên c s ó, t Canada
c chia làm 7


8

nhóm r t chi ti t và thích nghi cao t i không gian s n xu t
c. ( Nông th
thu Huy n – Giáo trình ánh giá t) [17].
2.2.2.4. Ph ng pháp ánh giá t ai
n
T i n
, m t s bang ã ti n hành ánh giá t ai, áp d ng ph ng
pháp tham bi n, bi u th m i quan h gi a các y u t d i d ng h ng trình
toán h c sau:
Y=F(A).F(B).F(C).F(X)
Trong ó: Y- Bi u th s c s n xu t c a t
A.
dày và c tính t ng t

B. Thành ph n c gi i l p t m t
C.
d c
X. Các y u t bi n ng nh t i, tiêu,
chua, hàm l ng dinh d ng,
xói mòn
K t qu phân h ng
c th hi n d i d ng ph n tr m (%) ho c i m.
m iy ut
c phân thành nhi u c p và tính b ng %
D a theo nguyên t c trên, t ai c a n
c chia thành 6 nhóm.
(Nông th thu Huy n – Giáo trình ánh giá t) [17].
2.2.2.5. Ph ng Pháp ánh giá t ai vùng nhi t i m Châu Phi
Các nhà khoa h c B ã nghiên c u và
xu t công tác ánh giá t ai
vùng nhi t i m châu Phi b ng ph ng pháp tham bi n, có tính n s ph
thu c vào m t s tính ch t s c s n x t c a t, mà s c s n xu t c a t l i
ch u nh h ng c a các c tr ng th nh ng sau:
- S phát tri n c a ph u di n t, th hi n qua s phân t ng phát sinh rõ
ràn, c u trúc t, thành ph n khoáng và s phân b khoáng sét trong t ng t,
kh n ng trao i cation.
- S có m t c a t ng t ch t trong ph u di n t.
- Màu s c c a t và i u ki n thoát n c.
chua và
no baz .
- M c phát tri n c a t ng mùn.
T t c các c tính trên
c th hi n b ng các ph ng trình toán h c
và t ó s tính toán

c m c s n xu t c a t ai. (Nông th thu Huy n –
Giáo trình ánh giá t)[17].


9

2.2.2.5. Ph ng pháp ánh giá t theo FAO
ánh giá t, phân h ng t ai làm c s cho quy ho ch s d ng t, t
ch c Nông - L ng c a Liên h p qu c - FAO ã t p h p các nhà khoa h c
t và chuyên gia u ngành v nông nghi p t ng h p các kinh nghi m và
k t qu ánh giá t c a các n c, xây d ng nên tài li u “
c ng ánh giá
t ai ” (FAO -1976). Tài li u này
c nhi u n c trên th gi i quan tâm,
th nghi m và v n d ng vào công tác ánh giá t ai n c mình và
c
công nh n là ph ng ti n t t nh t
ánh giá ti m n ng t ai ph c v s n
xu t nông, lâm nghi p.
Tài li u này ã a ra hàng lo t các khái ni m dùng trong ánh giá t
ai nh ch t l ng t ai, n v
t ai và b n
nv
t ai, lo i hình
s d ng t và h th ng s d ng t.
Ti p ó, c ng này
c b sung, ch nh s a cùng v i hàng lo t các tài
li u h ng d n ánh giá t ai chi ti t cho các vùng s n xu t khác nhau nh :
- ánh giá t cho nông nghi p nh n c tr i (Land evaluation for
rainfed agriculture, 1983).

- ánh giá t cho n n nông nghi p có t i (Land evaluation irrigated
agriculture, 1985).
- ánh giá t ai cho ng c ch n th (Land evaluation for grazing, 1989).
- ánh giá t ai và phân tích h th ng canh tác cho vi c quy ho ch s d ng
t (Land evaluation and farming system analysis for land use planning, 1992).
c ng ánh giá t ai c a FAO mang tính khái quát toàn b nh ng
nguyên t c và n i dung c ng nh các b c ti n hành quy trình ánh giá t ai
cùng v i nh ng g i ý và ví d minh h a giúp cho các nhà khoa h c t các
n c khác nhau tham kh o. Tùy theo i u ki n sinh thái t ai và s n xu t c a
t ng n c
v n d ng nh ng tài li u c a FAO cho phù h p và có k t qu t i
n c mình.
Nguyên t c ánh giá t ai c a t ch c FAO là ánh giá t ai ph i g n
M c ích c a ánh giá t theo FAO là nh m t ng c ng nh n th c và
hi u bi t v ph ng pháp ánh giá t ai trong khuôn kh quy ho ch s
d ng t trên quan i m t ng c ng l ng th c cho m t s n c trên th gi i
và gi gìn ngu n tài nguyên t ai không b thoái hóa, s d ng t
c lâu


10

b n.( Nông thi thu Huy n – Giáo trình ánh giá t)[17].
* N i dung chính c a ánh giá t ai theo FAO
- Xác nh các ch tiêu xây d ng b n
n v t ai.
- Xác nh và mô t các lo i hình s d ng t và yêu c u s d ng
- Xây d ng h th ng c u trúc phân h ng t ai
- Phân h ng thích h p t ai.
* Các b c chính trong ánh giá t theo FAO g m:

1
2
3
5
6
7
8
Xác
nh
m c
tiêu

Thu
th p
tài
li u

Xác nh lo i
hình s d ng
t (LUT)
4
Xác nh n
v t ai

ánh
giá kh
n ng
thích
h p

Xác nh
hi n
tr ng KT
- XH và
môi
tr ng

Xác nh
lo i hình
s d ng
t thích
h p nh t

Quy
ho ch
s
d ng
t

t.

9
Áp
d ng
c a
vi c
ánh
giá t

2.3. Tình hình nghiên c u và ánh giá t ai t i Vi t Nam

Khái ni m và công vi c ánh giá t, phân h ng t c ng ã có t lâu
Vi t Nam.Trong th i k phong ki n, th c dân,
ti n hành thu thu
t ai,
ã có s phân chia “ T h ng i n - l c h ng th ”.
Nh ng n m g n ây, công tác qu n lý t ai trên toàn qu c ã và ang
c y m nh theo h ng chuy n i c c u kinh t và phát tri n nông lâm
nghi p b n v ng. Ch ng trình xây d ng quy ho ch t ng th phát tri n kinh
t - xã h i t c p qu c gia n vùng và t nh huy n òi h i ngành qu n lý t
ai ph i có nh ng thông tin và d li u v tài nguyên t và kh n ng khai
thác, s d ng h p lý lâu b n t s n xu t nông lâm nghi p. Công tác ánh giá
t không th ch d ng l i m c
phân h ng ch t l ng t nhiên c a t mà
ph i ch ra
c các lo i hình s d ng t thích h p cho t ng h th ng s d ng
t khác nhau v i nhi u i t ng cây tr ng nông lâm nghi p khác nhau.
Vì v y các nhà khoa h c t cùng v i các nhà quy ho ch qu n lý t ai
trong toàn qu c ti p thu nhanh chóng tài li u ánh giá t c a FAO, nh ng
kinh nghi m c a các chuyên gia ánh giá t qu c t
ng d ng t ng b c
cho công tác ánh giá t Vi t Nam. G n 10 n m qua, hàng lo t các d án
nghiên c u, các ch ng trình th nghi m ng d ng quy trình ánh giá t
theo FAO
c ti n hành c p t vùng sinh thái n t nh- huy n và t ng h p


11

thành c p qu c gia ã
c tri n khai t B c n Nam và ã thu

c k t qu
kh quan. Các nhà khoa h c t trên toàn qu c ã hoàn thành nghiên c u
ánh giá t nghiên c u ph c v cho quy ho ch t ng th và quy ho ch s
d ng t
ng b ng sông H ng và ng b ng sông C u Long (1991-1995).
N m 1995, Vi n Quy ho ch và Thi t k Nông nghi p ã k p th i t ng k t và
v n d ng các k t qu b c u c a ch ng trình ánh giá t Vi t Nam
xây d ng tài li u “ ánh giá t và
xu t s d ng tài nguyên t phát tri n
nông nghi p b n v ng” (th i k 1996 - 2000 và 2010). T nh ng n m 1996
n nay, các ch ng trình ánh giá t cho các vùng sinh thái khác nhau, các
t nh n các huy n tr ng i m c a m t s t nh ã
c th c hi n và là nh ng
t li u, thông tin có giá tr cho các d án quy ho ch s d ng và chuy n i c
c u cây tr ng c p c s [5].
Có th kh ng nh r ng: n i dung và ph ng pháp ánh giá t c a FAO
ã
c v n d ng có k t qu
Vi t Nam, ph c v hi u qu cho ch ng trình
quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i trong giai o n m i c ng nh
cho các d án quy ho ch s d ng t các a ph ng. Các c quan nghiên
c u t Vi t Nam ang và s ti p t c nghiên c u, v n d ng các ph ng
pháp ánh giá t c a FAO vào các vùng s n xu t nông lâm nghi p khác nhau
phù h p v i các i u ki n sinh thái, c p t l b n , c bi t v i các i u
ki n kinh t - xã h i, nhanh chóng hoàn thi n các quy trình ánh giá t và
phân h ng thích h p t ai cho Vi t Nam [7].
2.4. S d ng t và nh ng quan i m s d ng t
2.4.1. S d ng t và nh ng nhân t nh h ng n s d ng t
2.4.1.1. S d ng t là gì?
S d ng t là m t h th ng các bi n pháp nh m i u hòa m i quan h

ng i - t trong t h p v i ngu n tài nguyên thiên nhiên khác và môi tr ng.
C n c vào quy lu t phát tri n kinh t xã h i cùng v i yêu c u không ng ng
n inh và b n v ng v m t sinh thái, quy t nh ph ng h ng chung và
m c tiêu s d ng t h p lý nh t là tài nguyên t ai, phát huy t i a công
d ng c a t nh m t t i hi u ích sinh thái, kinh t , xã h i cao nh t. Vì v y,
s d ng t thu c ph m trù ho t ng kinh t c a nhân lo i. Trong m i
ph ng th c s n xu t nh t nh, vi c s d ng t theo yêu c u c a s n xu t
và i s ng c n c n c vào thu c tính t nhiên c a t ai. “V i vai trò là


12

nhân t c a c a s c s n xu t, các nhi m v và n i dung s d ng t ai
c
th hi n các khía c nh sau:
- S d ng t h p lý v không gian, hình thành hi u qu kinh t không
gian s d ng t.
- Phân ph i h p lý c c u t ai trên di n tích t ai
c s d ng,
hình thành c c u kinh t s d ng t.
- Quy mô s d ng t c n có s t p trung thích h p, hình thành quy mô
kinh t s d ng t.
- Gi m t
s d ng t ai thích h p, hình thành vi c s d ng t ai
m t cách kinh t , t p trung, thâm canh[14].
2.4.1.2. Nh ng nhân t nh h ng n vi c s d ng t
* Y u t i u ki n t nhiên
Ph m vi, c c u và ph ng th c s d ng t… v a b chi ph i b i các
i u ki n và quy lu t sinh thái t nhiên, v a b ki m ch b i các i u ki n,
quy lu t kinh t - xã h i và các y u t k thu t. Vì v y, nh ng i u ki n và

nhân t nh h ng ch y u n vi c s d ng t là:
i u ki n t nhiên bao g m các y u t nh
t ai, khí h u th i ti t,
n c… có nh h ng tr c ti p t i s n xu t nông nghi p b i vì ây là c s
sinh v t sinh tr ng, phát tri n và t o sinh kh i. ánh giá úng i u ki n t
nhiên là c s xác nh cây tr ng v t nuôi phù h p và nh h ng u t thâm
canh úng.
- i u ki n khí h u: Các y u t khí h u nh h ng tr c ti p n s n xu t
nông nghi p và i u ki n sinh ho t c a con ng i. T ng tích ôn nhi u hay ít,
nhi t
cao hay th p, s sai khác v nhi t
ánh sáng, v th i gian và không
gian, biên t i cao hay t i th p gi a ngày và êm… tr c ti p nh h ng n s
phân b , sinh tr ng và phát tri n c a cây tr ng. L ng m a nhi u hay ít, b c h i
m nh y u có ý ngh a quan tr ng trong vi c gi nhi t và m c a t, c ng nh
kh n ng m b o cung c p n c cho các cây, con sinh tr ng, phát tri n[6].
- i u ki n t ai: S khác nhau gi a a hình, a m o,
cao so v i
m c n c bi n,
d c h ng d c… th ng d n n t ai, khí h u khác
nhau, t ó nh h ng n s n xu t và phân b các ngành nông nghi p, lâm
nghi p. a hình và
d c nh h ng n ph ng th c s d ng t nông
nghi p, là c n c cho vi c l a ch n c c u cây tr ng, xây d ng ng ru ng,
th y l i canh tác và c gi i hóa.


13

M i vùng a lý khác nhau có s khác bi t v i u ki n ánh sáng, nhi t

, ngu n n c và các i u ki n t nhiên khác. Các y u t này nh h ng r t
l n n kh n ng, công d ng và hi u qu s d ng t. Vì v y c n tuân theo
các quy lu t c a t nhiên, t n d ng các l i th ó nh m t
c hi u qu cao
nh t v kinh t , xã h i và môi tr ng[6].
* Y u t v kinh t - xã h i
Nhân t kinh t - xã h i bao g m các y u t nh : Ch
xã h i, dân s và
lao ng, thông tin và qu n lý chính sách, môi tr ng và chính sách t ai, c
c u kinh t và phân b s n xu t, các i u ki n v công nghi p, nông nghi p,
giao thông v n t i, s phát tri n c a khoa h c k thu t công ngh , trình qu n
lý, s d ng lao ng. Trong ó các nhân t xã h i th ng có ý ngh a quy t
nh, ch
o v vi c s d ng t ai nói chung, s d ng t nông nghi p nói
riêng. Th c v y, ph ng h ng s d ng t
c quy t nh b i yêu c u xã
h i và m c tiêu kinh t trong t ng th i k nh t nh. i u ki n t nhiên c a t
ai cho phép xác nh kh n ng thích ng v ph ng th c s d ng t[6].
Ch
s h u t li u s n xu t và ch
kinh t xã h i khác nhau ã tác
ng n vi c qu n lý c a xã h i v s d ng t nông nghi p, kh ng ch
ph ng th c và hi u qu s d ng t. Trình
phát tri n xã h i và kinh t
khác nhau d n n trình
s d ng t nông nghi p khác nhau. N n kinh t
và khoa h c k thu t nông nghi p càng phát tri n thì kh n ng s d ng t
nông nghi p c a con ng i càng
c nâng cao.
nh h ng c a i u ki n t nhiên t i vi c s d ng t

c ánh giá
b ng hi u qu s d ng t. Th c tr ng s d ng t liên quan n l i ích kinh
t c a ng i s h u, s d ng và kinh doanh t. Tuy nhiên n u có chính sách
u ãi s t o i u ki n c i t o và h n ch vi c s d ng t theo ki u bóc l t
t ai. M t khác, s quan tâm quá m c n l i nhu n t i a c ng d n n
tình tr ng t ai không nh ng b s d ng không h p lý mà còn b h y ho i.
Vì v y, c n ph i d a vào quy lu t t nhiên và quy lu t kinh t -xã h i nghiên
c u m i quan h gi a các y u t t nhiên, kinh t -xã h i trong vi c s d ng t
nông nghi p. C n c vào nh ng yêu c u th tr ng c a xã h i xác nh s d ng
t nông nghi p, k t h p ch t ch yêu c u s d ng v i u th tài nguyên c a
t ai,
t t i c c u h p lý nh t, v i di n tích t nông nghi p có h n
mang l i hi u qu kinh t , hi u qu xã h i và s d ng t
c b n v ng.
Trong các nhóm nhân t ch y u tác ng n vi c s d ng t
c


14

trình bày trên, t th c t t ng vùng, t ng a ph ng có th nh n bi t thêm
nh ng nhân t khác tác ng n hi u qu s d ng t, trong ó có nh ng y u
t thu n l i và nh ng y u t h n ch . i v i nh ng y u t thu n l i c n khai
thác h t ti m n ng c a nó, nh ng nhân t h n ch ph i có nh ng gi i pháp
kh c ph c d a trên c s khoa h c và th c ti n. V n
m u ch t là tìm ra
nh ng nhân t nh h ng t i hi u qu s d ng t,
có nh ng bi n pháp
thay i c c u s d ng t nh m nâng cao hi u qu .
2.4.1.3. C c u cây tr ng trong s d ng t

Trong l ch s phát tri n lâu i c a s n xu t nông nghi p thì các h
th ng canh tác ã
c hình thành, phát tri n thay th l n nhau. Có nh ng
h th ng canh tác hi u su t r t th p nh ng v n t n t i, có nh ng h th ng
canh tác hi n i
c a vào nh ng trong môi tr ng s n xu t không
thích h p nên ph i nh ng ch cho nh ng h th ng c . Hi n nay, các h
th ng này t n t i xen k nhau và m i m t h th ng phù h p v i t ng i u
ki n c a m i vùng.
C c u cây tr ng là thành ph n c a c c u s n xu t nông - lâm nghi p và
là gi i pháp kinh t quan tr ng c a phân vùng s n xu t nông - lâm nghi p. Nó
là thành ph n các gi ng là lo i cây
c b trí trong không gian và th i gian
c a các lo i cây tr ng trong m i h sinh thái nông nghi p, nh m t n d ng h p
lý nh t các ngu n l i t nhiên - kinh t - xã h i.
C c u cây tr ng ph i áp ng
c yêu c u phát tri n ch n nuôi, ph i
k t h p ch t ch v i lâm nghi p, nuôi tr ng th y s n, ng th i t o c s cho
ngành ngh khác phát tri n. S n xu t nông nghi p có tính th i v cao, n u b
trí m t c c u thích h p s gi m b t s c ng th ng th i v và h n ch lao
ng nhàn r i theo các chu k sinh tr ng khác nhau, không trùng nhau theo
cây tr ng v t nuôi v i các hình th c a canh bao g m: tr ng xen, tr ng g i.
luân canh, tr ng theo b ng, canh tác ph i h p, mô hình nông - lâm k t h p.
C c u cây tr ng v di n tích là t l các lo i cây trên m t di n tích canh
tác. T l này m t ph n nào ó nói lên trình
thâm canh s n xu t c a t ng
vùng. T l cây l ng th c cao, t l cây công nghi p, cây th c ph m th p
ph n ánh trình
phát tri n nông nghi p th p. T l các lo i cây tr ng có s n
ph m tiêu th t i ch cao, các lo i cây tr ng có s n ph m có giá tr và xu t

kh u th p ch ng t s n xu t vùng ó kém phát tri n và ng c l i.
Tóm l i, h th ng cây tr ng b n v ng là h th ng có kh n ng duy trì


15

s c s n xu t c a c c u cây tr ng ó khi ch u tác ng c a nh ng i u ki n
b t l i.
xác nh
c c c u cây tr ng h p lý, t hi u qu t i u trong s
d ng t thì ta ph i c n c vào m t s i u ki n c th trong không gian và
th i gian nh t nh
2.4.2. V n suy thoái tài nguyên t và quan i m s d ng t b n v ng
2.4.2.1. V n suy thoái
Vi t Nam quá trình thoái hoá t ang di n ra m t cách áng báo ng.
Các lo i hình thoái hoá và nh ng v n
môi tr ng t Vi t Nam
c th
hi n r t a d ng và phong phú. Theo th ng kê, trên 50% di n tích t ng
b ng và g n 70% di n tích t i núi là nh ng t “có v n ” v môi tr ng
t (Lê V n khoa – sinh thái môi tr ng)[13].
c th hi n qua b ng 2.1.
Các lo i t “có v n ” Vi t Nam th hi n qua m t s lo i t nh
t quá d c ( d c 250), t b c màu, t b l y th t, t m n, t tr s i
á. Trong ó t d c và t b c màu xu t hi n ch y u vùng trung du và
vùng núi trên quy mô di n tích hàng tri u ha ã làm h n ch kh n ng s n
xu t c a t. Nguyên nhân chính d n n thoái hoá t và các c tính c a
m t s lo i t “có v n ” là:
B ng 2.1: Phân b các lo i t “có v n ” Vi t Nam
n v : 1000ha

Theo các vùng sinh thái t nhiên
Lo i

Di n tích

Vùng
bi n

d c 250

12391

133

0

76

3710

8282

t b c màu

2984

356

112

4650

411

455

t ng p úng

396

73

244

67

12

0

t phèn

2146

426

1714

0

0

0

tm n

911

655

336

0

0

0

t b xói mòn

5760

870

210

0

0

0

24662

2493

2616

3863

5378

10312

T ng

t

ng
b ng

Trung
du

Núi
th p

Núi
cao

(Ngu n: Sinh thái môi tr ng t – Lê V n Khoa )
- S d ng phân bón hoá h c và thu c b o v th c v t quá m c: vi c s
d ng phân bón hoá h c và thu c b o v th c v t là chìa khoá c a s thành


16

công trong cách m ng xanh, trong n n nông nghi p thâm canh cao
m
b o nhu c u v l ng th c, th c ph m. Tuy nhiên trong nh ng n m g n ây
con ng i ã lo ng i v nh h ng c a phân bón hoá h c và thu c b o v
th c v t n môi tr ng và s c kho con ng i, làm cho t gi m
phì, chai
c ng và d n n suy thoái môi tr ng t.
Vi c s d ng liên t c các lo i phân bón hoá h c, không kèm bón vôi và
bón
l ng phân h u c ã làm cho t ngày càng chua, làm m t cân b ng
dinh d ng trong h th ng t- cây tr ng, t ng c t Al3+, Fe3+, Mn2+.
- Ch t phá r ng: Chi n tranh phá ho i, ch t r ng l y g , khai hoang,
cháy r ng ã làm cho
che ph c a r ng b phá hu và gi m sút nhanh
chóng. N u nh
che ph r ng n m 1943 là 42,6% thì n n m 2008 là
39%. Tình tr ng ó ã gây ra thiên tai và xói mòn nghiêm tr ng. Khí h u
nhi u n i có nhi u bi n ng th t th ng, tài nguyên nhi u vùng ã b c n
ki t, t ai b xói mòn thoái hoá gây tr ng i l n i v i s n xu t và i s ng [19].
- N ng r y du canh: Canh tác n ng r y là hình th c ho t ng s n
xu t ch y u và c ng là cách s d ng t c truy n c a ng i dân vùng núi
Vi t Nam. Ng i dân ch t t cây c i, làm r y, t a ngô, gieo lúa...Sau 3 n 4
v tr ng tr t, b hoá t cho cây c i m c l i

phì t
c ph c h i r i
quay tr l i ti p t c canh tác. Tuy nhiên, ngày nay do dân s t ng nhanh, r ng
b phá m nh, t r ng nhi u n i không còn n a nên không còn th i gian cho
t ngh ng i, t ai b khai thác ki t màu gây tác h i ghê g m[19].
- Ch n th t do: Hình th c ch n nuôi r t ph bi n vùng núi là th
rông. T p quán ch n th t nhiên hàng àn gia súc trâu, bò, ng a, dê c a
nhi u dân t c ít ng i ã di n ra t r t lâu i. Ch có 3- 4 tháng ngày mùa
ng i ta m i b t v
cày kéo ho c chuyên tr ngô, lúa. Còn l i 8 – 9 tháng
trong n m chúng
c t do i l i ki m n không c n có ng i trông coi, phá
hu
t ai làm cho nhi u cánh r ng, n ng lúa, bãi ngô b h h i, d n dà
bi n thành nh ng tr ng c nghèo nàn, t ai b xói l , chai c ng. Do v y
h ng v m t m t n n ch n th có ki m soát (ch n th có ng i trông coi, có
chu ng tr i nuôi nh t) có th làm giàu và làm t ng
c màu m cho t[6].
- Ch n cách tr ng không úng: M i loài cây òi h i m t cách tr ng khác
nhau. Ch n và áp d ng các bi n pháp k thu t không phù h p nh h ng to l n
n n ng su t, môi tr ng t và d n n nhi u n i tr thành hoang m c hoá.


17

i n hình là bi n pháp tr ng thu n, tr ng chay, tr ng không có bi n pháp gi
t,
gi n c nh t là trên t d c cho h t m a và dòng n c ch y va p vào t
kéo trôi các ch t màu m c a t làm cho t thoái hoá nhanh chóng[19].
Do ó vi c tìm ki m các gi i pháp s d ng t m t cách hi u qu và b n

v ng luôn là mong mu n c a con ng i. Nhi u nhà khoa h c và các t ch c
qu c t ã i sâu nghiên c u v n s d ng t m t cách b n v ng t i nhi u
vùng trên th gi i trong ó có Vi t Nam. Vi c s d ng t b n v ng là s
d ng t v i t t c nh ng c tr ng v t lý, hoá h c, sinh h c có nh h ng
n kh n ng s d ng t. S d ng t b n v ng bao g m các thách th c và
gi i pháp tác ng hay quy trình công ngh s d ng t, các chính sách và các
ho t ng có liên quan i v i t ai nh m h i nh p
c nh ng l i ích kinh
t , xã h i, môi tr ng.
2.4.2.2. Quan i m v s d ng t b n v ng.
T khi bi t s d ng t ai vào m c ích sinh t n c a mình, t ai ã tr
thành c s c n thi t cho s s ng và cho t ng lai phát tri n c a loài ng i.
Theo Fetry, “S phát tri n b n v ng trong l nh v c nông nghi p chính là
s b o t n t, n c, các ngu n ng và th c v t, không b suy thoái môi
tr ng, k thu t thích h p, sinh l i kinh t và ch p nh n
c v m t xã h i”
(FAO, 1994). FAO ã a các ch tiêu c th cho nông nghi p b n v ng là:
- Th o mãn nhu c u dinh d ng c b n c a các th h hi n t i và t ng
lai v s l ng, ch t l ng và các s n ph m nông nghi p khác.
- Cung c p lâu dài vi c làm,
thu nh p và các i u ki n s ng, làm vi c
t t cho m i ng i tr c ti p s n xu t nông nghi p.
- Duy trì và có th t ng c ng kh n ng s n xu t c a các c s tài
nguyên thiên nhiên và kh n ng tái s n xu t c a các ngu n tài nguyên tái t o
c mà không phá v ch c n ng c a các chu trình sinh thái c s và cân
b ng t nhiên, không phá v b n s c v n hóa - xã h i c a các c ng ng s ng
nông thôn ho c không gây ô nhi m môi tr ng.
- Gi m thi u kh n ng b t n th ng trong nông nghi p, c ng c lòng tin
trong nông dân.
Vào n m 1991 Nairobi ã t ch c h i th o v “Khung ánh giá vi c

qu lý t ai” ã a ra nh ngh a qu n lý b n v ng t ai bao g m các