LUẬN văn sư PHẠM vật lý THIẾT kế GIÁO án điện tử CHƯƠNG v và CHƯƠNG VI vật lý 12 cơ bản sử DỤNG PHẦN mềm LECTUREMAKER

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA SƢ PHẠM
BỘ MÔN VẬT LÝ

 

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ CHƢƠNG V
VÀ CHƢƠNG VI VẬT LÝ 12 CƠ BẢN SỬ
DỤNG PHẦN MỀM LECTUREMAKER

Giáo viên hướng dẫn

Sinh viên thực hiện

Vƣơng Tấn Sĩ
Giáo viên phản biện

Nguyễn Thị Chinh
Lớp Sƣ phạm Vật lí – Tin học k35

Th.s: Phạm Phú Cƣờng

MSSV: 1090237

Th.s: Dƣơng Bích Thảo

Cần Thơ 05-2013

LÔØI CAÛM ÔN
 
Em xin chân thành cảm ơn tới quý thầy cô Trƣờng Đại Học Cần Thơ
và đặc biệt là quý thầy cô trong bộ môn sƣ phạm Vật lý đã giảng dạy,
truyền đạt cho em những kiến thức quý báu .
Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn tới Thầy Vƣơng Tấn Sĩ, Thầy đã tận
tình hƣớng dẫn, động viên và tạo mọi điều kiện để em có thể hoàn thành
tốt đề tài luận văn của mình. Cảm ơn Cô Dƣơng Bích Thảo và Thầy Phạm
Phú Cƣờng đã nhiệt tình góp ý để bài luận văn của em đƣợc hoàn thiện
hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các bạn sinh viên bộ môn Vật lý khóa
35 đã nhiệt tình góp ý và động viên tôi trong quá trình thực hiện đề tài
luận văn.
Trong quá trình thực hiện đề tài dù đã cố gắng nhƣng không
tránh khỏi những sai sót em mong đƣợc quý Thầy cô chấp nhận và đóng
góp để đề tài đƣợc hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn
SVTH: Nguyễn Thị Chinh


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

Cần Thơ, ngày……. tháng ……năm 2013
NGƢỜI NHẬN XÉT


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

Cần Thơ, ngày……. tháng ……năm 2013
NGƢỜI NHẬN XÉT


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

MỤC LỤC
PHẦN I MỞ ĐẦU .................................................................................................. 6
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI ........................................................................................ 6
1. Đặt vấn đề ........................................................................................................... 6
2. Mục đích của đề tài............................................................................................. 8
3. Phƣơng pháp và phƣơng tiện nghiên cứu ........................................................... 8
3.1. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài ....................................................................... 8
3.2. Tổng kết kinh nghiệm...................................................................................... 8
3.3. Thực nghiệm sƣ phạm ..................................................................................... 9
4. Đối tƣợng nghiên cứu ......................................................................................... 9
5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 9

6. Phƣơng tiện nghiên cứu ...................................................................................... 9
7. Giới hạn đề tài .................................................................................................... 9
8. Các bƣớc tiến hành ............................................................................................. 9
II. CÁC GIẢ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI.................................................................. 10
III. THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ SỬ DỤNG PHẦN MỀM LECTUREMAKER
ĐỂ GIẢNG DẠY CHƢƠNG “SÓNG ÁNH SÁNG VÀ LƢỢNG TỬ ÁNH SÁNG”
VL 12 CB11
1. Nội dung sách vật lí 12 cơ bản ......................................................................... 11
2. Phân tích nội dung chƣơng “ Sóng ánh sáng” và Lƣợng tử ánh sáng” vật lý 12
cơ bản..................................................................................................................... 11
3. Kiến thức kỹ năng học sinh cần có sau khi học xong chƣơng “ Sóng ánh sáng
và Lƣợng tử ánh sáng” vật lý 12 cơ bản ................................................................ 11
a. Về kiến thức ..................................................................................................... 11
b. Về kỹ năng ...................................................................................................... 12
PHẦN II NỘI DUNG ............................................................................................ 13
I. CÁC NGUYÊN TẮC DẠY HỌC VẬT LÝ ...................................................... 13
II. KHÁI NIỆM PHẦN MỀM DẠY HỌC VẬT LÝ ............................................ 13
III. THỰC TRẠNG XUNG QUANH NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ
TÀI ..................................................................................................................... 14
1. Thực trạng sử dụng CNTT trong trƣờng học .................................................... 14
2. Thực trạng xung quanh vấn đề thiết kế giáo án điện tử .................................... 16
3. Thực trạng vấn đề xung quanh sách giáo khoa vật lí phổ thông ....................... 17
IV. ĐỔI MỚI PPDH VL Ở TRƢỜNG THPT....................................................... 17
1. Phƣơng hƣớng chiến lƣợc đổi mới phƣơng pháp dạy học ................................ 17
1.1. Khắc phục lối truyền thụ một chiều ............................................................... 17
1.2. Đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu của HS .......................................... 18
1.3. Rèn luyện thành nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học...................................... 18
1.4. Áp dụng các PP tiên tiến, các phƣơng tiện DH hiện đại vào quá trình DH ... 18
2. Những định hƣớng đổi mới PPDH theo chƣơng trình THPT mới .................... 18
2.1. Giảm đến tối thiểu việc giảng giải, minh họa của GV, tăng cƣờng việc tổ

chức cho HS tự lực, tham gia vào giải quyết các vấn đề HT ................................ 18
2.2. Áp dụng rộng rãi kiểu DH nêu và giải quyết vấn đề ...................................... 19
GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 2

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

2.3 Rèn cho học sinh nhận thức VL ...................................................................... 20
3. Đổi mới việc thiết kế bài học (soạn GA) ........................................................... 20
3.1. Các yêu cầu đối với việc soạn GA ................................................................. 20
3.2. Các bƣớc soạn giáo án .................................................................................... 21
3.3. Nội dung của việc soạn giáo án ...................................................................... 21
4. Những ƣu điểm của việc sử dụng MVT trong DH............................................ 22
4.1 Một số chức năng cơ bản của MVT có thể ứng dụng trong dạy học vật lý .... 24
5. Vai trò của MVT đối với các nhiệm vụ dạy học .............................................. 24
5.1. Truyền thụ tri thức, phát triển tƣ duy ............................................................. 24
5.2. Rèn luyện kĩ năng thực hành .......................................................................... 25
5.3. Giáo dục nhân cách ngƣời lao động mới ........................................................ 25
6. Vai trò của MVT trong các giai đoạn của quá trình dạy học ............................ 25
6.1. Giai đoạn củng cố kiến thức cũ và đặt vấn đề mới ........................................ 26
6.2. Giai đoạn xây dựng kiến thức mới ................................................................. 26
6.3. Giai đoạn ôn luyện và vận dụng kiến thức ..................................................... 27
6.4. Giai đoạn tổng kết, hệ thống hóa kiến thức .................................................... 27

6.5. Giai đoạn kiểm tra trình độ đánh giá kiến thức và các kĩ năng ...................... 27
7. Vai trò của CNTT trong việc tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS.......... 28
8. Các chữ viết tắt trong đề tài ............................................................................... 30
V. TỔNG QUAN VỀ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ ......................................................... 31
1. Khái quát về giáo án điện tử .............................................................................. 31
1.1. Khái niệm giáo án điện tử............................................................................... 31
1.2. Quy trình thiết kế giáo án điện tử ................................................................... 34
2. Xác định mục tiêu bài học ................................................................................. 34
2.1. Lựa chọn kiến thức cơ bản của bài dạy, xác định đúng những nội dung trọng
tâm, trọng điểm của bài, cấu trúc các kiến thức cơ bản theo ý định bài dạy học.. 36
2.2. Multimedia hóa kiến thức ............................................................................... 38
3. Xây dựng các tƣ liệu thƣ viện ........................................................................... 39
3.1. Lựa chọn ngôn ngữ hoặc các phần mềm trình diễn để xây dựng tiến trình dạy
học thông qua các hoạt động cụ thể....................................................................... 39
VI. CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ ................................... 40
1. Mục tiêu chính của việc xây dựng các bài giảng điện tử .................................. 40
2. Kỹ năng trình bày .............................................................................................. 40
3. Kỹ năng giảng bài .............................................................................................. 40
4. Đáp ứng tiêu chí tự học .................................................................................... 41
5. Kỹ năng Multimedia ......................................................................................... 41
6.Soạn câu hỏi........................................................................................................ 41
7. Nguồn tƣ liệu .................................................................................................... 41
8. Từ khóa ............................................................................................................. 41
VII. THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ SỬ DỤNG PHẦN MỀM
LECTUREMAKER ............................................................................................... 42
1. Giới thiệu Lecturemaker ................................................................................... 42
2. Cài đặt và cập nhật Lecturemaker ..................................................................... 42
GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 3

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

2.1. Yêu cầu hệ thống ........................................................................................... 42
2.2. Cài đặt ............................................................................................................ 43
2.3. Kiểm tra phiên bản ........................................................................................ 43
2.4. Gỡ chƣơng trình cài đặt - Uninstall Lecturemaker (Đối với Windows XP) .. 43
3. Giao diện và các menu của Lecturemaker......................................................... 46
3.1. Giao diện......................................................................................................... 46
3.2. Các menu ........................................................................................................ 47
3.2.1. Menu Lecturemaker .................................................................................... 47
3.2.2. Menu Insert .................................................................................................. 48
3.2.3. Menu Control ............................................................................................... 50
3.2.4. Menu Design................................................................................................ 50
3.2.5. Menu View .................................................................................................. 51
3.2.6. Menu Format ............................................................................................... 52
3.3. Tinh chỉnh thanh menu ................................................................................... 52
4. Một số thao tác trên Lecturemaker ................................................................... 53
4.1. Thao tác cơ bản............................................................................................... 53
4.2. Thao tác với slide............................................................................................ 55
4.3. Chèn các đối tƣợng vào slide ......................................................................... 60
5. Quy trình soạn giáo án ....................................................................................... 73
5.1. Phân tích các nội dung của bài giảng ............................................................. 73
5.2. Thiết kế bài giảng sử dụng Slide Master ........................................................ 73

5.2.1. Tạo file bài giảng mới ................................................................................. 73
5.2.2. Tạo Slide Master.......................................................................................... 74
5.2.3. Tạo thiết kế cho Title Master....................................................................... 74
5.2.4. Tạo thiết kế cho Body Master ..................................................................... 75
5.3. Kết xuất bài giảng ........................................................................................... 79
5.3.1. Kết xuất bài giảng ra định dạng web ........................................................... 79
5.3.2. Kết xuất ra định dạng SCO.......................................................................... 79
5.3.3. Kết xuất ra gói SCORM .............................................................................. 80
5.3.4. Kết xuất ra file chạy .exe ............................................................................. 82
5.4. Thiết kế giáo án điện tử vật lý 12 cơ bản ....................................................... 85
CHƢƠNG V SÓNG ÁNH SÁNG ........................................................................ 85
THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ SỬ DỤNG PHẦN MỀM LECTUREMAKER
............................................................................................................................... 85
I. Tiến trình bài dạy ............................................................................................... 85
CHƢƠNG VI. LƢỢNG TỬ ÁNH SÁNG ........................................................... 100
I. Mục đích và yêu cầu.......................................................................................... 100
II. Tiến trình bài dạy ............................................................................................ 101
PHẦN III KẾT LUẬN ........................................................................................ 110
I. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ........................................................................... 110
1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm ...................................................................... 110
2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm ...................................................................... 110
3. Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm ...................................................................... 110
4. Thời gian thực nghiệm sƣ phạm ....................................................................... 111
GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 4

SVTH: Nguyễn Thị Chinh

Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

5. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ............................................................... 111
6. Phƣơng pháp đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm..................................... 111
II. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................ 111
1. Đối chiếu với mục đích nghiên cứu, đề tài luận văn đã cơ bản hoàn thành các
nhiệm vụ đặt ra ................................................................................................... 111
2. Hƣớng nghiên cứu tiếp theo của đề tài ........................................................... 112
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 114

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 5

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

PHẦN MỞ ĐẦU
I.

LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Đặt vấn đề

Sự phát triển của xã hội sẽ dẫn đến nhu cầu của con ngƣời ngày càng cao và

yêu cầu của xã hội đối với con ngƣời cũng ngày càng cao hơn để đáp ứng đƣợc sự
phát triển của xã hội thì con ngƣời không ngừng học tập và nâng cao tri thức của
mình. Ngày nay với sự phát triển nhƣ vũ bão của khoa học và kỹ thuật nếu nhƣ
chúng ta không đổi mới và không theo kịp thời đại thì chúng ta sẽ bị tụt hậu và kém
phát triển. Do đó Đảng và nhà nƣớc ta luôn luôn quan tâm đến vấn đề đầu tƣ và phát
triển con ngƣời đó là nhân tố hàng đầu để phát triển đất nƣớc, đầu tƣ cho phát triển
con ngƣời là hƣớng đầu tƣ lâu dài nhƣng sẽ mang lại nhiều lợi ích, vì vậy việc cải
cách và xã hội hóa giáo dục là vấn đề cấp bách mà nhà nƣớc ta quan tâm. Chỉ thị
58-CT/TW của Bộ Chính Trị đã khẳng định: “…Đẩy mạnh ứng dụng công
nghệ thông tin trong công tác giáo dục và đào tạo ở các cấp học, bậc học, ngành
học. Phát triển các hình thức đạo tạo từ xa phục vụ cho nhu cầu học tập của toàn
xã hội”. Thực tế cho thấy chất lƣợng giáo dục và đào tạo trong nhà trƣờng phổ
thông ở nƣớc ta từng bƣớc đƣợc nâng cao một cách rõ rệt. Chính vì vậy nhà nƣớc ta
đã và đang quan tâm đến vấn đề đổi mới, cải cách nền giáo dục Việt Nam để theo
kịp sự phát triển của thế giới mà trong đó có nhân tố ứng dụng công nghệ thông tin
trong dạy học đƣợc rất nhiều ngƣời quan tâm.
Hiện nay nƣớc ta đang đổi mới phƣơng pháp dạy học từ kiểu truyền thống lấy
ngƣời thầy làm trung tâm sang kiểu tích cực hóa tƣ duy và sáng tạo lấy học sinh làm
trung tâm và cải cách nội dung sách giáo khoa cho phù hợp với tình hình thực tế của
thế giới. Tuy nhiên việc giảng dạy theo sách cải cách của Bộ giáo dục ở các trƣờng
phổ thông gặp rất nhiều khó khăn do lƣợng kiến thức đƣa vào trong một tiết học còn
quá nhiều, nội dung kiến thức thì trừu tƣợng khó hình dung do không có đầy đủ các
dụng cụ thí nghiệm trực quan sinh động. Do đó sẽ làm cho học sinh khó tiếp thu
kiến thức mà giáo viên muốn truyền đạt.
Vì vậy, khi đƣợc chọn đề tài làm luận văn tốt nghiệp tôi đã chọn đề tài Thiết kế
giáo án điện tử sử dụng phần mềm Lecturemaker trong dạy học vật lý và cùng

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 6

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

một số chƣơng trình hỗ trợ nhƣ: Chƣơng trình hỗ trợ thiết kế: PowerPoint, Flash,
video…, chƣơng trình cắt và chỉnh sửa hình ảnh SnagIt_8.0, chƣơng trình tạo ảnh
động Selteco Bannershop GIF Animation_4.5… Nội dung đề tài bao gồm phần
kiến thức cơ bản của vật lý, nội dung của sách vật lí 12 của Bộ giáo dục biên soạn và
phần trắc nghiệm vật lý đƣợc biên soạn và kiểm tra.
- Đề tài đƣợc biên soạn nhằm phục vụ cho việc học tập và giảng dạy có kết quả cao,
là nguồn tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh.
- Xuất phát từ những nhu cầu của thời đại ngày nay, với những lợi thế có đƣợc của
công nghệ thông tin, máy tính đã và đang đƣợc sử dụng trong quá trình đổi mới
phƣơng pháp dạy học. Trong đó, giáo viên sử dụng công nghệ thông tin với những
phần mềm phục vụ trực tiếp cho việc thiết kế và thể hiện bài giảng. Hiện nay Bộ
giáo dục và đào tạo nƣớc ta đã và đang tiến hành cải cách nội dung và phƣơng pháp
giảng dạy trong nhà trƣờng ở mọi cấp học mọi ngành học. Bên cạnh việc đổi mới
nội dung, đổi mới về phƣơng pháp giảng dạy, việc hỗ trợ CNTT là rất quan trọng,
giáo viên có thể làm cho bài giảng của mình hay hơn, trực quan, sinh động hơn chủ
động hơn bằng cách sử dụng các ứng dụng tin học vào giảng dạy. Nhƣ các phần
mềm trình diễn: PowerPoint, Flash, Violet, Lecturemaker… và các phòng thí
nghiệm ảo Crocodile Physics, Interactive Physics,… các ứng dụng này nếu đƣợc sử
dụng chọn lọc có hiệu quả thì sẽ mang lại kết quả cao trong quá trình dạy và học.

 Thực trạng và khó khăn trong ứng dụng CNTT trong dạy học hiện nay.
- Việc ứng dụng công nghệ thông tin hiện nay chủ yếu là trình bày những bài giảng
đƣợc xây dựng dƣới dạng giáo án điện tử trên phần mềm PowerPoint kết hợp với
các tài liệu có sẵn nhƣ các đoạn phim, các hình ảnh tƣ liệu, các mô phỏng…
- Ứng dụng CNTT trong dạy học hiện nay chƣa phong phú.
Từ những lí do trên, với mong muốn góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học ở
trƣờng THPT, tôi chọn đề tài: “Thiết kế giáo án điện tử Vật Lý 12 cơ bản sử dụng
phần mềm Lecturemaker giảng dạy chƣơng “Sóng ánh sáng và Lƣợng tử ánh sáng”
– Vật lí 12 cơ bản làm đề tài nghiên cứu luận văn của mình.

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 7

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

2. Mục đích của đề tài
- Nghiên cứu thiết kế giáo án điện tử sử dụng phần mềm LectureMaker nhằm phục
vụ cho việc dạy và học môn vật lí đạt hiệu quả nói chung và phần vật lí 12 cơ bản
nói riêng, đáp ứng nhu cầu đổi mới nền giáo dục Việt Nam hiện đại hóa nền giáo
dục Việt Nam.
3. Phƣơng pháp và phƣơng tiện nghiên cứu.
3.1 Phƣơng pháp nghiên cứu cứu đề tài
- Tìm hiểu các phần mềm có sẵn trong giáo dục.

- Tìm hiểu hiểu phần mềm Lecturemaker.
- Nghiên cứu sách giáo khoa 12 cơ bản hiện hành.
- Sử dụng sách giáo khoa vật lí 12 cơ bản, chuẩn kiến thức kỹ năng, các tài liệu của
môn lý luận dạy học vật lí, phân tích chƣơng trình, đánh giá giáo dục, tài liệu bồi
dƣỡng giáo viên, sách giáo viên và sách giáo khoa vật lý lớp 12 cơ bản các tài liệu
trên liên quan đến phƣơng pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy
học.
Nghiên cứu cơ sở lí luận về tâm lí học, giáo dục học và lí luận dạy học bộ môn theo
hƣớng tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh.
- Nghiên cứu mục tiêu, nội dung và nhiệm vụ dạy học của bộ môn vật lí ở trƣờng
THPT hiện nay nói chung, và của chƣơng “Sóng ánh sáng” và chƣơng “Lƣợng tử
ánh sáng” nói riêng. Cụ thể là nội dung kiến thức phần giao thoa, nhiễu xạ ánh sáng
và hiện tƣợng quang điện. Từ đó, xác định chính xác nội dung, các khái niệm, các
cách giải bài tập vật lý mà học sinh cần phải tiếp thu đƣợc.
- Viết hƣớng dẫn sử dụng phần mềm Lecturemaker.
3.2 Tổng kết kinh nghiệm
 Tổng kết kinh nghiệm từ đánh giá tổng kết và khái quát qua những kinh
nghiệm đã thu thập đƣợc trong hoạt động thực tiễn, từ đó phát hiện ra những
vấn đề cần thiết. Để đƣa vào áp dụng thực tế hoặc cần tiếp tục nghiên cứu
hay loại bỏ. Nhờ đó mà khám phá ra những mối liên hệ có tính quy luật của
những hiện tƣợng giáo dục.
 Tổng kết kinh nghiệm cần có lí luận để soi sáng, giải thích tính chất hợp lí,
phù hợp với những quy luật đã đƣợc khẳng định thì mới tránh khỏi tính chất
GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 8

SVTH: Nguyễn Thị Chinh

Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

ngẫu nhiên, lộn xộn, hời hợt của kết luận.
 Tổng kết kinh nghiệm từ trao đổi kinh nghiệm, học hỏi của anh chị, bạn bè.
3.3. Thực nghiệm sƣ phạm
 Thiết kế bài học theo đề tài, sau đó cho HS làm kiểm tra. Từ đó nhận xét
xem mức độ tiếp thu kiến thức của HS đối với cách thực hiện này nhƣ thế
nào.
4. Đối tƣợng nghiên cứu
 Các hoạt động dạy và học của GV và HS trong việc áp dụng phần mềm
Lecturemaker để thiết kế giáo án điện tử .
5. Phạm vi nghiên cứu
-

Vận dụng phần mềm Lecturemaker vào việc thiết kế giáo án điện tử vật lí 12
Cơ bản.

-

Nội dung “Chƣơng V Sóng ánh sáng và Chƣơng VI Lƣợng tử ánh sáng” Vật
lý 12 cơ bản cụ thể là bài 25 - Giao thoa ánh sáng và bài 30 - Hiện tƣợng
quang điện. Thuyết lƣợng tử ánh sáng.

6.

Phƣơng tiện nghiên cứu

-

Sách giáo khoa Vật lí 12, các giáo trình Cơ Sở Vật Lí và các tài liệu khác có
liên quan.

-

Máy vi tính.

-

Các đĩa CD cài đặt phần mềm và các giáo trình hƣớng dẫn thiết kế giáo án
điện tử , tạo và xử lý hình ảnh minh hoạ.

-

Phần mềm Lecturemaker.

-

Các tài liệu liên quan khác.

7. Giới hạn đề tài
- Do thời gian thực hiện đề tài có giới hạn nên nội dung kiến thức vật lí đƣa vào
còn hạn chế, hình ảnh minh họa, mô hình thí nghiệm đƣa vào giáo án điện tử chƣa
nhiều. Mặt khác, do việc nghiên cứu và tìm hiểu các phần mềm hỗ trợ cho việc thiết
kế giáo án điện tử còn hạn chế nên việc hoàn thành luận văn còn gặp nhiều khó
khăn.
8. Các bƣớc tiến hành
-

Nhận đề tài.

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 9

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

II.

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

-

Viết đề cƣơng nộp giáo viên hƣớng dẫn.

-

Tìm hiểu chƣơng trình Lecturemaker.

-

Thiết kế thí nghiệm, các mô phỏng vật lý có liên quan.

-

Hoàn thành luận văn nộp bản nháp cho giáo viên hƣớng dẫn sữa.

-

Viết báo cáo.

-

Bảo vệ luận văn.
CÁC GIẢ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI

- Tuy hiện nay nƣớc ta đang thực hiện đổi mới và phát triển nền giáo dục. Nhƣng
việc dạy và học vẫn sử dụng sách giáo khoa là chủ yếu. Nội dung sách giáo khoa
mặc dù đƣợc đổi mới nhƣng vẫn chƣa đủ để việc dạy và học đạt hiệu quả cao. Thiếu
tính trực quan sinh động, không gây hứng thú học tập, học sinh khó hình dung đƣợc
hiện tƣợng vật lí khó nhìn thấy hoặc không nhìn thấy trong thực tế khiến cho học
sinh trở nên thụ động trong việc học, còn giáo viên cũng khó truyền thụ hết nội
dung kiến thức. Mặt khác xã hội ngày càng phát triển, công nghệ thông tin không
ngừng mở rộng, các sự kiện, các tin tức thực tế luôn biến đổi. Một quyển sách giáo
khoa không thể nào cập nhật, bổ sung thông tin một cách tức thời. Đặc biệt đối với
môn vật lí là môn học khoa học thực nghiệm đòi hỏi tính khoa học, hiện đại và thực
tế cao. Những khó khăn lớn đối với phần vật lí lƣợng tử ánh sáng vì đây là chƣơng
đề cập đến vấn đề mới gây tranh cãi trong khoa học về tính chất hạt và tính chất
sóng của ánh sáng và các hiện tƣợng liên quan đến nó thì khó có thể để giải thích
cho học sinh hiểu một cách tƣờng tận thông qua cách diễn giảng thảo luận… Nhƣng
với “giáo án điện tử” có hình ảnh mô phỏng trực quan sinh động sẽ gây hứng thú
và sự tập trung của học sinh vào bài học. Các thí nghiệm, hiện tƣợng vật lí phức tạp
không làm đƣợc hoặc không thể nhìn thấy bằng trực giác trong thực tế nhƣng đƣợc
mô phỏng bằng những hình ảnh động, những video trong vật lí lƣợng tử ánh sáng sẽ

giúp học sinh sẽ dễ hình dung và hiểu bài hơn, học sinh có thể phát triển vấn đề của
bài học và nâng cao khả năng tƣ duy tích cực cho mình. Giáo viên không những
đem đến cho học sinh một lƣợng thông tin lớn mà còn dễ dàng thể hiện đƣợc các
phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề, thực hiện đánh giá học sinh toàn diện khách quan
ngay trong quá trình dạy học… Học sinh có thể làm bài tập trắc nghiệm ở nhà trên

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 10

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

máy vi tính mà không cần có giáo viên đứng bên cạnh kiểm tra.
III.

Thiết kế giáo án điện tử sử dụng phần mềm Lecturemaker để giảng dạy
chƣơng “Sóng ánh sáng và Lƣợng tử ánh sáng” Vật lý 12 cơ bản”.
1. Nội dung sách vật lý 12 cơ bản
- Vật lí 12 đã trình bày một số vấn đề hiện đại phù hợp với xu thế chung của
các nƣớc trong khu vực và trên thế giới: “Dao động cơ”, “Hạt nhân nguyên
tử”, và “Từ vi mô đến vĩ mô” nhằm giúp học sinh có một cái nhìn tổng quan
về thế giới vật chất, khái quát các kiến thức đã học trong chƣơng trình vật lí
phổ thông. Ngoài ra, còn có một số nội dung mới trong các chƣơng còn lại
nhƣ: Dao động và sóng điện từ, Giao thoa ánh sáng, Các loại quang phổ,

Hiện tƣợng quang – phát quang, Sơ lƣợc về laze…
2. Phân tích nội dung kiến thức chƣơng “Sóng ánh sáng và Lƣợng tử
ánh sáng” – Vật lý 12 Cơ bản.
a. Chƣơng V Sóng ánh sáng

-

Tán sắc ánh sáng.

-

Giao thoa ánh sáng.

-

Các loại quang phổ.

-

Tia hồng ngoại và tia tử ngoại.

-

Tia X.

-

Thực hành : Đo bƣớc sóng ánh sáng bằng phƣơng pháp giao thoa.
b. Chƣơng VI Lƣợng tử ánh sáng

-

Hiện tƣợng quang điện. Thuyết lƣợng tử ánh sáng.

-

Hiện tƣợng quang điện trong.

-

Hiện tƣợng quang – phát quang.

-

Mẫu nguyên tử Bo.

-

Sơ lƣợc về laze.

3. Kiến thức, kĩ năng học sinh cần có sau khi học chƣơng “Sóng ánh sáng và
Lƣợng tử ánh sáng” – Vật lý 12 cơ bản.
a.

Về kiến thức:
 Chƣơng V Sóng ánh sáng

-

Mô tả đƣợc hiện tƣợng tán sắc qua lăng kính và nêu đƣợc hiện tƣợng tán sắc

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 11

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

là gì.
Nêu đƣợc mỗi ánh sáng đơn sắc có một bƣớc sóng xác định trong chân

-

không và chiết suất môi trƣờng phụ thuộc vào bƣớc sóng của ánh sáng trong chân
không.
-

Nêu đƣợc hiện tƣợng nhiễu xạ là gì.

-

Trình bày đƣợc một thí nghiệm về giao thoa ánh sáng và nêu đƣợc điều kiện

để xảy ra hiện tƣợng giao thoa ánh sáng.
-

Nêu đƣợc vân sáng, vân tối là kết quả của sự giao thoa.

-

Nêu đƣợc điều kiện để có cực đại giao thoa, cực tiểu giao thoa tại một điểm.

-

Viết công thức tính khoảng vân.

-

Nêu đƣợc hiện tƣợng giao thoa ánh sáng chứng tỏ ánh sáng có tính chất sóng

và nêu đƣợc tƣ tƣởng cơ bản của thuyết điện từ ánh sáng.
Trình bày đƣợc nguyên tắc cấu tạo của máy quang phổ lăng kính và nêu

-

đƣợc tác dụng của từng bộ phận của máy quang phổ.
Nêu đƣợc quang phổ liên tục, quang phổ vạch phát xạ, quang phổ hấp thụ là

-

gì, các đặc điểm chính và những ứng dụng chính của mỗi loại quang phổ.
Nêu đƣợc phép phân tích quang phổ là gì.

-

Nêu đƣợc bản chất, cách phát, các đặc điểm và công dụng của tia hồng

-

ngoại, tia tử ngoại, tia X.
Kể đƣợc tên của các vùng sóng điện từ kế tiếp nhau trong thang sóng điện từ

-

theo bƣớc sóng.
 Chƣơng VI Lƣợng tử ánh sáng
-

Phát biểu đƣợc định luật về giới hạn quang điện.

-

Vận dụng đƣợc thuyết phôtôn để giải thích định luật về giới hạn quang điện

-

Nêu đƣợc lƣỡng tính sóng – hạt của ánh sáng

b.

Về kỹ năng

-

Giải đƣợc các bài tập về hiện tƣợng giao thoa ánh sáng và Lƣợng tử ánh

sáng.
-

Xác định đƣợc bƣớc sóng ánh sáng theo phƣơng pháp giao thoa bằng thực

nghiệm.

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 12

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

PHẦN II NỘI DUNG
I.

CÁC NGUYÊN TẮC DẠY HỌC VẬT LÝ

- Tính khoa học thể hiện ở nội dung và phƣơng pháp dạy học, trong khi tính giáo
dục là một thuộc tính căn bản của quá trình dạy học.
- Dạy học giáo dục nhân cách toàn diện của ngƣời học.
- Ngƣời giáo viên trong quá trình dạy học phải tuân theo các tính khoa học lẫn tính
giáo dục trong sự thống nhất chung.

- Đây là nguyên tắc quan trọng dạy học phải tuân theo, làm nền tảng cho toàn bộ
quá trình dạy học, nhằm đáp ứng mục tiêu đào tạo của nhà trƣờng và mục đích giáo
dục của cả xã hội.


Các yêu cầu và biện pháp thực hiện

-

Nội dung dạy học phải phản ánh thực tiễn khách quan của chuyên môn.

-

Thông qua nội dung dạy phải tác động đến niềm tin của học sinh vào khoa
học.

-

Nội dung dạy phải phát triển năng lực nhận thức và tƣ duy kỹ thuật cho học
sinh.

-

Nội dung dạy phải chú trọng đến các mặt giáo dục về phẩm chất đạo đức
nghề nghiệp, tác phong công nghiệp cho học sinh.

II.

KHÁI NIỆM PHẦN MỀM DẠY HỌC VẬT LÝ

-

Phần mềm dạy học là phần mềm đƣợc thiết kế nhằm hỗ trợ có hiệu quả cho
quá trình dạy của giáo viên và quá trình học của học sinh bám sát mục tiêu
chƣơng trình sách giáo khoa.

-

Phần mềm dạy học đƣợc xây dựng dựa trên:
+ Đối tƣợng sử dụng
+ Nội dung các môn học
+ Mục đích lý luận dạy học

-

Phần mềm dạy học là phƣơng tiện dạy học hiện đại có tính năng ƣu việt
hơn so với các loại phƣơng tiện thông dụng khác. Là chƣơng trình đã đƣợc
lập trình sẵn, có thể mang lƣợng thông tin lớn, gọn nhẹ dễ bảo quản và sử
dụng.

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 13

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12

cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

- Phần mềm dạy học góp phần đổi mới nội dung phƣơng pháp và hình thức tổ chức
dạy học có khả năng trình bày một cách trực quan, hành động dễ hiểu giúp ngƣời
học nắm vững đƣợc nội dung của chƣơng trình học.
- Phần mềm dạy học là một thiết bị dạy học tổng hợp giúp giáo viên và học sinh làm
việc một cách dễ dàng nhanh chóng, hiệu quả, tiết kiệm thời gian và công sức.
III.

THỰC TRẠNG XUNG QUANH NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ
TÀI

1. Thực trạng sử dụng CNTT trong trƣờng học
- Bộ giáo dục và đào tạo (GD và ĐT) đã có văn bản gửi các cơ sở GD và ĐT yêu
cầu thực hiện tốt nhiệm vụ ứng dụng CNTT trong GD góp phần nâng cao hiệu quả
và chất lƣợng giáo dục.
Nhƣng thực tế việc sử dụng công nghệ thông tin vào học tập của học sinh và giảng
dạy của giáo viên hiện nay là rất ít vì những tƣ liệu dành cho môn học ít, cách viết
chƣa lôi cuốn học sinh, nội dung ít có phần liên hệ thực tế.
- Với nhu cầu cấp thiết của thực tiễn giáo dục và đào tạo, những kết quả khả quan
của việc ứng dụng CNTT vào phát triển và hiện đại hóa các phƣơng tiện dạy học
(PTDH) đã tác động sâu sắc đến sự phát triển của nền khoa học và giáo dục hiện đại
của mỗi quốc gia trong khu vực và trên toàn thế giới. Các nhà giáo dục tìm cách
nghiên cứu để phát huy một cách tốt nhất PTDH hiện đại (máy tính với môi trƣờng
dạy học Multimedia), đồng thời mở ra những triển vọng mới trong việc ứng dụng
nó để cải tiến PPDH, nâng cao chất lƣợng giáo dục và đào tạo hiện nay.
- Việc nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình dạy học đƣợc triển
khai mạnh mẽ ở nhiều nƣớc trên thế giới. Ở các nƣớc phát triển nhƣ Mỹ, Đức, Hàn
quốc,… các công ty sản xuất thiết bị dạy học về ứng dụng công nghệ thông tin đã
sản xuất nhiều sách điện tử, các phƣơng tiện dạy học hiện đại đƣợc điều khiển bởi

máy vi tính, hệ thống trƣờng học đƣợc trang bị phòng học đa chức năng với mạng
máy tính, máy chiếu khuếch đại,… đã đánh dấu một cuộc cách mạng mới trong
công nghệ dạy học đƣa quá trình dạy học từ hình thức dạy học truyền thống thành
dạy học trên mạng, biến Internet với các Website thành môi trƣờng học tập và thƣ
viện tƣ liệu cho học sinh truy cập.

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 14

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

- Theo báo cáo tổng kết của UNESCO 2004, việc triển khai tích hợp CNTT vào
trƣờng học thông qua các dự án thí điểm nhƣ trƣờng học thông minh tại một số
nƣớc châu Á (Malaisia, Philippines, Hàn quốc, Singapore, Thái lan,…) đã đem lại
kết quả bƣớc đầu rất khả quan, giúp phát triển tƣ duy học sinh.
Ở Việt Nam, thành công của sự nghiệp đổi mới trong hai thập niên qua đã
tạo tiền đề cho việc ứng dụng các thành tựu của công nghệ thông tin trong GD và
ĐT. Môn tin học đã đƣợc đƣa vào giảng dạy dƣới các hình thức và mức độ khác
nhau, hầu hết các trƣờng THPT đƣợc trang bị phòng máy tính, phòng nghe nhìn đa
chức năng với máy chiếu khuếch đại,… nhiều trƣờng THPT, các trƣờng đại học,
viện nghiên cứu đã sử dụng các thiết bị hiện đại phục vụ cho dạy học. Việc sử dụng
Internet nhƣ một công cụ học tập đang dần trở nên quen thuộc với học sinh, sinh
viên. Thông qua mạng tƣơng tác trong trƣờng học, các em có khả năng tiếp cận

thông tin nhanh hơn, tìm kiếm thông tin phục vụ cho việc học tập của bản thân
mình.
- Xác định tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ thông tin đối với việc dạy
và học trong 5 năm gần đây, nền giáo dục nƣớc ta đã đƣợc Đảng và Nhà nƣớc quan
tâm đặc biệt trong việc đổi mới nội dung chƣơng trình SGK phổ thông. Bên cạnh
nhiều dự án thay SGK, đổi mới nội dung chƣơng trình và phƣơng pháp giảng dạy,
đổi mới giáo dục phổ thông, đào tạo giáo viên phổ thông, hàng năm nhà nƣớc còn
đầu tƣ một lƣợng ngân sách lớn cho việc trang bị cở sở vật chất sƣ phạm – thiết bị
dạy học phục vụ dạy học. Trong các thiết bị dạy học hiện nay, ngoài các loại hình
thiết bị dạy học truyền thống nhƣ tranh ảnh, SGK, bản đồ giáo khoa, mô hình mẫu
vật,… thì máy vi tính là một phƣơng tiện kỹ thuật dạy học hiện đại không thể thiếu
ở mỗi trƣờng phổ thông.
- Rất nhiều trƣờng phổ thông đã có phòng học với 25 – 30 bộ máy vi tính với các
thiết bị trợ giảng bằng hệ thống dạy học đa phƣơng tiện đã kết nối Internet và có
trang Web về trƣờng.

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 15

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

2.Thực trạng xung quanh vấn đề thiết kế giáo án điện tử
- So với phƣơng tiện dạy học chỉ có bảng đen, phấn trắng và sách giáo khoa,… thì

việc thiết kế nội dung bài giảng trên máy tính với sợ hỗ trợ của hệ thống dạy học đa
phƣơng tiện là một bƣớc đột phá lớn. Giáo án điện tử ngoài việc hỗ trợ cho giáo
viên, giải phóng bớt sức lao động ở trên lớp của giáo viên, còn đem đến cho học
sinh phổ thông nhiều thông tin hơn, hấp dẫn hơn qua các kênh thông tin đa dạng và
phong phú: Nội dung văn bản, âm thanh, hình ảnh tĩnh, động, các đoạn video clip
sống động. Đặc biệt, ở một số nội dung kiến thức ngƣời ta còn có thể xây dựng các
mô hình mô phỏng, thí nghiệm ảo, thí nghiệm mô phỏng để minh họa hoặc chứng
minh định luật, đã biến quá trình học sinh nhận thức các kiến thức trừu tƣợng thành
quá trình tự HS lĩnh hội kiến thức mới một cách hào hứng, tích cực.
Công tác đào tạo và bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên để có thể sẵn sàng tiếp cận với các
phƣơng tiện dạy học hiện đại trong DH nói chung và DHVL nói riêng đang đƣợc
các trƣờng ĐH, CĐ sƣ phạm dành cho một thời lƣợng đáng kể trong chƣơng trình
đào tạo. Các học phần tin học ứng dụng trong dạy học vật lý đều đƣợc triển khai và
cập nhật các ứng dụng cụ thể của CNTT trong việc xây dựng, phát triển và hiện đại
hóa PTDH Vật lý.
- Theo đánh giá ban đầu thì hiệu quả của việc ứng dụng CNTT trong dạy học là khá
khả quan, càng khẳng định vai trò quan trọng của CNTT trong việc đổi mới phƣơng
pháp dạy và học. Tuy nhiên, xét trên diện rộng, tình hình ứng dụng CNTT trong dạy
học ở nƣớc ta còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế:
- Nhận thức của giáo viên và học sinh: Nhiều giáo viên, học sinh chƣa quan tâm đến
các ứng dụng CNTT vào quá trình giáo dục do đã quen với các PPDH truyền thống.
Đây là khăn có tính tất yếu của quá trình phát triển.
- Cơ sở hạ tầng CNTT còn thấp: Đây là vấn đề nan giải nhất. Ứng dụng CNTT
trong giáo dục đi liền với đầu tƣ hệ thống máy tính, mạng máy tính nội bộ, mạng
Internet phục vụ cho GV và HS, các thiết bị ngoại vi nhƣ: máy chiếu, hệ thống cung
cấp điện, phòng máy đạt tiêu chuẩn,… là khó khăn lớn không thể giải quyết trên
diện rộng.
- Trình độ tin học của GV và HS còn có những bất cập với các ứng dụng cụ thể của
các phần mềm, các thí nghiệm với máy tính,…

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 16

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

- Thay đổi hình thức tổ chức lớp học, phƣơng thức dạy và học sẽ gây khó khăn cho
cả GV và HS và cả các nhà quản lý giáo dục. Chẳng hạn muốn tổ chức một giờ học
bằng bài giảng điện tử, sử dụng projector trang bị cho toàn trƣờng (vì không có điều
kiện trang bị đến từng lớp học) thì phải di chuyển địa điểm học tập, GV sẽ phải mất
thời gian cho việc chuẩn bị PTDH ở các lớp học.
3 . Thực trạng vấn đề xung quanh sách giáo khoa vật lí phổ thông
Nƣớc ta đã và đang thực hiện chiến lƣợc cải cách sách giáo khoa cho các cấp
học phổ thông. Có thể nói cho đến nay đã hoàn thành việc cải cách SGK. Chƣơng
trình cải cách này mang tính hiện đại hơn, sát thực tế hơn, phù hợp với hoàn cảnh
đất nƣớc và xã hội,… nhằm mục đích đƣa nền giáo dục Việt Nam theo kịp xu thế
phát triển đất nƣớc nói riêng, trên thế giới nói chung. Nhƣng nếu chỉ cải cách SGK
thì không thể nói là cải cách giáo dục. Cải cách SGK phải đi đôi với cải cách
phƣơng pháp dạy và phƣơng pháp học. Việc này đòi hỏi ngƣời giáo viên phải thay
đổi cách dạy. Và việc ứng dụng công nghệ thông tin là một trong những cách dạy
học có hiệu quả mang lại lợi ích cao trong giáo dục.
IV. ĐỔI MỚI PPDH VL Ở TRƢỜNG THPT
1. Phƣơng hƣớng chiến lƣợc đổi mới phƣơng pháp dạy học
1.1. Khắc phục lối truyền thụ một chiều

- Truyền thụ một chiều là một kiểu dạy học đã tồn tại lâu năm trong nền giáo dục
của chúng ta. Nét đặc trƣng của nó là: “GV độc thoại, giảng giải minh họa, làm
mẫu, kiểm tra, đánh giá; còn HS thì thụ động ngồi nghe, ngồi nhìn, cố mà ghi nhớ
và nhắc lại”.
-

Đối với chúng ta cũng cần phải đổi mới phƣơng pháp dạy học. Tƣ tƣởng chủ

đạo bao trùm nhất là tổ chức cho HS tham gia tích cực vào các hoạt động học tập đa
dạng theo hƣớng tìm tòi nghiên cứu phù hợp với phƣơng pháp thực nghiệm. Bất kỳ
ở đâu và nơi nào sự sáng tạo chỉ có thể nảy sinh trong khi giải quyết vấn đề. Bởi
vậy, tổ chức lôi cuốn học sinh tham gia tích cực vào việc giải quyết vấn đề học tập
là biện pháp cơ bản để bồi dƣỡng năng lực sáng tạo cho HS.
- Để thực hiện phƣơng pháp dạy học hƣớng vào việc tổ chức hoạt động
nhận thức tích cực, tự lực của HS thì ngoài vai trò hƣớng dẫn, tổ chức của GV, cần
phải có phƣơng tiện làm việc phù hợp với HS. Đối với VL học thì đặc biệt quan

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 17

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

trọng là tài liệu giáo khoa và thiết bị thí nghiệm. SGK và thiết bị thí nghiệm phải

đổi mới để tạo điều kiện cho việc thực hiện mục tiêu của dạy học.
1.2. Đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu của HS
- Rèn luyện khả năng tự học, hình thành thói quen tự học. Bất cứ một việc nào học
tập đều phải thông qua tự học của ngƣời học thì mới có thể có kết quả sâu sắc và
bền vững. Ngay trên ghế nhà trƣờng HS đã phải đƣợc rèn luyện khả năng tự học, tự
lực hoạt động nhận thức.
1.3. Rèn luyện thành nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học
- Muốn rèn luyện đƣợc nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học thì điều quan trọng nhất
là phải tổ chức, hƣớng dẫn, tạo điều kiện cho HS tích cực, tự lực tham gia vào quá
trình tái tạo cho mình kiến thức mà nhân loại đã có, tham gia giải quyết các vấn đề
học tập, qua đó mà phát triển năng lực sáng tạo. HS học bằng cách làm, tự làm, làm
một cách chủ động say mê hứng thú, chứ không phải bị ép buộc. Vai trò của GV
không còn là giảng dạy, minh họa nữa mà chủ yếu là tổ chức, hƣớng dẫn, tạo điều
kiện cho HS hoạt động, thực hiện thành công các hoạt động học đa dạng mà kết quả
là dành đƣợc kiến thức và phát triển đƣợc năng lực.
1.4. Áp dụng các PP tiên tiến, các phƣơng tiện DH hiện đại vào quá trình DH
- Nền giáo dục của hầu hết các nƣớc tiên tiến trên toàn thế giới trong nửa cuối thế
kỷ XX đều rất quan tâm đến vấn đề phát triển năng lực sáng tạo ở HS. Nhiều lý
thuyết về việc phát triển đã ra đời (trong đó nổi bật là “lý thuyết thích nghi” của
J.piaget và “lý thuyết vùng phát triển gần”của Vƣgốtxki), nhiều phƣơng pháp dạy
học mới đã đƣợc thử nghiệm và đã đạt đƣợc những kết quả khả quan.
2. Những định hƣớng đổi mới PPDH theo chƣơng trình THPT mới
2.1. Giảm đến tối thiểu việc giảng giải, minh họa của GV, tăng cƣờng việc tổ
chức cho HS tự lực, tham gia vào giải quyết các vấn đề HT
-

Một thói quen tồn tại đã lâu đời trong nền giáo dục ở nƣớc ta là GV luôn chú

giảng giải tỉ mỉ, kỹ lƣỡng, đầy đủ cho HS ngay cả khi những điều GV nói đã viết
đầy đủ trong sách giáo khoa, thậm chí GV nhắc lại y nguyên rồi viết lại giống hệt

trên bảng.
- Lúc đầu HS chƣa quen với phƣơng pháp học mới nên vẫn theo cách cũ, chờ GV
giảng giải, tóm tắt, đọc cho chép. Nhƣng sau một thời gian tự lực làm việc, họ tự tin

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 18

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

hơn, đọc nhanh hơn, hiểu nhanh hơn và nhất là hiểu kỹ, nhớ lâu. Kết quả là nếu tính
tổng cộng thời gian mà HS phải bỏ ra để học một bài lại ít hơn là chờ đợi GV giảng
giải rồi cố mà ghi nhớ. Điều quan trọng hơn là khi quen với cách học mới, HS sẽ tự
tin và hào hứng. Càng thành công, càng phấn chấn, tích cực hơn và đạt đƣợc thành
công hơn. GV cần biết chờ đợi, kiên quyết yêu cầu HS tự học ở lớp và ở nhà. GV
chỉ giảng giải khi học sinh tự đọc không thể hiểu đƣợc, kiên quyết không làm thay
học sinh. Muốn cho HS hoạt động tự lực thành công thì GV cần phải biết phân chia
vấn đề học tập phức tạp thành những bộ phận đơn giản, vừa sức, nếu HS cố gắng
một chút là có thể hoàn thành đƣợc.
2.2. Áp dụng rộng rãi kiểu DH nêu và giải quyết vấn đề
- Kiểu dạy học nêu và giải quyết vấn đề (dạy học nêu vấn đề) là kiểu dạy học trong
đó dạy cho HS thói quen tìm tòi giải quyết vấn đề theo cách của nhà khoa học, GV
vừa tạo cho HS nhu cầu, hứng thú hoạt động sáng tạo, vừa rèn luyện cho họ khả
năng sáng tạo.

- Tƣ duy chỉ bắt đầu khi trong óc nảy sinh vấn đề, nghĩa là ngƣời học nhận thức
đƣợc sự mâu thuẫn giữa nhiệm vụ cần giải quyết và trình độ, khả năng, kiến thức đã
có của mình không đủ để giải quyết.
- Có rất nhiều cách tạo ra tình huống có vấn đề. Cách phổ biến nhất là đƣa ra một
hiện tƣợng, một sự kiện, một câu hỏi mà lúc đầu HS tƣởng rằng mình đã biết cách
trả lời. Nhƣng khi phân tích kỹ mới thấy những kiến thức đã có của mình không đủ
giải thích hiện tƣợng hay trả lời câu hỏi. Động cơ hoạt động xuất phát từ chỗ muốn
hoàn thiện, phát triển kiến thức, kỹ năng của mình bền vững và mạnh mẽ hơn cả.
- Chú trọng rèn luyện cho HS phƣơng pháp giải quyết vấn đề. Phƣơng pháp tìm
kiếm, nghiên cứu giải quyết vấn đề một cách sáng tạo thƣờng theo quy trình chung
nhƣ sau:
+ Phát hiện, xác định vấn đề, nêu câu hỏi.
+ Nêu câu trả lời dự đoán (mô hình, GT) có tính chất lý thuyết, tổng quát.
+ Từ dự đoán suy ra hệ quả lôgic có thể kiểm tra trong thực tế.
+ Tổ chức thí nghiệm kiểm tra xem hệ quả đó có phù hợp với thực tế không. Nếu
phù hợp thì điều dự đoán là đúng. Nếu không phù hợp thì dự đoán là sai, phải xây
dựng dự đoán mới.

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 19

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

2.3 Rèn cho học sinh nhận thức VL
- Một trong những nét đặc trƣng của tƣ duy khoa học là phải biết phƣơng pháp
hành động rồi mới hành động, chứ không hành động mụ mẫm, ngẫu nhiên.
- Về phƣơng pháp thực nghiệm: GV có thể làm thí nghệm để thu thập thông tin
hoặc củng cố bảng số liệu kết quả thí nghiệm. Còn sau đó việc xử lý thông tin rút ra
kết quả nên dành cho HS làm. Ở khâu thí nghiệm kiểm tra, cụ thể GV yêu cầu HS
đề xuất phƣơng án thí nghiệm kiểm tra bằng những thiết bị cụ thể, GV có thể làm
thí nghiệm biểu diễn.
- Về phƣơng pháp mô hình: Nhờ phƣơng pháp mô hình mà ngƣời ta có thể biểu
diễn bản chất của hiện tƣợng ngay cả khi không quan sát đƣợc đối tƣợng phản ánh.
- Về phƣơng pháp tƣơng tự: Phƣơng pháp tƣơng tự là phƣơng pháp nhận thức khoa
học, trong đó sử dụng sự tƣơng tự và phép suy luận tƣơng tự để rút ra tri thức mới
về đối tƣợng khảo sát.
- Phƣơng pháp tƣơng tự gồm các giai đoạn sau:
+ Tập hợp các dấu hiệu của đối tƣợng cần nghiên cứu và những dấu hiệu của
đối tƣợng đã biết định đem đối chiếu.
+ Tiến hành phân tích tìm những dấu hiệu giống nhau và khác nhau giữa chúng.
+ Kiểm tra xem các dấu hiệu giống nhau có phải là dấu hiệu bản chất của đối tƣợng
đã biết.
+ Chuyển dấu hiệu khác biệt của đối tƣợng đã biết cho đối tƣợng nghiên cứu bằng
suy luận tƣơng tự.
+ Kiểm tra tính đúng đắn của các kết luận thu đƣợc (hoặc các hệ quả của chúng)
bằng thực nghiệm ở chính đối tƣợng nghiên cứu.
3. Đổi mới việc thiết kế bài học (soạn GA)
3.1. Các yêu cầu đối với việc soạn GA
- Việc chuyển trọng tâm từ thiết kế các hoạt động của GV sang thiết kế các hoạt
động của HS là yêu cầu nổi bật đối với công việc soạn giáo án của ngƣời GV.
Khi soạn giáo án, GV phải suy nghĩ trả lời các câu hỏi :
+ Trong bài học HS sẽ lĩnh hội đƣợc những kiến thức, kỹ năng nào?
Mức độ đến đâu?

+ Sự chiếm lĩnh những kiến thức, kỹ năng của HS sẽ diễn ra theo con đƣờng nào?

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 20

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

HS cần huy động kiến thức, kỹ năng nào đã có? Những hoạt động đó của HS diễn ra
dƣới hình thức làm việc cá nhân hay làm việc theo nhóm?
+ GV phải chỉ đạo nhƣ thế nào để đảm bảo cho HS chiếm lĩnh đƣợc những kiến
thức, kỹ năng đó một cách chính xác, sâu sắc và đạt hiệu quả giáo dục.
+ Hành vi ở đầu ra mà HS cần thể hiện đƣợc sau khi học là gì?
3.2. Các bƣớc soạn giáo án
- Xác định mục tiêu bài học căn cứ vào chuẩn kiến thức, kỹ năng và yêu cầu về thái
độ trong chƣơng trình.
- Nghiên cứu SGK và các tài liệu liên quan để hiểu chính xác, đầy đủ những nội
dung của bài học, xác định những kiến thức, kỹ năng, thái độ cơ bản cần hình thành
và phát triển ở HS, xác định trình tự lôgic của bài học.
- Xác định khả năng đáp ứng các nhiệm vụ nhận thức của HS:
+ Xác định những kiến thức và kỹ năng mà HS đã có và cần có.
+ Dự kiến những khó khăn, những tình huống có thể nảy sinh và các phƣơng án
giải quyết.
- Lựa chọn phƣơng pháp dạy học; phƣơng tiện; thiết bị dạy học; hình thức tổ chức

dạy học và cách đánh giá thích hợp để giúp HS tích cực, chủ động, sáng tạo, phát
triển năng lực tự học.
- Xây dựng kế hoạch bài học: xác định mục tiêu, thiết kế nội dung, nhiệm vụ, cách
thức hoạt động, thời gian và yêu cầu cần đạt cho từng hoạt động dạy của GV và
hoạt động học của HS.
3.3. Nội dung của việc soạn giáo án
- Xác định rõ ràng, cụ thể mục tiêu bài học, nêu rõ yêu cầu HS cần đạt về kiến thức,
kỹ năng, thái độ.
- Xác định những nội dung kiến thức của bài học.
- Xác định công việc chuẩn bị của GV và HS, các phƣơng tiện dạy học cần sử dụng.
- Thiết kế tiến trình xây dựng kiến thức trong bài học.
- Xác định nội dung tóm tắt trình bày bảng.
- Soạn nội dung bài tập về nhà.
* Một số hình thức trình bày giáo án
- Viết hệ thống các hoạt động theo thứ tự từ trên xuống dƣới.

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 21

SVTH: Nguyễn Thị Chinh


Luận văn tốt nghiệp

Thiết kế giáo án điện tử chƣơng 5 và chƣơng 6 vật lý 12
cơ bản sử dụng phần mềm Lecturemaker

- Viết hệ thống các hoạt động theo 2 cột: hoạt động của GV và hoạt động của HS.
- Viết 3 cột: Hoạt động của GV; hoạt động của HS; nội dung ghi bảng, hoặc tiêu đề,

nội dung chính.
- Viết 4 cột: Hoạt động của GV; hoạt động của HS; nội dung ghi bảng, hoặc tiêu đề,
nội dung chính và thời gian thực hiện.
4. Những ƣu điểm của việc sử dụng MVT trong DH
- MVT với tƣ cách là một PTDH hiện đại, sử dụng nó một cách hợp lý trong DH có
nhiều ƣu điểm.
Nhờ các chƣơng trình mô phỏng và minh họa đƣợc cài đặt sẵn, MVT có thể xây
dựng nên các mô hình tĩnh hoặc động với chất lƣợng cao, thể hiện ở độ trung thực
của màu sắc, các vận động tuân theo các quy luật khách quan của hiện tƣợng mà
ngƣời lập trình đã đƣa vào làm tăng tính trực quan trong DH, tăng hứng thú học tập
và tạo sự chú ý học tập của HS ở mức độ cao. MVT có khả năng lặp lại nhiều lần,
thậm chí là vô hạn lần ở cùng một vấn đề, giúp GV và HS có thể nghe lại, xem lại
những tình huống, những hiện tƣợng hoặc những thông tin mà họ chƣa kịp nhận
biết ở lần quan sát đầu tiên. Điều này rất khó thực hiện ở ngƣời GV.
- Giao tiếp giữa ngƣời với máy tính trong quá trình DH là hoàn toàn chủ động, theo
sự điều khiển của GV và HS. Việc sử dụng MVT trong DH tạo cơ hội để chƣơng
trình hóa không chỉ nội dung tri thức mà cả những con đƣờng nắm vững kiến thức,
hoạt động trí tuệ của HS, có thể điều khiển đƣợc quá trình dạy học. GV có thể xây
dựng bài giảng bằng cách lắp ráp các môđun có sẵn. Để thực hiện tốt bài giảng theo
kiểu này thì đòi hỏi GV phải chuẩn bị bài giảng một cách công phu, theo đó có thể
khẳng định rằng MVT không thể thay thế ngƣời GV mà chính là vai trò của ngƣời
GV đƣợc đề cao và đóng vai trò ngƣời tổ chức quá trình học tập. Nhờ có MVT mà
hoạt động DH của GV có thể đƣợc tự động hóa ở mức độ cao.
- Một trong những ƣu điểm không thể phủ nhận là việc sử dụng MVT trong việc
DH có tác dụng giảm thiểu thời gian cho việc biểu diễn, thể hiện thông tin của GV
trong giờ lên lớp. MVT còn cho phép củng cố ngay tức thời và thƣờng xuyên hơn
so với DH truyền thống, đồng thời việc kế thừa, rút kinh nghiệm, chỉnh sửa, bổ
sung bài giảng,… từ kết quả của các hoạt động DH trƣớc đó là rất thuận lợi và
không mất quá nhiều thời gian.

GVHD: Vƣơng Tấn Sĩ

Trang 22

SVTH: Nguyễn Thị Chinh