LUẬN văn sư PHẠM vật lý THIẾT kế GIÁO án điện tử vật lí 12 NÂNG CAO sử DỤNG PHẦN mềm LECTUREMAKER

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA SƯ PHẠM
BỘ MÔN SƯ PHẠM VẬT LÍ


Luận văn Tốt nghiệp
Ngành: SƯ PHẠM VẬT LÍ – TIN HỌC

THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ VẬT LÍ 12
NÂNG CAO SỬ DỤNG PHẦN MỀM
LECTUREMAKER

GV hướng dẫn: Vương Tấn Sĩ

Sinh viên: Mai Thị Hương Xuân
Lớp: TL0834A1 – K34
Mã số SV: 1080310

Cần Thơ, 2012


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

Lời cảm ơn!
Em xin chân thành cảm ơn tất cả thầy cô Trường Đại
học Cần thơ, đặc biệt là các thầy cô trong Bộ môn Vật lí
đã giảng dạy và truyền đạt cho em những kiến thức quí
báu.
Riêng thầy Vương Tấn Sĩ, em xin bày tỏ long biết

ơn chân thành và sâu sắc. Thầy đã không ngại vất vả,
mệt nhọc để đọc và góp ý rất nhiều cho đề tài của em.
Mặc dù cố gắng rất nhiều nhưng cũng không tránh
khỏi hạn chế và thiếu sót. Em rất mong nhận được những
ý kiến quí báu của quí thầy cô và bạn bè để đề tài của em
được phong phú và hoàn thiện hơn.
Cuối lời em xin kính chúc thầy cô và các bạn dồi
dào sức khỏe và công tác tốt

Em xin chân thành cảm ơn!

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

GVHD: Vương Tấn Sĩ


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

GVHD

Vương Tấn Sĩ

GVHD: Vương Tấn Sĩ


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

GVPB

GVHD: Vương Tấn Sĩ


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU.............................................................................................. 4
1. Đặt vấn đề .................................................................................................... 4
2. Mục đích của đề tài ...................................................................................... 4

3. Giả thuyết khoa học...................................................................................... 4
4. Nhiệm vụ của đề tài...................................................................................... 5
5. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 5
6. Đối tượng nghiên cứu................................................................................... 5
7. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................... 5
8. Các giai đoạn thực hiện đề tài....................................................................... 5
9. Các chữ viết tắt trong đề tài.......................................................................... 6
PHẦN NỘI DUNG .......................................................................................... 7
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ VIỆC ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
THPT VÀ TIN HỌC HỖ TRỢ ...............................................................................7
I. ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở THPT..................................................7
1.

Quan điểm DH ....................................................................................................7

2.

Tiến trình DH ......................................................................................................7

3.

Phương pháp DH .................................................................................................7

4.

Định hướng đổi mới PPDH..................................................................................7

5.

Mục đích của đổi mới PPDH ...............................................................................8

6.

Đặc trưng của PPDH tích cực ..............................................................................8

7.

Yêu cầu đổi mới PPDH .......................................................................................8

8.

Một số PPDH tích cực .........................................................................................9

9.

Một số hình thức DH theo hướng đổi mới............................................................9

10. Một số kỹ thuật góp phần đổi mới PPDH.............................................................9
11. Thiết bị DH góp phần đổi mới PPDH ................................................................ 10
II. ĐỔI MỚI PPDH VẬT LÍ Ở TRƯỜNG THPT .................................................... 10
1.

Phương hướng chiến lược đổi mới PPDH .......................................................... 10

2.

Những định hướng đổi mới PPDH VL ở lớp 12 theo chương trình đổi mới ....... 11

3.

Đổi mới thiết kế bài giảng ................................................................................. 13

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 1


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

III. CÔNG NGHỆ THÔNG TIN GÓP PHẦN ĐỔI MỚI PPDH ............................... 15
1.

Đổi mới PPDH theo quan niệm CNTT và truyền thông ..................................... 15

2.

Ứng dụng của MVT trong DH Vật lí ................................................................. 16

Chương 2. TỔNG QUAN VỀ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ .................................... 24
I.

KHÁI QUÁT VỀ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ............................................................. 24

1.

Khái niệm giáo án điện tử.................................................................................. 24

2.

Quy trình thiết kế giáo án điện tử....................................................................... 25

II. CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ ....................................... 30
1.

Mục tiêu chính của việc xây dựng các bài giảng điện tử .................................... 30

2.

Kỹ năng trình bày .............................................................................................. 30

3.

Kỹ năng giảng bài.............................................................................................. 30

4.

Đáp ứng tiêu chí tự học...................................................................................... 30

5.

Kỹ năng Multimedia .......................................................................................... 30

6.

Soạn câu hỏi ...................................................................................................... 31

7.

Nguồn tư liệu..................................................................................................... 31

8.

Từ khóa ............................................................................................................. 31

Chương 3. THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ SỬ DỤNG PHẦN MỀM
LECTUREMAKER ...................................................................................... 32
I.

GIỚI THIỆU.................................................................................................... 32

II.

GIAO DIỆN VÀ CÁC MENU CỦA LECTUREMAKER ............................... 33

III.

HƯỚNG DẪN TẠO NÚT LỆNH TRONG LECTUREMAKER ..................... 37

IV.

CHÈN VĂN BẢN, CÔNG THỨC TOÁN, HÌNH VẼ, ẢNH, PHIM, FLASH . 40

V.

NHẬP FILE POWERPOINT, PDF, WEBSITE ............................................... 46

VI.

CHÈN CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM ................................................................. 47

VII. QUI TRÌNH SOẠN GIÁO ÁN ........................................................................ 51
VIII. KẾT XUẤT BÀI GIẢNG ................................................................................ 59
IX.

THIẾT KẾ BÀI 6. DAO ĐỘNG ĐIỀU HÒA VẬT LÍ 12 NÂNG CAO........... 64

Chương 4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ............................................................... 75
1. Mục đích thực nghiệm sư phạm........................................................................... 75
2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm.......................................................................... 75

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 2


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

3. Tiến hành thực nghiệm sư phạm.......................................................................... 75
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 76
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... 77

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 3

Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Trong xu thế thời đại ngày nay, với sự tiến bộ của công nghệ và tri thức khoa học,
giáo dục đào tạo nguồn nhân lực trở thành quốc sách hàng đầu của nhiều quốc gia. Vì
vậy, Hệ thống giáo dục Việt nam phải đi theo hướng nâng cao tri thức, kỹ năng lao
động, khả năng cạnh tranh. Trước tình hình đó, trong những năm qua, Bộ Giáo dục và
đào tạo đã phát động và thực hiện phong trào đổi mới phương pháp dạy học. Chỉ thị số
29/2001/CT- Bộ Giáo dục và Đào tạo ngày 30/07/2001 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
đào tạo về tăng cường giảng dạy và ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục và
đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng công nghệ thông
tin như công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp dạy học nhằm tạo tính
tích cực, sáng tạo cho HS trong quá trình học tập, giúp HS chiếm lĩnh được những
kiến thức khoa học sâu sắc, vững chắc, đồng thời đảm bảo điều kiện và thời gian tự
học, tự nghiên cứu của HS. Và tất nhiên những điều này sẽ đem lại niềm vui, sự hứng
thú học tập. Từ đó phát triển tư duy, năng lực sáng tạo và không chỉ nắm vững lý
thuyết mà còn có khả năng vận dụng vào thực tiễn cuộc sống, góp phần xây dựng đất
nước ngày càng phát triển hơn, hòa nhập cùng bạn bè thế giới.
Để làm được như vậy thì đòi hỏi những nhà giáo dục học không ngừng tìm tòi và
sáng tạo ra các phương tiện DH công nghệ hiện đại nhằm phục vụ cho việc giáo dục.
Đặc biệt là đội ngũ GV đã, đang và sắp bước vào con đường giáo dục.
Với những yêu cầu đã xác định ở trên, là một người GV vật lí trong tương lai tôi
nhận thức rõ tầm quan trọng của việc này nên đã quyết định nghiên cứu về đề tài:
“Thiết kế giáo án điện tử Vật lí 12 Nâng Cao sử dụng phần mềm LectureMaker”.
2. Mục đích của đề tài
 Nghiên cứu phần mềm LectureMarker để phục vụ thiết kế giáo án điện tử vào
giảng dạy vật lí 12 Nâng Cao.

3. Giả thuyết khoa học
 Nghiên cứu thiết kế giáo án điện tử
 Có thể nghiên cứu phần mềm LectureMarker. Vận dụng vào thiết kế giáo án
điện tử vật lí 12 Nâng cao.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 4


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

4. Nhiệm vụ của đề tài
 Nghiên cứu nội dung và cách thiết kế giáo án điện tử xây dựng các bài vật lí 12
Nâng cao.
 Nghiên cứu thiết kế giáo án sử dụng phần mềm LectureMaker.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu tài liệu
Sử dụng SGK vật lý 12 Nâng cao, chuẩn kiến thức kỹ năng, các tài liệu của môn lí
luận dạy học vật lí, phân tích chương trình, đánh giá giáo dục, tài liệu bồi dưỡng giáo
viên, sách giáo viên và SGK vật lí lớp 10, 11, các tài liệu liên quan đến PPDH và ứng
dụng công nghệ thông tin vào DH.
5.2. Tổng kết kinh nghiệm
Tổng kết kinh nghiệm từ đánh giá tổng kết và khái quát quá những kinh nghiệm
đã thu thập được trong hoạt động thực tiễn, từ đó phát hiện ra những vấn đề cần thiết
để đưa vào áp dụng thực tế hoặc cần tiếp tục nghiên cứu hay loại bỏ. Nhờ đó mà khám
phá ra những mối liên hệ có tính quy luật của những hiện tượng giáo dục.
Tổng kết kinh nghiệm cần có lí luận để soi sáng, giải thích tính chất hợp lí, phù

hợp với những quy luật đã được khẳng định thì mới tránh khỏi tính chất ngẫu nhiên,
lộn xộn, hời hợt của kết luận.
Tổng kết kinh nghiệm từ trao đổi kinh nghiệm, học hỏi của anh chị, bạn bè.
5.3. Thực nghiệm sư phạm
Thiết kế bài học theo đề tài, sau đó cho HS làm kiểm tra. Từ đó nhận xét xem
mức độ tiếp thu kiến thức của HS đối với cách thực hiện này như thế nào.
6. Đối tượng nghiên cứu
Các hoạt động dạy và học của GV và HS trong việc áp dụng phần mềm
LectureMaker thiết kế giáo án điện tử .
7. Phạm vi nghiên cứu
Vận dụng phần mềm LectureMaker vào việc thiết kế giáo án điện tử vật lí 12
Nâng cao.
8. Các giai đoạn thực hiện đề tài
Giai đoạn 1: Trao đổi với GVHD và nhận đề tài

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 5


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

Giai đoạn 2: Nghiên cứu đề tài, đọc các tài liệu có liên quan.
Giai đoạn 3: Lập đề cương chi tiết
Giai đoạn 4: Viết luận văn, chỉnh sửa luận văn
Giai đoạn 5: Hoàn thành luận văn, nộp cho GVHD
Giai đoạn 6: Báo cáo luận văn
9. Các chữ viết tắt trong đề tài

Học sinh

HS

Vật lí

VL

Dạy học

DH

Phương pháp dạy học

PPDH

Sách giáo khoa

SGK

Phương pháp

PP

Trung học phổ thông

THPT

Hoạt động

HĐ

Máy vi tính

MVT

Kiến thức

KT

Giáo án

GA

Phương tiện dạy học

PTDH

Thiết bị dạy học

TBDH

Công nghệ thông tin

CNTT

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 6

Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

PHẦN NỘI DUNG
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ VIỆC ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
THPT VÀ TIN HỌC HỖ TRỢ
I. ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở THPT
1. Quan điểm dạy học (QĐDH)
Là những định hướng tổng thể cho các hành động phương pháp, trong đó có sự
kết hợp giữa các nguyên tắc dạy học làm nền tảng, cơ sở lí thuyết của lí luận dạy học,
những điều kiện, hình thức tổ chức dạy học, những định hướng vai trò của GV và HS
trong quá trình DH.
2. Tiến trình dạy học
Tiến trình DH mô tả cấu trúc của quá trình DH theo một trình tự xác định của các
bước DH, quy định tiến trình thời gian, tiến trình logic hành động. Tiến trình DH hay
còn gọi là các bước DH hay tiến trình lí luận DH, tiến trình PPDH.
3. Phương pháp dạy học
PPDH là cách thức hành động của GV và HS trong quá trình DH.
4. Định hướng đổi mới PPDH
Cốt lõi của đổi mới PPDH là hướng tới hoạt động học tập tích cực, chủ động,
chống lại thói quen hay học thụ động : Đổi mới nội dung và hình thức hoạt động của
GV và HS, đổi mới hình thức tổ chức DH, đổi mới hình thức tương tác xã hội trong
DH với định hướng:
 Bám sát mục tiêu giáo dục phổ thông.
 Phù hợp với nội dung dạy học cụ thể
 phù hợp với đặc điểm lứa tuổi HS.
 phù hợp với cơ sở vật chất, các điều kiện dạy học của nhà trường.
 phù hợp với việc đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả dạy- học.

 Kết hợp giữa việc tiếp thu và sử dụng có chọn lọc, có hiệu quả các PPDH
truyền thống.
 Tăng cường sử dụng các phương tiện dạy học, thiết bị dạy học và đặc biệt lưu
ý đến những ứng dụng của công nghệ thông tin.
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 7


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

5. Mục đích của đổi mới PPDH
Mục đích của việc đổi mới PPDH là thay đổi lối dạy học truyền thụ một chiều
sang dạy học theo PPDH tích cực
6. Đặc trưng của PPDH tích cực
 Dạy học tăng cường phát huy tính tự tin, tích cực, chủ động, sáng tạo thông qua
tổ chức thực hiện các hoạt động học tập của HS.
 Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp và phát huy năng lực tự học của HS.
 Dạy học phân hóa kết hợp với học tập hợp tác.
 Kết hợp đánh giá của thầy giáo với đánh giá của bạn, với tự bản thân đánh giá.
 Tăng cường khả năng, kỹ năng vận dụng thực tế, phù hợp với điều kiện cơ sở vật
chất.
 Đem lại niềm vui, tạo hứng thú trong học tập cho HS đạt kết quả cao.
7. Yêu cầu đổi mới PPDH
7.1. Yêu cầu chung
 Dạy học tiến hành thông qua việc tổ chức các hoạt động học tập của HS.
 DH kết hợp giữa học tập cá nhân với học tập hợp tác.
 DH thể hiện mối quan hệ tích cực giữa GV và HS.

 DH chú trọng đến việc rèn luyện các kỹ năng, năng lực, tăng cường thực hành và
gắn nội dung bài học vào thực tiễn.
 DH chú trọng đến việc rèn luyện phương pháp tư duy, năng lực tự học, tự nghiên
cứu.
 DH chú trọng đến việc sử dụng có hiệu quả phương tiện, thiết bị dạy học.
 DH chú trọng đến việc đa nội dung, các hình thức, cách thức đánh giá và tăng
cường hiệu quả việc đánh giá.
7.2. Yêu cầu đối với HS
 Tích cực suy nghĩ, chủ động tham gia các hoạt động học tập để tự khám phá và
lĩnh hội kiến thức.
 Tích cực sử dụng thiết bị dạy, đồ dùng học tập.
 Mạnh dạn trình bày và bảo vệ ý kiến, quan điểm cá nhân.
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 8


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

 Biết tự đánh giá và đánh giá các ý kiến, quan điểm.
7.2. Yêu cầu đối với GV
 Thiết kế, tổ chức, hướng dẫn HS thực hiện các hoạt động học tập.
 Động viên, khuyến khích, tạo cơ hội và điều kiện cho HS được tham gia một
cách tích cực, chủ động và sáng tạo vào quá trình khám phá và lĩnh hội tri thức.
 Thiết kế và hướng dẫn HS thực hiện các dạng câu hỏi, bài tập phát triển tư duy
và rèn luyện kỹ năng.
 Sử dụng các phương pháp và hình thức tổ chức DH một cách hợp lí, hiệu quả
linh hoạt.

8. Một số PPDH tích cực
 Dạy học vấn đáp, đàm thoại.
 Dạy và học phát hiện và giải quyết vấn đề.
 Dạy và học hợp tác trong nhóm nhỏ.
9. Một số hình thức dạy học theo hướng đổi mới
 E – Learning.
 Dạy học theo dự án.
10. Một số kỹ thuật góp phần đổi mới PPDH
10.1. Huy động tư duy:
Là hình thức học đặc biệt nhằm xới lên vấn đề để giải quyết.
Bốn nguyên tắc của hoạt động tư duy:
 Không đánh giá và phê phán trong quá trình thu thập ý tưởng của các thành
viên.
 Liên hệ với những ý tưởng đã được trình bày.
 Khuyến khích số lượng ý tưởng.
 Cho phép sự tưởng tượng và liên tưởng.
10.2. Tham vấn bằng phiếu
Người tham gia viết những suy nghĩ của mình dưới dạng cụm từ ngắn gọn lên
những miếng bìa, sau đó ghim chúng lên bảng.
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 9


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

10.3. Kĩ thuật phòng tranh
Tất cả các thành viên phác họa những suy nghĩ đầu tiên về cách giải quyết vấn đề

trên một tờ bìa, rồi dính lên bàn hay lên tường.
10.4. Thông tin phản hồi
Thông tin phản hồi trong DH là GV và HS cùng nhận xét, đánh giá, đưa ra ý kiến
đối với những yếu tố cụ thể có thể ảnh hưởng tới quá trình học tập.
Phản hồi bằng kỹ thuật “Tia chớp” là lấy thông tin phản hồi nhanh nhằm cải thiện
tình trạng giao tiếp.
10.5. Kĩ thuật điều phối
Sử dụng khi điều khiển sự làm việc triển khai theo chương trình, SGK nói chung.
11. Thiết bị dạy học góp phần đổi mới PPDH
 Sử dụng phương tiện DH, thiết bị DH không chỉ là phương tiện của việc dạy
mà còn là phương tiện của việc học.
 Đảm bảo tính đồng bộ, tính hệ thống và có chất lượng cao của thiết bị DH.
 Chú trọng thiết bị thực hành giúp HS tự tiến hành các bài thực hành, thí
nghiệm.
 Cần lưu ý tới các hướng dẫn sử dụng, bảo quản và căn cứ vào điều kiện cụ thể
của trường.
 Cần tính tới việc thiết kế các thiết bị DH mới bằng cách GV tự làm.
 Hỗ trợ GV biết sử dụng phương tiện DH hiệu quả, đặc biệt là phương tiện dạy
học mới.
II. ĐỔI MỚI PPDH VẬT LÍ Ở TRƯỜNG THPT
1. Phương hướng chiến lược đổi mới PPDH
1.1. Khắc phục lối truyền thụ một chiều
Đặc trưng của truyền thụ một chiều: GV độc thoại, HS thụ động nghe, nhớ lại.
GV quyết định tất cả các khâu của quá trình DH, HS hoàn toàn thụ động.
Cần phải đổi mới PPDH, phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo trong
học tập của HS bằng cách: Tổ chức cho HS tham gia tích cực vào các hoạt động DH,
lôi cuốn HS tham gia tích cực vào việc giải quyết vấn đề, bồi dưỡng năng lực sáng tạo
cho HS. Ngoài ra cần đổi mới SGK và thiết bị thí nghiệm.
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 10


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

1.2. Đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu
Rèn luyện khả năng tự học, hình thành thói quen tự học bằng hình thức giao
nhiệm vụ học tập cho HS như phát phiếu học tập ở nhà cho HS, đọc tài liệu trước,…
1.3. Rèn luyện thành nếp sống tư duy sáng tạo của người học
Muốn rèn luyện được nếp sống tư duy sáng tạo của người học thì điều quan trọng
nhất là phải biết tổ chức, tạo điều kiện cho HS tích cực tham gia vào quá trình tái tạo
cho mình kiến thức mà nhân loại đã có, tham gia giải quyết các vấn đề học tập.
Vai trò của GV không còn là giảng dạy mà chủ yếu là tổ chức, hướng dẫn, tạo
điều kiện cho HS hoạt động.
1.4. Áp dụng các PP tiên tiến, các phương tiện hiện đại vào quá trình DH
Nền giáo dục của toàn thế giới hiện nay đang quan tâm vấn đề phát triển năng lực
sáng tạo của HS. Nhiều lý thuyết về sự phát triển đã ra đời như: Lý thuyết thích nghi
của J.Piaget, Lý thuyết về vùng phát triển gần của Vưgôtxki. Nhiều PPDH mới đã
được thử nghiệm và đạt được những kết quả khả quan.
Sử dụng các phương tiện hiện đại: Mô phỏng, minh họa một cách trực quan các
hiện tượng, quá trình VL. Sử dụng MVT hỗ trợ các thí nghiệm, hỗ trợ phân tích băng
video các quá trình VL thực.
2. Những định hướng đổi mới PPDH VL ở lớp 12 theo chương trình đổi mới
2.1. Giảm đến tối thiểu việc giảng dạy, minh họa của GV, tăng cường việc tổ chức
cho HS tự lực, tham gia vào giải quyết các vấn đề học tập.
Lúc đầu HS chưa quen với phương pháp học mới nên vẫn theo cách cũ, chờ GV
dạy tóm tắt.
Để kích thích hứng thú học tập của HS, GV cần tạo tình huống để tập cho HS biết

phát hiện vấn đề, chú trọng vốn kinh nghiệm hiểu biết của HS.
GV cần kiên quyết yêu cầu HS tự học ở lớp và ở nhà, GV chỉ giảng dạy khi HS tự
đọc không hiểu.
HS cũng cần được giao những nhiệm vụ đòi hỏi phải vận dụng các kiến thức, kĩ
năng đã thu được không những vào tình huống quen thuộc, mà còn vào những tình
huống mới.
Dạy HS phương pháp tự học thông qua toàn bộ quá trình DH.
Mục tiêu dạy học không chỉ dừng lại ở kết quả học tập cụ thể, mà quan trọng ở
bản thân việc học, khả năng tự tổ chức và thực hiện quá trình học tập một cách có hiệu
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 11


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

quả của HS. Mục tiêu dạy HS PP tự học chỉ có thể đạt được khi bản thân HS chủ động,
tích cực, chỉ đạt được sau quá trình rèn luyện của HS.
Muốn HS hoạt động tự lực thành công thì GV cần phải biết phân chia một vấn đề
học tập phức tạp thành những bộ phận đơn giản, vừa sức, nếu HS cố gắng một chút là
có thể hoàn thành được.
Trong một loạt công việc cần thực hiện trong quá trình học tập, GV cần tính toán
xem với thời gian cho phép trên lớp, trình độ HS thì việc gì được giao cho HS tự làm,
việc gì cần có trợ giúp của GV, còn việc gì GV phải cung cấp thêm thông tin để HS có
thể hoàn thành vấn đề cần giải quyết.
2.2. Áp dụng rộng rãi kiểu DH phát hiện và giải quyết vấn đề.
Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề hiểu dưới dạng chung nhất là toàn bộ các
hành động như tổ chức tình huống có vấn đề, biểu đạt vấn đề giúp đỡ những điều kiện

cần thiết để HS GQVĐ.
Kiểu dạy học này giúp HS có thói quen tìm tòi giải quyết vấn đề theo cách của các
nhà khoa học, nhằm phát triển được năng lực sáng tạo của HS.
Tư duy chỉ bắt đầu khi trong óc nảy sinh vấn đề, nghĩa là người học nhận thức
được mâu thuẫn giữa nhiệm vụ cần giải quyết trình độ, khả năng, kiến thức đã có của
mình không đủ để giải quyết.
Có rất nhiều cách để tạo ra tình huống có vấn đề. Cách phổ biến nhất là đưa ra
một hiện tượng, một sự kiện, một câu hỏi mà lúc đầu HS tưởng rằng mình đã biết cách
trả lời. Nhưng khi phân tích kỹ thì thấy kiến thức của mình không đủ trả lời. Từ đó
động cơ học tập của HS xuất hiện.
Chú trọng rèn luyện cho HS phương pháp giải quyết vấn đề.
DH phát hiện và GQVĐ gồm các giai đoạn sau:
Phát hiện, xác định vấn đề, nêu câu hỏi.
Nêu câu trả lời dự đoán (mô hình, giả thuyết) có tính chất lí thuyết, tổng quát.
Từ dự đoán suy ra hệ quả logic có thể kiểm tra trong thực tế.
Tổ chức thí nghiệm kiểm tra.
2.3. Rèn cho HS phương pháp nhận thức vật lý
Một trong những nét đặc trưng trong tư duy khoa học là phải biết phương pháp
hành động rồi mới hành động, chứ không hành động mò mẫm, ngẫu nhiên. Có các
phương pháp sau:
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 12


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

Phương pháp thực nghiêm: Tùy tình hình cụ thể mà GV và HS có thể tiến hành thí

nghiệm kiểm tra hay thí nghiệm xây dựng đại lượng cần khảo sát.
Phương pháp mô hình: Nhờ PP mô hình mà người ta có thể biểu diễn bản chất của
hiện tượng ngay cả khi không quan sát được đối tượng phản ánh ngoài mô hình ảnh,
còn hay phổ biến hình toán học.
Phương pháp tương tự: Là PP nhận thức khoa học, trong đó sử dụng tương tự và
phương pháp suy luận tương tự để rút ra tri thức mới về đối tượng khảo sát.
3. Đổi mới thiết kế bài giảng
3.1. Các yêu cầu đối với việc soạn GA
Việc chuyển trọng tâm từ thiết kế các hoạt động của GV sang thiết kế các hoạt
động của HS là yêu cầu nổi bật với việc soạn GA của người GV.
Khi soạn GA GV phải suy nghĩ trả lời các câu hỏi sau:
 Trong bài học HS sẽ lĩnh hội được những kiến thức, kỹ năng nào? Mức độ đến
đâu?
 Sự chiếm lĩnh những kiến thức, kỹ năng của HS sẽ diễn ra theo con đường nào?
HS cần huy động những kiến thức, kỹ năng nào đã có? Những hoạt động đó của
HS diễn ra dưới hình thức cá nhân hay làm việc theo nhóm?
 GV phải chỉ đạo như thế nào để đảm bảo cho HS chiếm lĩnh được những kiến
thức, kỹ năng đó một cách chính xác, sâu sắc và đạt được hiệu quả giáo dục?
 Hành vi ở đầu ra mà HS cần thể hiện được sau khi học là gì?
3.2. Các bước xây dựng một GA
 Xác định mục tiêu của bài học căn cứ vào chuẩn KT, KN và yêu cầu về thái độ
trong chương trình.
 Nghiên cứu SGK và các tài liệu liên quan để:
 Hiểu chính xác, đầy đủ những nội dung của bài học.
 Xác định những KT, KN, thái độ cơ bản cần hình thành và phát triển ở HS.
 Xác định trình tự logic của bài học.
 Xác định khả năng đáp ứng các nhiệm vụ nhận thức của HS.
 Xác định những KT, KN mà HS đã có và cần có.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 13


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

 Dự kiến những khó khăn, tình huống có thể nảy sinh và phương án giải
quyết.
 Lựa chọn phương pháp DH; TBDH; hình thức tổ chức DH và cách thức
đánh giá thích hợp nhằm giúp HS học tập tích cực, chủ động, sáng tạo,
phát triển năng lực tự học.
 Xây dựng kế hoạch bài học: Xác định mục tiêu, thiết kế nội dung, nhiệm
vụ, cách thức hoạt động, thời gian và yêu cầu cần đạt cho từng hoạt động
dạy của GV và hoạt động HS.
3.3. Nội dung của việc soạn GA
Xác định rõ ràng, cụ thể mục tiêu bài học, nêu rõ yêu cầu HS cần đạt về kiến thức,
kỹ năng, thái độ.
Xác định những nội dung kiến thức của bài học.
Xác định công việc chuẩn bị của GV và HS, các PPDH cần sử dụng.
Thiết kế tiến trình xây dựng kiến thức trong bài học.
Xác định nội dung tóm tắt trình bày bảng.
Soạn nội dung bài tập về nhà.
3.4. Một số hình thức trình bày một GA
Viết hệ thống các HĐ theo thứ tự tuyến tính từ trên xuống dưới.
Viết hệ thống các HĐ theo 2 cột: HĐ của GV và HĐ của HS.
Viết 3 cột: HĐ của GV, HĐ của HS, nội dung ghi bảng hoặc tiêu đề nội dung
chính.
Viết 4 cột: HĐ của GV, HĐ của HS, nội dung ghi bảng, tiêu đề nội dung chính và

thời gian thực hiện.
Phân chia hệ thống các hoạt động thành 5 nhóm HĐ theo trình tự kế hoạch bài
học
 Nhóm 1: HĐ nhằm kiểm tra, hệ thống, ôn lại bài cũ và chuyển tiếp sang bài
mới.
 Nhóm 2: HĐ nhằm hướng dẫn, diễn giải, khám phá, phát hiện tình huống, đặt
và nêu vấn đề.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 14


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

 Nhóm 3: HĐ nhằm để HS tự tìm kiếm, khám phá, phát hiện, thử nghiệm, qui
nạp, suy diễn, để tìm ra kết quả, giải quyết vấn đề.
 Nhóm 4: Rút ra kết luận, tổng kết, hệ thống kết quả HĐ và đưa ra kết luận giải
quyết vấn đề.
 Nhóm 5: Tiếp tục củng cố, khắc sâu KT, rèn luyện kĩ năng để vận dụng vào giải
bài tập và áp dụng vào cuộc sống.
III. CÔNG NGHỆ THÔNG TIN GÓP PHẦN ĐỔI MỚI PPDH
1. Đổi mới phương pháp dạy học theo quan niệm CNTT và truyền thông
Thế giới bước vào kỉ nguyên mới nhờ tiến bộ nhanh chóng của ứng dụng công
nghệ thông tin vào tất cả các lĩnh vực. Trong giáo dục và đào tạo, CNTT đã góp phần
hiện đại hóa PTDH, thiết bị dạy học góp phần đổi mới PPDH.
1.1. Dạy và học theo quan điểm công nghệ thông tin
Theo quan điểm công nghệ thông tin, học là một quá trình thu nhận thông tin có

định hướng, có sự tái tạo và phát triển thông tin; dạy là phát thông tin và giúp người
học thực hiện quá trình trên một cách có hiệu quả. Để đổi mới PPDH, người ta tìm
những “ Phương pháp làm tăng giá trị lượng tin, trao đổi thông tin nhanh hơn, nhiều
hơn và hiệu quả hơn”.
1.1.1. Nhờ sự phát triển của khoa học kĩ thuật, quá trình dạy học đã sử dụng PTDH
sau đây:
 Phim chiếu để giảng bài với đèn chiếu Overhead
 Phần mềm hỗ trợ giảng bài, minh họa trên lớp với Projector
 Phần mềm dạy học giúp HS học trên lớp và ở nhà
 Công nghệ kiểm tra, đánh giá bằng trắc nghiệm trên máy tính
 Sử dụng mạng Internet, thiết bị đa phương tiện (multimedia), networking để
dạy học
1.1.2. Dạy học với PTDH hiện đại trên sẽ có những ưu thế sau:
GV chuẩn bị bài dạy một lần thì sử dụng được nhiều lần
Các phần mềm dạy học có thể thực hiện các thí nghiệm ảo, sẽ thay thế GV giảng
dạy thực hành, tăng tính năng động cho người học, cho phép HS theo khả năng.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 15


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

Các phương tiện dạy học hiện đại sẽ tạo ra khả năng để GV trình bày bài giảng
sinh động hơn, dễ dàng cập nhật và thích nghi với sự thay đổi nhanh của khoa học hiện
đại.
Các phương tiện dạy học sẽ hỗ trợ chuẩn hóa các bài giảng mẫu, đặc biệt đối với

những phần khó giảng, những khái niệm phức tạp.
HS học không bị thụ động, có nhiều thời gian nghe giảng để đào sâu suy nghĩ và
điều quan trọng hơn là nhiều HS được dự và nghe giảng bài của nhiều GV giỏi.
([5], trang 77)
1.2. CNTT với vai trò PTDH, TBDH
CNTT với vai trò PTDH, TBDH cần đảm bảo các yêu cầu:
Sử dụng như công cụ DH cần được đặt trong toàn bộ hệ thống các PPDH nhằm
phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống đó. Mỗi PPDH đều có chỗ mạnh và chỗ
yếu, ta cần phát huy chỗ mạnh, hạn chế chỗ yếu của từng phương pháp.
Phát huy vai trò của người thầy trong quá trình sử dụng CNTT như PTDH, TBDH
Không thủ tiêu vai trò của người thầy mà trái lại còn phát huy hiệu quả hoạt động
của thầy giáo trong quá trình dạy học có sử dụng CNTT. Chẳng hạn sử dụng CNTT
thay GV trong một số khoảng thời gian, do việc giải phóng khỏi việc dạy học đồng
loạt cho cả lớp, GV có thể đi sâu giúp những HS cá biệt (cả cá biệt yếu và cá biệt giỏi)
với thời gian dài hơn nhiều so với dạy học không sử dụng CNTT
Sử dụng CNTT như PTDH, TBDH không phải chỉ nhằm thí điểm dạy học với
CNTT mà còn góp phần DH về công nghệ thông tin
2. Ứng dụng của máy vi tính trong DH vật lí
Dạy học là một hoạt động phức hợp, trong đó có những yếu tố mang tính nghệ
thuật của người GV, đồng thời cũng có những yếu tố mang tính kỹ thuật, mà theo đó
có thể xây dựng thành công nghệ DH. Một trong những nét nổi bật của tiến trình đổi
mới PPDH nói chung và đổi mới PPDH vật lý nói riêng, là việc áp dụng những thành
tựu khoa học, kỹ thuật công nghệ vào quá trình DH, nhờ đó chất lượng DH được nâng
lên một cách rõ rệt.
Dựa trên cơ sở về tâm lí học, lí luận DH, cơ sở thực tiễn và những chức năng của
máy vi tính, các nhà nghiên cứu giáo dục đã khẳng định rằng, hoàn toàn có thể sử
dụng MVT trong quá trình DH với tư cách như một PTDH hiện đại.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 16


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

Vật lí là môn khoa học thực nghiệm, hầu hết kiến thức vật lí đều gắn với thực tiễn,
nên việc ứng dụng CNTT nói chung và MVT nói riêng vào DH vật lí là một hướng đi
thích hợp và mang tính cấp thiết. Nhờ các chương trình mô phỏng, minh họa, MVT
làm tăng tính trực quan, kích thích hứng thú học tập và tạo sự chú ý ở mức độ cao đối
vói HS, giúp cho GV giảm thời gian thuyết trình, không mất nhiều thời gian vào việc
biểu diễn, thể hiện thông tin trong giờ học. Với các thí nghiệm có tính nguy hiểm đối
với con người, hoặc các thí nghiệm có thời gian diễn ra rất nhanh (hoặc rất chậm) thì
việc thay thế chúng bằng những thí nghiệm ảo trên MVT là một cách làm tối ưu… Có
thể thấy ngay rằng, việc sử dụng MVT với tư cách là một PTDH hiện đại trong DH vật
lý có rất nhiều ưu điểm nổi trội, nó có thể được ứng dụng trong nhiều giai đoạn của
quá trình DH, từ việc xây dựng tình huống học tập, nghiên cứu giải quyết vấn đề, xây
dựng kiến thức mới đến việc củng cố, vận dụng kiến thức… Tuy nhiên, cũng cần nhận
thức rằng, MVT không phải là một PTDH vạn năng, có thể thay thế toàn bộ các PPDH
truyền thống khác; MVT dù hiện đại đến đâu, cũng không thể thay thế toàn bộ cho
người GV, mà GV luôn là người có vai trò tổ chức, thiết kế quá trình DH, là người
quyết định lựa chọn phương tiện, lựa chọn thời điểm sử dụng, hình thức sử dụng và
phạm vi sử dụng MVT nhằm đạt hiệu quả cao nhất của hoạt động DH.
2.1. Những ưu điểm của việc sử dụng MVT trong DH
MVT với tư cách là một PTDH hiện đại, sử dụng nó một cách hợp lý trong DH có
nhiều ưu điểm.
Nhờ các chương trình mô phỏng và minh họa được cài đặt sẵn, MVT có thể xây
dựng nên các mô hình tĩnh hoặc động với chất lượng cao, thể hiện ở độ trung thực của
màu sắc, các vận động tuân theo các quy luật khách quan của hiện tượng mà người lập

trình đã đưa vào làm tăng tính trực quan trong DH, tăng hứng thú học tập và tạo sự chú
ý học tập của HS ở mức độ cao. MVT có khả năng lặp lại nhiều lần, thậm chí là vô hạn
lần ở cùng một vấn đề, giúp GV và HS có thể nghe lại, xem lại những tình huống,
những hiện tượng hoặc những thông tin mà họ chưa kịp nhận biết ở lần quan sát đầu
tiên. Điều này rất khó thực hiện ở người GV.
Giao tiếp giữa người với máy tính trong quá trình DH là hoàn toàn chủ động, theo
sự điều khiển của GV và HS. Việc sử dụng MVT trong DH tạo cơ hội để chương trình
hóa không chỉ nội dung tri thức mà cả những con đường nắm vững kiến thức, hoạt
động trí tuệ của HS, vì thế có thể điều khiển được quá trình dạy học. GV có thể xây
dựng bài giảng bằng cách lắp ráp các môđun có sẵn. Để thực hiện tốt bài giảng theo
kiểu này thì đòi hỏi GV phải chuẩn bị bài giảng một cách công phu, theo đó, có thể
khẳng định rằng MVT không thể thay thế người GV mà chính là vai trò của người GV

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 17


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

được đề cao và đóng vai trò người tổ chức quá trình học tập. Nhờ có MVT mà hoạt
động DH của GV có thể được tự động hóa ở mức độ cao.
Một trong những ưu điểm không thể phủ nhận là việc sử dụng MVT trong việc
DH có tác dụng giảm thiểu thời gian cho việc biểu diễn, thể hiện thông tin của GV
trong giờ lên lớp. MVT còn cho phép củng cố ngay tức thời và thường xuyên hơn so
với DH truyền thống, đồng thòi việc kế thừa, rút kinh nghiệm, chỉnh sửa, bổ sung bài
giảng… từ kết quả của các hoạt động DH trước đó là rất thuận lợi và không mất quá
nhiều thời gian

Việc sử dụng MVT trong DH còn có tác dụng rất lớn đối với HS, trong đó cá thể
học tập của HS ở mức độ cao. HS có thể học tập theo nhịp độ riêng của mình phù hợp
với khả năng, đặc điểm tâm lý và điều kiện học tập của từng cá nhân, tạo cơ hội để HS
có thể tự học một cách tốt hơn. Với những chương trình đã được cài đặt sẵn (trắc
nghiệm, đố vui…) MVT có thể đưa ra lời khen ngợi mỗi khi thực hiện tốt một nội
dung học tập, và cũng có thể phê phán một cách nhẹ nhàng mỗi khi các em làm không
tốt nhiệm vụ của mình. Vì thế HS thấy mình được tôn trọng, được cư xử công bằng và
khách quan, giúp các em tự tin hơn vào chính bản thân mình. Thông qua đó rèn luyện
cho HS tính tự lập, tự chủ và sáng tạo. Học tập thông qua MVT đòi hỏi HS phải kiên
trì, nhẫn nại, cần cù và chăm chỉ, đó cũng là những nét nhân cách cần thiết phải hình
thành ở HS.
Một ưu điểm khác của việc sử dụng MVT trong DH là khả năng đánh giá kết quả
học tập một cách công bằng, khách quan, điều đó giúp HS đánh giá đúng khả năng học
tập của mình. Nhờ có MVT mà kết quả học tập của HS được lưu lại trong các tệp số
liệu, giúp GV có thể so sánh, đánh giá, nhận xét quá trình học tập của HS một cách
nhanh chóng, chính xác.
Trong quá trình DH nói chung và DH vật lý nói riêng, các thí nghiệm tự động hóa
có sự trợ giúp của MVT được thực hiện một cách nhanh chóng với độ chính xác cao;
các số liệu thực nghiệm được xử lí, đánh giá và trình bày dưới dạng bảng biểu, đồ thị
hay các tệp số liệu, có thể lưu trữ trên các thiết bị nhớ ngoài của MVT, điều đó giúp
GV và HS dễ dàng trong việc khảo sát và xử lí thông tin.
Việc sử dụng MVT trong DH cũng làm thay đổi nội dung và phương pháp giảng
dạy các hình thức dạy học cũng từ đó mà được cải tiến, hoàn thiện theo hướng linh
hoạt và phong phú hơn. Các PPDH tích cực cũng có thể được hoàn thiện, bổ sung và
sử dụng rộng rãi hơn khi có MVT, nhất là PPDH chương trình hóa; mô hình hóa.
MVT có một ưu thế nổi trội khác là khi kết nối vào mạng máy tính, nó tạo điều
kiện để tiến hành DH từ xa một cách thuận tiện và hiệu quả. GV có thể điều khiển quá
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 18

Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

trình học tập cùng lúc cho nhiều HS ở nhiều địa điểm khác nhau, có thể rất xa nhau về
mặt vị trí địa lí. Cũng nhờ hệ thống mạng máy tính mà GV, HS và các nhà quản lý
giáo dục có thể cùng tham gia các cuộc thảo luận, có thể chia sẻ thông tin một cách
nhanh chóng và thuận lợi nhất. Ngoài ra, thông qua mạng internet, GV có thể cập nhật
được những thông tin mới nhất liên quan đến nội dung DH để bổ sung, hoàn thiện bài
giảng một cách có chất lượng.
2.2. Một số chức năng cơ bản của máy vi tính có thể ứng dụng trong dạy học vật lí
 Sử dụng MVT làm phương tiện nghe nhìn và lưu trữ thông tin.
 Sử dụng MVT để thiết kế và biểu diễn các mô hình, thí nghiệm.
 Sử dụng MVT để tự động hóa các thí nghiệm vật lí.
 Sử dụng MVT để tích hợp với các PT DH hiện đại.
 Sử dụng MVT kết hợp với Multimedia.
 Vai trò hỗ trợ của MVT trong quá trình DH vật lí.
2.3. Vai trò của MVT đối với các nhiệm vụ dạy học
2.3.1. Truyền thụ tri thức, phát triển tư duy
Trong quá trình DH nói chung và DH vật lí nói riêng, có thể thấy ngay rằng, việc
sử dụng MVT hợp lý sẽ giúp cho quá trình truyền thụ tri thức được thuận lợi và hiệu
quả hơn, sự phát triển tư duy của HS cũng tốt hơn. Điều này đạt được là nhờ vào khả
năng khai thác và truyền thụ tri thức về các về các hiện tượng tự nhiên và xã hội của
MVT dưới sự điều khiển của GV. MVT có thể mô phỏng và minh họa bằng hình vẽ
các hiện tượng và các quá trình tự nhiên và xã hội…
Trong DH vật lí, MVT có thể giúp ta tiến hành các thí nghiệm từ đơn giản đến
phức tạp và có thể được tiến hành một cách sinh động, đáp ứng mọi yêu cầu của quá
trình DH. MVT còn có mặt mạnh khác là có thể biểu diễn các hiện tượng và quá trình

tự nhiên trong sự phối hợp với màu sắc, âm nhạc hoặc lời giải thích của GV, do đó
MVT có sức cuốn hút HS, có khả năng kích thích hứng thú học tập, đặt HS vào vị trí
chủ thể của quá trình học tập. Chính vì lí do này mà hiệu quả của bài giảng và chất
lượng lĩnh hội tri thức của HS được nâng lên một cách đáng kể.
Việc sử dụng MVT trong DH đã tạo cho GV có nhiều điều kiện và cơ hội phát
triển tư duy cho HS. Với các hình ảnh, mô hình, hình vẽ, hoặc các video clip về các
hiện tượng và quá trình tự nhiên, xã hội. GV có thể hình thành và rèn luyện cho HS
cách quan sát, khả năng mô tả, diễn đạt và óc liên tưởng… Với những thí nghiệm được
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 19


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

tiến hành nhờ sự hỗ trợ của MVT, ngoài khả năng phát triển các thao tác tư duy, GV
còn có điều kiện để rèn luyện cho HS năng lực phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát
hóa và trừu tượng hóa.
2.3.2. Rèn luyện kĩ năng thực hành
Trong DH ở trường phổ thông, MVT không những được dùng làm phương tiện
biểu diễn mà còn có thể được dùng làm công cụ thực hành cho HS. Sử dụng MVT để
xử lý thông tin, HS được rèn luyện những chức năng cơ bản, tư duy thuật toán, kĩ năng
lập trình… Nhờ đó HS có khả năng thích ứng nhanh chóng với mọi lĩnh vực hoạt động
của xã hội có trang bị MVT. Xét về mặt xã hội,việc sử dụng MVT làm PTDH trong
nhà trường là một trong những biện pháp tích cực, đáp ứng yêu cầu chuẩn bị nguồn
nhân lực có trình độ cho xã hội.
2.3.3. Giáo dục nhân cách người lao động mới
Trong quá trình học tập với công cụ MVT, HS được rèn luyện tính độc lập, tự chủ

và sáng tạo cao độ. MVT không tỏ thái độ phê phán gay gắt trực tiếp HS khi trả lời sai,
nhưng cũng không khoan nhượng đối với những sai sót mắc phải, buộc HS phải bằng
mọi cách sửa chữa triệt để những sai sót đó. Chỉ khi nào HS trả lời đúng câu hỏi đặt ra
hoặc giải quyết xong nhiệm vụ được giao, MVT mới cho phép tiếp tục nghiên cứu
những kiến thức sau đó, điều này khắc phục được tình trạng hổng kiến thức trong HS
hiện nay. Ngoài ra, để có thể “hội thoại” đạt kết quả với MVT, HS bắt buộc phải kiên
trì, nhẫn nại, cần cù và chăm chỉ.
Việc sử dụng MVT để kiểm tra kiến thức của HS luôn bảo đảm được tính chính
xác cao, và sự công bằng trong đánh giá. MVT rất “trung thực, không vị nể” khi đánh
giá, buộc HS phải suy nghĩ, lựa chọn dứt khoát câu trả lời trong thời gian đã định. Nhờ
đó tính trung thực của HS cũng được rèn luyện.
Khi HS thực hành với MVT, những chuẩn đạo đức cũng đòi hỏi khắt khe, vì MVT
chỉ thực hiện theo câu lệnh đúng, không thể buộc nó làm theo ý người sử dụng. Muốn
giao cho máy những câu lệnh đúng thì người sử dụng chỉ còn cách kiên trì học tập,
nghiêm túc với những quy định đã được thỏa thuận trong hệ lệnh, tự tin vào bản thân
và trung thực cao độ.
2.4. Vai trò của MVT trong các giai đoạn của quá trình dạy học
Theo lí luận DH hiện đại thì một quá trình DH nói chung hay một quá trình DH
cơ sở (một tiết dạy trên lớp) gồm các giai đoạn: Củng cố trình độ kiến thức xuất phát
cho HS; xây dựng kiến thức mới; ôn luyện và vận dụng kiến thức, kiểm tra đánh giá
trình độ kiến thức và các kĩ năng của HS. Đây vừa là những chức năng lí luận DH của
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 20


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Mai Thị Hương Xuân

quá trình DH và đồng thời cũng là những giai đoạn chính của quá trình DH. Trong
từng giai đoạn khác nhau, MVT có những vai trò hỗ trợ khác nhau, nhưng tựu trưng
lại, sự hỗ trợ của MVT trong các giai đoạn của quá trình DH là hết sức cần thiết và
nhờ có nó mà chất lượng dạy học được nâng cao đáng kể.
2.4.1. Giai đoạn củng cố kiến thức cũ và đặt vấn đề mới
Bất kỳ một tiết hoc nào, khi muốn dẫn dắt đến vấn đề thì GV phải tìm cách mở
đầu bài học hướng HS biết được nội dung chính của bài học cần đề cập đến. Cách mở
đầu một bài học có thể là một thí nghiệm, có thể là một câu chuyện, cũng có thể là sự
liên hệ của bài học trước… Vấn đề cơ bản là GV phải lôi cuốn được người học ngay từ
đầu, tạo sự hưng phấn, tính tò mò cho HS ngay ở dây phút đầu tiên của tiết học.
Với việc sử dụng MVT, cách mở đầu bài học đã có những thuận lợi nhất định.
Trong giai đoạn này, GV có thể sử dụng MVT hỗ trợ trong việc tóm tắt kiến thức đã
học ở bài trước, đưa ra các hình ảnh, các đoạn phim, về các hiện tượng vật lí một cách
trực quan và yêu cầu HS giải thích các hiện tượng đó. GV cũng có thể sử dụng MVT
hỗ trợ trong việc đưa ra các hiện tượng mới cần nghiên cứu, đặt ra những tình huống
có vấn đề đối với HS. Mặc dù trong giai đọa này, thời gian sử dụng là không nhiều,
song hiệu quả lại rất cao, vì chỉ với một thời lượng ngắn ngủi, có thể truyền tải được
lượng thông tin khá nhiều và hình thức truyền tải thông tin khá hấp dẫn đối với HS, có
thể đặt HS vào một trạng thái tập trung cao độ, chuẩn bị tốt cho các giai đoạn tiết theo
của tiết học
2.4.2. Giai đoạn xây dựng kiến thức mới
Có thể nói ngay rằng, trong giai đoạn xây dựng kiến thức mới, MVT có vai trò
lớn, việc sử dụng MVT hợp lí trong giai đoạn này sẽ mang lại những hiệu quả rất cao.
Bằng việc vận dụng những phần mềm mô phỏng hay minh họa các hiện tượng, các quá
trình vật lí, kết hợp với phương pháp đàm thoại, HS dễ dàng nhận biết, so sánh và
phân tích hiện tượng. Việc tiến hành thí nghiệm với sự hỗ trợ của MVT sẽ vừa là
nguồn cung cấp kiến thức, vừa là phương tiện để cung cấp những kiến thức mới.
Thông tin dưới dạng văn bản, hình đồ họa, phim video và âm thanh xuất hiện trên màn
hình chính là những đối tượng cần tìm hiểu, nghiên cứu mà HS có thể thu nhận, phân
tích và xử lí tốt hơn, vì các dữ liệu trên màn hình của MVT hỗ trợ tốt cho các hoạt

động quan sát, mô tả của HS, dẫn đến sự hình thành những biểu tượng hay quan niệm
mới về vấn đề đang nghiên cứu. Đây cũng là hình thức hữu hiệu, tạo điều kiện để tư
duy HS phát triển theo hướng khái quát hóa, quy nạp, từ đó xây dựng kiến thức mới
một cách chắc chắn.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 21