LUẬN văn sư PHẠM NGỮ văn HÌNH TƯỢNG NHÂN vật NGƯỜI PHỤ nữ TRONG SÔNG ĐÔNG êm đềm của m a SÔLÔKHÔP

TR

NG
I H C C N TH
KHOA S PH M

MÔN NG

V N

TH CH TH THANH LOAN

HÌNH T

NG NHÂN V T NG

TRONG “SÔNG ÔNG ÊM

I PH N
M”

A M.A SÔLÔKHÔP
Lu n v n t t nghi p

ih c

Ngành S Ph m Ng v n

Cán b h

ng d n: TR N V N TH NH và TR N TH NÂU

n Th , 5-2009


C
PH N M

NG T NG QUÁT

U

1. Lí do ch n
tài
2. ch s v n
3.
c ích, yêu c u
4. Ph m vi và i t ng nghiên c u
5. Ph ng pháp nghiên c u

PH N N I DUNG CHÍNH: HÌNH T
NG NHÂN V T NG
PH N TRONG “SÔNG ÔNG ÊM
M” C A M.A
SÔLÔKHÔP
Ch

ng I: NH NG V N

I

CHUNG

1.1. Tác gi
1.2. Tác ph m “Sông ông êm

m”

1.3. M t s v n
v nhân v t v n h c và nhân v t trong tác ph m “Sông
ông êm m” c a M.A Sôlôkhôp

Ch ng II: HÌNH T
NG NHÂN V T NG
I
PH N TRONG “SÔNG ÔNG ÊM
M”
A M.A
SÔLÔKHÔP
2.1. Thân ph n và vai trò c a ng

i ph n

2.2. Nh ng tính cách n i b t c a ng
êm m” c a M.A Sôlôkhôp

T NG

i ph n trong tác ph m “Sông

ông

Ch ng III: Ý NGH A C A HÌNH T
NG NHÂN
I PH
TRONG TÁC PH M “SÔNG ÔNG ÊM
M” C A M.A SÔLÔKHÔP

3.1. Th hi n n i dung t cáo xã h i b t công, vô nhân
3.2. Th hi n thái
gi i

c a tác gi trong v n

3.3. Th hi n s ph n con ng
3.4. Th hi n n i dung ch

o

u tranh vì quy n bình

i trong chi n tranh và n i chi n
c a tác ph m

1

ng


PH N M
1. Lí do ch n

U

tài

Sôlôkhôp không nh ng là m t ngh s v
i, mà ông còn là m t nhà t t ng tri t
lí sâu s c. Nh ng sáng tác c a ông mang chi u sâu t t ng và t m nh n th c cao. Nó
u
c úc k t b ng c trái tim, kh i óc và quãng i y cay ng.
Tr i qua quãng i y gian lao, th thách, ch u nhi u
lu n nh ng tác ph m c a
ông luôn tr ng t n v i th i gian b i vì nó chính là máu và n c m t c a m t tâm h n
cao c . Ông ã cho ra i kh i l ng tác ph m kh ng l ó là k t qu c a quá trình lao
ng c n cù y nhi t huy t, m i tác ph m u th hi n tài n ng ki t xu t c a m t
thiên tài. Cùng v i Truy n Sông ông , Khoa h c c m th ,
t v hoang ,
Sông ông êm m ã làm nên tên tu i c a Sôlôkhôp. Sông ông êm m ã t
gi i Nôben v n h c 1965. Tác ph m không nh ng tái hi n con
ng giác ng cách
m ng khá ph c t p c a qu n chúng nhân dân, tái hi n cu c chi n kh c li t qua s cách
tân táo b o v ngh thu t s thi, ngh thu t i n hình hóa và ngh thu t tâm lí t o nên
b c tranh s thi r ng l n ch a t ng có các tác gi tr c mà nó còn là ti ng nói u
tranh ch ng l i nh ng l thói h t c l c h u c a gia ình và xã h i, c bi t là nh ng
ng i Côd c. Tác gi ã dành nh ng trang vi t xúc ng và chân thành nh t kh c h a
cu c s ng ng i ph n Côd c trong xã h i. H là thân chùm g i v t v ng, không
i bám víu, lênh ênh, trôi n i n m c áng th ng. H luôn khát khao h nh phúc
và luôn mang nh ng c tính t t p. Khi
c p n Sông ông êm m , h u h t
các tác gi ch i sâu vào khai thác cu c chi n, cu c s ng nh ng ng i dân Côd c

vùng sông ông cùng nh ng bi n ng xã h i, nh ng cu c u tranh giai c p m
máu mà b quên nh ng óng góp, nh ng tâm t tình c m c a các nhân v t n . Do ó,
chúng tôi quy t nh ch n tài: Hình t ng ng i ph n trong Sông ông êm m
c a Sôlôkhôp . Song song ó, vi c nghiên c u
tài này còn giúp chúng tôi có nh ng
hi u bi t
ph c v cho vi c gi ng d y trong t ng lai; c m nh n sâu s c h n giá tr
nhân v n c a tác ph m
bi t thông c m xót xa tr c n i au m t mát mà ng i ph
n ph i gánh ch u t ó càng ý th c
c ý ngh a cu c s ng. H n n a, ây là m t v n
còn ch a
c nghiên c u m t cách toàn di n nên chúng tôi hi v ng s mang n
m t s óng góp nh t nh cho vi c nghiên c u ki t tác Sông
riêng và sáng tác c a thiên tài Sôlôkhôp nói chung.

ông êm

nói

2. L ch s v n
V n
Hình t ng ng i ph n trong Sông ông êm m c a Sôlôkhôp
n
nay còn ch a
c nghiên c u th a áng, không có bài vi t hay m t công trình nghiên
c u chuyên sâu v v n này.
Tuy nhiên trong các tài li u nghiên c u v Sôlôkhôp ã nêu lên m t s v n
ít
nhi u liên quan n tài c th nh sau:

2


m 1983, trong l i gi i thi u c a d ch gi Nguy n Th y ng, b n in l n th nh t
do NXB tác ph m m i H i Nhà v n Vi t Nam có
m qua m t s nét v Sôlôkhôp,
Nguy n Th y ng g i Sôlôkhôp là: M t con i bàng non b t th n v y lên ôi cánh
mênh mông”[18;Tr.5]. Trong bài vi t này, tác gi ã i m qua m t s nét v cu c i,
s nghi p c a Sôlôkhôp- ng i con
c a Cách m ng tháng M i [18;Tr.12]. c
bi t, tác gi còn ánh giá cao Sông ông êm m và xem nó là tác ph m v
i
nh t c a n i chi n”[18;Tr.14]. m c này, Nguy n Th y ng i sâu vào vi c xác nh
ch
t tu ng, m c ích sáng tác tác ph m qua vi c xác nh không gian, th i gian
tác ph m. Ngoài ra, ông còn
cao “ý th c tôn tr ng tính quy lu t ã quy t nh tính
ph c t p c a k t c u b c c trong tác ph m”[18;Tr.16], và giá tr c a tác ph m Sông
ông êm m b ng vi c nêu ra ý ki n c a nhà s h c Settacôp: Tru c khi Sông
ông êm m và
t v hoang ra i, tôi ch a có
c m t khái ni m chính xác v
t ng l p Côd c hi n i. Hai b ti u thuy t c a Sôlôkhôp ã giúp tôi bi t
c i
s ng c a dân Côd c, v ch cho tôi th y
i s ng và tâm lý c a ng i
Côd
[18;Tr.17]. Ngoài vi c phân tích ba hình t ng nhân v t: Grigôri, Axcinhia,
Natalia tác gi còn c p n nh ng nhân v t nh ng ng i c ng s n nh Pôtchencôp,
Stôcman, Anna…Bên c nh ó, Nguy n Th y ng còn ánh giá Sông ông êm m

là tác ph m dùng ti ng nói dân gian
th hi n i s ng dân gian”[18;Tr.25]. Qua
ó, d ch gi -nhà nghiên c u cao tài n ng Sôlôkhôp: ó là vi c s d ng ti ng nói dân
gian vào trong tác ph m ó là nh ng bài hát dân ca, nh ng câu ng n ng , t c ng ,
nh ng câu
r t phong phú và c bi t
cao v ngh thu t t c nh sinh ng tinh t
c a Sôlôkhôp. Nguy n Th y ng nh n xét: V t c nh thì ph i t Sôlôkhôp vào s
các nhà v n t c nh gi i nh t c a n n v n h c Nga [18;Tr.27]. Ngoài ra, theo Nguy n
Th y ng Sông ông êm
còn
c vi t theo ch th c a trái tim vì
Sôlôkhôp tin vào tình ng i, vào ti n b xã h i, vào ng c ng s n và ch
xã h i
ch ngh a. Ông ca ng i Sôlôkhôp trong vi c m nh d n ph n ánh i s ng m t cách
h t s c chân thành, không chút tô h ng, v i t t c các khía c nh kh c nghi t và gian
kh c a nó, v i c nh ng sai l m ôi khi r t nghiêm tr ng và m t s nhân v t u
tranh cho cái m i ph m ph [18;Tr.28].
m 1985, trong quy n L ch s v n h c Xô Vi t (t p 2) do Huy Liên ch biên,
NXB i h c và trung h c chuyên nghi p, Hà N i ã i m qua m t s nét v ti u s
và s nghi p sáng tác c a Sôlôkhôp. Tác gi
c bi t
cao vai trò c a Sôlôkhôp
trong n n v n h c Nga và th gi i trong ó có Vi t Nam c ng ch u nh h ng sâu s c.
Tác gi còn cho th y Sôlôkhôp không nh ng là nhà v n thiên tài mà còn là m t ng i
chi n s chi n u không ng i ngh cho s nghi p cách m ng, cho cu c s ng m no,
h nh phúc c a nhân dân. M i ng i “ không th nào tách bi t âu là Sôlôkhôp ngh s

3

- âu là Sôlôkhôp i bi u t i cao c a Liên Xô, âu là Sôlôkhôp - chi n s tích c c c a
phong trào b o v hòa bình th gi i”[7;Tr.206].
m 1997, trong quy n L ch s v n h c Nga do
H ng Chung (ch biên),
NXB Giáo d c ã trình bà ti u s , s nghi p sáng tác c a Sôlôkhôp. Tác gi bài vi t
cao tài n ng c a Sôlôkhôp và i sâu vào phân tích m t s nét c áo v thi pháp và
n i dung c a Sông ông êm m . Tác gi nh n xét: Ti u thuy t Sông ông êm
m có nh ng cách tân táo b o nh t i v i v n h c Nga và th gi i, có nh ng phát
hi n m i m v h th ng ch
c ng nh hình th c ngh thu t, y là ch a k nh ng
phát hi n có giá tr v s h c, dân t c h c, khoa h c Phôncl . M t ki t tác nh v y lúc
u không kh i khi n gi i phê bình ph i ng ngàng. H ch a th hi u úng và hi u
sâu s c sáng tác c a Sôlôkhôp”[2;Tr.811]. Tác gi ánh giá cao Sôlôkhôp v tài n ng
th hi n n i dung và ngh thu t trong tác ph m Sông ông êm
.
* V n i dung: Tác gi
cao Sôlôkhôp trong vi c tôn tr ng s th t, ã m x và
phân tích th c t i gai góc c a hi n th c cách m ng, nh ng
u mà nhi u ng i luôn
tìm m i cách tr n tránh. Song song ó, tác gi còn lý gi i nguyên nhân ch m ti p thu
chân lí cách m ng c a ng i dân Côd c. Ngoài ra, tác gi còn nêu ra m t s ý ki n
khác c a các nhà nghiên c u Xô Vi t t ng ph n i ho c có nh ng nh n xét sai l ch
v b n ch t hình t ng Grigôri, tiêu bi u là các tác gi : Kir pôtin, V.Gopphenseph .
Tác gi bài vi t ã lên ti ng bênh v c Sôlôkhôp: Không m t tác ph m nào sáng t o
nên b c tranh s thi r ng l n v
i s ng nhân dân v i nh ng xung t gay g t v
m t xã h i và tâm lý nh trong Sông ông êm êm [2;Tr.811]. Tác gi còn phát hi n
nh ng nét sáng t o v n i dung c a Sôlôkhôp là ã “ a i s ng nhân dân Côd c
vùng sông ông là bình di n th nh t, trong ó di n ra các bi n c l ch s su t t êm

cu i cu c i chi n th gi i th nh t n n m 1921, khi k t thúc n i chi
[2;Tr.811].
Bên c nh vi c i sâu vào phân tích nhân v t Grigôri tác gi bài vi t còn i m qua
nh ng nét tính cách n i b t c a các nhân v t n nh : Natalia, Acxinhia, unhia…
* V phong cách ngh thu t: Tác gi bài vi t g i Sông ông êm m là s thi
v l ch s nhân dân , tính nhân dân là linh h n c a ti u thuy t và c ng tr thành nét
riêng trong cá tính sáng t o c a nhà v n. Tác gi ánh giá cao Sôlôkhôp vì ông là nhà
n Xô Vi t u tiên ph n ánh và miêu t m t cách toàn di n v
i s ng nhân dân
Nga v i tính ch t bách khoa” và m t chi u sâu ch a t ng th
. Ngoài ra, tác gi
còn i m qua m t s cách tân to l n v ngh thu t k t c u trong vi c k t h p ch t ch
xung t tâm lý v i xung t có tính giai c p và l ch s . Ngh thu t tâm lí y g n li n
v i s cách tân v c u trúc th lo i, thành qu y do tài n ng thiên b m c a Sôlôkhôp
và vi c ti p thu tinh hoa c a th h nhà v n àn anh nh : L.Tônxtôi, Sêkhôp.
m 1999, trong bài vi t Tìm hi u m t vài c
m v thi pháp Sôlôkhôp trong
b ti u thuy t s thi Sông ông êm m , trích trong tuy n t p “40 n m t p chí v n
4


h c (1960-1999 , NXB TP. H Chí Minh, tác gi Huy Liên ã kh o sát sâu h n v
m t thi pháp c a Sôlôkhôp trong Sông ông êm m . Khác v i bài vi t tr c, bài
vi t này Huy Liên ã không i sâu vào trình bày n i dung tác ph m mà ch
ms
c v n i dung sau ó t p trung toàn b s c khám phá vào nh ng c tr ng v thi
pháp c a tác ph m. So v i tr c, bài vi t này Huy Liên ã di n gi i, phân tích nh ng
cách tân v m t thi pháp th t sâu s c. Trong khi bài vi t tr c tác gi ch nêu ra lu n
i m thì bài vi t này tác gi ã phân tích và a ra nh ng ví d minh h a sinh ng,
thuy t ph c, h p d n. Ông còn

cao s c khái quát r ng l n c a tác ph m là Ch
trong Sông ông êm m, thì t nh ng trang u tiên cho n nh ng trang cu i, m i
m ra tr c ng i c s phong phú vô t n c a cu c s ng nhân dân v các m t tinh
th n, o c, phong t c, ngh thu t, tôn giáo, hôn nhân, tình yêu, lao ng ng áng,
ánh cá, s n b n, ch n nuôi, binh nghi [17;Tr.267]. Trên ph ng di n v phong
cách ngh thu t, tác gi ánh giá Sôlôkhôp có s cách tân trong vi c k t h p ch t ch
xung t có tính giai c p và l ch s v i xung t tâm lý, s sáng t o ngh thu t tâm lý
g n li n v i cách tân v c u trúc th lo i. Huy Liên còn xác nh tính tri t lý sâu xa n
ch a trong b c tranh thiên nhiên và i s ng ã làm Sôlôkhôp n i b c so v i nh ng
nhà v n t c nh khác. Ngoài ra, bài vi t này Huy Liên ã b sung nét tài tình trong
thi pháp c a Sôlôkhôp là ngh thu t ngôn t .
minh ch ng cho v n
y, ông ã
trích d n ý ki n c a L.Yakimenco: Ngôn t c a Sôlôkhôp là m t trong nh ng hi n
ng kì di u c a v n h c Nga và th gi i th k XX [17;Tr.274].
m 2004, trong b T
nv nh
(b m i), do
c Hi u ch biên, NXB
Th gi i m i ã i m qua vài c
m v Sông ông êm m , tác gi bài vi t cho
r ng nó là m t trong nh ng thành t u ngh thu t xu t s c nh t c a n n v n h c Xô
Vi t [5;Tr.1556]. Tác gi bài vi t ch y u i sâu vào n i dung c a m i t p và nh n
nh: V i dung l ng r ng l n c a ti u thuy t s thi, tác gi
a vào tác ph m m t
s l ng ông o các nhân v t t nh ng ng i nông dân b n cùng, nhi t tình i theo
chính quy n cách m ng n b n phú nông ch ng phá cách m ng v i lòng h n thù sâu
s c, t nh ng ng viên c ng s n kiên c ng n b n ch huy binh lính trong các o
quân B ch v li u l nh, tàn b o, t nh ng chàng trai Côd c sôi ng, b c tr c qu
c m n nh ng ng i ph n Côd c yêu th ng say m, giàu lòng v tha gan

d [5;Tr.1556]. Tác gi bài vi t còn
c p n s ph n c a Grigôri, nhân v t i
di n cho s hoang mang, dao ng c a dân Côd c và Misca Côsêvôi i di n cho chân
lý cách m ng và kh ng nh: Sông ông êm m ã a Sôlôkhôp lên a v m t nhà
n l i l c c a v n h c Xô Vi t nói riêng và v n h c Nga nói chung [5;Tr.1557].
m 2005, trong l i gi i thi u tác ph m Sông ông êm m , Nguy n Th y ng
ã s a ch a l n th hai. Tác gi v n
cao Sôlôkhôp, c b n nh l n tr c nh ng
l n này Nguy n Th y ng ã khai thác sâu h n b ng vi c b sung m t s ví d ,
5


nh ng ý ki n ánh giá c a các nhà nghiên c u, nh ng câu chuy n t thu t c a
Sôlôkhôp k t h p v i vi c phân tích, bình gi ng nh ng lu n m l n vi t tr c ch a
c tri n khai th a áng. Do ó, bài vi t l n này phong phú, giàu s c thuy t ph c và
sinh ng h n. c bi t, ông ánh giá cao Sôlôkhôp trong v n h c và trong công tác
chính lu n, u tranh cho h nh phúc c a nhân lo i.
m 2007, trong quy n V n h c Nga trong nhà tr ng do Hà Th Hòa biên
so n và tuy n ch n, NXB Giáo d c có hai bài vi t v ti u thuy t Sông ông êm
m
*
bài vi t th nh t, tác gi trình bày nh ng nét chính v cu c i, s nghi p
Sôlôkhôp và ánh giá cao vai trò c a ông trong n n v n h c Xô Vi t và th gi i. Tác
gi nh n nh: Trong n n v n h c v
i c a chúng ta m i nhà v n là m t chi n s ,
m t cá tính sáng t o nh ng t t c
u th ng nh t m t khát v ng b n b là hi u, c m,
d

oán v t ng lai c a t

c, v s ph n nhân dân, v vai trò c a h trên m t
t. M.Sôlôkhôp ng v trí danh d trong hàng ng ngh s v
i c a ngh thu t
ngôn t
[6;Tr.93]. Tác gi
cao Sôlôkhôp khi ông dám vi t v s th t xã h i, có
th nói ít ai v t
c Sôlôkhôp, s th t trong sáng tác c a Sôlôkhôp là m t s th t có
ph n tr n tr i, tàn nh n,
c khám phá n t n cùng m i bình di n, t s th t i
th ng n s th t th i i, b ng vi c trích d n ý ki n c a K.Phê in: Nh ng cu n
sách c a Sôlôkhôp ph n ánh u tranh trong c quá kh l n hi n t i. Tôi ch t nh l i
t c a L.Tônxtôi khi còn tr : Không ch không
c nói d i tr c ti p mà còn không
c nói d i b ng cách ph nh n ngh a là im l ng. Sôlôkhôp không im l ng. Ông vi t
v toàn b s th [6 ;Tr.103]. Tác gi bài vi t xem tác ph m c a Sôlôkhôp là biên
niên s c a th i
. Ngoài ra, tác gi bài vi t còn i m qua
ng i y gian truân
và g i Sôlôkhôp là nhà ti u thuy t v
i c a th k XX [6;Tr.107]. Bên c nh ó, tác
gi còn ánh giá cao n i dung và ngh thu t c a ti u thuy t Sông ông êm
* V n i dung: Tác ph m là thiên s thi mãnh li t, nó lí gi i nguyên nhân d n n
sai l m c a dân Côd c, s hoang mang, dao ng c a ng i dân không bi t âu là
chính ngh a. Vì v y, ng i dân luôn ngã nghiêng, chao o và m t s ng i ã r i vào
con
ng l m l c.
* V ngh thu t: Tác gi ánh giá Sông ông êm m có nh ng cách tân táo
b o v m t ngh thu t mà bi u hi n tr c h t là bình di n k t c u, s l a ch n ki u
nhân v t trung tâm và h th ng thi pháp. bình di n k t c u, tác gi

cao Sôlôkhôp
trong vi c ph i h p ch t ch hai m ch k t c u s thi và tâm lý, ng th i khai thác
cùng m t lúc c hai xung
t l ch s và tâm lý trong m t m i quan h bi n
ch ng [6;Tr.108]. Ngoài vi c k v cu c i c a nhân v t chính là Grigôri, tác gi bài
vi t còn i m qua m t s nét n i b t v các nhân v t n nh : Acxinhia, Natalia,
unhia…Tác gi ánh giá Acxinhia là m t n nhân v t xu t s c trong n n v n h c
6


Nga và th gi [6;Tr.111]. Ngoài ra, tác gi còn i m qua ngh thu t miêu t tâm lý,
t thiên nhiên, t ngo i hình
làm n i b t lên m t khía c nh nào ó trong tính cách
nhân v t.
* bài vi t: Nh ng tâm h n Côd c c a M.A Sôlôkhôp , tác gi T Hoàng Minh,
cao h c k15- i h c s ph m Hà N i ã nghiên c u sâu s c o n trích n m g n cu i
trong tác ph m Sông ông êm m k v di n bi n tâm lý c a các thành viên trong
gia ình Mêlêkhôp, c bi t là Grigôri ba ngày sau cái ch t c a Natalia. Tác gi ã
bình lu n sôi n i v tình yêu c a chàng dành cho hai ng i àn bà Acxinhia và
Natalia. C ng trong bài vi t này, tác gi
m qua m t s nét n i b t trong c tính c a
hai ng i ph n g n bó trong cu c i Grigôri và nh n nh Natalia là
i di n cho
ng i ph n truy n th ng c v nhan s c và m i ph m ch
còn Acxinhia tác gi
nêu nh n nh: L ch s v n h c Nga ch a t ng th y m t ng i ph n nào trong
t ng l p lao ng
c th hi n v i nh ng tình c m sâu s c, ph c t p, mãnh li t v i
m tv
p tâm h n nh Acxinhia [6 ;Tr.186].

Tóm l i, v n
hình t ng ngu i ph n trong Sông ông êm m ch a
c
nghiên c u th a áng, ây là
tài m i, vùng t m i ch a có ng i khai hóa, nghiên
c u sâu s c.

3. M c ích, yêu c u
Khi th c hi n
tài này, chúng tôi mu n v n d ng nh ng hi u bi t t p trung vào
v n
hình t ng ng i ph n trong tác ph m Sông ông êm m c a Sôlôkhôp.
Nh ng v n mà chúng tôi mu n làm n i b t là:
•

V n
ng i ph n trong v n h c Nga nói chung và Sông ông êm m
nói riêng.
•
c
m s ph n và tính cách c a các nhân v t n trong Sông ông êm
m .
• Vai trò c a hình t ng nhân v t ng i ph n trong Sông ông êm
m
• Chúng tôi
c bi t i sâu vào ph n n i dung c a hình t ng ng i ph n trong
Sông ông êm
c a M.A Sôlôkhôp ch không nghiên c u v ngh thu t xây
d ng nhân v t ng i ph n .
Do dung l ng tác ph m l n, n i dung và giá tr sâu s c nên chúng tôi không có

tham v ng ôm m t t c mà ch c g ng làm n i b t nh t m t s ph ng di n có liên
quan n ng i ph n . Qua vi c th c hi n
tài này, chúng tôi mu n góp thêm
nh ng c m nh n v hình t ng nhân v t ng i ph n Côd c trong cu c n i chi n và
hi v ng nó s là tài li u tham kh o h u ích cho nh ng c gi quan tâm n sáng tác
c a Sôlôkhôp và Sông ông êm
.

7


4. Ph m vi,

it

ng nghiên c u

Nh trên ã nói, vi c nghiên c u tác ph m c a Sôlôkhôp và Sông ông êm m
là v n l n, ph c t p, ch riêng Sông ông êm m ã là m t th gi i vô t n, có l
n u càng ào sâu, suy ng m càng khám phá nhi u u bí n, tuy nhiên v i dung l ng
m t lu n v n i h c, v i t cách là m t ng i t p nghiên c u chúng tôi xác nh i
ng nghiên c u nh sau:
•
n b n b n d ch tác ph m Sông ông êm m .
•

M t s bài vi t, bài gi i thi u, nghiên c u c a các tác gi n c ngoài (b n d ch
ti ng Vi t) và trong n c v Sôlôkhôp và Sông ông êm m .
• M t s nh n nh, ánh giá, so sánh có liên quan
n Sôlôkhôp và Sông ông

êm m .
V i i t ng nh th , chúng tôi không
c p m t cách y
các ph ng di n
t ng trong tác ph m Sông ông êm m c ng nh trong nh ng sáng tác c a
Sôlôkhôp. Chúng tôi ch i sâu vào khai thác ph n n i dung liên quan n ng i ph
n trong tác ph m, qua ó hi u
c t t ng tình c m c a tác gi dành cho nhân v t
n , góp ph n lí gi i cái hay, nét thiên tài trong phong cách sáng tác c a nhà v n và
hi u
c nh ng c tính t t p c a ng i ph n mà không khai thác v ngh thu t.
Chúng tôi ch i sâu vào nh ng v n liên quan n tài chính - hình t ng nhân v t
ng i ph n trong tác ph m.

5. Ph

ng pháp nghiên c u

t
c m c ích, yêu c u
tài và phù h p v i ph m vi nghiên c u cùng v i
vi c tìm hi u v l ch s v n
c a tác ph m, chúng tôi xác nh ph ng pháp nghiên
c u nh sau:
Tr c h t, chúng tôi kh o sát tác ph m Sông ông êm m , n m v ng n i dung,
chi ti t d n ch ng, c bi t l u ý n v n
ng i ph n , sau ó s d ng m t s
ph ng pháp:
• Ph ng pháp phân tích - t ng h p: ây là ph ng pháp quan tr ng hàng
u

giúp ng i nghiên c u i sâu vào phân tích, tri n khai, lí gi i, rút ra nh ng c i m,
nh n xét khái quát v n .
• Ph ng pháp l ch s : Chúng tôi
t tác ph m vào b i c nh c a th i
m sáng
tác, ng v i cu c i nhà v n. Có nh v y, chúng tôi m i c m nh n
c giá tr c a
v n

mà tài h ng n.
• Ph ng pháp so sánh i chi u: Ph ng pháp này giúp chúng tôi nghiên c u
c chính xác, khoa h c h n gi a nhi u d li u có liên quan qua ó rút ra
c
nh ng
m c s c c ng nh h n ch c a tác gi trong vi c th hi n t t ng tác
ph m.

8


CH

NG I: NH NG V N

CHUNG

1.1. Tác gi
1.1.1. Cu c
ch

i và s

nghi p v n

ng

N u ai ã t ng yêu thích n n v n h c Xô
Vi t ch c h n s không bao gi quên
c
nh ng ki t tác cùng v i nh ng tác gi n i ti ng
thiên tài, n i b t trong s y là Sôlôkhôp, ông
là con chim i bàng v y lên ôi cánh mênh
mông .
Mikhain Alêchxanh rôvits Sôlôkhôp (19051984) v n sinh vùng th o nguyên tuy t p
v i dòng sông ông ngày êm ch y xi t qua
nhi u vùng t c a n c Nga. Ông là ng i thôn Krudinlin, tr n Vônxenxcaia thu c
t nh Rôxt p. Nhân t t o nên thiên tài Sôlôkhôp không nh ng là thiên nhiên t i p
v i nh ng ng c v mâu b c tr ng cùng nh ng bông hoa tuplip
màu s c t o nên
dãy ngân hà lung linh, huy n o mà còn có môi tr ng c a nh ng ng i Côd c yêu
lao ng và qu t c ng tr c nh ng bi n ng d d i c a n c Nga trong Cách m ng
tháng M i.
Thân sinh Sôlôkhôp là Alecxan
Mikhailôvich Sôlôkhôp. Ông v n là ng i Nga
ng c
vùng sông ông. Ông tuy ít h c hành nh ng luôn ch m ch t h c thích c
sách và c nhi u tác ph m. M c a Sôlôkhôp là bà Anaxtaxia anilôpna u là
nh ng ng i lao ng ch t phác có t ch t c bi t. Bà là y t trong gia ình
Alecxan
Mikhailôvich Sôlôkhôp. Th i gian th m thoát thoi a, con trai ch nhà

và cô y t n y sinh tình c m. Cu c tình c a h b ông ch c ng quy t c tuy t do
cu c hôn nhân không môn ng h
i. Nh ng b t ch p s ng n c n c a dòng h
Sôlôkhôp, h ã không ng n ng i n v i nhau và ra i tìm
ng sinh s ng t l p.
M i tình c a cha m Sôlôkhôp ã th hi n tinh th n yêu t do ch ng l i l i s ng b o
th và l c h u c a ng i Côd c. Nó ã nh h ng sâu m n các nhân v t trong tác
ph m c a Sôlôkhôp sau này.
Sôlôkhôp là m t ng i Côd c không ph i vì nhà v n có m t n a dòng máu Côd c
mà vì ông luôn bám sát th c t Côd c. Quê h ng Côd c ã tr thành m nh t màu
m cho s nghi p v n ch ng lâu dài c a Sôlôkhôp. Lúc nh Sôlôkhôp h c quê nhà,
có lúc h c Matxc va. Ông ang h c dang d thì x y ra n i chi n khi ó Sôlôkhôp
m i m i l m tu i. Ông tham gia công tác cách m ng quê h ng v i các công vi c
9


nh tham gia công tác xoá mù ch , làm th kí cho U ban xã, tham gia u tranh v
trang, tr ng thu l ng th c c a b n Côd c và tr b n ti u ph n ng phá ho i. Sau
này trong ti u thuy t t thu t Sôlôkhôp k l i r ng: “H i n i chi n, tôi vùng sông
ông. T n m 1920 tôi ã vào b
i và ã rong ru i kh p vùng sông ông. Tôi ã
làm công tác l ng th c trong m t th i gian dài. Chúng tôi u i theo nh ng toán th
ph vùng sông ông cho t i 1922, c các toán th ph y c ng u i theo chúng tôi.
T t c ã di n ra úng nh th . Nhi u l n tôi ã lâm vào tình th gay go. Nh ng n
nay tôi ã quên t t c các chuy n y r i” [18;Tr.13]. Song th t ra, Sôlôkhôp không th
quên
c nh ng lúc b chúng r t
i, k c n bên cái ch t. B n ph b t Sôlôkhôp
nh a ra x b n nh ng sau ó chúng l i giam Sôlôkhôp vào tù, b t nh n ói hai
ngày. M t l n khác, Sôlôkhôp r i vào tay b n ph M cnô nh ng may m n

cm t
bà m nông dân c u s ng. Bà ã ph n i tên c m u b n th ph và yêu c u chúng
không
c gi t tr con.
Do ham mê ngh thu t nên Sôlôkhôp tham gia vào i k ch nghi p d c a U ban
cách m ng xã. T i ây, Sôlôkhôp còn tr c ti p vi t k ch, truy n ng n g i cho các t
báo Matxc va nh ng không th y tr l i nh ng ông luôn t tin vào kh n ng v n h c
c a mình.
m 1923, Sôlôkhôp lên th ô v i m c ích tìm nh ng m i quan h . V i t m th
lao ng ghi làm ngh “Th n ” và “Công nhân khuân vác”, Sôlôkhôp nh ti p t c i
h c nh ng không
c nh n vào tr ng chuyên nghi p công nông. Ông ã ra s c t
h c và s ng
m i ngh nh : th kí, th n , khuân vác, k toán. Tháng 8/1923 t i
phòng nhà t khu Kraxnaia Prexna, Sôlôkhôp ã n v i m c ích
c vi t v n.
Ngoài gi làm vi c, Sôlôkhôp còn n toà so n báo c a báo thanh niên
tham gia
các ho t ng v n h c c a i C n v tr . Chính trong nh ng tháng ngày ph i ki m
s ng v t v này, Sôlôkhôp th t s b công tác v n h c thu hút .
m 1924, Sôlôkhôp b t u vi t truy n ng n, tác ph m u tay là truy n ng n
“Hòm th ”. Tuy tác ph m không thành công nh ng Sôlôkhôp không n n chí. Ông l i
ti p t c vi t t t c kho ng hai m i truy n ng n và truy n v a và
c ng trên t p
chí Thanh niên c ng s
,
ml
, Thanh niên nông dân ,
èn chi
, Kíp

m . V sau các truy n y
c t p h p trong hai t p truy n “Nh ng m u truy n sông
ông” và “Th o nguyên xanh bi c” (“ ng c màu da tr i”). V i l i t a c a nhà n
lão thành Alechxan Xêraphimôvit, hai t p truy n
c gi i thi u r ng rãi, nh t là t ng
l p thanh niên h ng ng r t nhi t tình. Xêraphimôvit ã ca ng i Sôlôkhôp ông vi t:
“Sôlôkhôp hi u bi t r t nhi u v nh ng u mà mình vi t ra. Sôlôkhôp có m t c p m t
s c nh y bi t l a ch n trong nhi u tính ch t
tìm ra nh ng cái gì c bi t nh t.
Chúng ta có y
c s
nói r ng Sôlôkhôp s tr thành m t nhà v n có giá tr ”
[18; Tr.6].
10


Nh ng truy n ng n
c ng t i ã kh ng nh tài n ng c áo c a Sôlôkhôp.
ó là vi c nhà v n bi t k t h p gi a vi c miêu t th gi i tâm h n c a con ng i v i
vi c kh c h a cu c s ng c a nhân dân lao ng. Do s ng xa Matxc va nên ông c m
th y xa quê h ng làm thi u ch t li u cu c s ng cho tác ph m mà ông h ng p . Nên
sau hai n m, Sôlôkhôp ã r i Matxc va tr v Vônxenxcaia
tìm ch t li u cu c
s ng cho tác ph m.
m 1925, Sôlôkhôp tr v sông ông l p gia ình v i Maria Grômuxlapxcaia, cô
gái ã t ng yêu ông say m và luôn ch
i ông. Sôlôkhôp ã giúp v trong vi c lao
ng và tr ng tr t t i Bukanôpxkaia và sáng tác Sông ông êm m . Quá trình sáng
tác Sông ông êm m
y gian truân và th thách, ôi khi nhà v n ph i ng ng l i

vi t nh ng tác ph m khác theo yêu c u c a th c ti n cách m ng. Ch ng h n, khi
ang vi t t p m t c a Sông ông êm m , Sôlôkhôp ph i t m ng ng
vi t tác
ph m
t v hoang . Tác ph m này
c sáng tác nh m ph c v chính tr .
tv
hoang ã ph n ánh k p th i n phong trào t p th hoá nông nghi p ang phát tri n
m nh m
ng th i. Bên c nh ó, Sôlôkhôp còn sáng tác nhi u tác ph m và
c
xu t b n Matxc va.
m 1940, Sôlôkhôp hoàn thành ti u thuy t Sông ông êm m . ây là tác
ph m v i th hi n tài n ng và phong cách ngh thu t c a Sôlôkhôp. C ng gi ng nh
M.Gorki, Sôlôkhôp c ng tr i qua nhi u gian kh v t v và nh ng gian truân th thách,
nghi t ngã. H c v n Sôlôkhôp có
c ch y u qua quá trình t h c b n b và lâu dài.
Trong th i gian chi n tranh v qu c ch ng phát xít
c (1941-1945), v i t cách là
phóng viên chi n tranh, ông xông pha trên nhi u chi n tr ng và ã vi t hàng lo t tác
ph m d i h m trú n n i ti n tuy n. Các tác ph m Trên sông ông ,
mi n
Nam , Nh ng ng i Côd
và c bi t là truy n ng n Khoa h c c m th
ã
l i d u n không th phai m trong lòng ng i c. N m 1942, Sôlôkhôp b t u công
b nh ng ch ng u tiên c a b ti u thuy t H ã chi n u vì t qu
(1969).
Tác ph m v n ch a
c hoàn thành cho n khi nhà v n qua i (1984). Tuy nhiên,

v i nh ng ph n ã công b ng i c có th th y
c t m bao quát s thi và kh
ng ào sâu, khám phá i s ng v t ch t và tinh th n c a nhân dân, truy n th ng v n
hoá c a dân t c Nga c ng nh c i ngu n chi n công c a nhân dân Xô Vi t trong cu c
chi n tranh v qu c phát xít
c kh ng nh và phát tri n.
Sau chi n tranh, Sôlôkhôp vi t hàng lo t kí s và nh ng bài chính lu n nói lên lòng
t hào v t qu c Xô Vi t, v ch tr n b n ch t hi u chi n c a ch ngh a
qu c.
Truy n ng n S ph n con ng
c ng trên báo S th
(31/12/1956) ã
nhanh chóng tr thành m t hi n t ng c bi t c a n n v n h c Xô Vi t c ng nh n n
n h c th gi i lúc b y gi . Ngoài ra, Sôlôkhôp còn vi t Truy n sông ông c ng
thu hút s chú ý c a b n c trong và ngoài n c.
11


Sôlôkhôp luôn luôn h c h i nh ng kinh nghi m các th h àn anh c bi t là
M.Gorki. V i s l ng l n các tác ph m có giá tr l n v n i dung và ngh thu t,
Sôlôkhôp
c ánh giá là m t trong nh ng thiên tài c a n n v n h c Xô Vi t và th
gi i. c bi t, Sôlôkhôp còn
c nh n gi i Nôben v n h c b i tác ph m Sông ông
êm m vào n m 1965.
Không nh ng n i b t v tài n ng sáng tác v n ch ng, Sôlôkhôp còn là m t nhà
chính tr gia xu t s c. Ông t ng là i bi u t i cao Xô Vi t su t chín n m li n. N m
1939, Sôlôkhôp
c b u làm Vi n s Vi n Hàn lâm khoa h c Liên Xô. Ngoài ra,
Sôlôkhôp là u viên H i ng hoà bình th gi i…N m 1967, Sôlôkhôp

c t ng
danh hi u Anh hùng lao ng (l n m t). Ông ã qua i t i Vônxenxcaia quê h ng
thân yêu c a ông n m 1984. N m 1994, gi i th ng v n h c uy tín mang tên Sôlôkhôp
ra i, ây là danh hi u cao quý dành t ng riêng cho các nhà v n có tác ph m v n xuôi
xu t s c n

c Nga.

1.1.2. Vai trò c a Sôlôkhôp trong n n v n h c Xô Vi t
Sôlôkhôp có vai trò vô cùng to l n trong n n v n h c Xô Vi t. Ông không nh ng là
nhà v n v i mà còn tr thành hi n t ng kì di u c a n n v n hoá cách m ng và ti n
b toàn th gi i.
ánh d u c ng hi n c a Sôlôkhôp, Liên Xô ã xu t hi n c m t ngành
Sôlôkhôp h
, song khoa h c v sáng tác c a Sôlôkhôp v n còn h t s c non tr .
T m vóc thiên tài c a Sôlôkhôp l n lao và v i, tài n ng y
c b c l r t s m, s m
n m c ng i ta không th tin
c m t vùng quê h o lánh l i xu t hi n m t thiên
tài nh th . Nó là m t s th n kì, Braghin t ng nh n xét: Mikhain Sôlôkhôp b c vào
n h c m t cách tr trung, nóng b ng và b t ng [7;Tr.24]. Hi n t ng Sôlôkhôp ã
gây nhi u s ng s t không nh ng i v i b n c mà còn c gi i v n h c Xô Vi t vào
cu i nh ng n m hai m i và ba m i. Tác ph m c a ông luôn th m nhu n t t ng
nhân o. Ông luôn miêu t hi n th c r ng l n h t s c c áo và phân tích tinh t cõi
lòng bí n c a con ng i.

* Giai

n 1941-1953

Trong chi n tranh không th nào có
c nh ng chi n công ngh thu t n u v n
ngh s không hoà mình vào cu c chi n em toàn b nh p tim, h i th , trí óc c a mình
c ng hi n cho nhân dân. Các nhà v n, nhà th không nh ng hi n dâng cho t qu c t t
c s c l c, trí sáng t o mà còn c cu c s ng c a chính mình n a.
cho ra i nh ng
a con tinh th n b t t , các tác gi ã xông pha tr n m c, d c h t mình chi n u
trong chi n tr ng kh c nghi t y bom n. Nhà v n Koximônôp kh ng nh: “Tôi
tin t ng m t cách sâu s c r ng nh ng ai ch a t ng giáp m t v i cái ch t, ch a t ng
m t l n s n sàng ch t, nh ng ng i y không th vi t úng s th t” [2;Tr.718].
Sôlôkhôp là m t nhà v n tiêu bi u trong s y, ông ã c ng hi n tr n i mình cho v n
12


h c và s nghi p cách m ng. Tác ph m c a ông óng góp to l n cho n n v n h c Xô
Vi t. Ông luôn bám sát th c t
u tranh và ph n ánh k p th i cu c chi n y kh c li t
c a dân t c trong nh ng n m tháng y th thách, các v n ngh s ã phát hi n Khoa
h c c m th c a Sôlôkhôp là m t ngôi sao sáng cho quá trình rèn luy n th thách
trong cu c ng
và giao tranh quy t li t v i k thù. Không có lòng c m thù thì con
ng

i không th có ý chí kiên c ng, hành ng d ng c m, ngh l c phi th ng
t qua nh ng khó kh n và gian kh ghê g m
i t i chi n công th n kì. N u nh
các chi n s Nga luôn mang trong lòng t m g ng cao p c a Faven Coocsaghen và
thu c lòng bài th Bài ca nh ng ng i d ng c
c a Surcôp thì hình nh trung uý
H ng quân Ghêraxim p ã tr thành ng i b n thân thi t c a ng i chi n s Vi t Nam

ngay sau cách m ng tháng Tám. Tác ph m c a Sôlôkhôp ã tr thành quen thu c v i
b n c. m 1946, t i Hà N i, ngay trong b u không khí nóng b ng c a nh ng ngày
s p b c vào cu c kháng chi n, truy n ng n Khoa h c c m th
ã
c d ch và
xu t b n d i hình th c m t cu n sách nh in trên gi y dó. Cu n sách nh ngay l p
t c ã
c các chi n s t v Hà N i truy n tay nhau c v i m t n i ng c m và
m n yêu vô h n. Tác ph m c a Sôlôkhôp ã em sinh khí m i cho th h thanh niên
Vi t Nam. n nh ng n m n m m i, Sông ông êm m
c d ch ra ti ng Vi t
và hoàn toàn chinh ph c
c b n c Vi t Nam. u nh ng n m sáu m i, b n d ch
t v hoang ra i ã k p th i ph c v cho phong trào h p tác hoá n c ta lúc
ó.
Bên c nh Khoa h c c m th có s c nh h ng m nh m
i v i ng i c,
Sông ông êm m ánh d u s sáng t o ngh thu t c a Sôlôkhôp. ây là tác ph m
quan tr ng nh t trong s nghi p Sôlôkhôp. Tác ph m là m t khúc ca tiêu bi u cho ch
ngh a hi n th c t nh táo, nó ã hoàn toàn bác b tính ch t s l c công th c c a m t
s tác gi Xô Vi t nh ng n m ba m i. Sôlôkhôp ã không né tránh s th t. Ông ã
dám nêu lên s th t tr n tr i c a cách m ng mà nhi u tác gi
ng i né tránh. Ông
còn là ng i k th a truy n th ng c a M.Gorki trong vi c miêu t quá trình u tranh
gian kh oanh li t và tinh th n hi sinh cao c c a nhân dân. Sông ông êm m c a
Sôlôkhôp còn ch a y k ch tính gay g t c ng th ng, có khi
m s c thái au th ng
và bi tráng nh ng v n ch a ng ni m tin b t di t th ng l i c a s c m nh chính
ngh a c a ch ngh a xã h i. úng nh A.Tônxtôi ã nói: “Máu ã ch y vì v
pc a

th gi i v
p ó không ph i là trò vui ch i, không ph i là cái mà ta vui thích và
không ph i là b áo ngày h i v
p ó là s tái t o và xây d ng l i thiên nhiên hoang
dã v i bàn tay và tài n ng c a con ng i. Vì cái ó mà ta áng s ng và u tranh”
[2;Tr.722]. Song song ó, Sông ông êm m có nh ng cách tân ngh thu t táo
b o. Nó kh c h a chi n tranh trong l ch s v n h c hi n i th gi i. Nhà v n
Fêdônbiriuc p t ng
cao Sôlôkhôp và so sánh v i nhà v n ki t xu t ph ng tây.
13


Trong tác ph m c a nh ng nhà v n ph ng Tây này “c m h ng t cáo, ch ngh a
nhân o cao c , chân thành, h trút nh ng l i nguy n r a ph n n vào cu c tranh
giành m máu. Nh ng h ã không sáng t o nên k t c u s thi v i m t quy mô, trong
ó tìm ra
c gi i pháp c a t m bi k ch c a nhân lo
[2;Tr.820], Sông ông êm
m là s k t h p gi a hai th lo i s thi và bi k ch, “có th nói, l n u tiên trong
l ch s v n h c th gi i, hai th lo i l n này
c t ng h p l i t o nên m t c u trúc
ti u thuy t c áo và c s c” [17;Tr.273]. Ngh thu t bi k ch ã bi n Grigôri tr
thành bi u t ng c a m t th i i m i khi nhân dân lao ng ang t bóng t i b c
vào t ng lai t i sáng sánh ngang v i các nhân v t tiêu bi u c a th i i ph c h ng.
Song i u áng ghi nh n c a công lao Sôlôkhôp chính là ông ã phát hi n vai trò t t
y u l ch s c a nhân dân, ông ã th hi n khát v ng chí h ng, b c l s c sáng t o vô
t n c a qu n chúng nhân dân. Sôlôkhôp còn ti p thu bi k ch c a Sêchxpia nh ng
không b gi i h n trong ph m trù bi k ch mà m r ng h n. K t c u bi k ch ki u
Sêchxpia không ph n ánh n i dung to l n c a quá trình c i t o th gi i quan và tr ng
thành c a nhân dân lao ng trong khi bi k ch c a Grigôri l i ph n ánh sâu s c i u

ó. Sông ông êm m hàm ch a ki u c t truy n v nh ng bi k ch cá nhân và c
gia ình nh ng trong quá trình v n ng Grigôri luôn b hút vào dòng thác l ch s sôi
s c và bao la. Chính s k t h p gi a s thi và bi k ch mà t n bi k ch c a Grigôri
c
gi i quy t theo h ng l c quan và t i sáng. Grigôri luôn ngã nghiêng chao o, ch u
bao m t mát, cay ng c ng không tuy t v ng nh các nhân v t Hamlet, Romeo và
Juliet c a Sêchxpia. K t thúc ti u thuy t, Grigôri v n hi v ng và g i g m khát v ng
qua a con trai. Chàng v n ng gi a th gi i bao la và r c r , s k t h p hai th
lo i s thi và bi k ch ã t o d u n riêng c a Sông ông êm m . Nó không bao gi
phai m so v i các ti u thuy t s thi Xô Vi t nh ng n m ba m i.
Bên c nh ó, Sôlôkhôp là nhà v n t c nh thiên nhiên r t tài tình. Ông không ch
miêu t phong t c c áo mà b c tranh thiên nhiên và i s ng c a ông luôn mang
tính tri t lí sâu xa. Song song ó, Sôlôkhôp còn ti p thu ngh thu t miêu t tâm lí c a
L.Tônxtôi vi c dùng l i tác gi
trình bày và tri n khai i s ng n i tâm c a nhân
v t hay s d ng chi ti t b ngoài và hành vi h ng n i c a nhân v t c a Puskin,
Sêkhôp. Song Sôlôkhôp sáng t o s phân tích tâm tr ng, n i tâm qua hành vi và bi u
hi n bên ngoài c a nhân v t.
Ngoài ra, ti u thuy t
t v hoang ánh d u s
i m i ngh thu t xây d ng c t
truy n. C s c t truy n là nh ng bi n c có ý ngh a l ch s to l n và nh ng chuy n
bi n cách m ng trong i s ng nhân dân trong khi các tác ph m cùng th i vi t v câu
chuy n c a cá nhân ho c l n h n là v quan h gi a cá nhân và xã h i tr “Chi n
tranh và hoà bình c a L.Tônxtôi.

14


Sôlôkhôp ã b c l l i nói c a mình trong tác ph m, c bi t là quy n hai. Ông

hi n di n công khai tr c cu c s ng và c nh ng c a nhân v t. ôi khi, Sôlôkhôp tr
thành ng i b n thân thi t cùng k vai sát cánh v i nhân v t chính.
ch ng hai
i m t, khi b c l n i ni m th m kín c a An rây, l i bình lu n c a tác gi vang lên
nh l i trao i tâm tình gi a tác gi và b n c. Nó không n thu n là y u t tr tình
ngo i
nh trong ti u thuy t c a Puskin trong Epghênhi Ônhêghin , Gôgôn trong
Nh ng linh h n ch
Ngoài vi c kh c h a hình t ng nhân dân oanh li t hào
hùng.
t v hoang còn nêu lên hàng lo t
n hình m nét nh bí th huy n u
Mêxtêrencô, nh ng ng i b n nông nh Linxkin, Lixacôp…Tóm l i,
t v hoang
là ki t tác có m t không hai v công cu c t p th hoá nông nghi p c a Sôlôkhôp.
Ti u thuy t H chi n u vì t qu
ã miêu t s l n lên v t b c, s phong
phú v m t tinh th n và tâm h n c a nh ng ng i lao ng vùng th o nguyên sông
ông trong nh ng n m chi n tranh. B ng hình t ng ngh thu t c s c, Sôlôkhôp ã
ch ng l i t t ng n gi n hoá ng i lao ng. T m vóc l n lao v tinh th n c a
hàng lo t nhân v t xu t thân t nhân dân bình th ng chính là c s t o nên quy mô s
thi trong sáng tác c a Sôlôkhôp. Ông không nh ng miêu t chi n tranh m t cách chân
th t sâu s c, th m nhu n ch ngh a l c quan l ch s mà còn th hi n hùng h n ý ngh a
th gi i c a chi n công nhân dân Xô Vi t và s tr ng thành v ý th c c a con ng i
m i xã h i ch ngh a trong bão l a chi n tranh, chính
ây ã n i b t lên nh ng sáng
t o và cách tân to l n c a các nhà ti u thuy t v phong cách c u trúc th lo i và h
th ng ch
.

*Giai

n nh ng n m sáu m

i, b y m

i

Giai o n này
c ánh d u b i s xu t hi n truy n ng n S ph n con ng
,
tác ph m
c công b trong nh ng ngày u n m 1957. S ph n con ng
ánh
d u s phát tri n c a v n xuôi Xô Vi t. Sôlôkhôp ã không ng n ng i nói n nh ng
tai h a, nh ng n i gian truân kh ng khi p mà nhân v t trong truy n ph i ch u ng.
Nhân v t An rây Xôcôl p m t ph n t c a nhân dân ã tr thành bi u t ng c a nhân
dân Liên Xô.
ng th i, An rây Xôcôl p tiêu bi u cho s ph n v i nh ng c nh ng ,
nh ng s t ng tr i, nh ng b c
ng i r t riêng. Thông qua s ph n m t con
ng i, th i i h n lo n y ã
c tác gi tri n khai v i m t s c khái quát l n và câu
chuy n bình th ng v m t ng i lính v cu c i c a mình, v nh ng gian kh và
n i au trong chi n tranh ã bi n thành l i tr n thuy t au th ng mang âm h ng anh
hùng v lòng d ng c m, v s c ch u ng và s c m nh tinh th n ghê g m c a n
i
Nga. Xôcôl p hiên ngang,
ng hoàng tr c th thách c a chi n tranh, chàng không
ph i là n n nhân c a nó mà là chi n s d ng c m, can tr ng.

Sôlôkhôp không nh ng là m t nhà v n thiên tài mà ông còn tham gia tích c c vào
bi n c c a th i i, tr c ti p thúc y ti n trình l ch s . M t nhà phê bình ã t ng
15


nh n xét: “Sáng tác c a Sôlôkhôp là m u m c c a tính ng trong v n h
Miêu t
cu c u tranh gi a m i và c trong cu c s ng xã h i, trong ý th c và tâm lí con
ng i, ngh s chính là ng i chi n s tích c c u tranh cho cái m i, cho s kh ng
nh cái m i ó trong th c t , giúp cho s hình thành th gi i quan C ng s n trong
hàng tri u b n
”[7;Tr.205]. Sôlôkhôp còn là i bi u Xô Vi t t i cao Liên Xô, là
chi n s tích c c c a phong trào hoà bình th gi i… Ông luôn sáng t o ngh thu t g n
li n v i i th ng v i ho t ng xã h i. M i ho t ng c a Sôlôkhôp u tr c ti p
tác ng vào công cu c xây d ng th gi i m i. Ông ã a nhi u sáng ki n xây d ng
công trình ph c v
i s ng v t ch t và tinh th n c a nhân dân. N m 1932, ông ã c u
nhân dân thoát kh i n n ói do s sai l m c a lãnh o a ph ng. Song song ó,
Sôlôkhôp còn là m t cán b
ng viên g ng m u, h ng hái và giàu tinh th n u
tranh. Ông có nh ng óng góp áng quý i v i các c p lãnh o t huy n u
n
ng. Trong chi n tranh v qu c, ông ã xông pha tr n m c chi n u, ng viên tinh
th n u tranh c a chi n s v i t cách là phóng viên quân s . Khi ã n i ti ng, ông
v n luôn thâm nh p vào i s ng nhân dân, tham gia nh ng ho t ng c a phong trào
b o v hoà bình và trao i v n hoá nhi u n c nh : Pháp, M … Sôlôkhôp ã lao
ng ngh thu t, công tác ng và công tác xã h i v i trái tim n ng nhi t cháy b ng
ni m am mê và tràn y nhi t huy t.

1.2. Tác ph m “Sông ông êm

m”

1.2.1. Hoàn c nh sáng tác
Sông ông êm m là b ti u thuy t s thi
s . B ti u thuy t này g m b n
quy n: Quy n m t(1928), quy n hai(1929), quy n ba(1933), quy n b n(1940). Tác
ph m
c sáng tác trong kho ng m i l m n m (1925-1940), ây là b ti u thuy t v
i nh t trong toàn b sáng tác c a Sôlôkhôp và c n n v n h c Xô Vi t. Sông ông
êm m th hi n tài n ng miêu t m t cách toàn di n c áo c m t th i i l ch
s trong i s ng nhân dân Nga . Tác ph m ã tr i qua nh ng khó kh n, gian nan,
tr c tr t khâu sáng tác in n n vi c ti p nh n. Th nh ng, t t c nh ng th thách y
không th vùi d p
c Sông ông êm m . Qua th i gian, tác ph m
c ti p
nh n và ánh giá cao c bi t còn
c t ng gi i th ng Nôben v v n h c 1965 và
s ng mãi trong lòng ng i c.
Trên báo “Tin t c 31-12-1937 có ng v m c ích sáng tác Sông ông êm
m : “Sôlôkhôp ã tính t i m t u là nhi u ng i c còn ch a rõ vì sao m t ph n
l n nh ng ng i Côd c l i tham gia u tranh ch ng cách m ng. Ng i Côd c là gì?
Quân khu sông ông là gì?
i v i b n c ph i ch ng ó v n là m t terra incognita
(vùng t ch a
c bi t t i) vì th tôi b vi c ã làm cho n nay b t u suy ngh
v m t cu n ti u thuy t r ng l n h n” [18;Tr.8]. Chính khát v ng y ã thôi thúc
Sôlôkhôp tìm tòi nghiên c u r t nhi u – ông ã ph i i kh p n i tìm t li u các s
16

u tr công v n, Matxc va và Rôxtôp. Ông còn t i nhi u thôn tr n g p g , chuy n
trò v i nh ng c già và
các h ng ng i, ghi l i nhi u câu chuy n c m ng, nhi u
bài dân ca tr tình ng t ngào, nh ng phong t c, n p s ng sinh ho t i vào sáng tác c a
Sôlôkhôp th t dung d , t nhiên. Sôlôkhôp ã làm vi c r t nghiêm túc nhi u
nc a
ti u thuy t ph i vi t i vi t l i nhi u l n. Nh ng công vi c y th t không d dàng vì nó
c ti n hành trong hoàn c nh thi u th n. Tr c tình c nh khó kh n, v t v , m i
ng i u khuyên ông nên ki m vi c khác
làm vì h thi u tin t ng ông n ng
Sôlôkhôp v n kiên nh, ông c lao u vào làm vi c nh m t ng i n ph i
b [18;Tr.8]. Sôlôkhôp nói: “Vi t thì khó kh n, sinh s ng thì ch t v t, nh ng tôi v n
c vi t [18;Tr.8].
m 1926, Sôlôkhôp b t u vi t quy n m t hi n nay, Ph n
ônsina ã vi t n m
1925 ông ã dành l i cho quy n hai. n n m 1927 quy n m t m i
c hoàn thành.
Nh ng mãi n n m 1928 m i in trong t p chí Tháng M
. Sau ó m t n m quy n
hai c ng
c in. Ngay t quy n m t, tài n ng Sôlôkhôp ã làm cho công chúng và
gi i v n ngh s ph i s ng s t m c dù lúc ó nhà v n còn r t tr . Tác ph m ã a nhà
n lên hàng nh ng nhà v n n i ti ng th gi i. Sau khi t p chí Tháng M
in
quy n hai Sông ông êm m , thì trên t p chí Cao trào (S 1,1929) xu t b n
Rôxtôp bên b sông ông xu t hi n d lu n phê phán tác gi m t cách vô c n c . Bài
báo cho r ng “Sôlôkhôp thi v hoá dân Côd c sông ông c x
, thích thú tr c s
giàu có c a b n Côd

[2;Tr.810]. Trong hoàn c nh u tranh quy t li t gi a hai trào
u v n h c Liên Xô, m t bên là
ng l i v n h c c a ng c ng s n d i ng n c
hi n th c xã h i ch ngh a, oàn k t nh ng nhà v n chân chính c a giai c p vô s n
nh : M.Gorki, Phu cman p, Xêraphimôvit, còn m t bên là xu h ng v n h c tuy t
v ng, bi quan, ca ng i thú tính cá nhân ch ngh a xu t hi n nhi u
u ph c t p. D
nhiên, tác ph m Sông ông êm m c ng xu t hi n nhi u ý ki n ánh giá khác
nhau.
Quy n ba ra i trong hoàn c nh u tranh t t ng r t c ng th ng. N m 1930,
quy n ba
c ng trên t p chí “Cao trào nh ng sau ó tác gi l i s a ch a r t
nhi u. N m 1931, Sôlôkhôp l i g i t i t p chí Tháng M i b n th o m i c a quy n
ba. Song, vi c xu t b n quy n ba g p nhi u tr c tr do nh ng nh n th c giáo
u vô
n c , thi n c n c a nhóm RAPP nên t p chí Tháng M i không dám ng ti p
tác ph m. Song song ó, trên m t s báo l i xu t hi n nh ng bài vu cáo Sôlôkhôp
ánh c p b n th o vì h nghi ng s xu t hi n thiên tài ngh thu t ngôn t
m t tr n
h o lánh và m t anh chàng ch a h c h t b c trung h c. Tháng t , n m 1930, Sôlôkhôp
c g p M.Gorki g n Matxc va. L n g p g y có ý ngh a r t l n i v i công vi c
sáng tác c a Sôlôkhôp, ông tâm s : “H xem ph n sáu, không hi u r ng nh ng
u
tôi vi t ra là s th t l ch s , nên ã có xu h ng rõ ràng là ph n i nó
b o r ng
17


mu n xu t b n thì nh t nh ph i v t b nhi u
n mà tôi coi là c bi t quý báo

N u có m i ng i ch tr ng v t b m i ch khác nhau thì th t là thú v . Nghe theo
t t c các ý ki n c a h thì ph i c t b
n ba ph n t ”[18;Tr.10]. M.Gorki ánh giá
cao “Sông ông êm m và xem nó là tác ph m có giá tr ngh thu t cao.” [18;Tr.11].
Chính vì v y, M.Gorki ã ng h nhi t tình, can thi p giúp
Sôlôkhôp xu t b n
quy n ba.
Quy n b n sáng tác kéo dài m y n m tr i, vì cùng th i gian ó Sôlôkhôp còn vi t
t v hoang . M t khác, ông còn tham gia nhi u công tác xã h i, có nhi u óng
góp cho công tác c a ng và chính quy n
a ph ng. Sôlôkhôp r t nghiêm kh c
v i ngòi bút c a mình. Tác ph m là k t tinh c a máu và n c m t c a ông. Nó còn là
s tinh l c nh ng tinh hoa, tinh tuý c a nhân lo i nh ng mãi n cu i n m 1937 u
m 1938 t p chí Th gi i m
m i ng các ch ng c a quy n m t và n n m
1940 m i ng ph n cu i b ti u thuy t.
Nh v y, tác ph m Sông ông êm m c a Sôlôkhôp ã ra i trong hoàn c nh
y chông gai th thách nh ng nó ã
c các nhà lãnh o cao nh t c a ng và nhà
c
ng th i ánh giá cao v i nh ng l i chúc t t p, m t tác ph m mà ngày nay
m i ng i không ng n ng i dùng hai t : V
i
ca ng i. Nhà v n Xêraphimôvit
úng là nhà tiên tri khi tiên oán Sôlôkhôp là “m t con i bàng non b t th n v y lên
ôi cánh mênh mông” [18;Tr.11].

1.2.2.
1.2.2.1.
*

tài, ch
tài, ch

tác ph m “Sông ông êm
tác ph m “Sông ông êm

m” và ý ngh a nhan
m”

tài

Sông ông êm m có
tài r t r ng l n, nó bao quát nh ng v n
c th t tình
yêu, hôn nhân, gia ình n nh ng v n
l n lao c a nhân lo i nh : chi n tranh, i
s ng sinh ho t, xã h i. T t c
u hi n lên th t sinh ng, s c nét.

* Ch
Ti u thuy t “Sông ông êm m có h th ng ch
r t phong phú nh ng theo trung
tâm k t c u n i b t lên hai ch
chính: ch
v con
ng y gian nan và s
chuy n bi n i lên c a nhân dân Côd c d i s tác ng c a cách m ng và th hai là:
ch
v cu c u tranh giai c p quy t li t trong th i kì n i chi n. Hai ch

này th
hi n qua hình t ng nhân v t Grigôri Mêlêkhôp, chàng tiêu bi u cho hình t ng nhân
dân. Quá trình chuy n bi n giác ng cách m ng c a qu n chúng nhân dân trong và sau
cách m ng
c kh c h a trên c s cách tân táo b o v ngh thu t s thi, ngh thu t
i n hình hoá và ngh thu t miêu t tâm lí nhân v t, tác ph m ã t o nên b c tranh s
thi r ng l n trong n n v n h c Xô Vi t.

18


1.2.2.2. Ý ngh a nhan
Ban u, Sôlôkhôp nh t tên cho b truy n dài này tên là: Lo n sông ông
ônsina) và chúng ta c ng ph i nh n r ng cái tên này không ph i không chính xác.
Nh ng v i tên Sông ông êm m thì tác ph m s giàu hình t ng, giàu ch t th ,
g i c m, và mang ý ngh a phong phú h n g p bao nhiêu l n. Sông ông êm m
chính là s ph n ánh cu c n i chi n, chia t t c nh ng con ng i trong cái g i là giai
t ng Côd c v n th ng nh t nguyên kh i, thành hai n a thù ch nhau, chém gi t nhau
su t m y n m li n và t t c các nhân v t trong truy n b t k h có nh ng cá tính nh
th nào u b lôi cu n vào các s ki n ó. Cu c u tranh giai c p m t s ng m t còn,
u b ánh lên qu t xu ng nh bài dân gian trong tác ph m:
“Lòng sông ông êm m,
Cá tr ng qu y ng u.”
Bên c nh ó, Sông ông êm m chính là khát v ng s ng êm m, m no, h nh
phúc trong c nh thanh bình c a ng i dân Côd c.

1.2.3. Nh ng
1.2.3.1. Nh ng

c tr ng v n i dung và ngh thu t

c tr ng v n i dung

Tác ph m Sông ông êm m ph n ánh giai
n l ch s v
i c a dân t c,
d ng lên b c tranh sinh ng v cu c s ng c a nh ng ng i nông dân Côd c vùng
sông ông c ng nh bi n ng xã h i và u tranh giai c p quy t li t di n ra vùng
này trong nh ng n m n i chi n sau Cách m ng tháng M i. Tr c Sông ông êm
m , các tác ph m xu t s c c a n n v n h c Xô Vi t u có nh ng khám phá c áo
và nh ng m t m nh không th thay th
c nh ng không m t tác ph m nào l i sáng
t o b c tranh s thi r ng l n v
i s ng nhân v i nh ng xung t gay g t v m t xã
h i và tâm lí nh Sông ông êm m . Nhân v t trung tâm là Grigôri Mêlêkhôp,
chàng tiêu bi u cho t ng l p trung nông tr i qua nhi u l m l c, dao ng v t t ng
chính tr trong nh ng n m bão táp cách m ng.
Qua tác ph m, nhà v n ã m cho b n c th y
c quan ni m c a ông v con
ng i và cu c s ng, ó là s ph c t p muôn hình v n tr ng. Tác gi còn cung c p cho
ng i c nh ng thông tin h u ích v nguyên nhân d n n sai l m c a nhân dân
Côd c là do sai l m c a m t s
ng viên Bônxêvich trong chính quy n Xô Vi t sông
ông và nguyên nhân th hai là do di n bi n ph c t p c a cu c u tranh gi a cách
m ng và l c l ng ph n ng, gi a H ng quân và B ch v . T ng l p trung nông luôn
ngã nghiêng, dao ng gi a hai l c l ng.
t o nên nh ng rung c m m nh m
ng i c, Sôlôkhôp ã không ng n ng i thâm nh p vào i s ng xã h i và th gi i
tâm h n c a con ng i. Qua ó, tác gi khám phá nh ng di n bi n muôn hình, muôn
v c a m i quan h gi a con ng i c a m i tr ng thái tinh th n, o c, tâm lí, tình

19


c m c a con ng i. Nh ng khám phá y mang tính th m m , b c l t duy và cách
nhìn c áo c a nhà v n.
Tác ph m
c xem là quy n t
n mang tính ch t bách khoa [17;Tr.264], vì
tác ph m ã th hi n b c tranh r c r muôn màu c a i s ng nhân dân vùng sông
ông.
ng th i, các nhân v t trong tác ph m là i n hình tiêu bi u cho
m i t ng
l p giai c p, tiêu i m là các thành viên trong gia ình Mêlêkhôp.
Nhân v t Grigôri là m t trong nh ng nhân v t
n hình m nét, sinh ng trong
n h c Xô Vi t. Tác gi ã kh c h a sinh ng m i xung t gi a quá kh và t ng
lai, gi a bóng t i và ánh sáng, gi a s l m l c nh t th i v i chân lí th i i. Qua
Grigôri, ng i c th y
c tính ph c t p, a nhân cách c a nhân v t này. Do ó,
trong quá trình ti p nh n tác ph m các nhà phê bình ch a th ng nh t có l h ch a
ánh giá úng t m vóc nhân v t Grigôri. Sôlôkhôp ã xây d ng r t thành công nhân
v t này v a n hình cho t ng l p trung nông Côd c nh ng c ng là m t s ph n r t cá
nhân. Nhân v t
c xây d ng t nhi u phía và th hi n b ng nhi u p
ng pháp ngh
thu t c áo,
c soi chi u trong quan h bi n ch ng gi a tính cách và môi tr ng,
con ng i và xã h i… Grigôri r t gi ng v i t t c nh ng ng i Côd c khác luôn yêu
t do, yêu quê h ng, yêu công vi c ng áng, d ng c m, c ng tr c, bao nhiêu n m
s ng d i áp b c c a bè l vua quan. Nh ng c nh ch t chóc, hoang tàn, ói rét do

chi n tranh l i ã làm Grigôri chán ngán và không mu n i theo B ch v . Nh ng do
ch
gia tr ng ã truy n vào trong máu Grigôri qua s a m , do tác ng tuyên
truy n c a b n ph n ng ã làm Grigôri ph i xa r i ng. Grigôri luôn s ng trong
tâm tr ng hoang mang, ngã nghiêng chao o, không ph ng h ng gi a hai phe.
Chàng không bi t âu là chân lí là i m n c a mình. Sôlôkhôp ã không h n ch
nhân v t c a mình, ngoài nét chung c a t ng l p trung nông Côd c, Grigôri còn mang
nét riêng không th l n l n. Chuy n tình duyên c a Grigôri, gia ình Grigôri, c
n
c m th ch t u h t s c c áo. H n n a, k t c c c a Grigôri không ph i là k t
c c chung c a ng i dân Côd c vì bên c nh nh ng ng i l m l c v n còn không ít
nh ng ng i Côd c tìm
c con
ng t i sáng nh : Misca Côsêvôi, unhia…
Song song ó, hình t ng nhân v t ng i ph n trong Sông ông êm m c ng
th hi n t t ng c a tác ph m. Qua các nhân v t Natalia, Acxinhia, tác gi ã th hi n
thân ph n c a ng i ph n trong xã h i Côd c. H là nh ng ng i hi n lành nhân
h u, có nh ng ph m ch t áng trân tr ng nh ng ch u nhi u b t h nh. H không
c
h c hành, ph i ch u s ràng bu c c a nh ng l thói t p t c c h c a gia ình và xã
h i. Qua các nhân v t n , Sôlôkhôp mu n t cáo xã h i b t công vô nhân o ã chà
p lên quy n s ng, quy n
c yêu th ng c a ng i ph n . Song song ó, nó còn
là l i tuyên chi n anh thép, là cu c u tranh vì quy n bình ng gi i ch a ng giá
tr hi n th c và nhân o sâu s c. Tác ph m là s k t h p tài tình gi a hai th lo i s
20


thi và bi k ch, góp ph n th hi n
th nh t và n i chi n.

1.2.3.2. Nh ng

tài s ph n con ng

i trong chi n tranh th gi i l n

c tr ng v ngh thu t

Tác ph m Sông ông êm m có nh ng cách tân táo b o v ngh thu t. i u này
th hi n tài n ng thiên tài c a Sôlôkhôp, ông luôn có s k th a và phát huy c a các
th h àn anh tr c không nh ng v n i dung mà còn s cách tân táo b o v ngh
thu t.
C u trúc c a ti u thuy t khi n cho Sông ông êm m v a th m
m ch t tâm
lí và tr tình, v a tràn y nh ng xung t có tính l ch s và xã h i to l n, v a n i b t
s phong phú và v
p toàn di n c a i s ng nhân dân. Cu c i và c nh ng c a
Grigôri tiêu bi u cho c nh ng c a nhân dân Côd c trên con
ng gian nan i t i
chân lí c a th i i. Hình t ng Grigôri và hình t ng t p th nhân dân tác ng và
xuyên th m vào nhau. ng th i, s v n ng c a hai hình t ng này l i di n ra trong
hoàn c nh l ch s n c Nga t êm tr c cu c i chi n th gi i l n th nh t n n m
1921 khi k t thúc n i chi n trong không gian và th i gian có tính ch t s thi bao la và
r ng l n. Nó ã t o nên nh ng nét c s c v thi pháp c a Sôlôkhôp.
Xu t phát t yêu c u c a ngh s mu n th hi n ý ngh a l ch s th gi i c a bi n c
tháng M i và n i chi n ã t o cho Sông ông êm m t m vóc l n lao v t t ng
và k t c u, ti u thuy t có k t c u
s nh m ph c v cho vi c th hi n ch
tác

ph m.
* V th i gian: Các s ki n di n ra trong kho ng m i m (1912-1922).
- Quy n m t phát hành 1928 vi t v th i kì tr c chi n tranh và m y n m u c a
i chi n th gi i l n th nh t cho t i 1916. Sôlôkhôp ã miêu t
i s ng trong m t
thôn Côd c, nh ng n m nhân v t chính là Grigôri m i b c chân vào i.
- Quy n hai phát hành n m 1929 vi t v th i gian t tháng M i 1916 n mùa
xuân 1918, nh ng ngày tháng hai 1917, ho t ng ph n ánh cách m ng c a bè l
Cóocnhil p, Cách m ng tháng M i v i và màn u c a N i chi n sông ông.
- Quy n ba phát hành 1933 tác gi vi t v th i gian t mùa xuân 1918 n tháng
m 1919, ph n ánh cu c u tranh kh c li t ch ng bè l B ch v
mi n Nam n c
Nga.
- Quy n b n phát hành 1940 tác gi vi t v k t c c th m h i c a các th l c ph n
ng và th ng l i cu i cùng c a nhân dân cách m ng.
* V không gian: T t c các s ki n trên ây
c miêu t trên m t a bàn r t l n,
kh p M t tr n mi n Tây n c Nga, Uckraina, Ba Lan, ông Ph , Rumani, Petexbua,
Matxc va, nh ng ch y u là m t thôn Côd c trên b sông ông và m t ph n t ng
i nh c a t n c Nga tr i ra hai bên b sông
h nh phúc nh ng th t ra l i bi n ng, phong ba.
21

ông tho t nhìn c ng là êm

m,


Ti u thuy t có nhi u tuy n c t truy n phát tri n song song, xen k và u quy t
xung quanh b c tranh r ng l n v cu c n i chi n sau Cách m ng tháng M i. Trung

tâm b c tranh có hai phe xã h i i kháng ch y u, m t bên là chính quy n Nga
hoàng, t ng B ch v , a ch phú nông ph n ng, th ng gia kiêm m t thám, b n
cha c ph n ng và l c l ng phe “tr ng” (B ch v ) cùng m t b ph n ng i Côd c
b l m
ng . ó là i di n cho th gi i c
y bóng t i và nanh vu t, m t bên là
nh ng ng i cách m ng bao g m dân t
ng và nh ng ng i C ng s n i bi u c a
phe
(H ng quân) và là i bi u c a th gi i m i, t i sang ngoài ra còn s ông
qu n chúng nhân dân Côd c ngã nghiêng, dao ng lúc thì v phía cách m ng, lúc
ng v phía ph n cách m ng.
T khát v ng sáng t o nên Th gi i s thi
s Sôlôkhôp ti p thu di s n v n
hóa c a toàn nhân lo i qua vi c c các tác ph m c a các nhà v n khác
làm giàu
cho c m quan th m m , n ng khi u và c m h ng ngh thu t c a mình. Sôlôkhôp là
m t ng i xu t s c ã chi m h u m t cách v ng vàng kho tàng phong phú c a v n
ngh dân gian Nga, nh ng thành t u c a s thi Hy L p, kinh nghi m c a v n hào
L.Tônxtôi, thành t u c a v n h c th i i ph c h ng, tr c h t là S chxpia… Nên ông
ã t ng h p gi a di s n quá kh v i tính hi n i t t i m t s k t tinh sâu s c và
sáng rõ l th ng. C ng vì v y, s thi Sôlôkhôp ã có nh ng cách tân táo báo và c
áo v i v n h c toàn th gi i. M t giáo s ng i M th a nh n r ng: “Sông ông êm
m c ng nh s thi Hômêr , là s ph n ánh i s ng và n n v n hoá nhân dân. Nó
v a là tác ph m v
i, v a có tính nhân dân, nh ng thành t th m m c a nó không
tách r i nhau, s k t h p này các nhà v n ph ng Tây th k XX h u nh ch a bao
gi
t
c” [17;Tr.267].

V phong cách ngh thu t, gi i phê bình Xô Vi t g i Sông ông êm m là s
thi v l ch s nhân dân [17;Tr.267]. “Tính nhân dân” là linh h n c a toàn b ti u
thuy t Sôlôkhôp. Ông là ng i u tiên miêu t m t cách toàn di n i s ng nhân dân
Nga v i tính ch t bách khoa và chi u sâu ch a t ng th y. T
u n cu i tác ph m,
ng i c
c a n s phong phú vô t n c a cu c s ng nhân dân v các m t tinh
th n, o c, phong t c, ngh thu t, tôn giáo, hôn nhân, tình yêu lao ng, ng áng,
ánh cá, s n b n, ch n nuôi, binh nghi p…T t c là toàn b th gi i c a nhân dân. Th
gi i nhân dân c a Sôlôkhôp luôn g n li n v i th gi i muôn loài, t t c các loài chim
muông, các loài ng a v i tính n t khác nhau, s thay i không ng ng c a c nh v t
theo không gian và th i gian, nh ng bãi c xanh m t, nh ng oá u t kim h ng r c
r góp ph n tô m cho tác ph m thêm h ng s c. T t c
u ó
c k t tinh t s
k t h p hài hoà gi a con ng i và thiên nhiên, ch quan và khách quan, l ch s và cá
nhân, tr ng thái tâm h n và tr ng thái th gi i, hi n th c và lí t ng cùng v i quan
ni m tri t h c - th m m c a tác gi . C nh v t và
i t ng thiên nhiên
c
22


Sôlôkhôp miêu t v i nhi u c
m và s c thái làm cho t t ng ch
c th
hi n m nét h n. ng th i, nó còn là l i bình giá c a tác gi v i nhân v t và bi n c .
B c tranh thiên nhiên không nh ng t o cho tác ph m thêm h ng s c mà còn hàm
ch a tri t lí sâu xa. Hình t ng thiên nhiên và hình t ng con ng i u h i t vào
dòng ch y l ch s , dòng ch y c a cu c s ng xã h i.

Trong c u trúc ngh thu t, Sông ông êm m có s k t h p h u c c a ba hình
ng: Hình t ng con ng i, hình t ng xã h i và hình t ng thiên nhiên. Nó làm
cho các chi ti t luôn phong phú, h i t l i và có quan h nhân qu sáng rõ và quán
tri t. Tác gi không ch miêu t cu c i, s ph n c a trung tâm k t c u s thi là gia
ình trung nông Mêlêkhôp, Cóocsunôp, Mêkhôp mà còn i m l i quá trình hình thành,
phát tri n và s p
c a các gia ình này tr c tác ng c a n i chi n và cách m ng.
Song song ó, s s p
c a toàn b n p s ng Côd c b o th , l i th i l i hé m vi n
c nh cu c s ng m i t i sáng. Các chi ti t i th ng c ng nh nh ng xung t giai
c p to l n u m c n i v i nhau và
c t ch c s p x p có h th ng xoay quanh hành
ng c a nhân v t chính t o thành dòng su i nh hòa i d ng l n c a các bi n c
l ch s tài tình.
Bên c nh ó, ti u thuy t Sông ông êm m còn th hi n s cách tân l n v
phong cách và ngh thu t k t c u ch k t h p ch t ch xung t có tính giai c p và
l ch s v i xung t tâm lí. c m này Sôlôkhôp h c t p L.Tônxtôi trong Chi n
tranh và hoà bình , so v i An rây trong Chi n tranh và hoà bình xung t c a
Grigôri t p trung h n, v n ch n l a gi a hai phe gay g t h n, quy t li t h n. Nh ng
suy t và tr n tr c a Grigôri
c miêu t
y k ch tính ph n ánh xung t gi a các
xu h ng chính tr , o c và tâm lí c a th i i. Th gi i tâm h n c a Grigôri c ng
gi ng nh An rây, Pie trong Chi n tranh và hoà bình nh ng c m xúc tr tình c a
Grigôri luôn k t h p v i xung t có tính bi k ch, xung t gi a s ng và ch t. Ngh
thu t tâm lí c a Sôlôkhôp ã t t i m c
sâu s c nh t do s k t h p ch t ch gi a
th i i cá nhân l ch s và con ng i. A.Britôcôp kh ng nh: “Sau Tônxtôi, Sôlôkhôp
là ng i bi u hi n rõ nh t và sâu s c nh t tâm tr ng c a ông o các t ng l p nhân
dân. Trong các ti u thuy t c a ông, ngh thu t kh c h a b c ngo t trong cu c s ng

nhân dân chính là thành t u v
i nh t c a v n h c Nga Xô Vi t và có nh h ng i
v i i s ng xã h i chúng ta, n m c nào ó có th so sánh v i ti ng nói m nh m
c a L.Tônxtôi tác ng vào b n c n c Nga” [17;Tr.271]. Sôlôkhôp còn sáng t o
s phân tích tr ng thái n i tâm qua hành vi và bi u hi n bên ngoài c a nhân v t t ng
ng v i s phân tích tr c ti p, tiêu bi u
n miêu t Xchêpan lúc tr v hay tin
Acxinhia ã b tr n cùng Grigôri. “H n qu ng cây èn trên tay xu ng, không t ch
c n a... H n gi t thanh g m trên
ng xu ng, m y ngón tay n m cán g m ch t
quá tím c l i. H n l y m i g m x c chi c áo xanh ph t hoa vàng nh t c a Acxinhia,
23


h t tung lên, vung g m, chém ph ng làm ôi, m t h n xám ngoét i, n i au kh ã
làm h n tr nên man r nh m t con chó sói. H n tung nh ng m nh áo b chém nát
lên tr n,
i g m m t s c ng t múa vù vù, chém ngang, chém d c. R i h n d t
ph ng dây ngù bu c g m, qu ng thanh g m vào xó nhà, b c vào b p, ng i xu ng
c nh bàn. H n ngo o u xu ng nh ng ngón tay r n nh thép run b n b t, xoa mãi
không thôi trên m t bàn b n th u. [2;Tr.139]. Rõ ràng, tác gi không miêu t tr c ti p
tâm lí Xchêpan nh ng hàng lo t nh ng chi ti t v hành vi, dáng v c a h n ã b c l
tâm tr ng h n ghen, au xót, t i h và y c m h n c a h n. Tác gi bình lu n r t ít,
ch có m t câu mà thay vào ó là hàng lo t nh ng hình nh, i t ng
ng i c
suy ngh và c m nh n.
S tài hoa trong thi pháp c a Sôlôkhôp còn
c th hi n trong ngh thu t ngôn t
và các y u t v n hóa dân gian trong Sông ông êm m . Ngoài ra, Sôlôkhôp còn
s d ng các y u t v n hóa dân gian r t c áo. Nh ng khúc hát dân gian c a ng i

dân Côd c vùng sông ông cùng v i nh ng câu t c ng , thành ng , nh ng câu
chuy n ti u lâm i vào trong tác ph m th t phong phú, sâu s c, dung d và t nhiên.
Sôlôkhôp có m t kho v n vô t n là nh ng câu hát dân ca, nh ng câu ng n ng , t c
ng th t c s c. Ngay ph n u tác ph m ã có nh ng câu hát dân gian th t n
ng:
“M nh t thân th ng c a chúng ta ã có vó ng a cày
M nh

t thân th ng, m nh t vinh quang c a chúng ta
c gieo
nh ng cái u Côd
i m trang sông ông êm m c a chúng ta có nh ng nàng gái goá tr
ng
Hoa n trên sông ông êm m, cha c a chúng ta, là b y tr th côi
cút,
Sông ông êm m y n c m t nh ng ng i m , ng i cha.” [13;Tr.6]
Toàn tác ph m có kho ng b n tr m câu dân ca, không nh ng làm cho tác ph m tr
nên sáng s a, t i p nh
c gài thêm nh ng bông hoa u t kim h ng
chói mà
còn giúp tác gi bi u hi n tình c m c a nhân v t
c sâu s c h n, d hi u h n. Bên
c nh ó, Sôlôkhôp còn s d ng thành công câu thành ng dân gian, có kho ng h n hai
tr m câu thành ng , t c ng
c s d ng c áo, tiêu bi u nh :
au nh c , Ph i t uôi con nòng n c là thu c ngon r
[13;Tr.467].
Ai tr ng d a
c d a, tr ng u
c u, còn tôi Tôi còn ang ch xem.

[13;Tr.495]

24