ẢNH HƯỞNG của các mức độ bìm bìm TRONG KHẨU PHẦN TRÊN KHẢ NĂNG tận DỤNG THỨC ăn, sự TÍCH lũy đạm và các THÔNG số DỊCH dạ cỏ PHAN RANG GIAI ĐỌAN TĂNG TRƯỞNG

TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

NGUY N HÀ QU C KHÁNH

NH H
NG C A CÁC M C
BÌM BÌM (Operculia turpeyhum)
TRONG KH U PH N TRÊN KH N NG T N D NG
TH C N, S TÍCH L Y
M VÀ CÁC THÔNG S
CH D C C A C U PHAN RANG GIAI
N
NG TR
NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

n Th , 05/2012

~i~

TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

Tên

tài:

NH H
NG C A CÁC M C
BÌM BÌM (Operculia turpethum)
TRONG KH U PH N TRÊN KH N NG T N D NG
TH C N, S TÍCH L Y
M VÀ CÁC THÔNG S
CH D C C A C U PHAN RANG GIAI
N
NG TR
NG

Giáo viên h ng d n:
GS.Nguy n V n Thu

Sinh viên th c hi n:
Nguy n Hà Qu c Khánh
MSSV: 3082675
p: CNTY K34

n Th , 05/2012

~ ii ~


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

Tên

tài:

NH H
NG C A CÁC M C

BÌM BÌM (Operculia turpethum)
TRONG KH U PH N TRÊN KH N NG T N D NG
TH C N, S TÍCH L Y
M VÀ CÁC THÔNG S
CH D C C A C U PHAN RANG GIAI
N
NG TR
NG
C n Th , ngày……tháng 05
CÁN B H

m 2012

C n Th , ngày……tháng 05

NG D N

m 2012

DUY T B MÔN

GS.TS. Nguy n V n Thu

…………………………………………

C n Th , ngày……tháng 05

m 2012

DUY T C A KHOA NÔNG NGHI P & SH D

Tr ng khoa

………………………………….

~ iii ~


L I CAM OAN
Kính g i: Ban lãnh o Khoa Nông Nghi p & Sinh H c
trong B môn Ch n nuôi.

ng D ng và các th y cô

Tôi tên Nguy n Hà Qu c Khánh là sinh viên l p Ch n nuôi - Thú y, khóa 34 (2008 2012). Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a chính b n thân tôi.
ng
th i t t c các s li u, k t qu thu
c trong thí nghi m hoàn toàn có th t và ch a
công b trong b t k t p chí khoa h c khác. N u có gì sai trái tôi xin hoàn toàn ch u
trách nhi m tr c Khoa và B môn.

C n Th , ngày 10 tháng 05 n m 2012
Sinh viên th c hi n

Nguy n Hà Qu c Khánh

~i~


L IC MT
Lu n v n t t nghi p i h c là c m t quá trình dài h c t p và nghiên c u c a b n

thân. Bên c nh nh ng n l c c a cá nhân, tôi còn
c s ng h , chia s , giúp
c a gia ình, b n bè và c a quý th y cô.
Con xin g i l i bi t n chân thành nh t n cha, m ã luôn quan tâm ch m sóc, tin
ng và ng viên con trong su t th i gian qua. C ng nh cha, m ã cho phép con
t o cho gia ình m t ít ni m vui, m t vài s t hào nho nh v i m i ng i. Con c m
n cha, m !
Xin ghi nh công n c a th y Nguy n V n Thu và cô Nguy n Th Kim
d y b o, h ng d n, ng viên và giúp
con hoàn thành tài t t nghi p.

ông ã

Xin chân thành g i l i c m n n các th y cô B môn Ch n nuôi và B môn Thú y
ã h t lòng truy n t nh ng kinh nghi m, ki n th c quý báu
tôi hoàn thành t t
khóa h c.
Xin chân thành c m n s h ng d n và ch b o t n tình c a cô c v n h c t p
Nguy n Th Tuy t Nhung ã dành cho tôi trong su t th i gian h c t p và th c hi n
tài này.
Em xin chân thành bi t n các anh Tr ng Thanh Trung, Hu nh Hoàng Thi, Nguy n
H u Lai, các b n Tr n Th
p, Hu nh Ng c Tú, Nguy n Th M Hiên, Tr n Th
M Lành, Nguy n Lê Thu H ng, u Nguy n Tâm Th o, Tr n Th Ki u Trinh, Võ
Minh Luân, Ph m Y n Hu nh ã t n tình giúp
tôi trong su t th i gian qua.
Xin g i l i c m n n các b n l p Ch n nuôi - Thú y khóa 34 ã giúp
nhi u trong 4 n m qua.
Cu i cùng xin trân tr ng c m n h i
lu n v n th t s có giá tr khoa h c.

tôi r t

ng ánh giá lu n v n ã óng góp ý ki n

Xin trân tr ng c m n và kính chào!

~ ii ~


M CL C
Trang

I CAM OAN ...................................................................................... i
I C M T ........................................................................................... ii
C L C ............................................................................................... iii
DANH SÁCH CH VI T T T ............................................................. vi
DANH SÁCH B NG.............................................................................. vii
DANH SÁCH HÌNH .............................................................................. vii
DANH SÁCH BI U
....................................................................... viii
TÓM L
C ............................................................................................ ix
CH
NG 1:
TV N
.................................................................... 1
CH
NG 2: C S LÝ LU N.............................................................. 2
2.1 S L

C V CÁC GI NG C U.................................................... 2
2.1.1 V
c m ngo i hình ..................................................................... 2
2.1.2 V
c m sinh tr ng.................................................................... 3
2.1.3 c tính sinh s n ............................................................................... 3
2.1.4 T p tính sinh h c c a c u:................................................................. 4
2.2 S TIÊU HÓA GIA SÚC NHAI L I ........................................... 5
2.2.1 Sinh lý tiêu hóa.................................................................................. 5
2.2.2 c m lên men vi sinh v t d c ................................................ 6
2.2.3 Tác ng t ng h c a vi sinh v t d c ............................................ 8
2.2.4 S tiêu hóa th c n ............................................................................ 9

~ iii ~


2.2.5 S h p thu các d ng ch t gia súc nhai l i .................................. 10
2.3 S L
C V CÁC THÔNG S MÔI TR
NG D C .......... 12
2.3.1. Vai trò c a NH3 trong quá trình lên men d ch d c ........................ 12
2.3.2. Vai trò c a pH c a d ch d c ......................................................... 12
2.3.3 Axit béo bay h i .............................................................................. 13
2.4 NHU C U DINH D
NG C A C U ........................................... 14
2.4.1 Nhu c u v t ch t khô ...................................................................... 14
2.4.2 Nhu c u protein và n ng l ng ....................................................... 15
2.4.3 Nhu c u n c .................................................................................. 16
2.5 S L
C V T L TIÊU HÓA TRÊN GIA SÚC NHAI L I.... 17

2.5.1 H s tiêu hóa bi u ki n .................................................................. 17
2.5.2 H s tiêu hóa th t ........................................................................... 17
2.6 ÁNH GIÁ T L TIÊU HÓA B NG PH
NG PHÁP
IN VIVO ................................................................................................. 17
2.7 TH C N TRONG THÍ NGHI M ................................................ 17
2.7.1 C lông tây ..................................................................................... 18
2.7.2 Bã bia ............................................................................................. 18
2.7.3 Urê .................................................................................................. 19
2.7.4 Bìm bìm .......................................................................................... 19
CH
NG 3 PH
NG TI N VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U 21
3.1 A
M VÀ TH I GIAN THÍ NGHI M .................................. 21
3.2 CÁC D NG C THÍ NGHI M ...................................................... 21
3.3 PH
NG TI N THÍ NGHI M...................................................... 21
3.4 PH
NG PHÁP THÍ NGHI M .................................................... 21
3.4.1 B trí thí nghi m.............................................................................. 21
3.4.2 Ph ng pháp ti n hành .................................................................... 22
3.4.3 Các ch tiêu theo dõi và thu th p s li u........................................... 24
3.4.4 Ph ng pháp x lý s li u .............................................................. 26
CH
NG 4: K T QU VÀ TH O LU N ........................................ 27
4.1. THÀNH PH N HÓA H C C A TH C N DÙNG TRONG THÍ
NGHI M (%DM) .................................................................................. 27
4.2. L

NG TH C N VÀ D
NG CH T TIÊU TH H NG NGÀY
A C U TRONG THÍ NGHI M ...................................................... 28
4.3. T L TIÊU HÓA CÁC D
NG CH T (%), CÂN B NG NIT
VÀ T NG TR NG C A C U TRONG THÍ NGHI M .................... 31
4.3.1. T l tiêu hóa các d ng ch t, cân b ng nit và t ng tr ng c a c u
~i~


thí nghi m ................................................................................................ 31
4.3.2. Hàm l ng pH, N-NH3, axit béo bay h i th i m 0 gi , 3 gi c a
ch d c c u trong các thí nghi m ......................................................... 35
Ch ng 5: K T LU N VÀ
NGH .................................................. 37
5.1. K T LU N ...................................................................................... 37
5.2.
NGH ......................................................................................... 37
TÀI LI U THAM KH O........................................................................38
PH L C

~ ii ~


DANH SÁCH CH
DM

V t ch t khô

OM

V t ch t h u c

CP
EE
CF
Ash

m thô
Béo thô
thô
Khoáng t ng s

NDF

trung tính

ADF

axit

ME

ng l

ng trao

W0,75

Tr ng l

VSV

Vi sinh v t

NPN
SE
BSCL

ng trao

i
i

m phi protein
Sai s chu n
ng B ng Sông C u Long

g

Gram

Kg

Kilogram

~ iii ~

VI T T T

DANH SÁCH B NG
Trang
B ng 1: Kh n ng sinh tr ng c a c u Phan Rang .......................................................3
B ng 2: M t s ch tiêu sinh s n c a c u ......................................................................4
B ng 3: Nhu c u dinh d ng trong ngày cho t ng tr ng c a c u
i u ki n nhi t
i ................................................................................................................................16
B ng 4: Thành ph n hoá h c và giá tr dinh d

ng c a c lông tây ...........................18

B ng 5: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d

ng c a bã bia ...................................19

B ng 6: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d

ng c a bìm bìm................................20

B ng 7: S

b trí thí nghi m trên m i gia súc ........................................................22

B ng 8: Thành ph n th c n, CP và n ng l

ng c a kh u ph n thí nghi m

(%/DM)........................................................................................................................22
B ng 9: Thành ph n hoá h c c a th c n dùng trong thí nghi m (%DM) ................27

B ng 10: L ng th c n d ng ch t và n ng l ng tiêu th c a c u trong thí nghi m
......................................................................................................................................28
B ng 11: T l tiêu hóa các d ng ch t, cân b ng nit và t ng tr ng c a c u
thí nghi m.....................................................................................................................32
B ng 12: Hàm l ng pH, NH3-N và axit béo bay h i th i i m 0 và 3 gi d ch d
c c a c u trong thí nghi m ........................................................................................35

~ iv ~


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 1: C u trong thí nghi m .................................................................................... 21
Hình 2: C lông tây và bìm bìm trong thí nghi m ......................................................23
Hình 3: Urê và bã bia dùng trong thí nghi m..............................................................23
Hình 4: L

i và nylon

h ng phân và n

c ti u. ....................................................23

Hình 5 : L y d ch d c c a c u................................................................................. 24
Hình 6: M u n

c ti u ..................................................................................................................25

~v~

DANH SÁCH BI U
Trang
Bi u

1: L

ng DM tiêu th c a c u trong thí nghi m ..........................................29

Bi u

2:

ng CP tiêu th c a c u trong thí nghi m ............................................29

Bi u

3: L

ng NDF tiêu th c a c u trong thí nghi m.........................................30

Bi u

4:

Bi u

5:

ng DM

Bi u

6: L

ng CP

Bi u

7: L

ng axit béo bay h i

ng l

ng trao

i c a c u trong thí nghi m .........................................30

ng ng m c
ng ng m c

bìm bìm c a c u trong thí nghi m ........33
bìm bìm c a c u trong thí nghi m .........34

th i i m 3 gi c a c u trong thí nghi m .....36

~ vi ~

TÓM L

C

M t thí nghi m
c b trí b ng hình vuông latin v i 4 nghi m th c, 4 giai o n trên
4 c u c có tu i trung bình 6 tháng tu i. Các nghi m th c bao g m s thay th 0,
10, 20, 30 % bìm bìm (t ng ng v i BB0, BB10, BB20 và BB30) trên v t ch t khô
c a kh u ph n (% DM), nh m nghiên c u nh h ng c a các m c bìm bìm n kh
ng t n d ng th c n, t l tiêu hóa d ng ch t, s tích l y m và các thông s d ch
d c .
K t qu cho th y l ng DM tiêu th (g/ngày) là 571, 605, 676 và 711 cho th t các
nghi m th c BB0, BB10, BB20 và BB30, s khác bi t này r t có ý ngh a th ng kê
(P<0,05). N ng l ng c a c u tiêu th
c (ME, MJ/con/ngày) là 6,00, 6,38, 7,15
và 7,57 cho các nghi m th c BB0, BB10, BB20 và BB30 và s khác bi t gi a các
nghi m th c có ý ngh a th ng kê (P<0,05). L ng nit tích l y (g/con/ngày) c a các
nghi m th c BB0, BB10, BB20 và BB30 t ng ng v i 8,96, 9,68, 10,2 và 12,1
g/ngày và s khác bi t là có ý ngh a th ng kê (P<0,05). Các ch tiêu d ch d c có xu
ng c i thi n t t khi gia t ng s thay th bìm bìm. T ng tr ng c a c u là 123, 134,
135 và 128 g/ngày t ng ng các nghi m th c BB0, BB10, BB20, BB30, ch a tìm
th y s khác bi t gi a các nghi m th c (P>0,05).
Qua thí nghi m, chúng tôi có th k t lu n r ng – s thay th bìm bìm trong kh u
ph n làm cho l ng th c n, t l tiêu hóa và các thông s d ch d c
c c i thi n.
Chúng ta có th thay th bìm bìm trong kh u ph n nuôi c u ng tr ng.

~ vii ~

CH

NG 1:

TV N

Trên th gi i ngh nuôi c u r t phát tri n, n m 2009 t ng àn c u trên th gi i có
trên 847,7 tri u con, trong ó Trung Qu c hi n ang là qu c gia ng u, k
n
là Úc, các n c Châu Âu, Nga, n
, Iran, Sudan, NewZealand, Anh và Nam
Phi (FAO, 2009).
Vi t Nam hi n nay t nh nuôi c u nhi u nh t là Ninh Thu n. Ninh thu n là vùng t
khô h n, khí h u nóng khô và ít m a nh t Vi t Nam. àn c u u tiên ng i Pháp
a vào n m 1906 chúng ã thích nghi và phát tri n khá t t t i t Ninh Thu n và t o
thành th ng hi u c u Phan Rang (Lê ng nh & Lê Minh Châu, 2005). Ngu n
th c n chính c a c u là các lo i th c n thô s n có t i ch . M c n c a c u ch b ng
1/10 so v i bò (Kohn et al., 2005).
BSCL, c u phát tri n m t s t nh nh B n
Tre, Ti ng Giang, C n Th ,…Ch n nuôi c u
ây th ng d a vào các ngu n th c
n t nhiên nh c lông tây, c
u ho c là các ph ph m nông công nghi p nh bã
bia, bã u nành...
BSCL, c lông tây là c t nhiên, d tìm,
c dùng khá ph bi n trong ch n
nuôi. Ngoài ra còn có nhi u cây c t nhiên khác nh bìm bìm. Bìm bìm là lo i dây
hoang d i, có hoa p, nhi u màu s c, l i m c nhanh mà không c n ch m sóc c u
k , nên nhi u n c cây th ng
c tr ng làm c nh, cho leo lên nh ng t m phên

d ng ng ho c trên b rào, nhìn vào r t p và vui m t. Nh t B n, bìm bìm là
cây c nh r t
c a chu ng, ng i ta ã ti n hành lai gi ng, t o ra g n tr m lo i
bìm bìm khác nhau (S c kh e và i s ng, 2011). Bìm bìm m c hoang kh p n i
c ta, th ng th y trong các b i r m, ven
ng. Tuy nhiên, n u xét v ph ng
di n dinh d ng, bìm bìm nhi u x (44,0%), nhi u m (17,9%), d tiêu hóa, là lo i
th c n th , c u r t yêu thích (Nguy n V n Thu, 2011).
Tuy nhiên, các nghiên c u v nh h ng c a các m c bìm bìm lên s t ng
tr ng và kh n ng t n d ng th c n trong kh u ph n c a c u ch a
c nghiên c u
BSCL.
Xu t phát t yêu c u trên, chúng tôi ti n hành
tài: “ nh h ng c a các m c
bìm bìm (Operculia turpethum) trong kh u ph n trên kh n ng t n d ng th c n,
s tích l y m và các thông s d ch d c c a c u Phan Rang giai o n t ng
tr ng” nh m tìm ra các m c
bìm bìm thích h p trong ch n nuôi c u, ây là c
s
c i ti n ch
nuôi d ng, ch m sóc cho c u nuôi l y th t.
xu t cho nh ng
nghiên c u ti p theo v m c
bìm bìm phù h p v i s t ng tr ng c a c u trong
t ng giai o n phát tri n, t ó áp d ng vào th c t s n xu t ch n nuôi.

~1~


CH

2.1. S L

NG 2: C

S

LÝ LU N

C V CÁC GI NG C U

C u Phan Rang: C u Phan Rang thu c l p ng v t có vú (Mamanila), b gu c
ch n (Artiadactyla), phân b nhai l i (Ruminantia), phân h dê c u (Capia Rovanae).
C u Phan Rang là gi ng c u
c du nh p vào n c ta t hàng tr m n m nay mà
tr c h t là vào Phan Rang (nay thu c t nh Ninh Thu n). T m vóc trung bình, con
c tr ng thành n ng kho ng 45 Kg, con cái tr ng thành n ng kho ng 40 Kg.
Tr i qua nh ng i u ki n khí h u n ng nóng g n nh quanh n m, d i s tác
ng c a ch n l c t nhiên và nhân t o, gi ng c u Phan Rang ã thích nghi t t v i
i u ki n sinh thái c a các t nh Trung b . Hi n nay Ninh Thu n là t nh nuôi c u nhi u
nh t, k
n là Bình Thu n,
ng Nai, Bình D ng. T i BSCL, c u Phan Rang
thích nghi và sinh tr ng, phát tri n t t, B n Tre là t nh nuôi nhi u c u nh t, k
ti p là các t nh Trà Vinh, C n Th , Ti n Giang, Tây Ninh. C u Phan Rang d nuôi,
sinh s n kho ng hai n m ba l a, nuôi con gi i, ít b nh t t.
C u Dorper: Gi ng c u này
c t o ra t nh ng n m 1930
c Nam Phi t c u
cái gi ng Blackhead Persian và c u c gi ng Dorset Horn, tao ra gi ng c u t ng
tr ng nhanh và qu y th t t t nh t

i u ki n ch n nuôi qu ng canh. Ch ng trình
này ã t o ra c u Dorper u có lông màu tr ng và en. Gi ng này có kh n ng sinh
s n t t. Gi ng này
c a vào Úc vào n m 1996 và chúng ã có ti m n ng phát
tri n th tr ng th t trong n c Úc và xu t kh u. Gi ng này
c nh p vào Vi t Nam
trong nh ng n m g n ây là gi ng c u Dorper u tr ng. Nuôi Vi t Nam gi ng c u
này có kh n ng t r ng lông, thích nghi khá t t i u ki n nuôi d ng và sinh s n t t
i u ki n t i Phan Rang, Ninh Thu n. C u c tr ng thành thu n Dorper có th
t 90 – 120 Kg và c u cái là 50 - 80 Kg, qu y th t c u có c u trúc và s phân ph i
m t t. Gi ng này thích nghi t t v i vùng khô h n.
C u White Suffolk: ây là gi ng c u Úc nuôi v i m c tiêu là s n xu t th t. C u
này có lông toàn tr ng c th , chân và u, c u có thân hình tròn tr a, th hi n
kh n ng cho th t t t. Gi ng này
c t o ra t công trình t o gi ng c a ông E.
Robert t nh ng n m 1970 t i tr ng i H c New South Wale, Úc. Gi ng này có
tính thích nghi cao v i các môi tr ng m i, n ng su t th t cao, ch t l ng qu y th t
t t. Trong i u ki n nuôi t t Úc có kh n ng t 35 -36 Kg khi t 14 tu n tu i.
Gi ng c u này
c gi i thi u vào nh m c i thi n và nâng cao su t th t c a c u a
ph ng Vi t Nam. B c u cho th y có kh n ng t o con lai cho n ng su t th t
t t trong u ki n Vi t Nam.
2.1.1 V

c

m ngo i hình:

a s c u Phan Rang có s c lông tr ng (80 %), m t s ít có s c lông nâu tr ng ho c
nâu en (20 %). Toàn thân c u ph m t l p lông, trong ó lông ph n mông h i dài

(t 11 - 12 cm). u, c c u ng n, m i dô, ng c sâu và n , b ng to g n, mông n .
~2~


C u Phan Rang không có s ng, 4 chân nh và khô. Vú nh và treo, núm vú ng n.
2.1.2 V

c

m sinh tr

ng:

C u sinh tr ng nhanh, nhanh nh t t lúc s sinh
ó t c sinh tr ng ch m d n (86,7 - 137 g/ngày).
Kh n ng sinh tr ng c a c u Phan Rang
ng 1: Kh n ng sinh tr

c th hi n qua B ng 1

ng c a c u Phan Rang

Tu i

Tr ng l

sinh

2,20

3 tháng tu i

14,0

Tr

n 1 tháng tu i (169 g/ngày), sau

ng ( Kg)

ng thành:
Con

c:

42,6 ± 1,70

Con cái:
Ngu n: Lê

2.1.3

ng

39,0 ± l,34
nh và Lê Minh Châu, 2005

c tính sinh s n

C u là lo i gia súc s m thành th c v sinh d c. C u c 5 tháng tu i ã có bi u

hi n ph i gi ng, nh ng ng i ta th ng s d ng lúc 10 tháng tu i. C u cái 6 tháng
ã ng d c và tu i ph i gi ng u tiên th ng vào lúc 9 - 10 tháng. Th i gian
mang thai kho ng 150 ngày, chu k
ng d c t 16 - 17 ngày, mùa ng d c không
rõ r t nh ng vào các tháng mùa xuân mát m th ng ng d c nhi u, t l th thai
cao. Theo dõi 120 l a
xã Tân An thì th y s c u 1 con là 91 con chi m 75,8
%
sinh ôi 21 con chi m 17,5 % và
sinh ba có 8 con chi m 6,7 %. Nh v y
c u
sinh ôi và sinh ba chi m g n 25 %, trong lúc
n là 75,8 %, t l m n
nh v y là t m c trung bình so v i các gi ng c u th t khác (Lê ng nh
và Lê Minh châu, 2005).

~3~


ng 2: M t s ch tiêu sinh s n c a c u

Ch tiêu
Con

Th i gian

c:
Tu i có ph n x nh y:

5 tháng tu i

Tu i s d ng ph i gi ng:

10 tháng tu i

Con cái:
Tu i

ng d c l n

6 tháng tu i

u:

Tu i ph i gi ng:

9 – 10 tháng tu i

Chu k

16 – 17 ngày

ng d c:

Th i gian mang thai:

150 ngày

S con sinh ra/ :

1,25 ± 0,430(

Kho ng cách gi a 2 l a
H s

:

:

S c u con/l a/n m:
Ngu n: Lê

ng

n 75,8 %,

kép 24,1 %)

8,01 ± 0,820 tháng
1,40 l a
1,70 l a

nh và Lê Minh châu, 2005.

2.1.4 T p tính sinh h c c a c u:
T p tính b y àn: c u th ng s ng t p trung thành b y àn. Vi c di chuy n và tìm
ki m th c n th ng theo b y, bán kính ho t ng cách chu ng không xa (th ng
i 500 m). Khi i n, c b y c u l l t kéo nhau i theo s h ng d n c a con
u àn. Con u àn không nh t thi t ph i là con c u c to nh t trong b y, mà ó
có th là m t con c u cái, ho c m t con tr ng thành nào ó t ra rành r

ng i
l iv .
N u ta ch nuôi m t con c u n l , hay vì m t lý do nào ó ta tách h n m t con ra
khi àn
nh t riêng, con c u ó s be be la h t khan c , và t ra bu n bã không
màng n chuy n n u ng, ít ra c ng vài ba ngày u (Vi t Ch ng, 2004). Tính hi n
lành: c u là v t nuôi hi n lành, không qu y phá, tính tình i m m, g n g i v i con
ng i, r t hi m khi th y c u xung t v i nhau.
Thích n i cao ráo: trông àn c u ch m ch p nh ng trèo leo r t gi i. Chúng thích
i cao ráo, tránh vùng m th p. C u r ng có kh n ng leo trèo lên nh ng d c núi cheo
leo và thích ngh ng i vùng cao ráo, mát m .
C u nhà khi ch n th ngoài ng, gi a bu i no nê, chúng c ng tìm n nh ng t ng
á cao hay nh ng mô t, s n i
n m ngh . Chu ng nuôi c u có sàn cao m i
thích h p v i cách s ng c a chúng. Trong tr ng h p nuôi v i b y àn l n, t i v
~4~


nh t t m vào khu

t r ng, thì khu

t ó c n ph i cao ráo và s ch s m i t t.

T p tính n u ng: c u là loài ng v t n t p, có kh n ng s d ng h u h t các lo i
th c n thô xanh, nhi u ch t x . C u có c u t o môi m ng, linh ho t nên ngoài vi c
g m c chúng còn có kh n ng b t các lo i lá cây, hoa, thân cây b i, cây h
u
thân g h t dài. C u thích n
cao t 0,5 m tr xu ng, n ch m ch , không b phí

th c n. Khi nuôi nh t trong chu ng thì c trong máng
c c u ng n r t t t n,
chúng không s c s o, không vung v y h t nh cách n c a dê. Ngoài ra, c u còn có
kh n ng ch u khát r t gi i.
2.2. S TIÊU HÓA

GIA SÚC NHAI L I

2.2.1. Sinh lý tiêu hóa
Gi ng nh
trâu bò, d dày c a c u c ng có 4 túi (túi d c , túi d t ong, túi d lá
sách, túi d múi kh ). Trong ó 3 túi là: d c , d t ong, d lá sách không ti t ra
d ch tiêu hóa. S tiêu hóa th c n ch y u x y ra d c và d t ong, do h sinh
v t m trách. c u tr ng thành, d c chi m th tích kho ng 80 % th tích d
dày, ây là n i lên men chính. D ch d c là môi tr ng thu n l i cho vi sinh v t d
c phát tri n (pH = 8), có
c i u này vì n c b t c a c u là dung d ch m có
+
tính ki m, ch a nhi u ion Na , NH4+, … trung hòa axit sinh ra do quá trình lên men
c a vi sinh v t. Nhi t
trong d c là 38 – 41 0C,
m 80 – 90 %. D c có môi
tr ng y m khí, n ng
ôxi nh h n 1 % (Nguy n Thi n và inh V n Bình,
2007).
Vi sinh v t tr c tiên s d ng l ng
ng hoà tan và tinh b t có trong th c n làm
ngu n n ng l ng sinh tr ng và phát tri n, sau ó chúng b t u công phá ch t
có trong th c n (Hoàng V n Ti n et al., 1995).
Th c n sau khi

c vi sinh v t lên men tiêu hóa, m t ph n chúng s s d ng cho
chính b n thân chúng, ph n khác s
c chuy n xu ng d t ong, r i d lá sách
sau cùng là d múi kh
cung c p cho v t ch . M t khác xác vi sinh v t khi trôi
xu ng d múi kh , ru t non c ng s
c tiêu hoá
cung c p ngu n n ng l ng
và ch t m cho c th v t ch .
Nh ng thành ph n th c n hòa tan nhanh trong dung môi trung tính (neutral
detergen solubles: NDS) h u nh
c lên men hoàn toàn trong d c , nh ng thành
ph n ó ch y u là: protein, c u trúc không ph i là carbohydrate, …
S tiêu hóa th c n xanh
c k t h p v i nitrogen c a kh u ph n n vào và lo i
th c li u c a th c n xanh. N u th c n xanh có hàm l ng protein t 6 – 8 % thì
tiêu hóa cao, vì nó s n sàng cung c p nhu c u nitrogen cho vi sinh v t d c
(McDonald et al., 2002).

~5~


2.2.2.

c

m lên men vi sinh v t

d c

Vi sinh v t d c có kh n ng lên men carbohydrate, phân h y th c n t o ra các
axit béo bay h i, metan, khí carbonic và n ng l ng cung c p cho s sinh tr ng và
phát tri n c a vi sinh v t. H vi sinh v t s ng trong d c g m: nguyên sinh ng
v t, vi khu n và n m.
2.2.2.1 Nguyên sinh

ng v t (Protozoa)

Protozoa có trong d c c
Nh ng ngày u sau khi
protozoa có m t trong d c
trong th c n. Tuy nhiên, c

a c u b t u t khi c u n th c n là th c v t khô.
sinh, d c c u không ch a protozoa. H u h t các
c u là k khí, chúng có kh n ng phân gi i ch t x có
ch t chính c a chúng là
ng và tinh b t.

S l ng protozoa thay i tu theo cách th c nuôi d ng, kh u ph n n. Khi ta
cho con v t n kh u ph n ch a nhi u th c n x , ít ch t
ng hòa tan thì m t
protozoa th p (d i 100.000 con/ml d ch d c ). Trái l i, kh u ph n n có nhi u
tinh b t và
ng, m t protozoa có th lên n 4.000.000 con/ml d ch d c . Khi
qu n th protozoa cao có th
t t i 70 % sinh kh i vi sinh v t trong d ch d c và
vi khu n ch có 30 % (Preston và Leng, 1991).
Protozoa có m t trong d c
c chia làm 2 lo i chính: Entodineomorphs (ch y u

là Entodinia spp) và Holotrich (ch y u là Isotricha ho c Dasytricha spp). M t vài
lo i protozoa có kh n ng phân gi i cellulose, nh ng c ch t chính là
ng và tinh
b t, chúng s
c h p thu nhanh chóng và d tr d i d ng polydextran, ây là
d ng s
c huy ng ra theo nhu c u
cung c p n ng l ng cho duy trì và sinh
tr ng c a protozoa.
Có s tác ng t ng h gi a protozoa và vi khu n, protozoa n và tiêu hóa vi
khu n, lo i ra xác trôi n i trong d ch d c (Coleman, 1975), chính vì th mà làm
gi m l ng vi khu n bám vào m u th c n. V i nh ng th c n d tiêu hóa thì i u
này s không có ý ngh a l n, nh ng i v i th c n khó tiêu thì s làm t ng th i
gian tiêu hóa th c n.
Khi m t
protozoa trong d c cao, m t t l l n vi khu n b protozoa n và tiêu
hóa. Tr ng h p nhóm Entodinia nhi u (kho ng 2 tri u con protozoa/ml d ch d
c ) thì t t c vi khu n t do trong d ch d c s b n m t i, chi m kho ng 30 %
t ng l ng sinh kh i (Coleman, 1975).
2.2.2.2 Vi khu n (Bacteria)
Thông th ng, vi khu n chi m ph n l n trong h sinh v t d c , m t
t 1010 –
1011 con/ml d ch d c (Nguy n V n Thu, 2009). Vi khu n có trong d c bao g m:
vi khu n t do trong d ch d c (chi m kho ng 30 %), vi khu n bám vào các m u
th c n (chi m kho ng 70 %), vi khu n trú ng
n p g p bi u mô, vi khu n bám
vào protozoa (ch y u là lo i sinh khí metan).
~6~

Do th c n liên t c
c chuy n kh i d c , vì th ph n l n vi khu n bám vào th c
n s b tiêu hóa i. Do v y, s l ng vi khu n d ng t do có trong d ch d c là
r t quan tr ng xác nh t c công phá và lên men th c ãn.
Vi khu n có nh ng nhóm chính sau ây:
Nhóm vi khu n phân gi i carbohydrate không ph i là ch t x (NFC): s l ng c a
chúng s t ng khi ta cho gia súc n kh u ph n giàu carbohydrate d lên men (nh :
tinh b t,
ng, glucose, …) có t th c n h t, c , c xanh t i, r m t
ng, …
Nhóm vi khu n lên men lactic: chúng có tác d ng lên men
ng, chúng phát tri n
r t nhanh khi d c ch a ít streptococcus. Vi khu n lactic chi m u th khi kh u
ph n n giàu c khô, ho c th c n tinh.
Nhóm vi khu n phân gi i ch t x : chi m t l nh
khu n. T i d c , ch t x
c tiêu hóa nh men
phân gi i x (Cellulolytic bacteria) s ng d c ti
gi i
c cellulose, hemicellulose và c pectin. i
s lên men ch t x
loài nhai l i.

(d i 10 %) so v i t ng s vi
phân gi i ch t x c a vi khu n
t ra. Các lo i vi khu n này phân
u này có ý ngh a r t l n i v i

Nhóm vi khu n phân gi i ch t ch a nitrogen: bao g m Butyrivibro, Bacteroides,
Streptococcus, Selenomas, Clostridium, Lachnospira va Borrelia. Trong ó, có nh ng

loài có ho t ng phân h y cellulose, xylanose, pectinose, amylose và saccarose r t
m nh có trong th c n. Các vi khu n này có kh n ng phân h y protein có trong th c
n.
2.2.2.3 N m (Phycomyces)
Trong t t c các lo i n m y m khí có m t trong d c , chúng ta có th chia ra làm 5
loài, bao g m: Neocallim, Piromyces, Caecomyces, Orpinomyces, Anaeromyces
(Nguy n V n Thu, 2009).
N m có m t
kho ng 103 – 104/ml d ch d c . Vai trò c a n m trong s phân h y
ch t x t i d c
c th hi n ch : chúng thích nh c trên nh ng ch t x c a
th c v t trong d c c u và gia súc nhai l i. Chúng phá v c u trúc carbohydrate có
vách x c a t bào th c v t, t o i u ki n cho vi khu n bám vào c u trúc t bào
ti n hành lên men phân h y.
2.2.2.4 Vai trò c a NH3 trong d ch d c
Ngu n NH3 trong d ch d c bao g m t s lên men protein, peptid, axit amin và
các nguyên li u nitrogen hòa tan khác, urê, axit uric và nitrate
c chuy n hóa
nhanh chóng thành NH3 trong d c . Các axit nucleic trong d ch d c có l c ng
c phân gi i m nh thành NH3 (Preston và Leng, 1991).
Do v y “kho” NH3 là tr ng tâm cho các nghiên c u v trao i nitrogen trong d
c . N ng
NH3 trong d ch d c òi h i m b o t i a cho vi sinh v t t ng
~7~


tr ng. Trong phòng thí nghi m, n ng
NH3 có giá tr t i thi u là 20 – 50 mg
NH3/lít d ch d c (Nguy n V n H n, 1998).
th c n

c phân gi i t i a b i
vi sinh v t d c , nhu c u t i thi u v n ng
NH3 trong d c cao h n khi kh u
ph n n có ch t l ng th p, n ng
NH3 nên kho ng 60 – 100 mg/lít (Oosting và
Waanders, 1993).
Theo Leng và Nolan (1984), các kh u ph n th c n khác nhau có nh h ng n
m c NH3 thích h p, n ng NH3 cao nh t có th
t m c 150 – 200 mgNH3/lít d ch
d c .
Thi u NH3 d n n gi m hi u qu c a h vi sinh v t s ng trong d c m c dù con
ng t ng h p axit amin vi sinh v t d c ch a
c xác nh rõ. Tuy nhiên,
ng i ta th y r ng: NH3 óng vai trò quan tr ng cho vi c t ng h p có hi u qu axit
amin và protein vi sinh v t. T c
t ng h p c a vi sinh v t cao nh t n ng
NH3 t 5 – 8 mgN/100ml d ch d c (Satter và Styler, 1974).
2.2.2.5 Vai trò c a pH trong d c
C ng ng vi sinh v t d c ch u nh h ng b i l ng n c b t. Môi tr ng
trung tính d c luôn luôn
c duy trì
m b o cho s t n t i c a vi sinh v t.
Môi tr ng d c thu n l i cho s phát tri n c a vi sinh v t là môi tr ng trung
tính (pH = 6,5 – 7,4), t ng i n nh nh tác d ng trung hòa axit sinh ra do quá
trình lên men c a n c b t. Các mu i phosphat và bicarbonate trong n c b t có
tác d ng là ch t m (Nguy n Thi n và inh V n Bình, 2007).
N u
pH d c th p, s l ng vi khu n cellulose, amylose và m t s l n protozoa
b ch t i và
c chuy n n túi sau. Khi

pH d c th p, CO2 s tách ra kh i
dung d ch và tích t
túi vùng l ng, sau ó CO2 và CH4 s
c th i ra ngoài qua
i. Khi
pH cao, ph n l n CO2 s n sinh trong quá trình lên men s
c h p thu,
sau ó th i ra bên ngoài theo
ng ph i.
2.2.3 Tác

ng t

ng h c a vi sinh v t d c

Vi sinh v t d c , c trong th c n và trong bi u mô d c k t h p v i nhau trong
quá trình tiêu hóa th c n, chúng cùng nhau tiêu hóa các lo i th c n mà không
ho t ng riêng l m t mình, loài này phát tri n trên s n ph m c a loài kia.
Trong i u ki n bình th ng gi a vi khu n và protozoa c ng có s c ng sinh, c
bi t là trong tiêu hóa x . Tiêu hóa x m nh nh t khi có m t c vi khu n và
protozoa. Protozoa nu t và tích tr tinh b t, h n ch t c
sinh axit lactic, h n ch
gi m pH t ng t nên có l i cho vi khu n phân gi i x .
Tuy nhiên gi a các nhóm vi khu n khác nhau c ng có s c nh tranh sinh t n v i
nhau. Khi gia súc n kh u ph n giàu tinh b t nh ng nghèo protein thì s l ng vi
khu n phân gi i cellulose gi m làm cho t l tiêu hóa x th p. M t khác, khi
protozoa n và tiêu hóa vi khu n s làm gi m t c
và hi u qu chuy n hóa protein
~8~

trong d c . Lo i b protozoa s làm t ng s l
Preston and R. A. Leng, 1987).

ng vi khu n trong d c (T. R.

2.2.4. S tiêu hóa th c n
2.2.4.1 Tiêu hóa x
Cellulose và hemicellulose là thành ph n chính c a t bào th c v t, chúng liên k t
v i lignin t o thành polyme b n v ng v lý h c và hoá h c. M t n v cellulose
g m hai phân t glucose, cellulose nguyên ch t là m t chu i các cenlobiose l p i
l p l i b i các liên k t β - 1,4. Nh v y cellulose nguyên ch t g m các
ng n
glucose.
Kho ng 80 % cellulose và hemicellulose
c phá v b i protozoa. Protozoa phá
v màng cellulose ngoài vi c t o i u ki n cho vi khu n lên men cellulose còn t o
i u ki n l ra các thành ph n d ng ch t bên trong t bào th c v t nh tinh b t,
ng, protein.
M t ph n cellulose
c protozoa n
t o n ng l ng s ng cho b n thân chúng.
Protozoa c ng có th tiêu hoá
c m t ph n cellulose. Ch y u cellulose và
hemicellulose
c len men b i vi khu n
t o ra các axit béo bay h i cung c p
cho v t ch .
2.2.4.2 Tiêu hoá tinh b t và

ng

Vi khu n và protozoa phân gi i tinh b t thành polysaccharide, glycogen, aploectin,
các s n ph m này
c lên men t o thành axit béo bay h i.
ng (disaccharide, monosaccharide,…) m t ph n s n có th c n, m t ph n
c t o thành t s lên men phân gi i cellulose và hemicellulose… Các s n ph m
ng c ng
c lên men t o thành axit béo bay h i và m t ít axit lactic.
N u l ng axit lactic nhi u s làm gi m pH d c , c ch ho t
gây nhi m c axit lactic.

ng c a vi sinh v t,

S n ph m cu i cùng do vi sinh v t lên men cellulose, hemicellulose, tinh b t và
ng là axit béo bay h i và m t ít béo có m ch carbon dài nh acid valeric, axit
caproic,…và các khí th (CO2, H2, N2, O2,…). C ng
hình thành axit béo bay
i m nh (có th
t 4 lít/ngày).
Các axit béo bay h i
cho c th , m t ph n

c h p thu, m t ph n n gan oxy hóa t o thành n ng l
n các mô bào (nh t là mô tuy n s a).

ng

2.2.4.3 Tiêu hoá protein
Protein

c phân gi i thành peptiol và axit amin b i men proteaza và men
peptidaza c a vi khu n. Ph n l n các axit amin ti p t c b vi khu n lên men bi n
thành NH3, axit béo bay h i. Sau ó vi sinh v t d c t ng h p protein và axit amin

~9~


cho c th chúng t NH3. S tiêu hoá protein
cho môi tr ng lên men c a vi sinh v t.

d c

ã t o ra m t l

ng l n NH3

Ngoài ra các h p ch t phi protein trong th c n nh các axit amin, amid,
nitrat...c ng cung c p m t ngu n áng k NH3. Hàm l ng NH3 trong d c r t
quan tr ng, chúng quy t nh n quá trình lên men phân hu x và các h p ch t
carbonhydrate khác. M t ph n protein và axit amin tuy hoà tan trong d c nh ng
không b phân hu
d c mà
c i xu ng d múi kh và ru t non. Ph n protein
này
c g i là protein “thoát qua” (bypass protein).
Nhi u tài li u ã xác nh gia súc nhai l i có th s d ng 25 - 35 % nit trong kh u
ph n, t ngu n m phi prôtein mà gia súc v n phát tri n t t (Bùi
c L ng và ctv,
1995). Hi n nay urê
c s d ng r ng rãi nh t cho gia súc nhai l i. V i nh ng

kh u ph n nghèo protein nh ng có nhi u x mà
c b sung m t l ng r
ng
hay th c n tinh thích h p, hi u qu s d ng protein khá rõ r t. Có th s d ng so
a, urê, bánh d u bông v i làm th c n b sung m cho bò, nh t là trong ch n
nuôi bò th t. (Nguy n Th an Thanh, 2007)
2.2.4.4 Tiêu hóa ch t béo
Lipid c a th c v t r t d b th y phân trong d c b i ennzym lipase c a vi khu n t o
thành axit béo và ti p t c lên men t o thành axit béo bay h i. Ph n l n axit béo cao
phân t là các axit béo không no và d tách ra nh acid oleic, acid linoleic... Chúng
c h p thu trong d c và
c vi sinh v t hydro hóa, khi ó m t l ng l n axit
béo s b bi n i thành axit bão hòa (ch y u là axit stearic và axit palmitic) ch
c h p thu ru t non.
2.2.5. S h p thu các d

ng ch t

gia súc nhai l i

2.2.5.1 H p thu các axit béo bay h i (VFA:Volatile fatty acid )
Các axit béo bay h i ch y u là axit acetic, axit propionic, axit butyric và m t
ng nh các axit khác (izobutyric, valeric, izovaleric). Các axit này
c h p thu
qua vách d c vào máu và là ngu n n ng l ng chính cho v t ch . Chúng cung c p
kho ng 70 - 80 % t ng s n ng l ng
c gia súc h p thu. T l gi a các axit béo
bay h i ph thu c vào b n ch t c a các lo i glucid có trong kh u ph n.
Axit béo bay h i
c h p thu b ng cách khuy ch tán qua vách d c . Kho ng 25 %

c h p thu ph n sau d c . Vì l ng này r i kh i d c cùng v i th c n.
pH c a d ch d c có nh h ng l n t i s h p thu các axit béo bay h i, các nhà
khoa h c ã ch ng minh r ng pH = 6,4 trong d c có c anion c a axit béo và c
axit béo t do. Khi pH cao h n t 7,0 - 7,5 t c
h p thu các axit béo gi m rõ r t,
+
i u ó ph thu c vào H có l liên quan v i s l ng t ng i c a axit béo
d ng không phân li. Các tác gi nh n th y r ng ngay n t n 24 - 48 gi sau khi n,
hàm l ng axit béo bay h i trong máu t nh m ch c a v n còn cao h n trong máu
~ 10 ~


ng m ch.
2.2.5.2 H p thu amoniac
Amoniac
c gi i phóng t ngu n nit protein và phi protein b i vi sinh v t d c s
c h p thu m t ph n ngay d dày tr c. T c
h p thu amoniac ph thu c vào
ch s pH. môi tr ng ki m s h p thu ti n hành nhanh h n môi tr ng axit.
N u d th a amoniac s
c h p thu vào máu
a n gan. gan amoniac
s
c t ng h p thành urê, l ng urê này m t ph n nh s
c bài ti t qua n c
ti u, m t ph n l n i vào tuy n n c b t và
c nu t xu ng d c tr thành ngu n
cung c p nit cho vi sinh v t.
2.2.5.3 S h p thu urê
Urê c a kh u ph n ho c theo n c b t vào d c c ng nh urê

c chuy n t máu
qua vách d c b phân gi i nhanh chóng b i urease c a vi khu n thành amoniac và
khí carbonic nên n ng
c a urê trong d c gi m rõ r t. Trong i u ki n nuôi
ng bình th ng, d c không th y có urê ho c ch có m t ít nh ng khi cho n
urê thì 20 - 48 phút u trong d c có nhi u urê ch a phân gi i, sau ó urê gi m
d n, sau 75 - 80 phút th ng ch còn th y d u v t ho c m t l ng không quá vài
mg/100ml.
2.2.5.4 H p thu glucose
Lên men th c n trong d c là lên men các
ng hòa tan, tinh b t trong kh u ph n
nh ng l ng glucose h p thu
c ch b ng m t ph n nh so v i l ng glucose
trong th c n. Ph n l n tinh b t có kh n ng
kháng v i s lên men c a d c và
ph n còn l i s
c chuy n xu ng tiêu hóa ph n d i b máy tiêu hóa và
c
h p thu t i ó.
2.2.5.5 H p thu các ion và các vitamin
Tính n nh t ng i c a các thành ph n ion trong d c
c duy trì nh s h p
thu nhanh c a các ion vô c và s chuy n n c t máu vào d c . Khi áp su t th m
th u c a d ch d c v t kh i m t m c
n nh còn n u áp su t th m th u l i th p
n m c này thì m t quá trình ng c l i x y ra.
S h p thu các vitamin nhóm B d c , các nhà khoa h c cho r ng, trong i u ki n
nuôi d ng bình th ng không có s h p thu vitamin nhóm B vì vitamin trong d
c là m t trong nh ng thành ph n c a
th vi sinh v t và nó không tr ng thái t

do.
2.2.5.6 H p thu và chuy n ng

c axit amin t máu vào d c .

a s các nhà nghiên c u u i n k t lu n r ng axit amin có th
c h p thu t
xoang d c vào máu và s h p thu này là m t trong nh ng con
ng xâm nh p
nit vào c th t ng tiêu hóa, tr c khi l ng axit amin trong máu t nh m ch d c
~ 11 ~


có ít h n so v i máu ng m ch, nh v y s h p thu các axit amin ph thu c vào
m c c a chúng trong d c .
2.3. S L

C V CÁC THÔNG S MÔI TR

NG D C

2.3.1. Vai trò c a NH 3 trong quá trình lên men d ch d c
Theo Preston & Leng (1987), thì NH3 trong d c bao g m các protein, peptid, axit
amin và các nguyên li u nit hòa tan khác. Urê, axit uric và nitrate
c chuy n
hóa nhanh chóng thành NH3 urê, axit uric và nitrate
c chuy n hóa thành NH3
trong d c . Các axit nucleic trong d c có l c ng
c phân gi i r t m nh thành
NH3. N ng

NH3 trong d ch d c òi h i m b o t i a cho vi sinh v t t ng
tr ng trong phòng thí nghi m có giá tr t i thi u 20-50 mg/lít d ch d c .
th c
n
c phân gi i t i a b i vi sinh v t d c nhu c u t i thi u n ng
NH3 trong
d c cao h n m c t i thi u kho ng 60 - 100 mg/lít (Oosting & Waanders, 1993).
Theo Leng & Nolan (1984), các kh u ph n th c n khác nhau có nh h ng n
m c NH3 thích h p và n ng
NH3 cao nh t có th
t m c 150 – 200 mg/lít. Thi u
NH3 d n n gi m hi u qu h th ng vi sinh v t d c . Khi thay i kh u ph n t
lo i th c n t o n ng
NH3 cao thành lo i th c n n ng
NH3 th p n m c t i
h n.
2.3.2 Vai trò c a pH c a d ch d c
c b t có dung d ch m bicarbonate, pH = 8 ch a n ng
ion natri và photphate
cao. N c b t và s di chuy n các ion bicarbonate qua bi u mô d c giúp cho s
n nh pH. Dung d ch m d c là môi tr ng thích h p cho s phát tri n c a vi
sinh khu n, n m và protozoa y m khí và cho phép axit béo bay h i tích t trong d
c . Môi tr ng trung tính d c luôn
c duy trì do pH c a d c
c i u
ch nh liên t c b i quá trình trên.
Ði u ki n pH d c là k t qu th hi n t s t ng tác c a quá trình lên men vi sinh
v t v i c ch t và
c xem nh là c s
nh n nh v s thay i s l ng vi

sinh v t d c . T l tiêu hóa (TLTH) th c n có liên h
n pH, khi
pH 5,8 TLTH ch t h u c (OM), vách t bào (NDF) và m th p và t ng pH 6,2,
nh ng ch h i t ng pH 7,0 (Shaver et al., 1984). Ng i ta tính
c khi t ng pH
0,1
n v thì tiêu hóa ADF (x axit) t ng 3,6
n v. S s n
sinh axit acetic t ng pH 6,2 - 6,6 trong khi axit propionic và axit butyric ch t ng
khi pH 5,8 - 6,2. S hi n di n cao c a carbohydrate d hoà tan s gi m pH, do s
tích l y axit béo bay h i cao trong th i gian ng n ch a k p h p thu t s lên men các
carbohydrate hòa tan. Nhi u tác gi cho th y pH thay i theo th i gian sau khi cho
n (Van Soest, 1991; Kanjanapruthipong & Leng, 1998). Nhìn chung gia súc n
nhi u th c n h n h p d d n n s h th p pH d ch d c h n th c n thô.

~ 12 ~