Bí quyết ôn thi môn Ngữ văn

Bí quyết ôn thi môn Ngữ văn
Mùa thi đang đến gần, các em học sinh, đặc biệt là học sinh lớp 9 sẽ phải đối mặt với ít nhất là
hai kì thi: thi học kì 2 và thi chuyển cấp. Các em đang gấp rút ôn tập rất nhiều môn, trong đó môn
Ngữ Văn là môn học 5 tiết trên tuần, nhiều kiến thức, vất vả, gian nan nhất.
Thực tế cho thấy việc ôn thi môn Ngữ văn đối với nhiều em không mấy dễ dàng, các em rất
lúng túng, không có phơng pháp ôn tập. Kì thực nếu biết cách học thì môn học này sẽ rất nhẹ
nhàng, không trở thành áp lực nặng nề cho các em. Các em hãy nghe lời khuyên của nhà mĩ học
Trung Quốc Chu Quang Tiềm trong bài " Bàn về đọc sách": " Chiếm lĩnh học vấn giống nh đánh
trận, cần phải đánh vào thành trì kiên cố, đánh bại quân định tinh nhuệ, chiếm cứ mặt trận xung
yếu. Mục tiêu quá nhiều, che lấp mất vị trí kiên cố, chỉ đá bên đông, đấm bên tây hoá ra thành lối
đánh "tự tiêu hao lực lợng".
Trong quá trình ôn tập cho học sinh, tôi đã rút ra một vài kinh nghiệm nhỏ. Xin đợc trình bày để
các bạn đồng nghiệp và các em học sinh cùng chia sẻ.
I. Nắm chắc kiến thức cơ bản của SGK tức là "đánh vào thành trì kiên cố... xung yếu"
- Tiếng Việt: ở lớp 9 phần kiến thức học mới không nhiều, không khó, các em chỉ cần nắm thật
chắc theo nội dung từng đơn vị kiến thức là đợc. Chơng trình SGK đã chú trọng các kiến thức
Tiếng Việt toàn cấp học qua hệ thống những bài tổng kết cả ở cả học kì 1, học kì 2. Các em có thể
lập những bảng hệ thống kiến thức lí thuyết theo từng phần
(VD nh Bảng ôn tập kiến thức về các biệp pháp tu từ Từ vựng có bán sẵn ở các cửa hàng SGK).
- Điều khó khăn với các em là dạng bài tập cảm thụ thờng có trong các đề thi. Nghe hai tiếng "cảm
thụ" thì có vẻ to tát lắm, thế nhng thực chất nó lại rất đơn giản. Các em hãy nắm thật chắc kiến
thức lí thuyết về các biện pháp tu từ, tác dụng và cách phân tích tác dụng của từng biện pháp. Từ
đó vận dụng để phân tích giá trị của những câu, đoạn thơ hay trong những bài Đọc- hiểu văn bản
của chơng trình SGK. Về cơ bản, những biện pháp tu từ sẽ là chiếc chìa khoá để mở ra cánh cửa
bí mật của những câu thơ hay. ( Các em thử vận dụng cách học của môn toán: nắm chắc công
thức, cách giải rồi thay số, các em sẽ có một bài cảm thụ đúng. Còn nếu muốn làm hay thì chắc
chắn phải thêm vào sự rung động của con tim biểu hiện bằng những yếu tố biểu cảm trong bài
viết, biết vận dụng sự liên tởng, phép so sánh đối chiếu, viện dẫn trong phân tích thơ...)
II. Đối với các bài đọc hiểu văn bản:
1. Cách học kiến thức cơ bản:
- Đối với các bài thơ bắt buộc các em phải thuộc lòng cả bài. Còn với truyện, các em cần đọc thật

kĩ để nắm vững nội dung cốt truyện, nhân vật chính, nhân vật phụ, nhân vật trung tâm, nắm đợc
bố cục của tác phẩm. Cần tóm tắt đợc truyện theo nhiều cách: tóm tắt thật ngắn gọn chừng 10
dòng, rồi tóm tắt dài hơn, có thể kể lại bằng miệng những tình tiết cơ bản của truyện, thậm chí có
thể thuộc những câu, đoạn quan trọng để khi làm bài lấy đó làm dẫn chứng trực tiếp thì bài văn
mới có sức thuyết phục cao.
- Bớc chuẩn bị bài trớc khi đến lớp là cực kì quan trọng, cần thiết. Đây là bớc các em tự học, nếu
làm theo đúng yêu cầu của môn học thì tự các em chiếm lĩnh đợc khoảng 30-40% kiến thức.
- Sau khi đợc thày cô hớng dẫn học bài trên lớp, các em cần học thuộc những thông tin về tác giả,
tác phẩm theo mục chú thích và phần Kết quả cần đạt, phần Ghi nhớ theo yêu cầu SGK từ năm
lớp 6. Và một điều không thể không làm đó là học thuộc kiến thức cơ bản về phân tích tác phẩm
mà thày cô đã giúp các em chuẩn hoá ở vở ghi trên lớp. Các em thấy rất khó thuộc phải không?
Xin bật mí một cách học rất đơn giản đó là cách dùng sơ đồ cây ( hay còn gọi là sơ đồ dọc). Có
thể sơ đồ toàn bài rồi tỉa riêng từng ý lớn, ý nhỏ để nắm chi tiết. Sau đây là một ví dụ về cách dùng
sơ đồ cây để học bài Mùa xuân nho nhỏ.
1
Mùa xuân nho nhỏ.
Cảm xúc của tác giả trớc Cảm xúc của tác giả trớc Lời tâm nguyện của
mùa xuân của thiên nhiên mùa xuân của đất nớc, nhà thơ
cách mạng
H/a Âm thanh Cảm
dòng tiếng xúc H/a Không khí H/a đất Cách H/a ẩn Lời
sông chim của ngời đi lên nớc đợc chuyển dụ: một ngợi
xanh, chiền tác chiến hối hả nhân hoá đổi mùa ca
bông chiện giả đấu, khẩn trơng so sánh... đại xuân nho xứ
hoa ngời từ... nhỏ Huế
tím lao mến
động khẳng định khát yêu...
phép phép thái độ vẻ đẹp, sức vọng thái độ
đảo ẩn nâng sống mãnh hoà khiêm
ngữ, dụ niu biểu trng liệt, hào nhập nhờng,

chi chuyển trân cho hai hùng của cống chân
tiết đổi trọng, nhiệm dân tộc hiến, thành
chọn cảm say vụ của thể tha
lọc giác sa đất nuớc hiện thiết
ngây hiện tại mối
Bức Âm ngất, quan
tranh thanh tình yêu hệ
xuân rộn cuộc cá nhân
trong rã sống với
sáng, vui thiết tập
đầy tơi. tha thể
sức
sống.
=>Sơ đồ cây trên đây sẽ giúp các em chắt lọc, tinh giản kiến thức cơ bản nhất của bài. Các em chỉ
cần dùng giấy nháp làm độ hai ba lần sẽ nắm dợc khung toàn bài. Các em cũng có thể dùng sơ
đồ ngang diễn giải cụ thể từng ý. Sơ đồ ngang sẽ giúp các em nhớ ý chi tiết hơn. Ví dụ: Sơ đồ
ngang cho ý lớn 1 bài Mùa xuân nho nhỏ
H/a dòng sông xanh, bông hoa tím-> đảo ngữ... -> bức
*Cảm xúc của tác giả trớc tranh xuân tơi tắn, trong sáng, đầy sức sống.
mùa xuân của thiên nhiên Âm thanh tiếng chim chiền chiện -> ADCĐCG: thính
giác-> thị giác -> xúc giác-> cảm nhận tinh tế => âm thanh
trong trẻo rộn rã tơi vui...
Cảm xúc say sa, ngây ngất thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu
cuộc sống thiết tha của nhà thơ.
2. Cách bổ sung, mở rộng kiến thức: Khi nắm vững kiến thức cơ bản rồi, các em có thể tự bổ sung
kiến thức bằng cách đọc tài tiệu tham khảo. Những tài liệu viết chắc, viết hay, không đi vào dạng
mẫu là cuốn Bình giảng Ngữ văn 9, T liệu Ngữ văn 9, Bồi dỡng Ngữ văn 9 của NXBGD. Việc đọc
sách tham khảo là cực kì cần thiết,vì chẳng những các em nắm kiến thức sâu sắc hơn mà còn học
2
đợc kĩ năng phân tích, bình giá những chi tiết hay của các nhà phê bình có uy tín. Cần tránh việc

dùng tài liệu là những bài văn mẫu rồi học thuộc lòng từng bài. Nh thế chẳng những không nắm
chắc kiến thức cơ bản mà lại còn bị động khi đề bài thay đổi cách diễn đạt, nghĩa là cách làm bài
cũng thay đổi theo.
Làm tốt việc này tức là các em đã biết tự học tốt.
III. Đối với phần Tập làm văn:
1. Điều trớc tiên là các em cần nắm vững lí thuyết từng kiểu bài, từng dạng bài. Không nắm đợc lí
thuyết, việc thực hành sẽ rất khó khăn.
2. Khi nắm chắc lí thuyết, nắm vững kiến thức cơ bản của các bài đọc hiểu văn bản thì việc viết bài
là không khó. Trớc tiên các em tập viết bài phân tích toàn bộ tác phẩm ( nếu là thơ), nếu là truyện
thì tập phân tích nhân vật chính. Sau đó mới làm đến các đề khác. Ví dụ với bài thơ Đoàn thuyền
đánh cá thì đề cơ bản là: Em h y phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cậnã ( Hay: Về
bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận). Có thể có các đề khác nh: Hình ảnh thiên nhiên biển
cả và hình ảnh ngời lao động trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận...). Nếu nh với đề
yêu cầu phân tích đơn thuần các em có thể bổ ngang thì đề thứ hai các em phải bổ dọc bài thơ,
chia luận điểm theo cách diễn đạt của đề. Trên cơ sở viết tốt các bài cơ bản, các em tìm các bài
có cùng đề tài, chủ đề, tập xâu chuỗi các tác phẩm nh vậy bằng các đề cụ thể. Ví dụ nh: Hình ảnh
ngời lính Cụ Hồ qua hai bài thơ Đồng chí của Chính Hữu và Bài thơ về tiểu đội xe không kính của
Phạm Tiến Duật ; Bức tranh thiên nhiên và con ngời lao động trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá
của Huy Cận và truyện ngắn Lặng lẽ Sapa của Nguyễn Thành Long... Đây là dạng đề giúp các
em tổng hợp kiến thức theo từng giai đoạn , từng thời kì, từng mảng văn học.
Muốn viết tốt một bài văn nghị luận văn học, điều trớc tiên phải có kiến thức văn bản, vững
lí thuyết để có kĩ năng xử lí tốt kiến thức. Tuỳ từng cách diễn đạt của đề bài mà gia giảm lợng kiến
thức cho phù hợp. Thứ hai, các em cần nắm chắc phơng pháp viết đoạn văn, cách triển khai ý lớn,
ý nhỏ; nắm đợc các thao tác nghị luận nh giải thích, phân tích, chứng minh một cách nhuần
nhuyễn; biết vận dụng những thủ pháp (nghệ thuật) lập luận nh nêu giả thiết, so sánh- đối chiếu;
biết kết hợp các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm... hợp lí. Nếu các em tự làm đợc mỗi bài đọc- hiểu
một bài viết cơ bản là phân tích bài thơ hay tác phẩm truyện rồi tự tìm những đề có cách diễn đạt
khác (có sẵn trong SGK) hoặc tự ra những đề bài rồi định hớng cách làm thì các em đã hoàn toàn
chủ động trong mọi tình huống. Và khi đó, việc tìm thày để năng cao trình độ, kĩ năng mới thực sự
có hiệu quả.

Những kĩ năng này chơng trình SGK đã dạy từ lớp 7,8,9. Trong quá trình học, luyện, các em
cần hình dung đợc tính tích hợp nhuần nhuyễn của chơng trình. Ba phân môn Tiếng Việt, Văn học
và Tập làm văn đã dần chuyển hoá cho nhau, hoàn thiện nhau. Mục đích cuối cùng là giúp các
em biết cách tạo lập văn bản.
Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ mong góp một phần giúp các em ôn thi môn Ngữ văn
tốt hơn. Chúc các em thành công!
Hoàng Thị Mến - Giáo viên trờng Trung học
cơ sở Trần Phú - Thành phố Bắc Giang -
Tỉnh Bắc Giang.
3