PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM (file word)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

NGUYỄN NGỌC LƯƠNG

PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI – 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

NGUYỄN NGỌC LƯƠNG

PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành
Mã số

: Luật Kinh tế
: 62380107

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS PHẠM THỊ GIANG THU
2. TS NGUYỄN VĂN TUYẾN

HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa
học của riêng tôi. Các thông tin nêu trong luận án là
trung thực. Kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng
được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác.
Tác giả luận án

Nguyễn Ngọc Lương


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TT

Chữ viết tắt

Ý nghĩa

1.

BLDS

Bộ luật Dân sự

2.

TCTD

Tổ chức tín dụng

3.

NHTM

Ngân hàng thương mại

4.

NHNN

Ngân hàng Nhà nước

5.

NHNNg

Ngân hàng nước ngoài


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU.............................................................................................................. 2

Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI.......................8
1.1. Tình hình nghiên cứu pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của ngân
hàng thương mại ở Việt Nam....................................................................... 8
1.2. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án........23
1.3. Cơ sở, giả thuyết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu................................... 26
Kết luận chương 1............................................................................................ 29
Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CẤP TÍN DỤNG VÀ PHÁP
LUẬTVỀ HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
................................................................................................................................. 30
2.1. Những vấn đề chung về hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại 30
2.2. Khái quát pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương
mại............................................................................................................ 60
2.3. Kinh nghiệm pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại
ở một số nước trên thế giới........................................................................ 71
Kết luận chương 2............................................................................................ 78
Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM............................................80
3.1. Quy định của pháp luật về các nghiệp vụ cấp tín dụng ngân hàng thương mại
được phép thực hiện.................................................................................. 80
3.2. Quy định của pháp luật về thẩm quyền quyết định cấp tín dụng cho khách hàng
86
3.3. Quy định pháp luật về nội dung hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng
thương mại ở Việt Nam.............................................................................94
3.4. Quy định pháp luật về giới hạn an toàn trong hoạt động cấp tín dụng của
ngân hàng thương mại.............................................................................126
Kết luận chương 3.......................................................................................... 137
Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU
QỦA THỰC THI PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM............................................138
4.1. Quan điểm, phương hướng hoàn thiện và nâng cao hiệu quả pháp luật điều

chỉnh hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại ở Việt Nam......138
4.2. Các giải pháp, kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi
pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại ở Việt
Nam... 144 Kết luận chương 4.......................................................................164
KẾT LUẬN LUẬN ÁN.................................................................................... 165
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN..........................................................................167
1


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................... 168

2


MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài, lĩnh vực nghiên cứu
Hoạt động cấp tín dụng là một trong 3 hoạt động chủ yếu và truyền thống của các tổ
chức tín dụng (cùng với hoạt động huy động vốn và hoạt động dịch vụ thanh toán và
ngân quỹ). Đây là hoạt động kinh doanh có độ rủi ro cao, hậu quả của rủi ro mang tính
phản ứng dây truyền, vì vậy ở các quốc gia hoạt động tín dụng được đặt trong một
hành lang pháp lý chặt trẽ, liên tục được hoàn thiện với những điều khoản đặc biệt
nhằm hạn chế tới mức thấp nhất những rủi ro. Ở Việt Nam hiện nay, hành lang pháp lý
đã được xây dựng tương đối đầy đủ đảm bảo cho sự phát triển hoạt động tín dụng của
NHTM. Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của
NHTM cũng tồn tại những hạn chế nhất định. Đặc biệt vấn đề dẫn đến nợ xấu của các
ngân hàng thương mại hiện nay ngày càng tăng cao, các biện pháp xử lý nợ xấu kém
hiệu quả, nhiều ngân hàng không đảm bảo quy định về bảo đảm an toàn trong hoạt
động tín dụng. Các nguy cơ đó có thể dẫn tới tình trạng ngân hàng phá sản thậm chí
khủng hoảng ngân hàng.

Ngày 16/6/2010, Quốc hội đã thông qua Luật các TCTD mới thay thế Luật các TCTD
năm 1997 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD năm 2004. Tuy
vậy, đến thời điểm này vẫn chưa có nghị định hướng dẫn thi hành luật chi tiết, cụ thể.
Do vậy, nhiều vấn đề pháp luật điều chỉnh vẫn còn bất cập, vướng mắc trong thực tiễn
trước sự thay đổi, phát sinh linh hoạt, liên tục của thị trường tài chính ngân hàng ở Việt
Nam, nhất là các văn bản dưới luật và các văn bản pháp luật có liên quan.
Thực tiễn thi hành Luật các TCTD năm 2010 và các văn bản điều chỉnh về hoạt động
cấp tín dụng của các TCTD thời gian qua phát sinh nhiều vấn đề tồn tại, vướng mắc cả
về phương diện lý luận và thực tiễn. Nguyên nhân cơ bản là do sự vận động biến đổi
liên tục của thực tiễn; quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam, đặc điểm đặc
thù trong chính sách phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam; bản thân pháp luật về
TCTD nói chung và pháp luật về hoạt động của NHTM nói riêngmang nhiều tính đặc
thù và liên quan mật thiết với nhiều hệ thống pháp luật khác.
Từ thực trạng các quy định pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của TCTD


còn bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế nên cần có thêm công trình khoa học chuyên sâu ở
cấp độ Luận án Tiến sỹ luật học, nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện
quy định pháp luật điều chỉnh tổ chức và hoạt động của NHTM, các văn bản luật có
liên quan nhằm đảm bảo cho hoạt động cấp tín dụng của các NHTM thuận lợi, đa
dạng, an toàn và hiệu quả trong điều kiện và tình hình mới.
Theo nghiên cứu của nghiên cứu sinh, thời gian qua, đã có nhiều bài viết, đề tài, luận
văn của các nhà khoa học dưới góc độ khác nhau phân tích về hoạt động của ngân
hàng thương mại nói chung và hoạt động cấp tín dụng nói riêng. Trong số đó, những
bài viết, công trình khoa học đề cập đến hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương
mại chiếm tỷ lệ không nhỏ. Các bài viết này đã phần nào phản ánh được bức tranh đa
dạng về hoạt động cấp tín dụng của các NHTM ở Việt Nam. Tuy nhiên, những bài viết
này hoặc chủ yếu mang tính thông tin, cung cấp kiến thức cơ sở, cơ bản hoặc một số
bài tính lý luận và thực tiễn chưa bao quát toàn diện, chưa có những đề xuất mang tính
tổng thể, chỉ nghiên cứu một vấn đề, một mặt hoạt động riêng biệt trong các hoạt động

cấp tín dụng của NHTM. Một số công trình khoa học là Luận án tiến sĩ luật học có
nghiên cứu về vấn đề này, tuy nhiên căn cứ đánh giá, phân tích và đề xuất dựa trên
điều kiện kinh tế xã hội, hệ thống quy định pháp luật đã có rất nhiều thay đổi. Hiện
chưa có công trình nào nghiên cứu riêng biệt về quy định pháp luật điều chỉnh hoạt
động cấp tín dụng của NHTM từ khi Luật tổ chức tín dụng 2010 có hiệu lực cho đến
nay. Do đó, tác giả lựa chọn Đề tài “Pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của
NHTM ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu cho luận án của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm sáng tỏ một số nội dung cơ bản nhất
về hoạt động cấp tín dụng và pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của NHTM, cấu
trúc pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của NHTM; đánh giá khách quan về thực
trạng các nhóm quy định pháp luật hiện hành về hoạt động cấp tín dụng của NHTM;
trên cơ sở đó, đề xuất phương hướng và các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp
luật và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của
NHTM ở Việt Nam hiện nay.
Với mục đích như trên, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án là:


- Làm rõ một số vấn đề lý luận về hoạt động cấp tín dụng và pháp luật về
hoạt động cấp tín dụng của NHTM; bản chất và các nguyên tắc hoạt động cấp tín
dụng; xác định cấu trúc pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của NHTM và đánh giá
từng nội dung cấu trúc pháp luật.
- Xác định cơ sở kinh tế xã hội và sự cần thiết điều chỉnh pháp luật với hoạt
động cấp tín dụng của NHTM; các yếu tố tác động đến pháp luật về hoạt động cấp
tín dụng của NHTM.
- Nghiên cứu kinh nghiệm pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của NHTM ở
một số nước trên thế giới và rút ra một số nhận định, kinh nghiệm có thể áp dụng ở
Việt Nam.
- Đánh giá khách quan thực trạng các quy định pháp luật về hoạt động cấp
tín dụng của NHTM hiện hành theo các nhóm nội dung cấu trúc pháp luật; chỉ rõ

những ưu điểm và hạn chế của từng nội dung pháp luật hiện hành về hoạt động cấp
tín dụng của NHTM.
- Xác định phương hướng và đưa ra các giải pháp hoàn thiện các quy định
pháp luật hiện hành và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về hoạt động cấp tín
dụng của NHTM.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án bao gồm hệ thống các quy định pháp luật
điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của NHTM bao gồm: Luật các tổ chức tín dụng
2010, các văn bản hướng dẫn thi hành, các văn bản điều chỉnh từng hình thức cấp
tín dụng: cho vay, bảo lãnh, bao thanh toán, chiết khấu và các nghiệp vụ cấp tín
dụng khác và các quy định pháp luật có liên quan bao gồm Luật Doanh nghiệp,
Luật Ngân hàng Nhà nước, Bộ Luật Dân sự, Luật Thương mại,...
Với yêu cầu về dung lượng của luận án, đề tài xác định giới hạn nghiên cứu như sau:
- Đối tượng nghiên cứu là hệ thống các quy định pháp luật về hoạt động cấp
tín dụng ở Việt Nam kể từ khi Luật các tổ chức tín dụng 2010 có hiệu lực đến nay
và các văn bản pháp luật hiện hành quy định về từng hình thức cấp tín dụng.
- Những nghiên cứu của đề tài tập trung nghiên cứu theo hệ thống các nhóm
quy định pháp luật điều chỉnh 4 nhóm nội dung chính: Nhóm quy định pháp luật về
các hình thức cấp tín dụng được phép thực hiện của NHTM; nhóm quy định về


thẩm quyền quyết định cấp tín dụng cho khách hàng; nhóm quy định về nội dung các
hình thức cấp tín dụng; nhóm quy định pháp luật về giới hạn an toàn trong hoạt động
cấp tín dụng của NHTM.
Riêng nhóm quy định pháp luật vi phạm và giải quyết tranh chấp mặc dù là
bộ phận nằm trong cấu cấu thành pháp luật điều chỉnh hoạt động, tuy nhiên đã có
nhiều công trình công bố về nội dung giải quyết tranh chấp hợp đồng, để giải quyết
theo các quy trình chung của tranh chấp thương mại, dân sự, hình sự... vì vậy, luận
án không nghiên cứu, phân tích bộ phận này.
- Về thời gian: luận án nghiên cứu đánh giá pháp luật trên cơ sở số liệu công

bố cho kết quả hoạt động của năm 2015. Lý do của việc xác định thời điểm này: các
kết quả tuân thủ pháp luật được ngân hàng thương mại thể hiện tại tài liệu Báo cáo
hợp nhất sau quyết toán (31.3 hàng năm). Cho đến thời điểm Luận án này được
công bố, chưa có Báo cáo tài chính hợp nhất của các ngân hàng thương mại 2016.
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Để thực hiện tốt đề tài và đạt được mục tiêu đã đề ra, trong quá trình nghiên cứu, ngoài
các phương pháp nghiên cứu cơ bản là phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp
suy luận logic, đề tài sẽ tiến hành nghiên cứu bằng cả một số phương pháp nghiên cứu
đặc thù khác như:
- Phương pháp lịch sử: Việc nghiên cứu sẽ được tiến hành trên cơ sở có xem
xét đến các yếu tố, khía cạnh lịch sử của quá trình hình thành phát triển của NHTM nói
chung và hoạt động cấp tín dụng nói riêng. Việc sử dụng phương pháp này chủ yếu
dùng ở phần nghiên cứu lý luận chung và một phần ở nội dung đánh giá thực trạng quy
định nhằm đảm bảo việc nghiên cứu được toàn diện, có so sánh, đối chiếu, đảm bảo
tính kế thừa, đánh giá vấn đề khách quan, sâu sắc.
- Phương pháp phân tích: Phân tích các điều kiện khách quan chủ quan, vấn
đề kinh tế, xã hội của Việt nam, phân tích các quy định pháp luật có liên quan để
làm rõ cơ sở thực tiễn và khoa học lý luận để xây dựng và hoàn thiện pháp luật điều
chỉnh hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Luận án sử
dụng phương pháp phân tích phổ biến tại phần đánh giá thực trạng pháp luật điều
chỉnh hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại giúp chúng ta đánh giá
được tổng thể, sâu sắc. toàn diện và mang tính thuyết phục cao các vấn đề trên cơ sở


các lập luận, căn cứ khoa học từ đó rút ra các nhận định, đánh giá mang tính khoa
học cao.
- Phương pháp so sánh: Được sử dụng tương đối phổ biến trong quá trình
phân tích các luận điểm. Việc nghiên cứu so sánh, tham khảo kinh nghiệm của một
số nước trên thế giới đối với hoạt động cấp tín dụng nhằm đưa ra những đề xuất và
kiến nghị hoàn thiện cơ chế hiện hành tại Việt Nam. Việc này được sử dụng tại phần

lý luận cơ bản và phần thực trạng các quy định pháp luật về hoạt động cấp tín dụng
để từ đó đưa ra các luận cứ cho những đề xuất kiến nghị hoàn thiện pháp luật.
- Phương pháp tổng hợp: Được sử dụng để có kết quả tổng hợp, có được
các đánh giá, nêu ra các luận cứ khoa học trình bày trong báo cáo của đề tài.vTrên
cơ sở những nghiên cứu lý luận và thực tế, tổng hợp các kết quả thu được, đưa ra
những kiến nghị trong việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về cấp tín dụng của
ngân hàng thương mại ở Việt Nam.
5. Ý nghĩa khoa học và tính thực tiễn của đề tài
Đề tài là công trình chuyên khảo nghiên cứu kỹ những vấn đề lý luận về
pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của NHTM, đánh giá toàn diện, tổng
quát về thực trạng pháp luật hiện hành điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của
NHTM. Do đó, kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần bổ sung tri thức trong lĩnh
vực khoa học pháp lý nói chung và chuyên ngành Luật kinh tế nói riêng về lĩnh vực
pháp luật tài chính ngân hàng.
Kết quả nghiên cứu của đề tài có tính ứng dụng thực tiễn. Một là, nội dung luận án
đóng góp luận cứ khoa học cho việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật về hoạt động cấp tín
dụng của NHTM ở Việt Nam. Hai là, kết quả nghiên cứu đề tài góp phần tăng cường
kiến thức pháp lý để các cơ quan quản lý nhà nước, ngân hàng thương mại và các chủ
thể tham gia vào quan hệ tín dụng áp dụng các quy định pháp luật một cách hiệu quả.
6. Kết cấu luận án
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án có 4 chương, cụ thể như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu
Chương 2: Những vấn đề chung về cấp tín dụng và pháp luật về hoạt động cấp tín
dụng của NHTM.


Chương 3: Thực trạng pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của NHTM ở Việt Nam.
Chương 4: Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật điều
chỉnh hoạt động cấp tín dụng của NHTM ở Việt Nam

Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
1.1.Tình hình nghiên cứu pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng
của ngân hàng thương mại ở Việt Nam

1.1.1. Các công trình nghiên cứu trong nước
1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu chung về hoạt động của ngân hàng
thương mại và pháp luật điều chỉnh hoạt động ngân hàng
Ở Việt Nam có khá nhiều công trình nghiên cứu chung về hoạt động của NHTM. Các
công trình tiêu biểu có thể kể đến như: Giáo trình Luật ngân hàng Việt Nam của Khoa
Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội (2005); Giáo trình Luật ngân hàng Việt Nam của Đại
học Luật Hà Nội (2012); Giáo trình Tín dụng ngân hàng của Học viện Ngân hàng
(2001). Đây là các công trình nghiên cứu chung, tổng quát, mang tính hệ thống hóa
các nội dung về tổ chức và hoạt động của các TCTD nói chung, cũng như của NHTM
nói riêng; đây cũng là các giáo trình được sử dụng trong quá giảng dạy tại các cơ sở
đào tạo pháp luật kinh tế. Tuy nhiên, với mục đích chủ yếu phục vụ cho hoạt động
nghiên cứu khoa học và giảng dạy cho bậc đào tạo đại học nên các công trình này chủ
yếu là giới thiệu, thống kê khái quát về các nội dung cơ bản về tổ chức và hoạt động
của các NHTM mà chưa tập trung phân tích, nghiên cứu chuyên sâu về một chuyên đề,
nội dung cụ thể hay một chế định pháp luật cụ thể nào. Bên cạnh đó, các quy định
pháp luật được dẫn chiếu, trích dẫn, phân tích, đánh giá trong các công trình nghiên
cứu này không còn bảo đảm về tính cập nhật phù hợp với những thay đổi, điều chỉnh,
sửa đổi của Luật các TCTD cũng như các văn bản quy phạm pháp luật do Chính phủ,
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban hành. Quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài,
nghiên cứu sinh có tiếp thu các quan điểm của các tác giả về khoa học pháp lý, về
những vấn đề mang tính lý luận chung được các tác giả của các công trình nghiên cứu
này đưa ra, phân tích, đánh giá có liên quan đến hoạt động cấp tín dụng của các
NHTM, cũng như các nội dung về tổ chức và hoạt động của các NHTM.
Ngoài các công trình nêu trên, còn có một số các công trình nghiên cứu ở cấp độ Luận

án Tiến sĩ luật học về hoạt động của NHTM như: Luận án Tiến sĩ luật học (2003) của
Ngô Quốc Kỳ, Đại học Luật Hà Nội về Hoàn thiện pháp luật điều


chỉnh hoạt động của NHTM trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam đã nghiên cứu một cách có hệ thống những vấn đề cơ bản về NHTM, làm
sáng tỏ yêu cầu khách quan thực trạng pháp luật điều chỉnh hoạt động của NHTM ở
Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở nước ta (cụ thể là lý luận cơ bản về NHTM và pháp luật về NHTM;
Thực trạng pháp luật điều chỉnh hoạt động của NHTM ở Việt Nam và Phương hướng,
giải pháp hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động của NHTM ở Việt Nam). Tuy
nhiên, công trình được hoàn thành vào năm 2003, do đó một số các quy định pháp luật
về NHTM cũng như thực tiễn hoạt động của các NHTM, bối cảnh kinh tế - xã hội
được phân tích, đánh giá trong luận án không còn bảo đảm tính cập nhật, trong khi các
quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của các NHTM nói riêng, các TCTD nói
chung đã có nhiều thay đổi (thông qua sự ra đời Luật các TCTD năm 2010 cũng như
các văn bản quy phạm pháp luật khác), hệ thống các NHTM cũng như thực tiễn nền
kinh tế, hoạt động của các NHTM đã có nhiều đổi thay để phù hợp với tình hình kinh
tế trong bối cảnh hội nhập nền kinh tế quốc tế, toàn cầu hóa.
Luận án Tiến sĩ luật học (2004) của Nguyễn Văn Tuyến, Đại học Luật Hà Nội về Các
giao dịch thương mại chủ yếu của NHTM trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt
Nam đã đưa ra một số nhận thức mới về các vấn đề lý luận liên quan đến giao dịch
thương mại và giao dịch thương mại chủ yếu của NHTM; đánh giá khách quan, toàn
diện về thực trạng pháp luật điều chỉnh các giao dịch thương mại chủ yếu của NHTM
và đưa ra một số giải pháp góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý cho việc xác lập và thực
hiện các giao dịch thương mại của ngân hàng. Tuy nhiên, thời điểm công trình được
hoàn thành năm 2004 cách đây khá lâu, một số các quy định pháp luật cũng như thực
trạng được nêu, phân tích, đánh giá trong luận án không còn bảo đảm tính cập nhật,
phù hợp với tình hình hiện nay.
Nhìn chung, hai Luận án nêu trên là các công trình nghiên cứu tiêu biểu, tổng quát về

hoạt động của NHTM, trong đó tác giả đã nghiên cứu chung, toàn diện về pháp luật
điều chỉnh cũng như thực tiễn triển khai các hoạt động kinh doanh của NHTM trong đó
có hoạt động cấp tín dụng. Tuy nhiên, do nghiên cứu chung về hoạt động chủ yếu của
NHTM, phạm vi rộng, bao gồm: giao dịch thương mại trong lĩnh vực huy động vốn,
giao dịch thương mại trong lĩnh vực cấp tín dụng và giao dịch mở


tài khoản tiền gửi thanh toán và cung ứng dịch vụ thanh toán, nên tính chuyên sâu,
riêng biệt về hoạt động cấp tín dụng chỉ dừng lại mức độ nhất định, chưa có điều kiện
để tập trung phân tích, nhận định cũng như đưa ra những phản biện đối với các quy
định pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của các NHTM. Bên cạnh đó, như đã
nêu ở trên, hai Luận án trên đều nghiên cứu về các quy định pháp luật ở giai đoạn
trước đây (năm 2003-2004) nên không còn bảo đảm tính cập nhật, phù hợp với các quy
định pháp luật hiện hành, cũng như không còn phù hợp với điều kiện nền kinh tế và
thực tiễn hoạt động của hệ thống các NHTM hiện nay.
Trên đây là các công trình nghiên cứu chung tiêu biểu về hoạt động của NHTM mà
nghiên cứu sinh có cơ hội được tiếp cận và đây là nguồn tài liệu tham khảo quý giá,
quan trọng để nghiên cứu sinh có cơ hội được tham khảo, kế thừa, tiếp thu các quan
điểm, lý luận chung về pháp luật điều chỉnh hoạt động NHTM nói riêng, của các TCTD
nói chung để từ đó tiếp cận, có điều kiện tốt hơn để tiếp tục nghiên cứu chuyên sâu về
hoạt động cấp tín dụng của NHTM trong giai đoạn hiện nay.
1.1.1.2.

Các công trình nghiên cứu về các hình thức cấp tín dụng và pháp

luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại
Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật các TCTD năm 1997 số 49/BC- NHNN ngày
15/6/2009 của NHNN đã đánh giá thực trạng hệ thống các TCTD; đánh giá tổng quát
về Luật các TCTD, nhất là phân tích, đánh giá những tồn tại vướng mắc chung và
những vướng mắc cụ thể trong đó có những tồn tại, vướng mắc liên quan đến hoạt

động cấp tín dụng và an toàn trong hoạt động của các TCTD. Về cơ bản, những tồn tại,
vướng mắc này đã được giải quyết tương đối triệt để khi Luật các TCTD năm 2010
được ban hành thay thế cho Luật các TCTD năm 1997. Tuy nhiên, những quy định
điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng của các NHTM tại Luật các TCTD năm 2010 chỉ
dừng lại ở những nội dung mang tính nguyên tắc, định hướng chung mà thiếu vắng
những quy định mang tính cụ thể, hướng dẫn thực hiện. Do vậy, cần thiết phải có sự
nghiên cứu mở rộng, cụ thể chi tiết và chuyên sâu hơn và đánh giá, nhận định về tác
động của các quy định này thông qua thực trạng áp dụng các quy định pháp luật trong
thực tiễn tổ chức và hoạt động của các NHTM.
Các công trình nghiên cứu thường tiếp cận và làm rõ về một hình thức cấp tín dụng cụ
thể của NHTM (như: cho vay, bảo lãnh ngân hàng, chiết khấu, bao


thanh toán, phát hành thẻ tín dụng) thay vì nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn diện
về tất cả các hình thức cấp tín dụng của NHTM. Các công trình này nghiên cứu có hệ
thống, chi tiết về một hình thức cấp tín dụng cụ thể hoặc một vấn đề cụ thể trong hoạt
động cấp tín dụng của các NHTM. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu tiêu
biểu như sau:
Đề tài nghiên cứu cấp ngành “Việc áp dụng những tiêu chuẩn an toàn hoạt động kinh
doanh và quản trị rủi ro theo thông lệ quốc tế trong hệ thống ngân hàng tại Việt Nam:
Thực trạng và giải pháp” (2012), chủ nhiệm đề tài TS. Hoàng Huy Hà. Công trình
nghiên cứu và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro của hệ thống NHTM Việt Nam hiện
nay so với các hệ thống NHTM trong khu vực và thế giới; khoảng cách và khả năng
thích ứng của các NHTM Việt Nam đối với những điều chỉnh mới đã được nhận diện.
Đồng thời đề xuất các giải pháp và lộ trình nhằm rút ngắn khoảng cách với khu vực và
thế giới trong việc áp dụng những tiêu chuẩn an toàn hoạt động kinh doanh và quản trị
rủi ro trong hệ thống ngân hàng Việt Nam. Tại nghiên cứu, một số vấn đề pháp luật
được đánh giá ở mức độ nhất định, đặc biệt các quy định về quản trị rủi ro.
Luận án Tiến sỹ kinh tế “Quản trị rủi ro trong kinh doanh của ngân hàng thương mại
Việt Nam theo Hiệp ước Basel” (2012), của tác giả Nguyễn Anh Tuấn Trường Đại học

Ngoại thương, Hà Nội. Luận án tập trung nghiên cứu và tìm hiểu các nội dung trong
Hiệp ước Basel với tư cách là chuẩn mực về quản trị rủi ro và giám sát an toàn trong
hoạt động của NHTM, đồng thời phân tích khả năng và chứng minh sự cần thiết phải
áp dụng các chuẩn mực quản trị rủi ro theo Basel vào hệ thống NHTM Việt Nam, đồng
thời đề xuất giải pháp tăng cường công tác quản trị rủi ro cho các NHTM Việt Nam.
Luận án Tiến sỹ kinh tế “Hoạt động giám sát của Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam đối với Ngân hàng thương mại” (2010), tác giả Nguyễn Thị Minh Huệ. Luận
án tập trung nghiên cứu, đánh giá và phân tích thực trạng hoạt động giám sát của
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam từ đó đưa ra giải pháp hoàn thiện. Trong quá trình
phân tích các đặc điểm kinh tế, nội dung pháp luật được đề cập ở mức độ nhất định.
Luận án Tiến sỹ kinh tế “Những giải pháp bảo đảm an toàn hệ thống cho
hoạt động ngân hàng Việt Nam trong điều kiện hội nhập” (2003), tác giả Lê Văn
Luyện. Luận án tập trung phân tích và đánh giá thực trạng vấn đề đảm bảo an toàn


hoạt động của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong thời gian qua. Đề xuất một số giải
pháp chủ yếu để tăng cường khả năng an toàn và nâng cao hiệu quả hoạt động cho hệ
thống ngân hàng Việt Nam trong điều kiện hội nhập với hệ thống tài chính, tiền tệ quốc
tế.
Ngoài ra còn có các đề tài nghiên cứu khoa học khác như: Đề tài nghiên cứu
khoa học cấp ngành “Đánh giá mức độ hội nhập của hệ thống ngân hàng thương
mại Việt Nam sau 5 năm gia nhập WTO: Định hướng và giải pháp đến năm 2020”
do TS. Phạm Huy Hùng làm chủ nhiệm; Đề tài “Quan hệ sở hữu giữa tổ chức tín
dụng và các công ty con, công ty liên kết – thực trạng và giải pháp”, do TS. Trần
Dục Thức chủ nhiệm; Đề tài “Vấn đề sở hữu chéo trong hệ thống ngân hàng
thương mại Việt Nam: Thực trạng, hệ luy và giải phá” (2012), do TS. Hạ Thị Thiều
làm chủ biên cũng là các công trình có đề cập đến các khía cạnh trong pháp luật về
bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trong kinh doanh ngân hàng.
Luận án Tiến sĩ luật học (2015) của Nguyễn Thành Nam, Khoa Luật, Đại học Quốc gia
Hà Nội về Hoàn thiện pháp luật hoạt động bảo lãnh ngân hàng ở Việt Nam đã nghiên

cứu một cách chi tiết, có hệ thống, chuyên sâu về hoạt động bảo lãnh ngân hàng với tư
cách là một hình thức cấp tín dụng của TCTD: làm rõ những vấn đề luận về hoạt động
bảo lãnh ngân hàng (như: khái niệm, đặc điểm, các loại hình bảo lãnh ngân hàng; khái
niệm, nội dung, vai trò của hoạt động bảo lãnh ngân hàng), pháp luật về hoạt bảo lãnh
ngân hàng và phân tích thực trạng pháp luật hiện hành (tại thời điểm thực hiện nghiên
cứu) của Việt Nam về hoạt động bảo lãnh ngân hàng, (đặc biệt là nêu ra những ưu
điểm và bất cập trong các quy định của pháp luật hiện hành về bảo lãnh ngân hàng) đề
xuất phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về hoạt động bảo lãnh ngân hàng
ở Việt Nam. Bên cạnh đó, luận án cũng đưa ra những phân tích, so sánh, đánh giá các
quy định pháp luật Việt Nam điều chỉnh hoạt động bảo lãnh ngân hàng trong mối quan
hệ với các quy định pháp luật, thông lệ quốc tế được thừa nhận. Tuy nhiên, đúng với
tính chất một công trình nghiên cứu chuyên sâu về hoạt động bảo lãnh ngân hàng nên
Luận án đã không đề cập một cách có hệ thống về hoạt động bảo lãnh ngân hàng với
bản chất là một hình thức cấp tín dụng của NHTM và do đó các lý luận chung và các
quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng được đề cập tương đối sơ sài
trong Luận án. Ngoài ra, văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh trực tiếp hoạt động


bảo lãnh ngân hàng được nghiên cứu trong Luận án (Thông tư số 28/2012/TT- NHNN)
cũng đã được thay thế bởi văn bản khác (Thông tư số 07/2015/TT-NHNN) nên nhiều
nội dung nghiên cứu, đánh giá của tác giả trong Luận án không còn bảo đảm tính cập
nhật, phù hợp với pháp luật cũng như thực tiễn hoạt động bảo lãnh ngân hàng hiện
hành. Tuy nhiên, các nội dung được tác giả nghiên cứu trong Luận án là nguồn tài liệu
tham khảo quan trọng có giá trị.
Đề tài Các biện pháp bảo đảm tiền vay bằng tài sản của các TCTD của tác giả Lê Thị
Thu Thủy (2006) - Đề tài nghiên cứu đặc biệt cấp Đại học Quốc gia Hà Nội. Trong
công trình nghiên cứu này, tác giả đã đề cập một cách có hệ thống những vấn đề lý
luận cơ bản về các biện pháp bảo đảm mà cụ thể là các biện pháp bảo đảm tiền vay
bằng tài sản, xác định các nội dung cần thiết khi xác lập hợp đồng bảo đảm tiền vay,
đề xuất phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo đảm tiền vay. Cụ thể:

đề tài đề cập những vấn đề lý luận cơ bản về bảo đảm tiền vay và các biện pháp bảo
đảm tiền vay bằng tài sản; Bảo đảm tiền vay bằng tài sản cầm cố của khách hàng vay;
Bảo đảm tiền vay bằng tài sản thế chấp của khách hàng vay; Bảo đảm bằng tài sản của
bên thứ ba; Bảo đảm tiền vay bằng tài sản hình thành từ vốn vay; Đăng ký giao dịch
bảo đảm tiền vay; Xử lý tài sản bảo đảm tiền vay; Phương hướng và giải pháp hoàn
thiện pháp luật về bảo đảm tiền vay bằng tài sản của các TCTD ở Việt Nam trong giai
đoạn hiện nay. Mặc dù vậy, công trình nghiên cứu chỉ đề cập chủ yếu đến hoạt động
cập tín dụng dưới hình thức cho vay, cụ thể là các biện pháp bảo đảm tiền vay và do
đó, các nội dung được phân tích, đánh giá trong đề tài chưa cung cấp những lý luận cơ
bản cũng như hệ thống hóa được các quy định pháp luật điều chỉnh đối với hoạt động
cấp tín dụng của NHTM.
Luận văn Thạc sĩ luật học (2016) của Hoàng Thị Hải Yến về Pháp luật về cho vay và
các biện pháp đảm bảo an toàn trong hoạt động cho vay của NHTM ở Việt Nam đã
làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản liên quan trực tiếp đến hoạt động cho vay của các
NHTM, về pháp luật điều chỉnh hoạt động cho vay của NHTM; Căn cứ vào quy định
của pháp luật hiện hành và thực tiễn áp dụng phát hiện những bất cập trong hoạt động
cho vay của các NHTM để đưa ra các giải pháp hoàn thiện pháp luật về hoạt động cho
vay của các NHTM và các biện pháp bảo đảm an toàn.
Luận văn Thạc sĩ luật học (2014) của Tạ Hồng Hạnh về Pháp luật về hoạt
động chiết khấu hối phiếu của NHTM tại Việt Nam đã làm rõ một số vấn đề lý luận


cơ bản về chiết khấu hối phiếu của ngân hàng thương mại; đánh giá thực trạng các quy
định pháp luật hiện hành về hoạt động chiết khấu hối phiếu của NHTM Việt Nam, phát
hiện những điểm bất cập của pháp luật về chiết khấu hối phiếu để từ đó nêu ra một số
kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về hoạt động này của ngân hàng thương mại tại
Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, công trình mới chỉ nghiên cứu hoạt động chiết khấu đối
với hối phiếu, chưa bao quát hết toàn bộ hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng
và giấy tờ có giá của NHTM. Bên cạnh đó, cũng chưa nêu bật được các nội dung của
hoạt động chiết khấu với bản chất là một hình thức cấp tín dụng của NHTM.

Luận văn Thạc sĩ luật học (2007) của Nguyễn Minh Thắng về Những quy định chủ yếu
của pháp luật về thẻ tín dụng và xu hướng hoàn thiện đã làm rõ vai trò của thẻ tín
dụng trong các giao dịch thanh toán phi tiền mặt, những khía cạnh pháp lý nảy sinh
giữa các chủ thể liên quan để trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp nhằm tạo hành
lang pháp lý an toàn cho sự phát triển của thẻ tín dụng trong nền kinh tế ở nước ta. Tuy
nhiên, các quy định pháp luật được dẫn chiếu, phân tích trong Luận văn không còn
bảo đảm tính cập nhật phù hợp với các quy định hiện hành và Luận văn cũng chưa tập
trung phân tích hoạt động phát hành thẻ tín dụng của NHTM với bản chất là một hình
thức cấp tín dụng cụ thể của NHTM.
Luận văn Thạc sĩ luật học (2014) của Phạm Thị Thu Trang về Pháp luật về hoạt động
bao thanh toán của tổ chức tín dụng ở Việt Nam hiện nay đã nghiên cứu làm rõ lý luận
về hoạt động bao thanh toán cũng như các quy định pháp luật về bao thanh toán để từ
đó đưa ra những đánh giá về chính sách pháp luật điều chỉnh hoạt động bao thanh toán
ở nước ta, làm rõ những khó khăn, hạn chế và đề xuất những giải pháp nhằm hoàn
thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động bao thanh toán và nâng cao hiệu quả áp dụng
pháp luật về hoạt động bao thanh toán ở Việt Nam. Tuy nhiên, giống như các công
trình nghiên cứu khác, Luận văn chỉ tập trung phân tích nội dung cụ thể của hoạt động
bao thanh toán mà chưa đề cập đến hoạt động này với bản chất là một hình thức cấp
tín dụng của NHTM để từ đó phân tích, đánh giá tổng quát về hoạt động này.
Ngoài một số công trình nghiên cứu trên còn có các công trình nghiên cứu về các biện
pháp bảo đảm an toàn trong hoạt động cấp tín dụng của NHTM cũng như của các
TCTD như: Luận văn Thạc sĩ Luật học (2005) của Phạm Thanh Chung


về Pháp luật bảo đảm an toàn trong hoạt động cấp tín dụng của các tổ chức tín
dụng ở Việt Nam; Luận văn Thạc sĩ Luật học (2010) của Trương Thị Anh Tú về
Pháp luật về quản lý rủi ro trong hoạt động cho vay của các TCTD; Luận văn Thạc
sĩ luật học (2010) của Đinh Thị Thúy Nga về Pháp luật về các biện pháp hạn chế
rủi ro trong hoạt động cho vay của các NHTM ở Việt Nam; Bài viết Các quy định
pháp luật về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trong hoạt động cấp tín dụng ở Việt Nam

hiện nay của tác giả Viên Thế Giang đăng trên Tạp chí Nhà nước và Pháp luật số
02/2015, tr.50-55; Bài viết Thông tin tín dụng phòng ngừa rủi ro trong hoạt động
cấp tín dụng của ngân hàng thương mại của tác giả Nguyễn Xuân Bang đăng trên
Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 2+3/2014, tr.90-96; Bài viết Một số vấn đề của
pháp luật về phòng ngừa rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng
thương mại của tác giả Nguyễn Xuân Bang đăng trên Tạp chí Nghiên cứu lập pháp
số 02/2015, tr. 18 – 24.
Một số công trình, bài viết đề cập đến vấn đề này như: Bài viết Một số vấn
đề pháp lý về hoạt động cấp tín dụng dưới hình thức cho thuê tài chính của tác giả
Ngô Quốc Kỳ đăng trên Tạp chí Dân chủ và pháp luật Số 7/2002, tr. 22 – 25; Bài
viết Cầm cố giấy tờ có giá ngắn hạn – Một hình thức cấp tín dụng của các TCTD
của tác giả Mai Thanh Hưng đăng trên Tạp chí Thị trường Tài chính tiền tệ số
1+2/2000, tr.16; Bài viết Cấp tín dụng dưới hình thức cầm cố thương phiếu và các
giấy tờ có giá ngắn hạn nên hiểu như thế nào của tác giả Vũ Văn Khánh đăng trên
Tạp chí Ngân hàng số 6/2000, tr.24-25; ...
Có thể nhận thấy, các công trình nghiên cứu, bài viết trên đã nghiên cứu khá chi tiết,
sâu sắc về các nội dung, vấn đề có liên quan đến hoạt động cấp tín dụng của NHTM
và của các TCTD. Mặc dù vậy, các công trình nghiên cứu, bài viết chỉ mới nghiên cứu,
tiếp cận đối với một hình thức cấp tín dụng, một vấn đề cụ thể liên quan đến hoạt động
cấp tín dụng của NHTM và của TCTD. Hơn thế nữa, việc nghiên cứu mới dừng lại cấp
độ một bài viết mang tính trao đổi lại đánh giá ở giai đoạn trước đây, do vậy cần sự
phân tích, đánh giá, bình luận về nội dung lý luận cũng như thực tiễn sâu hơn ở một
công trình Luận án tiến sĩ.
Bên cạnh đó, có một số bài viết chung về NHTM và bình luận, đánh giá
chung về các hình thức cấp tín dụng như: “Địa vị pháp lý của NHTM quốc doanh”
– luận án tiến sỹ của Trần Đình Triển; “Địa vị pháp lý và việc nâng cao hiệu quả


hoạt động của NHTM nhà nước ở Việt Nam hiện nay” – luận văn thạc sỹ luật học
của Trần Thị Quỳnh Anh; “Những vấn đề pháp lý về bảo lãnh ngân hàng” – luận

văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thành Long; “Bản chất pháp lý của hợp đồng tín
dụng ngân hàng” của TS. Lê Thị Thu Thủy – Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số
12/2002; “Mấy suy nghĩ về bản chất pháp lý của hợp đồng tín dụng ngân hàng”
của T.S Nguyễn Văn Vân – Tạp chí Khoa học pháp lý số 3/2000; “Về các biện pháp
bảo đảm hợp đồng tín dụng” của PGS.TS Lê Hồng Hạnh – Tạp chí Luật học số
01/1996; “Một số vấn đề về quan hệ bảo lãnh ngân hàng ở nước ta hiện nay” của
TS Võ Đình Toàn – Tạp chí Luật học số 3/2002; “Bảo đảm tiền gửi và vấn đề an
toàn của hoạt động kinh doanh tiền tệ, tín dụng” của TS Đinh Dũng Sỹ; “Cầm cố
giấy tờ có giá ngắn hạn – một hình thức cấp tín dụng của các TCTD” – của tác giả
Mai Thanh Hưng – Tạp chí Thị trường tài chính tiền tệ (2001). Cũng như các bài
viết trên, các bài viết này cũng chỉ đề cập đến một hình thức cấp tín dụng của
NHTM hoặc các vấn đề có liên quan đến tín dụng, NHTM…
1.1.1.3.

Công trình của nghiên cứu sinh liên quan đến luận án

Bài viết “Một số vấn đề cần quan tâm khi ban hành Luật các TCTD (sửa đổi)” – đồng
tác giả với TS. Phạm Thị Giang Thu đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp (6/2010):
Trong bài viết này, nghiên cứu sinh đã đánh giá, phân tích những ưu điểm và các tồn
tại, bất cập; đưa ra các nguyên tắc cơ bản cần chú ý khi xây dựng Luật các TCTD mới;
hoàn thiện quy định về tổ chức và hoạt động của TCTD; về đảm bảo an toàn trong
hoạt động của TCTD; vấn đế phá sản, kinh doanh bất động sản của TCTD;… qua đó
đề xuất, kiến nghị các giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan.
Bài viết “Hoàn thiện pháp luật về phòng ngừa rủi ro tín dụng của các TCTD” đăng
trên Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, (3/2011): Trong bài viết, nghiên cứu sinh đã phân
tích, đánh giá, xác định nguyên tắc xây dựng các quy định phòng ngừa và xử lý rủi ro;
tiêu chí xác lập mức dự phòng rủi ro và xử lý rủi ro; tiêu chí nhận diện khách hàng để
thiết lập dự phòng và xử lý rủi ro; về các phương pháp phân loại nợ; các giới hạn cụ
thể và trường hợp không xác định giới hạn cấp tín dụng; giới hạn chuyển vốn ngắn hạn
để cho vay trung và dài hạn… qua đó đưa ra các kiến nghị hoàn thiện các quy định

pháp luật liên quan.
Bài viết “Thực thi pháp luật về giao dịch bảo đảm trong hoạt động cấp tín


dụng của NHTM – một số vướng mắc pháp lí và đề xuất hoàn thiện” đồng tác giả với
TS. Phạm Thị Giang Thu đăng trên Tạp chí Luật học (10/2011): Trong bài viết, nghiên
cứu sinh đã xác định cơ sở pháp lý cho các giao dịch bảo đảm; vấn đề pháp luật điều
chỉnh hoạt động góp vốn bằng quyền sử dụng đất; về tài sản được sử dụng để tham gia
vào giao dịch bảo đảm; về xử lý tài sản bảo đảm; về kê biên tài sản đang được cầm cố,
thế chấp;…
Trong bài viết nghiên cứu của mình, nghiên cứu sinh nhận định đã có nhiều văn bản
pháp luật điều chỉnh trực tiếp hoặc gián tiếp các giao dịch bảo đảm. Tuy nhiên, trong
quá trình áp dụng đã phát sinh nhiều vấn đề pháp lí cần sớm được xem xét giải quyết,
hoàn thiện góp phần đảm bảo cho hoạt động cấp tín dụng của các TCTD vừa an toàn
vừa hiệu quả cao nhất.
Bài viết “Quản trị rủi ro tín dụng trong các ngân hàng thương mại” đăng
trên Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 5, tháng 7/2014. Trong bài viết tác giả đề cập
đến một số vấn đề pháp lý đặt ra để quản trị rủi ro tín dụng cho các ngân hàng
thương mại và các yêu cầu pháp lý đặt ra: yêu cầu về chất lượng nguồn nhân lực
trong các ngân hàng thương mại; vấn đề ngân hàng nhà nước cần quy định tiêu chí
để phân khúc thị trường, phân khúc khách hàng cho các tổ chức tín dụng; pháp luật
cần quy định rõ về việc đánh giá xếp hạng tín dụng khách hàng với tất cả khách
hàng bao gồm cả tổ chức và cá nhân. Ngân hàng thương mại cần ban hành đồng
thời hệ thống xếp hạng tín dụng cho khách hàng là các loại hình doanh nghiệp và hệ
thống xếp hạng tín dụng cho khách hàng là cá nhân. Đối với khách hàng là cá nhân,
thay bằng hệ thống xếp hạng tín dụng là hệ thống chấm điểm tín dụng (điện tử) cho
từng phân khúc khách hàng; cần xây dựng các quy trình cụ thể, rõ ràng điều chỉnh
hoạt động cấp tín dụng; vấn đề cảnh báo sớm...
Bài viết “Những hạn chế của pháp luật điều chỉnh hoạt động đầu tư trái
phiếu doanh nghiệp và hoạt động chiết khấu giấy tờ có giá của Ngân hàng Thương

mại”đăng trên Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số tháng 7/2014.
Trong bài viết của mình tác giả đã chỉ rõ các hạn chế của pháp luật điều chỉnh hoạt động
đầu tư trái phiếu doanh nghiệp và hoạt động chiết khấu giấy tờ có giá của ngân hàng
thương mại qua đó gợi mở một số giải pháp hoàn thiện bộ phận pháp luật này. Các nội
dung này sẽ được xem xét, vận dụng hợp lý trong phần đánh giá thực trạng và kiến nghị
hoàn thiện của luận án.


Như vậy, có thể thấy rằng, tuy đã có nghiên cứu, đánh giá trực tiếp hoặc một số vấn đề
gián tiếp liên quan đến hoạt động cấp tín dụng của NHTM nhưng những nghiên cứu của
nghiên cứu sinh hoặc đề cập đến vấn đề chung quá rộng hoặc chỉ đề cập đến một khía
cạnh, gián tiếp của vấn đề cấp tín dụng mà chưa trực tiếp đề cập đến hình thức cấp tín
dụng của NHTM như là nội dung chính của bài viết và do đó, chưa nêu bật được kết quả
nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án này. Vì vậy, nghiên cứu sinh hi vọng rằng, Luận
án sẽ là công trình nghiên cứu đề cập một cách trực tiếp, đầy đủ, hệ thống về hoạt động
cấp tín dụng của NHTM như là một trong những hoạt động quan trọng, phổ biến bậc nhất
trong quá trình thực hiện hoạt động kinh doanh của các NHTM.
1.1.2. Một số công trình nghiên cứu nước ngoài về hoạt động cấp tín dụng
và pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại
Trong khả năng của mình, qua nghiên cứu, nghiên cứu sinh đề cập sơ bộ về những
nghiên cứu có liên quan đến hoạt động tín dụng được giới thiệu, đăng, hoặc trích đăng
trên tạp chí Đánh giá luật kinh doanh Havard (Havard Bussines law review journal) và
tạp chí Luật Cambridge (The Cambridge law journal) vì trên tạp chí của các trường đại
học thường là những quan điểm có tầm ảnh hưởng nhất định trong nền luật học kiểu
phương Tây.
Về tổng quan, các nghiên cứu ở các tạp chí thường đi theo hai định hướng chính là
phân tích các đạo luật và phân tích án lệ (dù án lệ trong hoạt động này không phổ biến
và nổi tiếng như các lĩnh vực khác). Hiếm có những nghiên cứu giới thiệu tổng thể về
pháp luật tín dụng vì đối tượng nghiên cứu của các luật gia không phải là tổng thể việc
kinh doanh tín dụng như các chuyên gia trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng.

Trên những số liệu của tạp chí Luật Cambridge, các nghiên cứu về tín dụng
– ngân hàng đã xuất hiện từ khá sớm, với những sách chuyên khảo có liên quan khá
nổi tiếng có thể kể tên như sau:
1.1.2.1. Về việc ghi nhận các nguyên tắc cấp tín dụng
- Mang tính chất nền tảng, không thể thiếu được các tác phẩm xác định
nguyên tắc pháp lý trong hoạt động ngân hàng. Đáng để nghiên cứu là cuốn
"Nguyên tắc pháp lý của Luật Ngân hàng" của tác giả Roos Cranstoon [119], đề
cập đến các vấn đề nền tảng của Luật ngân hàng, từ cấu trúc ngân hàng đến các
hoạt động ngân hàng cơ bản. Tác giả cũng đề cập đến các nguyên lý cơ bản trong


giao dịch ngân hàng hiện đại. Đây là cuốn sách viếttrên nền tảng "common law" nên
các nguyên lý được đề cập và đánh giá dưới dạng trích dẫn các quyết định phúc thẩm.
- Ở góc độ mang tính chất chuyên sâu là cuốn "Nguyên tắc pháp lý trong
hoạt động cho vay" của tác giả Parker Hood [120]. Trọng tâm chính của cuốn sách
viết về trách nhiệm dân sự của người cho vay, trách nhiệm bồi thường khi có hành
vi sai trái của nhân viên ngân hàng. Cuốn sách đưa ra các nguyên tắc chung liên
quan, và tìm cách gắn chúng với các tình huống cụ thể. Về bản chất, nó là một cuốn
sách về nguyên nhân của hành động, và phòng thủ. Tuy nhiên, cuốn sách này cũng
xem xét các nguyên tắc liên quan nơi ứng xử của một người cho vay sẽ làm phát
sinh trách nhiệm hình sự hoặc trách nhiệm pháp lý, đặc biệt là sau này hiện đang
bắt đầu được đem đến cùng với tuyên bố thông luật. Trong một số trường hợp, một
số hành vi làm phát sinh trách nhiệm dân sự, cũng sẽ làm tăng trách nhiệm hình sự
hoặc trách nhiệm pháp lý nếu như gian lận.
1.1.2.2. Về việc ghi nhận các nghiệp vụ cấp tín dụng do ngân hàng thương
mại thực hiện
- Một trong những tác phẩm xuất hiện rất sớm là Luật về tín dụng của ngân
hàng thương mại (The law of Banker’s commercial credits) của H.C. Gutteridge,
xuất bản năm 1932 và 1955. Nghiên cứu này là một tác phẩm chuyên sâu về hệ
thống pháp luật theo truyền thống thông luật vốn phức tạp với nhiều án lệ. Trong

tác phẩm giáo sư Gutteridge giới thiệu những ý tưởng của ông trong quá trình làm
việc và cả những nội dung được ông sưu tầm, nghiên cứu, vì vậy tác phẩm được
đánh giá cao về tính hệ thống đã được tác giả nghiên cứu và xây dựng nên.
- Tác phẩm Luật liên quan đến thư tín dụng thương mại (The law relating to
commercial letter of credit) của A.G. Davis, xuất bản năm 1954 là một cuốn sách
được phát triển lên từ luận án tiến sĩ của tác giả. Trong tác phẩm giáo sư Davis đưa
ra quan điểm dẫn đến nơi tập trung các vấn đề phần lớn liên quan đến nhà kinh
doanh tầm trung. Hơn nữa, cách trình bày của ông khá rõ ràng và có trọng tâm, vì
vậy tác phẩm khá dễ hiểu đối với những người kinh doanh dịch vụ ngân hàng và
xuất nhập khẩu.
- Tín dụng trả góp (Instalment credit), chỉnh sửa bởi Aubrey L. Diamond,
xuất bản năm 1970. Đây là tác phẩm được tác giả điều chỉnh lại dựa trên trao đổi về


chủ đề tín dụng trả góp do Viện Luật quốc tế và so sánh Anh tổ chức vào tháng 7 năm
1968. Chương trình trao đổi về những vấn đề: (a) để luật gia, nhà kinh tế và nhà kinh
doanh trao đổi các ý tưởng về chính sách lập pháp về tín dụng trả góp; (b) đểkiểm tra
những khiếm khuyết cơ bản trong luật của Anh về tín dụng trả góp và cho vay và (c)
để đề xuất khung của hệ thống quy định hiện đại, riêng biệt từ kinh nghiệm của các
nước khác. Tác phẩm này có nội dung chủ yếu hướng đến vai trò và giải pháp về lập
pháp, vì vậy đối tượng trao đổi là các đạo luật chứ không phải là các án lệ của truyền
thống thông luật.
- Mua bán hàng hóa và tín dụng tiêu dùng (Sale of goods and consumer
credit) của A.P.Dobson, xuất bản năm 1975 gồm 02 nội dung, phần 1 là những luật
về mua bán, còn phần hai được đánh giá là mang đến một hướng dẫn rõ ràng, sáng
suốt và thông minh để vượt qua mê cung của Đạo luật tín dụng tiêu dùng 1974 với
những điều khoản phức tạp và những thuật ngữ lạ lùng của việc vay mượn và hình
thức tín dụng khác. Nội dung chính của nghiên cứu bao gồm cả các đạo luật và
ngoài ra là phân tích thêm một số án lệ có liên quan.
- Tín dụng diêu dùng (Consumer credit) chỉnh sửa bởi R.M. Goode, xuất bản

năm 1978, Luật thương mại (Commercial law) của R.M. Goode, xuất bản năm 1982
và Giới thiệu Luật về tín dụng và bảo vệ (An Introduction to the Law of Credit and
Security) của A.G. Guest, xuất bản năm 1978 được đánh giá trong cùng một bài viết
ở tập 38, phát hành tháng 11/1979. Sách thứ nhất phê bình và so sánh một số vấn đề
lớn của tín dụng tiêu dùng và những phản hồi của quyền lập pháp ở tám quốc gia ở
châu Âu, Bắc Mỹ và Úc, còn sách thứ hai là những phân tích ngắn gọn về luật của
Anh về tín dụng và bảo vệ đang tác động đến cả người tiêu dùng và những chủ thể
khác.
- Cũng như Việt Nam đôi khi nghiên cứu pháp luật nước ngoài, Jacob S.
Ziegel và R.E. Olley viết sách Tín dụng tiêu dùng ở Canada (Consumer credit in
Canada), được xuất bản năm 1966. Nội dung của nghiên cứu là quá trình phát triển
và những vấn đề của sự đa dạng hóa tín dụng tiêu dùng ở Canada với sự phát triển
từ 835 triệu USD vào năm 1948 lên 7 tỷ USD vào năm 1964.
Ngoài các bài viết đánh giá, giới thiệu sơ bộ các tác phẩm lớn, một số bài là
những nghiên cứu được đăng trực tiếp trên tạp chí. Tại những bài viết này các tác
giả nêu một mặt của hoạt động tín dụng, ví dụ như Đạo luật tín dụng tiêu dùng 1974