Luận văn nghiên cứu xác định một số chỉ tiêu sinh sản, bệnh ở cơ quan sinh dục và thử nghiệm điều trị bệnh viêm tử cung trên đàn lợ

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
-------------000-------------

NGUY N TH M DUNG

NGHIÊN C U XÁC ð NH M T S
CƠ QUAN SINH D C VÀ TH
B NHVIÊM T

CH TIÊU SINH S N,
NGHI M ðI U TR

CUNG TRÊN ðÀN L N NÁI NGO I NUÔI

T I HUY N YÊN KHÁNH, T NH NINH BÌNH

L
U N VĂN TH C SĨ NƠNG NGHI P

Chuyên ngành: THÚ Y
Mã s

: 60.62.50

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. NGUY N VĂN THANH

HÀ N I - 2010

L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này
là trung th c và chưa h ñư c cơng b trong b t c cơng trình nghiên
c u nào khác.
Tơi xin cam đoan m i s giúp đ cho vi c th c hi n lu n văn đã
đư c cám ơn và các thơng tin trích d n ñ u ñư c ch rõ ngu n g c.
Tác gi lu n văn

Nguy n Th M Dung

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... i


L I C M ƠN
Trong su t quá trình h c t p và th c hi n ñ tài t t nghi p, ngoài s n
l c c a b n thân, tơi cịn nh n đư c r t nhi u s giúp ñ c a các t p th và cá
nhân trong và ngồi trư ng.
Tơi xin chân thành c m ơn Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i, khoa
Sau ð i h c, khoa Thú y cùng các Th y, Cô giáo ñã t o m i ñi u ki n thu n
l i, giúp đ tơi hồn thành lu n văn này.
Hồn thành lu n văn này tơi ln nh n đư c s giúp đ t n tình c a các
Th y Cô trong B môn Ngo i - S n, ñ c bi t là Th y hư ng d n khoa h c
PGS.TS. Nguy n Văn Thanh đã t n tình giúp đ tơi trong su t quá trình
nghiên c u và xây d ng lu n văn.
Nhân d p hồn thành lu n văn, tơi xin ñư c bày t lòng bi t ơn sâu s c
t i nhà trư ng, các Th y Cô giáo, các cơ quan, các ch trang tr i, gia đình
cùng b n bè ñ ng nghi p ñã giúp ñ ñ ng viên tôi trong su t th i gian qua.
Tác gi lu n văn

Nguy n Th M Dung

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các ch vi t t t và ký hi u

v

Danh m c các b ng

vi

Danh m c các hình

vii

Danh m c bi u đ

viii

1. M ð U

1

1.1. Tính c p thi t c a đ tài

1

1.2. M c đích c a đ tài

2

1.3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài

2

2. T NG QUAN TÀI LI U

3

2.1. C u t o cơ quan sinh d c và m t s ñ c ñi m sinh lý sinh d c c a l n nái

3

2.1.1. C u t o cơ quan sinh d c c a l n nái

3

2.1.2. M t s ñ c ñi m sinh lý sinh d c c a l n nái

6

2.2. Ngu n g c ñ c ñi m c a hai gi ng l n Landrace và Yorkshire

14

2.2.1. Gi ng l n Landrace

14

2.8.2 Gi ng l n Yorkshire

14

2.3. Nh ng b nh thư ng g p
2.3.1. B nh

cơ quan sinh d c l n nái

cơ quan sinh d c cái

15
15

2.4. Tình hình nghiên c u b nh viêm t cung l n trên th gi i và Vi t Nam 27

2.4.1. Vi t Nam

27

3. ð I TƯ NG, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

30

3.1. ð i tư ng nghiên c u

30

3.2. N i dung nghiên c u

30

3.2.1. Xác ñ nh m t s ch tiêu sinh s n

30

3.2.2. Xác ñ nh m t s b nh thư ng g p

cơ quan sinh d c cái

3.2.3. Th nghi m m t s phác ñ ñi u tr b nh viêm t cung l n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... iii

30
30

3.3. Phương pháp nghiên c u

31

3.3.1. Xác ñ nh m t s ch tiêu sinh s n

l n nái

31

3.3.2. Xác ñ nh b nh thư ng g p trên cơ quan sinh d c c a l n nái.

31

3.3.3. Phân l p giám đ nh thành ph n và tính m n c m v i m t s thu c kháng
sinh và hóa h c tr li u c a các vi khu n trong d ch viêm t cung l n nái.

31

3.3.4. Th nghi m phác ñ ñi u tr b nh viêm t cung l n

32

3.4. Phương pháp x lý s li u

32

4. K T QU VÀ TH O LU N

33

4.1. K t qu nghiên c u xác ñ nh m t s ch tiêu sinh s n trên l n nái ngo i33
4.1.1 Tu i ph i gi ng l n ñ u.

33

4.1.2 Tu i ñ l a ñ u.

34

4.1.3 Th i gian mang thai.

36

4.1.4. Kho ng cách l a ñ

38

4.1.5. Th i gian ñ ng d c l i sau khi cai s a.

39

4.2. K t qu nghiên c u m t s b nh thư ng g p

cơ quan sinh d c cái trên

l n sinh s n nuôi t i huy n Yên Khánh, t nh Ninh Bình

41

4.2.1. T l l n nái m c b nh

41

4.2.2. T l b nh

cơ quan sinh d c

các b ph n cơ quan sinh d c cái

42

4.3. K t qu phân l p và giám ñ nh thành ph n vi khu n trong d ch âm đ o,
t cung l n nái bình thư ng và b nh lý

48

4.4. K t qu xác ñ nh tính m n c m c a các vi khu n phân l p ñư c t d ch
viêm t cung l n nái v i m t s thu c kháng sinh và hoá h c tr li u

50

4.5. K t qu xác đ nh tính m n c m c a t p đồn vi khu n có trong d ch viêm
t cung c a l n nái v i m t s thu c kháng sinh và hoá h c tr li u

52

4.6. K t qu m t s phác ñ ñi u tr b nh viêm n i m c t cung

53

5. K T LU N VÀ ð NGH

58

5.1. K t lu n

58

5.2. ð ngh

59

TÀI LI U THAM KH O

60

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... iv


DANH M C CÁC CH

VI T T T VÀ KÝ HI U

Ch vi t t t

Ch vi t ñ y ñ

Cs

C ng s

E. coli

Escherichia coli

FSH

Folliculo Stimulin Hormone

LH

Lutei Hormone

PGF2α

Prostaglandin F2 alpha

Stt

S th t

TSH

Thyromin Stimulin Hormone

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... v

DANH M C CÁC B NG
STT

Tên b ng

Trang

B ng 2.1: Phân bi t các th viêm t cung

22

B ng 4.1: Tu i ph i gi ng l n ñ u

33

B ng 4.2: Tu i ñ l a ñ u

35

B ng 4.3: Th i gian mang thai

37

B ng 4.4: Kho ng cách gi a các l a ñ

38

B ng 4.5: Th i gian ñ ng d c l i sau khi cai s a

40

B ng 4.6: T l m c b nh cơ quan sinh d c l n nái

41

B ng 4.7: T l b nh

42

các b ph n cơ quan sinh d c cái (n=35)

B ng 4.8: T l các b nh

t cung (n = 19)

B ng 4.9: T l các th b nh

bu ng tr ng (n = 10)

45
47

B ng 4.10: Thành ph n vi khu n có trong d ch âm ñ o, t cung l n nái bình
thư ng và b nh lý

49

B ng 4.11: K t qu xác đ nh tính m n c m c a các vi khu n phân l p ñư c t d ch
viêm ñư ng sinh d c l n nái v i m t s thu c kháng sinh và hoá h c tr li u

51

B ng 4.12: K t qu xác đ nh tính m n c m c a t p đồn vi khu n có trong d ch
viêm t cung c a l n nái v i m t s thu c kháng sinh và hoá h c tr li u

52

B ng 4.13: K t qu ñi u tr viêm n i m c t cung và kh năng sinh s n c a
l n nái sau khi lành b nh

55

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... vi


DANH M C CÁC HÌNH
STT

Tên hình

Trang

Hình 2.1: Viêm n i m c t cung

18

Hình 2.2: Viêm cơ t cung

19

Hình 2.3: Viêm tương m c t cung

20

Hình 2.4: Viêm bu ng tr ng

23

Hình 2.5: U nang bu ng tr ng

25

Hình 2.6: Th vàng t n lưu

26

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... vii


DANH M C BI U ð
Bi u ñ 4.1: Tu i ph i gi ng l n ñ u

34

Bi u ñ 4.2: Tu i ñ l a ñ u

36

Bi u ñ 4.3: Th i gian mang thai

37

Bi u ñ 4.4: Kho ng cách gi a các l a ñ

39

Bi u ñ 4.5: Th i gian ñ ng d c l i sau khi cai s a

40

Bi u ñ 4.6: T l b nh

43

các b ph n cơ quan sinh d c cái

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... viii


1. M

ð U

1.1. Tính c p thi t c a ñ tài
Chăn nuôi l n là m t trong nh ng ngành chăn nuôi truy n th ng, luôn
gi v trí quan tr ng hàng đ u trong vi c cung c p th c ph m

Vi t Nam và

chi m hơn 70 % t ng lư ng th t các lo i ñư c tiêu th trên th trư ng. ð góp
ph n thúc đ y phát tri n chăn nuôi l n hơn n a, nhà nư c ta đã có nh ng ch
trương chính sách khuy n khích ngư i dân chăn ni l n v i nhi u hình th c
khác nhau nhưng ch y u là chăn ni theo mơ hình trang tr i t i các ñ a
phương, m t trong nh ng nơi áp d ng thành cơng mơ hình này đó là t nh
Ninh Bình.
ð cung c p l n gi ng cho nhu c u chăn nuôi c a các trang tr i và các
nơng h thì vi c phát tri n ñàn l n nái sinh s n là vi c làm c n thi t. Chúng ta
ñã ch ñ ng nh p m t s gi ng l n cao s n t nư c ngoài như: Yorkshire,
Landrace, Duroc, Hampshire... cho lai t o v i các gi ng l n n i ñ nâng cao
ch t lư ng con gi ng nư c nhà.
Tuy nhiên nư c ta là m t trong nh ng nư c có n n khí h u r t ph c t p
ln thay ñ i th t thư ng là cho s c ñ kháng c a con v t b

nh hư ng, k t

h p v i khâu chăm sóc, ni dư ng và qu n lý không t t làm cho ñàn l n d
m c b nh nh t là các b nh sinh s n như: viêm âm ñ o, viêm t cung, sát
nhau, ch m ñ ng d c, đ khó.... ðã làm h n ch

kh năng sinh s n c a đàn

l n nái.
ð góp ph n nâng cao kh năng sinh s n c a đàn l n nái ni t i t nh
Ninh Bình, ñ ng th i b sung thêm tư li u nghiên c u v lĩnh v c sinh s n
c a gi ng l n nái ngo i, chúng tôi ti n hành nghiên c u ñ tài:
“Nghiên c u xác ñ nh m t s ch tiêu sinh s n, b nh
sinh d c và th

nghi m ñi u tr b nh viêm t

cơ quan

cung trên ñàn l n nái

ngo i nuôi t i huy n Yên Khánh t nh Ninh Bình”

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 1


1.2. M c đích c a đ tài
- Nghiên c u xác ñ nh m t s ch tiêu sinh s n c a đàn l n nái ni t i
m t s ñ a phương thu c huy n Yên Khánh t nh Ninh Bình.
- Nghiên c u xác ñ nh b nh thư ng g p

cơ quan sinh d c trên đàn l n

sinh s n ni t i ñ a phương.
- Th nghi m ñi u tr b nh viêm t cung trên ñàn l n sinh s n ni t i
m t s đ a phương thu c huy n Yên Khánh t nh Ninh Bình.
1.3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài
- K t qu nghiên c u c a ñ tài v m t s ch tiêu sinh s n c a ñàn
l n nái là tư li u ñ cho các c p qu n lý v chun mơn n m đư c tình
hình chăn ni và kh năng sinh s n c a ñàn l n nuôi t i huy n Yên
Khánh, t nh Ninh Bình.
- K t qu nghiên c u v m t s b nh thư ng g p

ñư ng sinh d c trên

đàn l n ni t i đ a phương giúp cho vi c ch n đốn, phân bi t các quá trình

b nh lý thư ng g p và bi n pháp ñi u tr k p th i.
- T nh ng k t qu trên là cơ s cho vi c đ ra nh ng chính sách c th
nh m qu n lý, phát tri n ñàn l n c a t nh Ninh Bình c v s lư ng và ch t
lư ng. ð ng th i ñ tài giúp cho ngư i chăn nuôi huy n Yên Khánh, có
nh ng k năng cơ b n nh t nh m nâng cao kh năng sinh s n c a ñàn l n nái.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 2


2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C u t o cơ quan sinh d c và m t s ñ c ñi m sinh lý sinh d c c a l n nái
2.1.1. C u t o cơ quan sinh d c c a l n nái
ð duy trì, phát tri n và b o t n nòi gi ng c a lồi l n thì ch c năng
sinh s n c a l n nái đóng vai trị vô cùng quan tr ng. Th c hi n ch c năng
sinh s n là cơ quan sinh d c. ð góp ph n nâng cao năng su t sinh s n c a
đàn l n thì vi c nghiên c u v gi i ph u, ch c năng sinh s n c a t ng b
ph n sinh d c ñ

ng d ng và khai thác kh năng sinh s n là m t vi c làm

c n thi t.
B ph n sinh d c c a l n cái ñư c chia thành 2 b ph n: b ph n sinh
d c bên ngoài và b ph n sinh d c bên trong.
* B ph n sinh d c bên ngồi
+ Âm mơn (Vulva)
N m

dư i h u mơn, bên ngồi có 2 mơi đính v i nhau

mép trên và

mép dư i. Mơi âm h có s c t đen, tuy n m hơi, tuy n bã ti t ra ch t nh n
trong và hơi dính.
+ Âm v t (Clitoris)
Âm v t c a con cái có c u t o gi ng như dương v t c a cơn ñ c nhưng
thu nh l i và là t ng cương c a ñư ng sinh d c cái, đư c dính vào ph n trên
kh p bán ñ ng ng i, b bao xung quanh b i cơ ng i h ng. Trên âm v t có các
n p da t o ra mũ âm v t (praeputium clitoridis),

gi a âm v t xu ng là ch

t p trung nhi u ñ u mút th n kinh.
+ Ti n đình (Vestibulum vaginae sinus progenitalism)
Là gi i h n gi a âm ñ o và âm mơn. Ti n đình bao g m:
- Màng trinh: là m t n p g p g m 2 lá. Phía trư c thơng v i âm đ o,
phía sau thông v i âm h . Màng trinh g m các s i cơ ñàn h i

gi a và do 2

lá niêm m c g p l i thành m t n p.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 3


- L ni u ñ o:

sau và dư i màng trinh.

- Hành ti n đình: là 2 t ng cương
h ng

2 bên l ni u ñ o. C u t o gi ng th

bao dương v t c a con ñ c.

* B ph n sinh d c bên trong
+ Âm đ o (Vagina)
Là m t ng trịn, trư c âm đ o là c t cung, phía sau ti n đình có
màng trinh. Âm đ o l n nái dài kho ng: 10 - 12cm (Theo ð ng ðình
Tín,1986) [21].
Âm ñ o là cơ quan giao c u, nơi tinh d ch đư c phóng ra, đ ng l i
và chuy n ti p vào t cung trên n n d ch nh y

đó

c t cung, ph n l n chúng

đư c th i ra ngồi và m t ph n h p thu qua âm ñ o.
+ T cung (Uterus)
T cung n m trong xoang ch u, dư i tr c tràng, trên bàng quang và
ni u ñ o trong xoang ch u, 2 s ng t cung

ph n trư c xoang ch u. T

cung ñư c gi t i ch nh s bám c a âm ñ o vào c t cung và ñư c gi
b i các dây ch ng.
T cung là nơi làm t c a h p t , t i ñây h p t phát tri n ñư c là nh
ch t dinh dư ng t cơ th m cung c p thông qua l p n i m c t cung. Niêm
m c t cung và d ch t cung gi vai trị quan tr ng trong q trình v n chuy n
tinh trùng và tr ng, tham gia đi u hồ ch c năng th vàng, ñ m nh n s làm

t , mang thai và ñ .
T cung c a l n nái g m: s ng t cung, thân t cung và c t cung.
- C t cung dài: 10 - 18cm, ñư c c u t o b i 3 l p trong đó có l p cơ
vịng giúp âm ñ o nút ch t và ch hé m khi giao ph i.
- Thân t cung dài: 3 - 5cm, n m phía trong c t cung.
- S ng t cung dài: 0,5 - 1m, hình khúc ru t r t dài, ñư ng cong l n
trên, ñư ng cong nh
làm t

dư i và đư c thơng v i ng d n tr ng. Thai thư ng

hai bên s ng t cung.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 4


+

ng d n tr ng (Oviductus)
ng d n tr ng hay vịi Fallop, n m

kính ng d n tr ng: 0,2- 0,4 mm.

màng treo bu ng tr ng. ðư ng

ng d n tr ng: g m có ph u, ph n r ng và

ph n eo. Ph n r ng chi m kho ng 1/2 chi u dài c a ng d n tr ng. Ph n eo
n i ti p s ng t cung, nó có thành dày hơn ph n r ng và ít n p g p hơn.
Ch c năng c a ng d n tr ng là v n chuy n tr ng và tinh trùng ñ n

nơi th tinh (1/3 phía trên ng d n tr ng), ti t các ch t đ ni dư ng t bào
tr ng và phôi trong vài ngày trư c khi đi vào t cung, duy trì s s ng và gia
tăng kh năng th tinh c a tinh trùng. Th i gian di chuy n c a t bào tr ng
trong ng d n tr ng t : 3-10 ngày. Trên ñư ng di hành trong ng d n tr ng,
t bào tr ng có th đ ng l i

các ño n khác nhau do nh ng ch h p c a ng

d n tr ng.
+ Bu ng tr ng (Ovarium)
Bu ng tr ng c a l n hình chùm dâu, có màu h ng vân. G m m t đơi
treo

c nh trư c dây ch ng r ng, n m trong xoang ch u. Ch c năng c a

bu ng tr ng là: s n sinh ra tr ng và ti t các hocmon: Estrogen, Progesterone,
Oxytocin, Relaxin và Inhibin. Các hocmon này tham gia vào vi c ñi u khi n
chu kỳ sinh s n c a l n cái. Estrogen c n cho s phát tri n t cung và h
th ng ng d n c a tuy n vú. Progesterone do th vàng ti t ra giúp duy trì
mang thai do nó kích thích s
ch

s

co th t c a t

phân ti t c a t cung đ ni dư ng thai, c

cung và phát tri n nang t o s a c a tuy n vú.

Progesterone c ch thuỳ trư c tuy n yên ti t ra LH (Lutein Hormone), do đó
c ch s phát tri n c a noãn bao trong bu ng tr ng, nên l n nái khơng th
đ ng d c tr l i đư c và khơng th i tr ng ñư c. Oxytoxin ñư c ti t ch y u
b i ph n sau c a tuy n yên nhưng cũng ñư c ti t b i th vàng

bu ng tr ng

khi con v t g n sinh, nó làm co th t cơ t cung trong lúc sinh ñ và cũng làm
co th t cơ trơn tuy n vú ñ th i s a. Relaxin do th vàng ti t ra, làm dãn n
xương ch u, và làm dãn, m m c t cung, m r ng ñư ng sinh d c khi g n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 5


sinh. Inhibin có tác d ng c ch s phân ti t kích t nỗn (FSH) t tuy n n,
do đó c ch s phát tri n nang nỗn theo chu kỳ (Theo Tr n Th Dân, 2004) [3].
Trên bu ng tr ng c a l n nái sinh s n có kho ng: 70.000 - 100.000
nỗn bào

các giai đo n khác nhau, t ng ngoài cùng là nh ng nỗn bào sơ

c p phân b tương đ i đ u, t ng trong là nh ng noãn bào th c p đang sinh
trư ng, khi nỗn bao chín s n i lên b m t bu ng tr ng. (Theo Khu t Văn
Dũng, 2005) [6].
2.1.2. M t s ñ c ñi m sinh lý sinh d c c a l n nái
2.1.2.1. S thành th c v tính
Thành th c v tính đư c tính t lúc con v t có ph n x sinh d c và có
kh năng sinh s n. Khi đó các b ph n sinh d c đã phát tri n hồn thi n và có
th b t đ u ho t đ ng sinh s n. Thành th c v tính s m hay mu n ph thu c
vào gi ng, tính bi t và các ñi u ki n ngo i c nh cũng như chăm sóc ni

dư ng con v t.
- Gi ng
Nh ng gi ng có th vóc nh thư ng xu t hi n thành th c v tính s m
hơn nh ng gi ng có th vóc l n. Nh ng gi ng thu n hoá s m thì tính thành
th c s m hơn nh ng gi ng thu n hoá mu n. ð ng v t ni thì thành th c
s m hơn thú r ng. Tu i thành th c v tính c a l n cái ngo i và l n cái lai
mu n hơn l n cái n i thu n ch ng.
- ði u ki n nuôi dư ng, qu n lý
ði u ki n ni dư ng, chăm sóc, qu n lý gia súc t t, ch ñ s d ng
h p lý thì s thành th c v tính c a gia súc xu t hi n s m và ngư c l i.
- ði u ki n ngo i c nh
Khí h u và nhi t đ cũng nh hư ng t i s thành th c v tính c a gia
súc. Nh ng gi ng l n nuôi

vùng có khí h u nhi t đ i nóng m thư ng thành

th c v tính s m hơn nh ng gi ng l n ni

vùng có khí h u l nh.

Vi c chăn th chung gi a gia súc ñ c và gia súc cái cũng làm cho gia

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 6


súc cái thành th c s m. Theo Paul Hughes và Tilton (1996) [31], n u cho l n
cái h u b ti p xúc v i ñ c 2 l n/ ngày, v i th i gian: 15 - 20 phút thì 83% l n
cái (ngồi 90kg) đ ng d c lúc 165 ngày tu i.
ð i v i l n cái h u b n u nuôi nh t liên t c s có tu i đ ng d c l n
đ u dài hơn l n ni chăn th . Vì l n ni có th i gian chăn th s tăng

cư ng trao ñ i ch t, t ng h p ñư c sinh t và có d p ti p xúc v i l n ñ c, nên
có tu i ñ ng d c l n ñ u s m hơn.
- Tu i thành th c v tính c a gia súc
Tu i thành th c v tính khác nhau gi a các lồi, gi ng gia súc. Tu i thành
th c v tính thư ng s m hơn tu i thành th c v th vóc do đó ch cho ph i gi ng
khi ñã ñ t m t kh i lư ng nh t đ nh tùy t ng gi ng, khơng nên cho gia súc ph i
gi ng quá mu n vì s

nh hư ng ñ n năng su t sinh s n c a l n.

Tu i thành th c v tính c a gi ng l n n i t : 4 - 5 tháng tu i (121- 158
ngày tu i), gi ng l n ngo i t : 6 - 8 tháng tu i, l n lai F1 (ngo i x n i)
thư ng ñ ng d c l n đ u

6 tháng tu i.

2.1.2.2. Chu kỳ tính và th i đi m ph i gi ng thích h p
• Chu kỳ tính
ðư c tính t khi gia súc ñã thành th c v tính, ti p t c xu t hi n và
ch m d t hoàn toàn khi cơ th ñã già y u. Khi thành th c v tính, nh ng bi u
hi n tính d c c a l n ñư c di n ra liên t c và có chu kỳ. Các nỗn bào trên
bu ng tr ng phát tri n, l n d n, chín và n i c m trên b m t bu ng tr ng g i
là nang Graaf. Khi nang Graaf v , tr ng r ng g i là s r ng tr ng. M i l n
tr ng r ng con cái có nh ng bi u hi n ra bên ngồi g i là đ ng d c. Do tr ng
r ng có tính chu kỳ nên ñ ng d c cũng theo chu kỳ (Theo Khu t Văn Dũng,
2005) [6].
M t chu kỳ tính c a l n nái dao ñ ng t : 18 - 22 ngày, trung bình là 21
ngày và đư c chia thành 4 giai ño n: giai ño n trư c ñ ng d c, giai ño n
ñ ng d c, giai ño n sau ñ ng d c, giai ño n ngh ngơi.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 7


+ Giai ño n trư c ñ ng d c (Preoestrus)
ðó là giai đo n đ u tiên c a chu kỳ tính, kéo dài kho ng: 1 - 2 ngày,
nó xu t hi n đ y đ các ho t đ ng v sinh lý, tính thành th c. ðây là th i gian
chu n b ñ y ñ cho ñư ng sinh d c c a l n cái đón nh n tinh trùng, cũng
như đ m b o các ñi u ki n cho tr ng và tinh trùng g p nhau ñ th thai.
giai ño n này các noãn bao phát tri n m nh, thành th c và n i rõ trên
b m t bu ng tr ng, kích thư c nỗn bao thay đ i r t nhanh. Các t bào vách
ng d n tr ng tăng cư ng sinh trư ng, s lư ng lơng nhung tăng, đư ng sinh
d c b t ñ u xung huy t nhanh, h th ng tuy n, âm ñ o tăng ti t d ch nhày,
niêm d ch

c t cung ti t ra làm c t cung hé m . Các nỗn bao chín, t

bào tr ng tách kh i nỗn bao. T cung co bóp m nh, c t cung m ra, niêm
d ch ch y nhi u. Con v t b t ñ u xu t hi n tính d c, âm h sưng lên, hơi m
có màu h ng tươi, cu i giai ño n có d ch nh n ch y ra. Con v t b t ñ u xu t
hi n tính d c. T t c nh ng bi n ñ i ñó t o ñi u ki n thu n l i cho tinh trùng
vào ñư ng sinh d c cái ñ th tinh v i t bào tr ng.
+ Giai ño n ñ ng d c (Oestrus)
Giai ño n này các bi n ñ i c a cơ quan sinh d c rõ nét nh t, niêm m c
âm h xung huy t, phù thũng rõ r t và chuy n sang màu m n chín, niêm d ch
t âm ñ o ch y ra nhi u, keo ñ c hơn, nhi t ñ âm ñ o tăng t : 0,3 - 0,7oC,
pH h hơn trư c. Giai ño n này chia làm hai pha:
- Trư c ch u ñ c: con v t bi u hi n tính hưng ph n cao đ , đ ng ng i
không yên, phá chu ng, ăn u ng gi m, ho c b ăn, kêu r ng trong tr ng thái
ng n ngơ, thích nh y lên lưng con khác ho c đ con khác nh y lên lưng mình.
- Ch u đ c: con v t thích g n đ c, khi g n đ c thì ln đ ng

tư th

s n sàng ch u đ c, đi cong lên và l ch sang m t bên, 2 chân sau d ng ra và
hơi kh y xu ng s n sàng ch u ñ c.
giai ño n này, n u t bào tr ng g p t bào tinh trùng và x y ra quá
trình th tinh t o thành h p t thì chu kỳ sinh d c ng ng l i, gia súc cái mang

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 8


thai, ñ n khi ñ xong m t th i gian nh t đ nh tuỳ lồi gia súc thì chu kỳ sinh
d c m i l i b t đ u. N u khơng x y ra q trình trên thì l n cái s chuy n
sang giai đo n ti p theo c a chu kỳ tính.
+ Giai ño n sau ñ ng d c (Postoestrus)
Lúc này toàn b cơ th nói chung và cơ quan sinh d c nói riêng d n tr l i
tr ng thái sinh lý bình thư ng. Trên bu ng tr ng, th h ng chuy n thành th
vàng, đư ng kính kho ng: 7- 8 mm và b t ñ u ti t Progesterone, tác ñ ng lên h
th n kinh trung ương, tuy n yên, trung khu sinh d c, làm thay đ i tính hưng
ph n th n kinh, con v t d n chuy n sang tr ng thái yên tĩnh, ch u khó ăn u ng
hơn. Niêm m c trong ñư ng sinh d c: âm ñ o, t cung, ng d n tr ng ng ng
tăng sinh, các tuy n

t cung, t cung không ti t niêm d ch, các t bào bi u mô

d n b s ng hố, các bi u mơ

t ng nh y bong ra, bi u mơ hố s ng trong âm

ñ o long d n ra ñ tr l i tr ng thái bình thư ng, c t cung đóng l i.

+ Giai ño n ngh ngơi (Dian-Oestrus)
ðây là giai ño n kéo dài nh t, b t ñ u t ngày th tư sau khi r ng tr ng
mà khơng đư c th tinh và k t thúc khi th vàng tiêu hu . Con v t yên tĩnh,
cơ quan sinh d c ho t ñ ng tr l i bình thư ng, th vàng teo đi, nỗn bao b t
ñ u phát d c nhưng chưa n i rõ trên b m t bu ng tr ng.
Trong chăn ni l n nái, n m đư c chu kỳ tính và các giai đo n c a
q trình đ ng d c s giúp cho ngư i chăn nuôi có ch đ ni dư ng, chăm
sóc h p lý và ph i gi ng k p th i, ñúng th i đi m, góp ph n nâng cao năng
su t sinh s n c a l n nái.
• Th i đi m ph i gi ng thích h p
Tinh trùng l n ñ c gi ng s ng trong t cung l n nái kho ng: 45 - 48
gi , trong khi th i gian tr ng c a l n nái t n t i và th thai có hi u qu là r t
ng n, cho nên ph i ti n hành ph i gi ng ñúng lúc. Th i đi m ph i gi ng thích
h p nh t là vào gi a giai ño n ch u ñ c.
l n nái ngo i, l n lai, th i ñi m ph i gi ng t t nh t là sau khi có hi n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 9


tư ng ch u ñ c: 6 - 8 gi , ho c cho ph i vào cu i ngày th 3 và sang ngày th
4 k t lúc b t ñ u ñ ng d c (thư ng theo kinh nghi m l n nái ngo i và l n
nái lai, th i ñi m ph i gi ng thích h p: n u l n nái ch u ñ c trư c 5 ngày sau
cai s a thì bu i sáng ch u đ c thì bu i chi u ph i, bu i chi u ch u đ c thì
sáng hơm sau ph i, cịn l n nái sau khi cai s a 5 ngày tr lên ch u đ c lúc nào
thì ph i lúc đó).
2.1.2.3. S th tinh
Khi gia súc ñã thành th c v tính thì nh ng bi u hi n v sinh d c c a
con ñ c và con cái ngày càng m nh m . Quá trình th tinh x y ra khi t bào
tr ng g p tinh trùng, t o ra m t s k t h p ph c t p gi a hai lo i t bào sinh
d c ñ c và t bào sinh d c cái. Có hai hình th c th tinh là th tinh tr c ti p

và th tinh nhân t o.
Theo Tr n Ti n Dũng và c ng s (2002) [4], th tinh tr c ti p là quá
trình giao ph i gi a gia súc ñ c và gia súc cái, tinh d ch c a con ñ c ñi vào
ñư ng sinh d c con cái ñ t bào tr ng và tinh trùng k t h p v i nhau

1/3

phía trên ng d n tr ng t o ra m t t bào m i là h p t . Th tinh nhân t o là
trư ng h p dùng tinh d ch c a con ñ c ñã pha loãng bơm vào ñư ng sinh d c
con cái ñ tinh trùng k t h p v i tr ng t o thành h p t . Trong chăn nuôi,
phương pháp th tinh nhân t o ñã c i t o ñư c gi ng gia súc, gi m s đ u
gi ng v t ni, nâng cao hi u su t s d ng ñ c gi ng, có th thương m i hố
tinh d ch, b o t n qu gen, phòng các b nh truy n lây qua ti p xúc. ðây là
bi n pháp k thu t h u hi u ñ thúc đ y nghành chăn ni phát tri n.
2.1.2.4. Q trình mang thai
Mang thai là m t hi n tư ng sinh lý ñ c bi t c a cơ th cái, nó đư c b t
đ u t khi th tinh cho ñ n khi sinh ñ xong.
Sau khi th tinh, h p t làm t

2 s ng t cung và phát tri n thành

thai. Th i gian mang thai c a l n kho ng: 110 - 118 ngày, trung bình là 114
ngày. Cùng v i quá trình phát tri n c a bào thai, nhau thai, th vàng, cơ quan

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 10


sinh d c nói riêng và tồn b cơ th m nói chung xu t hi n nhi u bi n ñ i
sinh lý khác nhau.
Song song v i quá trình phát tri n c a bào thai, nhau thai, th vàng, cơ

quan sinh d c nói riêng và tồn b cơ th m nói chung đ u xu t hi n nhi u
bi n ñ i sinh lý khác nhau. Nh ng bi n đ i đó là đi u ki n c n thi t ñ bào
thai ñư c hình thành phát tri n trong t cung và q trình sinh đ đư c bình thư ng.
Theo Tr n Ti n Dũng và c ng s , (2002) [4]. Khi gia súc có thai, kích
t c a th vàng và nhau thai làm thay ñ i cơ năng ho t ñ ng c a m t s tuy n
n i ti t khác. Trong quá trình bào thai phát tri n, nh t là giai ño n sau, n u
kh u ph n ăn c a m không ñ m b o ñ y ñ ñ m, khoáng, ngun t vi
lư ng, vitamin thì khơng nh ng bào thai phát tri n khơng bình thư ng mà s c
kho con m nói chung cũng gi m sút đi.
Khi gia súc có thai, tồn b t cung xu t hi n nh ng thay ñ i v c u
t o, tính ch t, v trí, kh i lư ng, th tích... Dây ch ng t cung đư c dài ra nên
ñ u mút s ng t cung và bu ng tr ng đư c đưa v phía trư c và phía dư i.
H tu n hồn

cơ quan sinh d c ñư c tăng cư ng, lư ng máu ñ n cung c p

cho niêm m c t cung r t nhi u nên niêm m c ñư c phát tri n và dày lên. Các
tuy n t cung cũng ñư c phát tri n m nh và tăng cư ng ti t niêm d ch. Niêm
m c t cung hình thành nhau m . Kh i lư ng t cung khi có thai g p: 5 - 20
l n so v i khi khơng có thai, kích thư c và th tích tăng g p hàng trăm l n.
M i m t t bào ñư c phát tri n dài thêm: 7 - 11 l n và dày hơn: 3 - 5 l n so
v i khi khơng có thai.

l n m c ñ phát tri n và tăng sinh c a t cung ph

thu c vào s lư ng c a bào thai và thư ng là phát tri n c hai s ng t cung.
M t y u t đóng vai trị r t quan tr ng trong b o v bào thai phát tri n
bình thư ng đó là c t cung. C t cung đư c khép kín hồn tồn, niêm m c
và các n p nhăn phát tri n dày lên. Nh ng t bào thư ng bì đơn ti t tăng
cư ng ti t d ch đ c, có tác d ng đóng nút c t cung. Niêm d ch này lúc ñ u

có màu tr ng trong, v sau chuy n thành màu vàng nâu, s lư ng và đ dính

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 11


cũng đư c tăng d n. Nó có ph n ng toan y u, còn ng d n tr ng h u như
khơng đư c phát tri n to lên.
2.1.2.5. Q trình đ
Theo Tr n Ti n Dũng và c ng s (2002) [4], gia súc cái mang thai trong
m t th i gian nh t ñ nh tùy t ng loài gia súc, khi bào thai phát tri n ñ y ñ ,
dư i tác ñ ng c a h th ng th n kinh - th d ch, con m s xu t hi n nh ng cơn
r n ñ ñ y bào thai, nhau thai và các s n ph m trung gian ra ngồi, q trình
này g i là q trình sinh đ .
Khi g n ñ l n s có các tri u ch ng: trư c khi ñ : 1 - 2 tu n, nút niêm
d ch

c t cung và ñư ng sinh d c l ng, sánh, dính và ch y ra ngồi. Trư c

khi ñ : 1 - 2 ngày, cơ quan sinh d c bên ngồi b t đ u có nh ng thay đ i: âm
mơn phù to, nhão ra và xung huy t nh , ñ u núm vú to, b u vú căng to, s a
b t ñ u ti t.

l n nái, s a ñ u là m t trong nh ng ch tiêu quan tr ng ñ xác

ñ nh gia súc ñ :
+ Trư c khi ñ 3 ngày, hàng vú gi a v t ra nư c trong.
+ Trư c khi ñ 1 ngày, hàng vú gi a v t ñư c s a ñ u.
+ Trư c khi ñ 1/2 ngày, hàng vú trư c v t ñư c s a ñ u.
+ Trư c khi ñ : 2 - 3 gi , hàng vú sau v t đư c s a đ u.
• Cơ ch đ : đ là m t q trình sinh lý ph c t p ch u s ñi u hòa c a cơ

ch th n kinh - th d ch, v i s tham gia tác ñ ng cơ gi i c a thai ñã thành th c.
- V m t cơ gi i: thai trong t cung cơ th m sinh trư ng và phát tri n
m t cách t i ña.

th i kỳ cu i, thai to ti p giáp v i t cung, thai chèn ép

xoang b ng, ñè m nh vào cơ quan sinh d c, ép ch t m ch máu và ñám r i
th n kinh hơng - khum, làm kích thích truy n v th n kinh trung ương, ñi u
ti t hormone gây ñ . M t khác, thai chèn ép, co đ p vào t cung làm kích
thích t cung co bóp, s co bóp tăng theo th i gian, k c cư ng ñ và t n s ,
d n đ n t cung m và thai thốt ra ngoài.
- V m t n i ti t: trong th i gian mang thai, th vàng và nhau thai cùng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 12


ti t ra Progesterone, hàm lư ng Progesterone trong máu tăng giúp an thai.
ð n kỳ ch a cu i, th vàng teo d n và m t h n nên lư ng Progesterone gi m
(ch còn 0,22%). ð ng th i tuy n yên ti t Oxytocin, nhau thai tăng ti t
Relaxin làm giãn dây ch ng xương ch u và m

c

t

cung, tăng ti t

Oestrogen làm tăng ñ m n c m c a c t cung v i Oxytocin trư c khi ñ .
- S bi n ñ i quan h gi a cơ th m và bào thai: khi thai đã thành th c
thì quan h sinh lý gi a m và nhau thai khơng cịn c n thi t n a, lúc này thai

ñã tr thành như m t ngo i v t trong t cung nên đư c đưa ra ngồi b ng
đ ng tác ñ .
Th i gian ñ kéo dài hay ng n tùy t ng loài gia súc,

l n thư ng t : 2

– 6gi , nó đư c tính t khi c t cung m hồn tồn đ n khi bào thai cu i
cùng ra ngồi.
•

Kho ng cách gi a các l a ñ
Kho ng cách gi a các l a ñ là ch tiêu quan tr ng ñánh giá kh năng

sinh s n c a gia súc cái. ðây là tính tr ng t ng h p bao g m: th i gian có
ch a, th i gian bú s a, th i gian t cai s a ñ n th thai l a sau. Kho ng cách
gi a các l a ñ

nh hư ng ñ n s con cai s a/nái/năm, s l a ñ c a nái/năm.

Nhi u cơng trình nghiên c u cho th y th i gian mang thai c a các gi ng l n
dao ñ ng không ñáng k , thư ng dao ñ ng trong kho ng: 113 - 115 ngày, ñây
là y u t ít bi n đ i, khơng ch u nh hư ng b i các kích thích bên ngồi cũng
như kích thích c a thai.
ð rút ng n kho ng cách l a đ ta ch có th tác ñ ng b ng cách rút
ng n th i gian bú s a và cai s a s m

l n con. Nhi u cơng trình nghiên c u

đã k t lu n: ñ rút ng n th i gian sau ñ ñ n ph i gi ng l i có k t qu thì ph i
chăm sóc ni dư ng t t và ñ c bi t ph i cai s a s m cho l n con, ñi u ñó

làm tăng s con cai s a/nái/năm, tăng s l a ñ c a nái/năm.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 13


2.2. Ngu n g c ñ c ñi m c a hai gi ng l n Landrace và Yorkshire
2.2.1. Gi ng l n Landrace
Gi ng l n Landrace có ngu n g c t

ðan M ch, nó đư c hình thành

t s lai t o gi a hai gi ng l n Yuotland (ngu n g c ðan M ch) v i gi ng
l n Yorkshire (ngu n g c t Anh).
L n Landrace tồn thân có màu tr ng, mình dài, tai to r v phía trư c,
b ng g n, ng c không sâu, b n chân thon ch c, mơng n và dày, thân hình
nh n v phía trư c. L n đ c trư ng thành n ng: 250 - 300 kg, l n cái n ng:
220 - 250 kg, có t : 12 - 14 vú.
nư c ta ch y u ñã s d ng Landrace là đ lai kinh t và ni thu n
ch ng. Trong lai kinh t thư ng dùng lai v i các gi ng l n ngo i khác ho c
các gi ng l n n i ñ th c hi n chương trình n c hóa đàn l n.
2.8.2 Gi ng l n Yorkshire
Gi ng l n Yorkshire có ngu n g c t vùng Yorkshire c a nư c Anh.
L n ñư c nh p vào nư c ta đ u tiên vào năm 1964 t Liên Xơ cũ, l n th 2
vào năm 1978 t Cu Ba.
L n Yorkshire tồn thân có lơng màu tr ng, dày, m m, da m ng hơi
h ng, ñ u to trung bình, k t c u cơ th v ng ch c, b n chân kh e m nh, lưng
và hơng r ng, vai đ y đ n, m t hơi cong, tai nh th ng ñ ng.
L n Yorkshire thành th c s m, l n sinh trư ng nhanh. L n ñ c trư ng
thành n ng: 350 - 380 kg, l n nái trư ng thành n ng: 250 - 280 kg, có t : 12 14 vú.
Năng su t sinh s n c a l n tương ñ i cao: Tu i ph i gi ng l n ñ u

kho ng 300 ngày, tr ng lư ng lúc ph i l n ñ u ñ t 90 kg, s con sơ sinh ñ t:
11 - 12 con/l a, kh i lư ng sơ sinh trung bình: 1,3 - 1,4 kg/con, s l a ñ
/nái/năm: 1,8 - 2,0 l a/nái/năm.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 14


2.3. Nh ng b nh thư ng g p cơ quan sinh d c l n nái
2.3.1. B nh

cơ quan sinh d c cái

M t gia súc cái ñư c ñánh giá có kh năng sinh s n t t thì cơ quan sinh
d c ph i nguyên v n và bình thư ng. Khi m t b ph n cơ quan sinh d c nào
đó b b nh thì ñ u nh hư ng tr c ti p ñ n kh năng sinh s n c a gia súc
(theo Anberth Youssef, 1997 [25]).
Các nhà khoa h c

Vi t Nam như: ð ng ðình Tín (1986) [21],

Nguy n H u Ninh và B ch ðăng Phong (1994) [13], đã có nhi u nghiên c u
và t ng k t v m t s b nh cơ quan sinh d c cái

đ i gia súc.

2.3.1.1. Viêm âm mơn, ti n đình, âm đ o
Âm mơn, âm đ o có v trí g n nơi bài ti t phân, nư c ti u hàng ngày
khi n cho âm h luôn m ư t, t o ñi u ki n cho vi khu n, n m, ký sinh trùng
ho t ñ ng gây ra viêm nhi m, n m gây ng a ngáy khó ch u. M t khác viêm
nhi m có th lan sâu vào trong t cung, bu ng tr ng làm nh hư ng tr c ti p

ñ n kh năng sinh s n c a gia súc cái. Nguyên nhân chính c a b nh này là do:
- Khi th tinh nhân t o cho l n nái không ñ m b o ñúng k thu t, làm
xây sát niêm m c c a các b ph n trên, vi khu n t bên ngồi mơi trư ng xâm
nh p gây viêm
- Khi ñ ñ ñ c bi t là ca đ khó do lơi thai q m nh ho c can thi p
b ng tay, d ng c tr s n khơng đúng k thu t gây xây sát và nhi m trùng âm
mơn, ti n đình, âm ñ o.
- S d ng thu c ñi u tr b nh

t cung khơng đúng, đi u tr khơng tri t

đ d n đ n viêm lan sang âm mơn, ti n đình, âm đ o.
- Ngồi ra cịn do k phát m t s b nh như: s y thai, thai ch t lưu và
th i r a trong t cung, sát nhau, âm ñ o l n ra ngoài.
Khi m i b viêm niêm m c c a các b ph n này th y xung huy t nh ,
ki m tra âm ñ o b ng d ng c chuyên d ng, con v t có ph n ng đau c c b ,
đái r t, có nhi u d ch ch y ra t âm h . Th nh thì niêm d ch trong khơng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 15


mùi, khi b nh n ng thì d ch ch y ra nhi u, mùi tanh, ñ c và ñ c, d ch có l n t
ch c ho i t tr ng. Niêm m c âm ñ o xung huy t, đ t ng đám, khơng có
hình thái c ñ nh, có nh ng trư ng h p viêm n ng, niêm m c sưng dày lên.
Có trư ng h p viêm màng gi : trên niêm m c ñư c ph m t l p màng
m ng, có t ch c ho i t màu tr ng ho c màu vàng xám, phía dư i có nh ng
v t loét n m phân tán ho c t p trung thành m t m ng l n trên niêm m c.
Viêm màng gi có th d n đ n nhi m trùng huy t. Sau quá trình viêm màng
gi , t bào c a âm ñ o tăng sinh, niêm m c tr nên s o hóa, lịng âm ñ o tr
nên h p l i làm nh hư ng đ n q trình sinh s n l n sau.

2.3.1.2. Viêm t cung
Theo Tr n Ti n Dũng và c ng s (2002) [4], viêm t cung là m t quá
trình b nh lý thư ng x y ra

gia súc cái sinh s n sau đ . Q trình viêm phá

hu các t bào t ch c c a các l p hay các t ng t cung gây r i lo n sinh s n
gia súc cái làm nh hư ng l n, th m chí làm m t kh năng sinh s n

gia

súc cái.
Theo ðào Tr ng ð t, Phan Thanh Phư ng, Lê Ng c M , Huỳnh Văn
Kháng (2000) [7], b nh viêm t cung l n nái thư ng do các nguyên nhân sau:
- Cơng tác ph i gi ng khơng đúng k thu t, nh t là ph i gi ng b ng
phương pháp th tinh nhân t o làm xây sát niêm m c t cung, d ng c d n
tinh không đư c vơ trùng khi ph i gi ng có th đưa vi khu n t ngồi vào t
cung l n nái gây viêm.
- L n nái ph i gi ng tr c ti p, l n ñ c m c b nh viêm bao dương v t
ho c mang vi khu n t nh ng con l n nái khác ñã b viêm t cung, viêm âm
ñ o truy n sang cho l n kho .
- L n nái ñ khó ph i can thi p b ng th thu t gây t n thương niêm
m c t cung, vi khu n xâm nh p gây nhi m trùng, viêm t cung k phát.
- L n nái sau ñ b sát nhau x lý khơng tri t đ cũng d n ñ n viêm
t cung.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p .......... 16