Luận văn thực trạng chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất và những giải pháp quản lý sử dụng đất bền vững thị xã từ sơn tỉnh bắc ninh

bộ giáo dục và đào tạo
trờng đạI học nông nghiệp

nguyễn xuân thanh

Thực trạng chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất
và những giải pháp quản lý sử dụng đất
bền vững Thị x

từ sơn - tỉnh Bắc Ninh

luận văn thạc sĩ nông nghiệp

Chuyên ng nh: Quản lý đất đai
MÃ số

: 60.62.16

Ngời hớng dÉn khoa häc: TS. Ngun Ých T©n

H Néi - 2010


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s
li u, k t qu nêu trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ñư c s d ng ñ
b o v m t h c v nào.
Tơi cam đoan r ng, m i s giúp đ cho vi c th c hi n lu n văn này
đã đư c c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn đ u đư c ch rõ
ngu n g c./.

Hà N i, ngày 10 thán 11 năm 2010
Tác gi lu n văn

Nguy n Xuân Thanh

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ i


L I C M ƠN
Trong quá trình th c hi n đ tài tơi ln nh n đư c s giúp đ nhi t
tình, s đóng góp q báu c a nhi u t p th và cá nhân, ñã t o m i ñi u ki n
thu n l i đ tơi hồn thành b n Lu n văn này. Tôi xin ghi nh n và trân tr ng
c m ơn.
Trư c h t, tôi xin chân thành c m ơn TS. Nguy n Ích Tân, Trư ng ð i
h c Nơng nghi p Hà N i, đã tr c ti p hư ng d n trong su t th i gian tôi làm
lu n văn.
Tôi cũng xin chân thành c m ơn s góp ý chân thành c a các th y, cô
giáo Khoa Tài nguyên và Môi trư ng, Vi n ñào t o Sau ð i h c- Trư ng ð i
h c Nông nghi p Hà N i ñã t o ñi u ki n thu n l i cho tôi th c hi n hồn
thành lu n văn.
Tơi xin chân thành c m ơn các ban, ngành c a Th

y, UBND th xã T

Sơn, UBND các xã, phư ng, đã giúp đ tơi trong th i gian nghiên c u, th c
hi n ñ tài.
Tôi xin chân thành c m ơn t i ngư i thân trong gia đình b n bè và
đ ng nghi p ñã t o nh ng ñi u ki n t t nh t cho tơi trong q trình th c
hi n ñ tài này.
M t l n n a tôi xin trân tr ng c m ơn!

Hà N i, ngày 10 tháng11 năm 2010
Tác gi lu n văn

Nguy n Xuân Thanh

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các ch vi t t t

v

Danh m c b ng

vi

Danh m c bi u ñ

vii

1.

M ð U

1

1.1.

Tính c p thi t c a đ tài

1

1.2.

M c ñích c a ñ tài

3

1.3.

Yêu c u c a ñ tài

3

2.

NGHIÊN C U T NG QUAN

5

2.1.

Lý lu n v phát tri n b n v ng và s d ng ñ t b n v ng

5

2.2.

Nh ng nghiên c u v qu n lý s d ng ñ t b n v ng trên Th gi i
và Vi t Nam

14

3.

N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

28

3.1.

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u

28

3.2.

N i dung nghiên c u

28

3.3.

Phương pháp nghiên c u

29

4.

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

31

4.1.

ði u ki n t nhiên, kinh t - xã h i.

31

4.1.1. ði u ki n t nhiên

31

4.1.2. Th c tr ng phát tri n kinh t xã h i

39

4.1.3. ðánh giá chung nh ng l i th và h n ch c a th xã.

49

4.2.

ðánh giá th c tr ng cơ c u chuy n ñ i cơ c u s d ng ñ t.

49

4.2.1

Hi n tr ng s d ng ñ t c a th xã T Sơn năm 2009

49

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ iii


4.2.2. Tình hình bi n đ ng đ t đai giai ño n 2000 - 2009

52

4.2.3. Th c tr ng chuy n đ i m c đích s d ng ñ t giai ño n 20002009

60

4.2.4. ðánh giá tác ñ ng c a chuy n d ch m c đích s d ng ñ t

63

4.2.5. Th c tr ng chuy n ñ i cơ c u cây tr ng v t ni

81

4.2.6. ðánh giá tác đ ng c a vi c chuy n đ i m c đích s d ng đ t
trong n i b ngành nơng nghi p
4.3.

83

Gi i pháp cho chuy n ñ i cơ c u s d ng ñ t nh m qu n lý s
d ng ñ t b n v ng

87

4.3.1. Gi i pháp trong cơng tác qu n lý đ t đai

87

4.3.2

88

V cơ ch chính sách, xã h i

4.3.3. Gi i pháp ñ phát tri n nông nghi p b n v ng

88

4.3.4. Gi i pháp h n ch tác ñ ng c a vi c chuy n ñ i cơ c u s d ng
đ t đ n ơ nhi m môi trư ng

89

5.

K T LU N VÀ ð NGH

91

5.1.

K t lu n

91

5.2.

ð ngh

92

TÀI LI U THAM KH O
PH L C

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ iv

93

DANH M C CÁC CH

VI T T T

CN- TTCN

: Công nghi p- ti u th công nghi p.

CCN

: C m cơng nghi p.

CNH

: Cơng nghi p hóa

XD

: Xây d ng

ðTM

: ðánh giá tác đ ng mơi trư ng.

ðKTN

: ði u ki n t nhiên

KTXH

: Kinh t - xã h i.

HðH

: Hi n đ i hóa

HTX

: H p tác xã.

KCN

: Khu công nghi p.

NTTS

: Nuôi tr ng th y s n

QHSDð

: Quy ho ch s d ng ñ t.

TCCP

: Tiêu chu n cho phép.

TCVN

: Tiêu chu n Vi t Nam.

TDN

: Trư ng d y ngh

THCN

: Trung h c chuyên nghi p

THPT

: Trung h c ph thông

UBND

: y ban nhân dân.

TM

: Thương m i

DV

: D ch v

VSMTNT

: V sinh môi trư ng nông thôn

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ v

DANH M C B NG
STT

Tên b ng

Trang

4.1.

Tình hình dân s th xã T Sơn giai ño n 2005 - 2009

45

4.2.

Hi n tr ng phân b dân cư th xã T Sơn ñ n 31/12/2009

46

4.3

Hi n tr ng s d ng ñ t th xã T Sơn năm 2009

50

4.4:

Bi n ñ ng ñ t ñai th xã T Sơn giai ño n 2000 - 2005.

54

4.5:

Bi n ñ ng ñ t ñai th xã T Sơn giai ño n 2005 – 2009

55

4.6:

T ng h p tình hình bi n đ ng đ t trên ñ a bàn th xã T Sơn giai
ño n 2000 – 2009

4.7:

56

Th c tr ng chuy n ñ i m c đích s d ng đ t giai ño n 2000 2009

62

4.8:

Cơ c u kinh t th xã T Sơn (2000 - 2005 - 2009)

65

4.9:

M t s ch tiêu v lao ñ ng, vi c làm c a th xã T Sơn

68

4.10

Các h ng m c, cơng trình ñư c nâng c p và xây d ng m i c a
th xã T Sơn giai ño n 2000- 2009.

70

4.11

M t s ch tiêu v Y t c a th xã T Sơn

71

4.12.

Giá tr s n xu t nông nghi p

73

4.13:

Cơ c u s d ng đ t nơng nghi p c a th xã T Sơn năm 2000 &
2009

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ vi

81


DANH M C BI U ð
STT

Tên bi u ñ

Trang

4.1

Cơ c u kinh t th xã T Sơn năm 2009

41

4.2

Cơ c u s d ng ñ t c a th xã T Sơn năm 2000 & 2009

58

4.3

S thay ñ i cơ c u kinh t giai ño n 2000 – 2009

66

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ vii

1. M

ð U

1.1. Tính c p thi t c a ñ tài
ð t ñai là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá, là tư li u s n xu t
ñ c bi t, là thành ph n quan tr ng hàng đ u c a mơi trư ng s ng, là ñ a bàn
phân b khu dân cư và các ho t ñ ng kinh t - xã h i, an ninh, qu c phòng.
Vi c s d ng h p lý ñ t ñai ñ ñ t ñư c hi u qu kinh t - xã h i cao và ñ m
b o s phát tri n b n v ng là m t trong nh ng m i quan tâm hàng ñ u c a
ð ng và Nhà nư c ta. ði u 18, Hi n pháp nư c C ng hòa Xã h i Ch nghĩa
Vi t Nam năm 1992 kh ng ñ nh: “ð t ñai thu c s h u toàn dân, do Nhà
nư c th ng nh t qu n lý theo quy ho ch và pháp lu t, ñ m b o s d ng đ t
đúng m c đích, có hi u qu ”
Tr i qua hơn hai mươi năm ti n hành cơng cu c đ i m i, Vi t Nam ñã
ñ t ñư c nh ng k t qu to l n trong phát tri n kinh t - xã h i và b o v môi
trư ng. N n kinh t tăng trư ng v i t c ñ cao và tương ñ i n ñ nh. Kinh t
càng phát tri n, q trình cơng nghi p hố nơng thơn đư c đ y m nh góp
ph n làm cho ñ i s ng c a ngư i dân t ng bư c ñư c c i thi n. M t khác,
dư i áp l c c a s gia tăng dân s và s phát tri n kinh t nông thôn, nhu c u
c a ngư i dân ngày càng nâng cao. T đó, xu t hi n nhu c u chuy n ñ i m c
đích s d ng đ t theo xu th t ñ t nông nghi p sang ñ t phi nông nghi p.
Q trình đơ th hố di n ra m nh m kh p c nư c, s phát tri n các
khu công nghi p trong th i gian qua ñã góp ph n ñ y nhanh s chuy n d ch
cơ c u kinh t theo hư ng công nghi p hố, hi n đ i hố, nh t là đ i v i các
t nh thu n nơng. Tuy nhiên vi c ưu tiên thu hút ñ u tư đ phát tri n các khu
cơng nghi p đã t o nên s m t cân ñ i trong phát tri n kinh t xã h i nông
thôn, nh t là ñ i v i nh ng vùng ñ t ch t ngư i đơng như đ ng b ng sơng
H ng. M t s di n tích đ t phù sa màu m chuyên tr ng lúa ñã ph i chuy n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 1


sang s d ng làm m t b ng s n xu t cơng nghi p trong khi có th s d ng
di n tích

nh ng v trí khác h p lý hơn. Ngư i nơng dân có đ t b thu h i

chưa ñư c giúp ñ trong vi c s d ng ti n b i thư ng, h tr vào vi c ñ u tư
phát tri n s n xu t nên ñ i s ng g p khó khăn và khơng n đ nh. Bên c nh đó,
ho t đ ng c a nhi u khu công nghi p chưa ch p hành nghiêm Lu t Môi
trư ng, vi ph m các cam k t th c hi n các bi n pháp b o v mơi trư ng. T
đó d n đ n tài ngun đ t b suy thối, mơi trư ng b ơ nhi m, đ i s ng ngư i
nơng dân trong vùng phát tri n cơng nghi p cịn b p bênh, ngay c trong vùng
nơng nghi p thì vi c chuy n ñ i cơ c u cây tr ng, v t ni cũng mang tính t
phát khơng theo quy ho ch... Nhi u văn b n pháp lu t quan tr ng v qu n lý,
s d ng tài nguyên thiên nhiên và b o v môi trư ng ñã không ñư c ñáp ng
k p th i nhu c u chuy n d ch cơ c u kinh t trong q trình cơng nghi p hố,
hi n đ i hố nơng thơn.
Th xã T Sơn n m

phía B c t nh B c Ninh, cách trung tâm t nh 12 km

v phía Nam, cách th đơ Hà N i 15 km v phía B c. T Sơn là m t th xã ñ ng
b ng, ñ t ñai màu m , h th ng thu l i tương ñ i hoàn ch nh thu n l i cho vi c
phát tri n vùng chuyên canh lúa ch t lư ng cao. Th xã T Sơn có cơ c u ngành
ngh ña d ng, m c tăng trư ng kinh t cao, giao lưu kinh t m nh, do có v trí đ a
lý thu n l i. Nh v y, th xã có kh năng m r ng th trư ng, thu hút v n ñ u tư,
khai thác l i th ngu n nhân l c ñ phát tri n s n xu t hàng hoá và nhi u ti m
năng kinh t - xã h i ñ phát tri n m nh m . Nh ng năm g n ñây, trong xu th

phát tri n chung c a c nư c, q trình cơng nghi p hố, hi n đ i hố và đơ th
hóa di n ra khá m nh m . ð t xây d ng các khu công nghi p m c lên nhi u, q
trình đơ th hố tăng m nh, đ t thương m i d ch v phát tri n m nh g n v i các
làng ngh truy n th ng, do đó đ t nơng nghi p ngày càng b thu h p, rác th i ô
nhi m mơi trư ng ngày càng gia tăng. Các q trình này ñã và ñang gây áp l c
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 2


m nh m ñ n vi c qu n lý và s d ng ñ t b n v ng c a th xã.
Vì v y, m t v n ñ ñ t ra là: vi c nghiên c u th c tr ng q trình
chuy n đ i cơ c u s d ng ñ t khi th c hi n cơng nghi p hố, hi n đ i hố
nơng nghi p và nơng thơn đ tìm đư c nguyên nhân và nh hư ng c a quá
trình này ñã và ñang tác ñ ng như th nào t i q trình phát tri n nơng
nghi p, nơng thơn trên các m t: kinh t - xã h i - mơi trư ng trên đ a bàn Th
xã, t ñó ñ xu t nh ng gi i pháp qu n lý, s d ng ñ t h p lý ñem l i hi u
qu cao và b n v ng là r t c n thi t.
Xu t phát t nh ng lý do trên, ñư c s hư ng d n c a TS. Nguy n Ích Tân,
chúng tơi th c hi n đ tài “Th c tr ng chuy n ñ i cơ c u s d ng ñ t và nh ng
gi i pháp qu n lý s d ng ñ t b n v ng th xã T Sơn - t nh B c Ninh".
1.2. M c đích c a đ tài
- ði u tra, kh o sát, ñánh giá th c tr ng vi c chuy n ñ i cơ c u s
d ng ñ t ph c v CNH, HðH c a th xã T Sơn nh m phát hi n nh ng v n
đ b t c p trong q trình qu n lý s d ng ñ t.
- ðánh giá tác ñ ng c a quá trình chuy n ñ i cơ c u s d ng ñ t ñ n
phát tri n nông nghi p, nông thôn v các m t: kinh t - xã h i - môi trư ng
trên ñ a bàn th xã T Sơn, t nh B c Ninh.
- ð xu t các gi i pháp qu n lý s d ng ñ t h p lý ñáp ng m c tiêu
chi n lư c phát tri n kinh t xã h i c a ñ a phương giai ño n 2010 - 2015.
1.3. Yêu c u c a ñ tài
-

ð tài nghiên c u trên cơ s các thông tin, s li u, tài li u đi u tra

trung th c, chính xác, đ m b o ñ tin c y và ph n ánh ñúng th c tr ng s
d ng ñ t trên ñ a bàn nghiên c u.
-

Vi c phân tích, x lý s li u trên cơ s khoa h c, có đ nh tính, đ nh

lư ng b ng các phương pháp nghiên c u thích h p.
-

ðánh giá đúng th c tr ng, nh ng ñ xu t ki n ngh gi i pháp qu n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 3


lý s d ng ñ t b n v ng trên cơ s tuân th nghiêm ng t quy ñ nh c a pháp
lu t ñ c bi t là Lu t ñ t ñai năm 2003, Lu t B o v Môi trư ng năm 2005 và
m t s Lu t có liên quan, đ ng th i ph i phù h p v i ñi u ki n t nhiên, kinh
t xã h i c a th xã T Sơn - t nh B c Ninh nh m ñ t ñư c hi u qu kinh t xã
h i cao nh t th c hi n chuy n ñ i cơ c u s d ng ñ t h p lý, đ m b o tính n
đ nh b n v ng trong quá trình phát tri n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 4


2. NGHIÊN C U T NG QUAN
2.1. Lý lu n v phát tri n b n v ng và s d ng ñ t b n v ng
2.1.1. Cơ s lý lu n v phát tri n b n v ng

+ B n v ng v kinh t
Phát tri n b n v ng v kinh t là vi c ñ m b o k t h p hài hoà gi a
m c tiêu tăng trư ng kinh t v i phát tri n văn hoá xã h i, cân ñ i t c ñ tăng
trư ng kinh t v i vi c s d ng các ñi u ki n ngu n l c, tài nguyên thiên
nhiên, khoa h c, cơng ngh đ c bi t chú tr ng phát tri n công ngh s ch.
M c tiêu phát tri n b n v ng v kinh t là ñ t ñư c s tăng trư ng n
ñ nh v i cơ c u kinh t h p lý, ñáp ng ñư c yêu c u nâng cao ñ i s ng c a
nhân dân, tránh ñư c s suy thối ho c đình tr trong tương lai, tránh ñ l i
gánh n n n l n cho các th h mai sau.
+ Phát tri n b n v ng v xã h i
Phát tri n b n v ng v xã h i là vi c ph i xây d ng m t xã h i có n n
kinh t tăng trư ng nhanh, n ñ nh, ñi ñôi v i dân ch công b ng và ti n b
xã h i, trong đó, giáo d c, đào t o, y t và phúc l i xã h i ph i ñư c chăm lo
ñ y ñ và tồn di n cho m i đ i tư ng trong xã h i. M c tiêu phát tri n b n
v ng v xã h i là nâng cao ch t lư ng cu c s ng, m i ngư i đ u có cơ h i
đư c h c hành và có vi c làm, gi m tình tr ng đói nghèo và h n ch kho ng
cách giàu nghèo gi a các t ng l p dân cư, gi m các t n n xã h i.
+ Phát tri n b n v ng v môi trư ng
Phát tri n b n v ng v môi trư ng là vi c s d ng tài nguyên thiên
nhiên tái t o trong ph m vi ch u t i c a chúng nh m khơi ph c đư c c v s
lư ng và ch t lư ng, các d ng tài nguyên không tái t o ph i ñư c s d ng ti t
ki m và h p lý nh t. Môi trư ng t nhiên (khơng khí, đ t, nư c, c nh quan
thiên nhiên....) và môi trư ng xã h i (dân s , ch t lư ng dân s , s c kh e, môi
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 5


trư ng s ng, lao ñ ng và h c t p c a con ngư i...) không b các ho t đ ng c a
con ngư i làm ơ nhi m, suy thoái và t n h i. Các ngu n ph th i t s n xu t
và sinh ho t ñư c x lý, tái ch k p th i, v sinh mơi trư ng đư c b o ñ m,
con ngư i ñư c s ng trong môi trư ng s ch.

M c tiêu c a phát tri n b n v ng v môi trư ng là khai thác h p lý, s
d ng ti t ki m và có hi u qu tài nguyên thiên nhiên, phòng ng a, ngăn ch n
x lý và ki m sốt có hi u qu ơ nhi m môi trư ng, b o v t t môi trư ng
s ng, b o v ñư c các vư n qu c gia, khu b o t n thiên nhiên, khu d tr
sinh quy n và b o t n s ña d ng sinh h c, kh c ph c suy thoái và c i thi n
ch t lư ng môi trư ng [14].
2.1.2. Lý lu n v s d ng ñ t b n v ng
2.1.2.1. Nh ng l i ích khác nhau v s d ng đ t
Nh ng ngư i tr c ti p s d ng đ t và nh ng ngư i có liên quan đ n
vi c s d ng đ t có nh ng l i ích khác nhau v vi c s d ng ñ t. ð t là ngu n
tài nguyên ñư c s d ng ñ tho mãn nhu c u cho nh ng ngư i có m i quan
h g n bó v i đ t. Có nh ng v n ñ ưu tiên trư c m t và có nh ng v n đ lâu
dài, tuỳ thu c vào m c tiêu c a t ng ngư i s d ng đ t, t đó h có nh ng
quy t ñ nh s d ng ñ t theo hư ng m c tiêu c a mình.
V n ñ ưu tiên trư c m t c a ngư i nông dân là s n xu t lương th c và
thu nh p. Do đó các quy t đ nh s d ng ñ t c a ngư i nông dân v i nh ng
m c tiêu cho th i gian g n, cịn các l i ích v lâu dài thư ng ít đư c chú tr ng
và quan tâm.
M t c ng ñ ng l n hơn - như

c p qu c gia - cũng là m t ñ i tư ng

s d ng ñ t theo cách nhìn nh n đ t đai đư c dùng cho: đơ th , đi u ki n cơ
s v t ch t, cơng nghi p, gi i trí....

ph m vi này, các m c tiêu cơ b n là

nâng cao m c s ng và ñáp ng m i nhu c u c a ngư i dân. Các m c tiêu c a
qu c gia có xu hư ng lâu dài, b o v ngu n tài nguyên thiên nhiên cho tương
lai. Vì v y, thư ng t n t i m t s phân bi t cơ b n v l i ích gi a các m c

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 6


tiêu c a ngư i s d ng ñ t th c t và c a c ng ñ ng nơi h sinh s ng. C ng
ñ ng - dù là ñ a phương, t nh ho c qu c gia - s thư ng xuyên c g ng gây
nh hư ng lên cách th c s d ng ñ t ho c là b ng vi c m r ng các chương
trình, tr c p ho c là b ng pháp lu t.
V y trong s d ng ñ t đai ph i tính đ n l i ích ña d ng c a m i t
ch c, cá nhân t l i ích c a ngư i s d ng ñ t tr c ti p, l i ích c a khu v c,
l i ích ñ a phương và l i ích qu c gia.
Ngồi ra, vi c s d ng ñ t c a ngư i dân và qu c gia này cũng nh
hư ng t i các nư c lân c n và các nư c khác trên tồn th gi i. ðó là tình
hình ô nhi m ho c nh ng tác ñ ng có h i gây nh hư ng t nư c này sang
nư c khác, ho c là nơi mà các ho t ñ ng c a m t nư c ho c m t nhóm các
nư c trong khu v c gây nh hư ng ñ n các h th ng toàn c u làm t n h i t i
t t c chúng ta.[9]
2.1.2.2. Nh ng nhân t

nh hư ng ñ n vi c s d ng ñ t

+ Nhân t t nhiên
Con ngư i s d ng ñ t ñai thư ng bao g m 2 m t sau: m t là tr c
ti p s d ng ñ t cho các yêu c u sinh ho t tiêu dùng, hai là dùng làm tư
li u s n xu t.
- ði u ki n khí h u: ð t đai, ngồi khơng gian b m t như đ t tr ng
tr t, đ t xây d ng, cịn g m nh ng y u t bao quanh m t đ t như ánh sáng,
nhi t đ , khơng khí và các khống s n dư i lịng đ t. ð t ñai v n là m t tr ng
thái v t ch t c a t nhiên. Do v y, khi s d ng ñ t ph i tính đ n vi c thích
ng v i đi u ki n t nhiên và quy lu t sinh thái t nhiên.
- ði u ki n ñ t: Ch y u là ñi u ki n ñ a lý và th như ng. S sai khác

gi a ñá m , ñ a hình, ñ a m o, ñ cao so v i m t nư c bi n, ñ d c và hư ng
d c, s bào mòn m t đ t và m c đ xói mịn... d n t i s khác nhau v đ t đai
và khí h u, t đó nh hư ng đ n s n xu t và phân b ngành nông, lâm nghi p,
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 7


hình thành s phân d đ a hình theo chi u th ng đ ng c a nơng nghi p. ð a
hình và đ d c nh hư ng đ n phương hư ng s d ng ñ t và xây d ng ñ ng
ru ng ñ thu l i hố và canh tác b ng máy móc, cũng nh hư ng đ n s
d ng đ t nơng nghi p.[9]
ð c ñi m c a nhân t ñi u ki n t nhiên nói trên là có tính khu v c.
Do v trí đ a lý c a vùng quy t đ nh s sai khác v tình tr ng ngu n nư c,
nhi t ñ , ánh sáng và các ñi u ki n t nhiên khác c a ñ t ñai,

m tm c

ñ tương ñ i l n, chúng quy t ñ nh kh năng s d ng c a đ t đai. V trí c a
đ t ñai và m c ñ thu n l i, khó khăn, quy t đ nh cơng d ng t i ưu và hi u
qu s d ng ñ t ñai. Do v y, trong quá trình th c ti n nên s d ng theo quy
lu t t nhiên, ph c tùng ñi u ki n t nhiên, l i d ng th m nh, t n d ng
m t có l i đ có th đ t t i s d ng ñ t v i hi u qu cao v kinh t , xã h i
và môi trư ng [9].
+ Nhân t kinh t - xã h i
Nhân t xã h i ch y u là dân s và l c lư ng lao ñ ng, nhu c u c a xã
h i, thông tin, qu n lý, ch đ xã h i, chính sách mơi trư ng và chính sách đ t
đai, u c u qu c phịng, s c s n xu t và trình ñ phát tri n c a kinh t hàng
hoá, cơ c u kinh t và b c c s n xu t, các đi u ki n v cơng nghi p, nông
nghi p, thương nghi p, giao thông, v n t i, s phát tri n c a khoa h c k
thu t, trình đ qu n lý, s d ng lao ñ ng, ñi u ki n và trang thi t b v t ch t
cho công tác phát tri n ngu n nhân l c, ñưa khoa h c k thu t vào s n xu t.

Nhân t kinh t - xã h i thư ng có tác d ng quy t ñ nh ñ i v i s d ng
ñ t ñai. Vi c xác ñ nh phương hư ng s d ng ñ t ñư c quy t ñ nh b i yêu
c u c a xã h i và m t m c tiêu kinh t nh t ñ nh. Trong m t vùng ho c
trong m t nư c thì đi u ki n v t ch t t nhiên c a ñ t ñai là c ñ nh, nhưng
do ñi u ki n kinh t xã h i khác nhau, nên vi c khai thác và s d ng ñ t
ñai cũng khác nhau.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 8


Ch ñ s h u tư li u s n xu t và ch ñ kinh t - xã h i khác nhau,
cũng có tác d ng kh ng ch và qu n lý ñ i v i s d ng ñ t ñai khác nhau,
phương th c và hi u qu s d ng đ t cũng khơng gi ng nhau. Trình đ phát
tri n xã h i và kinh t cũng làm cho trình đ s d ng ñ t ñai phát tri n ngày
càng cao.
C n ph i xu t phát t hi u qu s d ng ñ t ñ xem xét v

nh hư ng

c a ñi u ki n kinh t ñ n s d ng ñ t. Tr ng thái s d ng ñ t có liên quan t i
l i ích kinh t c a ngư i s h u và kinh doanh ñ t. Ch ñơn thu n nghĩ ñ n
l i nhu n trư c m t thì đơi khi s làm cho đ t đai b s d ng khơng h p lý,
th m chí đi ngư c l i l i ích xã h i.
Nh ng nhân t v ñi u ki n t nhiên và ñi u ki n kinh t - xã h i k t
h p gây nh hư ng t ng h p ñ n vi c s d ng đ t đai. Do đó, c n ph i d a
vào quy lu t t nhiên và quy lu t kinh t xã h i, nh m vào các nhân t xã h i
và nhân t t nhiên c a vi c s d ng ñ t ñ nghiên c u và x lý m i quan h
gi a các nhân t này. Căn c vào yêu c u c a th trư ng và c a xã h i, xác
đ nh m c đích s d ng ñ t, k t h p ch t ch yêu c u c a s d ng v i ưu th
tài nguyên c a ñ t ñai, ñ ñ t t i cơ c u t ng th cao nh t, làm cho s ñ t h u
h n này cho hi u qu kinh t - xã h i ngày càng cao và s d ng ñư c b n

v ng [14].
+ Nhân t không gian.
ð t là nơi s n xu t c a các ngành nơng nghi p, cơng nghi p, khai
khống đ s n xu t ra s n ph m. ð i v i ngành phi s n xu t như ñ t xây
d ng, nó cung c p khơng gian mà không s n xu t ra s n ph m c th .
Trên th c t , dù cho ñ t ñư c dùng cho s n xu t ho c phi s n xu t, nó đ u
cung c p kh năng ph c v v không gian. Không gian, bao g m c v trí
và m t b ng, đ u là nh ng nhu c u khơng th thi u ñ i v i ngành s n xu t
v t ch t và phi s n xu t, m i ho t ñ ng kinh t và ho t ñ ng xã h i ñ u
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 9


c n đ n. Chính vì v y, khơng gian cũng là m t trong nh ng nhân t h n
ch đ n s d ng đ t.
Nhân t khơng gian c a đ t đai có đ c tính là không th thay th và
cũng không th d ch chuy n đư c. T đó, vi c phân b s d ng đ t c a con
ngư i khơng th vư t qua ph m vi gi i h n khơng gian hi n có. ði u này nói
lên r ng, theo ñà phát tri n c a dân s và kinh t - xã h i tác d ng h n ch c a
khơng gian đ t đai s thư ng xuyên x y ra.
S c ñ nh b t bi n c a t ng di n tích đ t đai, khơng ch h n ch s m
r ng khơng gian s d ng đ t, mà cịn qui đ nh gi i h n thay đ i c a cơ c u dùng
ñ t. Do v y, trong khi ti n hành ñi u ch nh cơ c u s d ng ñ t, c n ph i chú ý t i
yêu c u c a xã h i ñ i v i lo i ñ t và s lư ng ñ t ñai mà s n xu t c n, ñ ng th i
xác ñ nh s c s n xu t và di n tích c n có đ đ m b o s c t i c a ñ t ñai [18].
2.1.2.3. Xu th phát tri n s d ng ñ t
+ S d ng ñ t phát tri n theo chi u r ng và t p trung
Quá trình phát tri n xã h i, cũng là quá trình di n bi n s d ng đ t.
Khi con ngư i cịn s ng trong phương th c săn b n và hái lư m, h ch có th
d a vào s ban hư ng c a t nhiên, s thích ng v i t nhiên đ t n t i,
khơng t n t i ý th c v s d ng ñ t. Cho ñ n th i kỳ du m c, con ngư i s ng

trong nh ng túp l u l p b ng c , nh ng vùng ñ t có nư c và có c b t ñ u
ñư c s d ng. ð n sau khi xu t hi n ngành tr ng tr t, nh t là sau khi ñã xu t
hi n nh ng công c s n xu t thô sơ, năng l c s d ng ñ t ñư c tăng cư ng,
di n tích đ t đai đư c s d ng tăng lên nhanh chóng, ý nghĩa kinh t c a đ t
đai cũng gia tăng. Nhưng trình đ s d ng đ t lúc đó cịn r t th p, ph m vi s
d ng cũng r t h n ch , v n thu c tr ng thái kinh doanh thơ, đ t khai phá
nhi u nhưng thu th p r t th p. Theo m c tăng trư ng c a dân s và s phát
tri n c a kinh t , văn hoá và khoa h c, k thu t, quy mô, ph m vi và chi u
sâu c a vi c s d ng ñ t ngày m t nâng cao. Yêu c u sinh ho t v t ch t và
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 10


tinh th n c a ngư i dân cũng ngày càng cao, s phát tri n c a các ngành ngh
cũng theo xu hư ng ngày càng ph c t p và ña d ng, ph m vi s d ng ñ t
ngày càng gia tăng, t m t vùng có tính c c b phát tri n ra nhi u vùng k c
nh ng vùng ñ t mà trư c kia chưa có kh năng khai thác s d ng. Khơng ch
phát tri n theo khơng gian, mà trình ñ t p trung cao hơn nhi u. Cho dù là ñ t
canh tác ho c ñ t phi canh tác cũng ñ u phát tri n theo hư ng kinh doanh t p
trung, đ t ít, hi u qu cao [7].
Tuy nhiên, quá ñ t kinh doanh qu ng canh sang kinh doanh thâm
canh cao trong s d ng ñ t là m t ti n trình l ch s lâu dài, mu n nâng cao
s c s n xu t và s c t i c a m t đơn v di n tích, nh t thi t ph i khơng ng ng
nâng m c đ u tư v lao ñ ng, v n li ng, thư ng xuyên c i ti n k thu t và
qu n lý.

nh ng khu v c khác nhau c a m t vùng ho c m t qu c gia mu n

th c hi n ñư ng l i cơ b n này cũng không th s d ng cùng m t phương
th c trong cùng m t th i gian. B i vì tình hình c a m i qu c gia m t khác,
trình đ phát tri n kinh t k thu t không gi ng nhau, ngay trong cùng m t

qu c gia mà nh ng vùng khác nhau, các ñi u ki n cũng r t khác nhau [7].
+ Cơ c u s

d ng ñ t phát tri n theo hư ng đa d ng hố và

chun mơn hố
Theo đà phát tri n khoa h c k thu t và kinh t c a xã h i, cơ c u s
d ng ñ t cũng chuy n d n sang xu th ph c t p hoá và chun mơn hố, u
c u c a con ngư i v v t ch t, văn hoá, tinh th n và môi trư ng ngày m t cao,
chúng s tr c ti p ho c gián ti p có yêu c u cao hơn ñ i v i ñ t đai. Khi con
ngư i có m c s ng cịn th p, đang cịn đ u tranh v i cu c s ng, thì vi c s
d ng đ t thư ng m i t p trung vào nông nghi p, nh t là v n ñ ăn, m c, ,
nhưng khi cu c s ng ñã nâng cao, bư c vào giai ño n hư ng th , trong s
d ng đ t cịn nghĩ t i nhu c u vui chơi văn hóa, th thao và mơi trư ng...[22]
+ S d ng ñ t ñai theo hư ng xã h i hố và cơng h u hố
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 11


S phát tri n c a khoa h c, k thu t và xã h i d n t i vi c xã h i hoá
s n xu t, m t vùng ñ t th c hi n s n xu t t p trung m t lo i s n ph m là ti n
ñ cho nơi khác s n xu t t p trung s n ph m khác. S h tr b sung l n nhau
hình thành s phân công h p tác, s xã h i hoá s n xu t này cũng là xã h i
hố trong s d ng đ t.
ð ng th i do ñ t ñai là cơ s v t ch t và cơng c đ con ngư i sinh
s ng và xã h i t n t i, trên cơ s chun mơn hố c a u c u xã h i hoá s n
xu t, c n c g ng thích ng nhu c u c a xã h i, đ thúc đ y phúc l i cơng
c ng và ti n b xã h i, cho dù

xã h i mà m c tiêu s d ng ñ t ch y u vì

l i ích c a tư nhân thì nh ng vùng đ t đai hư ng s d ng công c ng như :
ngu n nư c, núi r ng, khống s n, sơng ngịi, m t h , bi n c , c u c ng, h i
c ng, danh lam th ng c nh, khu b o t n ñ ng th c v t quý hi m...ñ i b ph n
ñ u do Nhà nư c quy đ nh chính sách th c thi ho c ti n hành cơng qu n, kinh
doanh... đ phòng ng a vi c tư h u s t o nên mâu thu n xã h i.
Xã h i hố s d ng đ t là s n ph m t t y u c a s phát tri n xã h i hố
s n xu t, nó đư c quy t ñ nh b i yêu c u khách quan c a xã h i hoá s n xu t,
cho nên xã h i hoá s d ng đ t và cơng h u hố là xu th t t y u. Mu n kinh
t phát tri n, thúc ñ y cao hơn n a xã h i hóa s n xu t, v cơ b n ph i th c
hi n xã h i hố và cơng h u hố s d ng đ t [22].
2.1.2.4. S d ng ñ t ñai b n v ng v i các m c tiêu kinh t , xã h i và mơi
trư ng
+ S d ng đ t đai b n v ng v i m c tiêu kinh t
S d ng ñ t ñai bao gi cũng g n v i m c tiêu kinh t , nh ng m c tiêu
kinh t trong s d ng ñ t ñai gi a ch s d ng th c t và c ng đ ng l n hơn,
có lúc trùng v i nhau và có lúc khơng trùng nhau.
Các h nơng dân trong vi c s d ng đ t đai c a mình ln đ t ra m c
tiêu làm ra s n ph m ñ bán ho c t tiêu dùng. N u th y vi c đó khơng có l i
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 12


h có th thay đ i cây tr ng đ s n xu t có hi u qu hơn ho c n u vi c canh
tác khơng có l i h có th bán ph n đ t c a h cho ngư i nông dân khác,
nh ng ngư i mà s n xu t nơng nghi p đem l i l i nhu n cao hơn ho c h
cũng có th thay đ i m c đích s d ng đ t c a mình, k c vi c bán ñ t sét
cho nhà máy g ch, bán cát dư i d ng v t li u xây d ng ho c s d ng ñ t làm
khu vui chơi gi i trí cho khách du l ch...
Trong khi ñó c ng ñ ng (xã, th xã, t nh, c nư c) ln có nh ng m i
quan tâm kinh t lâu dài trong s d ng ñ t ñai. Trư c h t, ñó là ñ m b o các
m c tiêu kinh t lâu dài và c n thi t cho c c ng đ ng, đó là v n đ an tồn

lương th c, có đ t đ m r ng đơ th , xây d ng cơ s h t ng, xây d ng các
khu công nghi p, b o v môi trư ng và các khu vui chơi, gi i trí ...
Như v y, các m i quan tâm kinh t nh t th i c a ngư i s d ng ñ t c
th mâu thu n v i m i quan tâm lâu dài c a c c ng ñ ng [9]
+ S d ng ñ t ñai b n v ng v i m c tiêu xã h i
S d ng ñ t ñai trư c tiên là liên quan t i nh ng ngư i s ng trên m nh
ñ t đó, h có nh ng nhu c u thi t y u c a mình và đó là m c tiêu xã h i rõ r t
c a b t c m t Nhà nư c nào, nh m t o ra hay duy trì các đi u ki n mà nó có
tác d ng giúp tho mãn nh ng nhu c u thi t y u này. Vi c t o ra công ăn vi c
làm trong quá trình phát tri n b n v ng là m t phương pháp h u hi u, nh m
cùng m t lúc ñ t ñư c 3 m c tiêu là kinh t , xã h i và môi trư ng [9]. Nh ng
nhu c u thi t y u này bao g m các cơ s v t ch t công c ng ho c các phương
ti n ph c v cho s c kho , giáo d c, đ nh cư, thu nh p...Ngồi ra, cịn t o ra
m t ý th c v công b ng xã h i và ki m sốt chính tương lai c a h .
M t m c tiêu xã h i n a c n ph i k ñ n là mâu thu n gi a các th h
v vi c s d ng đ t đai. ðó là vi c s d ng ñ t ñai c a th h hi n t i khơng
nghĩ đ n l i ích c a các th h con cháu mai sau.
Tóm l i, m c tiêu xã h i ln thay đ i và bi n ñ ng theo t ng th i kỳ,
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 13


ñi u ñó d n ñ n s chuy n ñ i m c ñích s d ng ñ t ñ ñáp ng các nhu c u
m i c a xã h i v nông s n, th c ph m và các d ch v xã h i khác [9].
+ S d ng ñ t ñai b n v ng v i m c tiêu môi trư ng
ð i v i b t kỳ vùng nào, m t qu c gia nào trong s d ng ñ t ñai g n
v i m c tiêu mơi trư ng thì ñi u quan tr ng là ph i phân bi t ñư c m c tiêu
chung và m c tiêu riêng. Chính ph các nư c đ u đưa ra các tiêu chu n và
m c tiêu v môi trư ng. Các tiêu chu n và m c tiêu này thư ng ñư c thành
l p d a trên thu t ng hố h c, vì nó liên quan đ n s c kho và th h mai
sau. Vi c nhìn nh n "mơi trư ng" khơng ch có nghĩa là m t h th ng các tiêu

chu n v hố h c, đ t nư c phong c nh thiên nhiên... là các tài s n có giá tr .
Vì th , nh ng v n đ v mơi trư ng ch có th gi i quy t m t cách có hi u
qu n u nó đư c th c hi n k t h p v i các m c tiêu kinh t - xã h i.
Hơn n a, m c tiêu mơi trư ng ngồi nh ng quan tâm chung mang tính
tồn c u, thì m i qu c gia tuỳ thu c vào ñ c đi m, hồn c nh c a mình có
nh ng quan tâm riêng, song quan tr ng hơn đó là lũ l t, h n hán, đ ng đ t,
sóng th n...[9].
Vi c ñánh giá và ñ xu t s d ng ñ t ñai theo quan ñi m sinh thái b n
v ng [4]. Nh ng ñánh giá t ng quát v môi trư ng và hi n tư ng suy thối đ t có
liên quan t i các ñi u ki n t nhiên và quá trình s d ng ñ t [12]. Nh ng nghiên
c u chuyên sâu v v n đ ơ nhi m mơi trư ng ñ t Vi t Nam ñã ph n ánh ñư c
nhi u v n ñ v môi trư ng, nh m ñưa ra các gi i pháp chi n lư c, cũng như các
gi i pháp kh c ph c cho s d ng ñ t trên quan ñi m sinh thái lâu b n [15].
2.2. Nh ng nghiên c u v qu n lý s d ng ñ t b n v ng trên Th gi i và
Vi t Nam
2.2.1. Nh ng nghiên c u v s d ng ñ t b n v ng m t s nư c trên Th
gi i.
ð duy trì đư c kh năng b n v ng ñ i v i ñ t ñai Smyth A.J và
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 14


J.Dumanski (1993) [29] ñã xác ñ nh 5 nguyên t c có liên quan đ n s d ng
đ t b n v ng đó là:
- Duy trì, nâng cao các ho t ñ ng s n xu t
- Gi m m c ñ r i ro ñ i v i s n xu t
- B o v ti m năng c a các ngu n tài nguyên t nhiên, ch ng l i s
thoái hoá ch t lư ng ñ t và nư c.
- Kh thi v m t kinh t
- ðư c s ch p nh n c a xã h i
Năm nguyên t c trên ñây ñư c coi như nh ng tr c t c a vi c s d ng

ñ t b n v ng. N u trong th c t ñ t ñư c c 5 m c tiêu trên thì kh năng b n
v ng s thành cơng, cịn n u ch đ t ñư c m t vài m c tiêu ch khơng ph i t t
c thì kh năng b n v ng ch thành cơng đư c

t ng b ph n.

2.2.1.1. Trung Qu c
Trung Qu c đã có 30 năm xây d ng ch nghĩa xã h i theo lý lu n kinh
t “ch nghĩa xã h i hi n th c”, chính sách c i cách thành cơng c a Trung
Qu c ñã ñem l i nh ng thành t u to l n, trong 20 năm c i cách kinh t , m c
tăng trư ng GDP c a Trung Qu c ñ t 9,7%/năm ñư c x p vào nư c có m c
tăng trư ng nhanh nh t th gi i, kho ng 200 tri u ngư i dân ñã ñư c ñưa lên
kh i m c đói nghèo, năm 1998, Trung Qu c đ ng ñ u th gi i v s n lư ng
nông s n, thu nh p c a nông dân Trung Qu c đã tăng lên 16 l n. Nơng nghi p
Trung Qu c đã làm nên kỳ tích góp ph n quan tr ng ñáp ng nhu c u ăn, m c
cho 1,3 t dân có m c s ng ngày càng tăng, t o cơ s căn b n cho q trình
cơng nghi p hố.
Bên c nh nh ng thành công to l n v kinh t , xã h i c a cơng cu c đ i
m i, quá trình phát tri n kinh t c a Trung Qu c ñã và ñang ch a ñ ng nhi u
nguy cơ và thách th c l n. Trong đó, chính sách s d ng đ t nơng nghi p,
chính sách đơ th hố và cơng nghi p hố đã có nh ng tác đ ng khơng nh
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 15


ñ n kinh t , xã h i Trung Qu c.
Q trình chuy n d ch đ t nơng nghi p sang các lo i ñ t khác (ch y u
là đ t cơng nghi p và đ t ) c a Trung Qu c tăng ñã làm cho di n tích đ t
canh tác ngày càng gi m, di n tích canh tác bình qn đ u ngư i c a Trung
Qu c ch b ng 1/3 m c trung bình trên th gi i. C nh tranh gi a s n xu t
nông nghi p và s n xu t cơng nghi p, phát tri n đơ th ngày càng nhanh v tài

nguyên t nhiên làm cho giá thành s n xu t nông nghi p ngày càng tăng
nhanh, theo Z.Tang [19] t c ñ tăng thu nh p c a nông thôn gi m d n (t
3,09% năm 1980 xu ng 2,47 % năm 1997), ngày càng t t h u so v i m c
tăng ngày càng nhanh c a thu nh p cư dân thành ph . Kho ng cách chênh
l ch v thu nh p gi a nông thôn và thành th ngày càng xa nhau... năm 1978
cư dân thành ph chi m 18% dân s c nư c và có thu nh p chi m 34% t ng
thu nh p c nư c, năm 1996 t l dân s thành ph tăng lên 28% nhưng
chi m t i 50% t ng thu nh p c nư c”. Thu nh p bình qn đ u ngư i
thành ph

10

l n c a Trung Qu c t năm 1997 ñ n 1999 tăng t 2.490 USD lên

2670 USD/năm, trong khi thu nh p bình qn đ u ngư i

nơng thơn cùng

giai đo n gi m t 966 xu ng 870 USD/năm.
ð i v i ñ t nơng nghi p, Lu t đ t đai hi n nay c a Trung Qu c
(ði u 31) [28] quy ñ nh “Nhà nư c b o h ñ t canh tác, kh ng ch nghiêm
ng t chuy n ñ t canh tác thành phi canh tác”
M i m t giai ño n thăng tr m c a l ch s kinh t , chính tr , xã h i
Trung Qu c ñ u n ch a s thành b i b i tác ñ ng c a m t cơ ch , chính sách
v nơng nghi p nói chung và s d ng đ t nơng nghi p nói riêng. Song, nh ng
h u qu tác ñ ng c a q trình chuy n d ch đ t nơng nghi p sang đ t cơng
nghi p và đ t

đ n ñ i s ng xã h i Trung Qu c là r t l n. Chính sách “…

kh ng ch nghiêm ng t chuy n ñ t canh tác thành phi canh tác” t i Trung
Qu c ra ñ i ch m hơn m t s nư c trong khu v c; song ñã thu ñư c nhi u
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 16


th ng l i trên con đư ng cơng nghi p hóa, hi n đ i hố đ t nư c.
2.2.1.2. Nh t B n
Nh t B n là m t nư c ti n hành c i cách kinh t s m nh t

Châu Á,

quá ñ t n n kinh t phong ki n ti u nông lên công nghi p hoá. Tr i qua m t
th k phát tri n, Nh t ñã tr thành m t qu c gia cơng nghi p hi n đ i nhưng
đơn v s n xu t nơng nghi p chính v n là các h gia đình nh , mang đ m tính
ch t c a n n văn hố lúa nư c, ñ c ñi m này r t gi ng v i Vi t Nam.
Trư c công cu c duy tân, như m i nư c châu Á, n n kinh t Nh t là
n n nông nghi p s n xu t nh , ti u nông phong ki n, năng su t th p, đ a tơ
cao. Như Vi t Nam, Nh t luôn luôn, b gi i h n b i tài nguyên ñ t ñai ngày
càng ít và dân s ngày càng tăng. Tuy nhiên, mu n t o đà cơng nghi p hóa,
nh t thi t ph i tăng năng su t nông nghi p, trong hồn c nh đ t ch t ngư i
đơng, cách duy nh t là thâm canh tăng năng su t (trên đơn v di n tích và trên
đơn v lao đ ng).
Khoa h c k thu t nơng nghi p ñư c Nh t B n coi là bi n pháp hàng
ñ u ngay t th k XIX, Nh t chú tr ng phát tri n các công ngh thu hút lao
ñ ng và ti t ki m ñ t như: k thu t tư i nư c, dùng phân bón và lai t o gi ng
t o nên năng su t cây tr ng cao. Chính sách khuy n khích phát tri n s n xu t
đư c ban hành cũng t o ra ñ ng l c thúc đ y nơng dân áp d ng khoa h c
công ngh tăng năng su t cây tr ng. ð t đai đư c chia cho m i nơng dân t o
nên t ng l p nông dân s h u nh ru ng đ t.
Do chính sách phi t p trung hố cơng nghi p, đưa s n xu t công nghi p

v nông thôn làm cho cơ c u kinh t nơng thơn thay đ i, t l đóng góp c a
các ngành phi nơng nghi p trong thu nh p cư dân nông thôn ngày càng tăng
(năm 1950 là 29%, năm 1990 là 85%). Năm 1990 ph n thu nh p t phi nông
nghi p cao hơn 5,6 l n ph n thu t nông nghi p. Ngư c l i, công nghi p l i
t o nên nhu c u cao và th trư ng n đ nh cho nơng nghi p, thu nh p c a
ngư i dân Nh t tăng nhanh trong quá trình cơng nghi p hố. Cơng nghi p
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ............ 17