Xây dựng hình mẫu thanh niên thời đại mới và đổi mới nội dung,

chuyên đề 2
Xây dựng hình mẫu thanh niên thời đại mới và đổi mới nội dung,
phương thức giáo dục của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
A. Đặt vấn đề
Trong những năm qua, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước, của công tác Đoàn và phong trào thanh niên, thái độ và ý thức chính trị của
thanh niên có nhiều chuyển biến tích cực; thanh niên chủ động hơn, quan tâm
hơn và có trách nhiệm hơn với những vấn đề của đất nước và quốc tế. Lòng nhân
ái, nhân văn, tính tích cực chính trị - xã hội và tinh thần xung phong, tình
nguyện, ý thức chia xẻ, tương thân, tương ái của thanh niên ngày càng được khơi
dậy mạnh mẽ và khẳng định bằng những hành động, nghĩa cử cao đẹp trong cuộc
sống.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, một bộ phận thanh niên thiếu ý
thức rèn luyện, non kém về nhận thức chính trị, chưa xác định được lý tưởng
sống đúng đắn, sống thực dụng, thụ động, thờ ơ, ngại tham gia các hoạt động
chính trị - xã hội, vi phạm pháp luật, tin vào những điều mê tín dị đoan…
Trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, vấn đề bồi dưỡng,
hình thành lớp thanh niên có đầy đủ phẩm chất và năng lực, đại diện cho thế hệ
thanh niên mới đáp yêu cầu của thời đại, nhu cầu nguồn nhân lực trẻ của đất
nước và phát huy ảnh hưởng tích cực trong công tác giáo dục thế hệ trẻ là một
nội dung hết sức quan trọng của công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi.
Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IX đã khẳng định: Xây dựng lớp
thanh niên giàu lòng yêu nước, có lối sống đẹp, có lý tưởng cách mạng, có
bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam.
B. Nội dung
I. Quan điểm mục tiêu xây dựng hình mẫu thanh niên trong thời đại mới
theo Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IX.
1. Xây dựng lớp thanh niên giàu lòng yêu nước, có lối sống đẹp, có lý
tưởng cách mạng, có bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam với những phẩm
chất cơ bản như sau:
- Giàu lòng yêu nước, biết xử lý hài hoà lợi ích của bản thân trong lợi ích

chung của tập thể, cộng đồng;
- Có lý tưởng cách mạng và bản lĩnh chính trị vững vàng;
- Có tri thức, chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng lao động giỏi;
1
- Có văn hóa và sống tình nghĩa;
- Có sức khỏe thể chất và tinh thần lành mạnh;
- Giàu nhiệt huyết sáng tạo và tinh thần tình nguyện.
2. Hướng tới mục tiêu ngày càng có nhiều những cán bộ quản lý trẻ
giỏi, doanh nhân trẻ giỏi, công nhân trẻ giỏi, nhà khoa học trẻ giỏi, chiến sỹ
trẻ giỏi, văn nghệ sỹ trẻ giỏi...tiêu biểu cho thế hệ thanh niên trong thời kỳ
hội nhập.
Ii. Những nội dung cơ bản trong xây dựng hình mẫu thanh niên thời đại
mới
1. Xây dựng lớp thanh niên giàu lòng yêu nước
1.1- Tổng kết toàn bộ lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt
Nam, chỉ rõ nguyên nhân đầu tiên dẫn đến mọi thắng lợi của quá trình đó, Hồ
Chí Minh viết: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống
quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại
sôi nổi, kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn. Nó lướt qua mọi nguy
hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”.
1.2- Phát huy truyền thống yêu nước, thương nòi của dân tộc: Suốt chiều
dài lịch sử dựng nước và giữ nước, cũng như quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, lớp lớp các thế hệ thanh niên Việt Nam không
quản ngại khó khăn, gian khổ, thậm chí phải xả thân quên mình vì Tổ quốc thân
yêu. Truyền thống yêu nước đã nâng lên và trở thành chủ nghĩa yêu nước, chủ
nghĩa anh hùng cách mạng của dân tộc Việt Nam.
1.3- Chủ nghĩa yêu nước là điểm cốt lõi của bản sắc văn hoá dân tộc Việt
Nam: Là sợi dây bền chặt nhất gắn bó mỗi người dân Việt Nam trong mọi hoàn
cảnh, tinh thần yêu nước được coi là một thứ quý (lời Bác Hồ). Do đó, các cấp bộ
Đoàn phải thường xuyên tuyên truyền, giải thích cho đoàn viên, thanh thiếu nhi;

làm cho tinh thần yêu nước phải trở thành hành động cách mạng thiết thực của
tuổi trẻ trong học tập, lao động, sinh hoạt và công tác hằng ngày.
2. Xây dựng lớp thanh niên có lối sống đẹp, có lý tưởng cách mạng
2.1- Đảng ta và Bác Hồ luôn coi việc bồi dưỡng, đào tạo thế hệ trẻ là một
vấn đề trọng tâm của cách mạng, quan hệ tới tương lai dân tộc, tiền đồ của sự
nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa trên đất nước ta.
Đối với lớp trẻ phải coi trọng bồi dưỡng cả đạo đức và tài năng, trong đó
phải đặc biệt quan tâm bồi dưỡng lý tưởng cách mạng. Nghị quyết Đại hội Đảng
toàn quốc lần thứ X đã chỉ rõ: “Đối với thế hệ trẻ thường xuyên giáo dục chính
2
trị, truyền thống, lý tưởng, đạo đức, lối sống; tạo điều kiện học tập, lao động, giảI
trí, phát triển thể lực, trí tuệ góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”
2.2- Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng là gì?
- Theo từ điển tiếng Việt: Lý tưởng là mục đích cao nhất, tốt đẹp nhất mà
người ta phấn đấu đạt tới. Như vậy, đã là con người, ai cũng cần có lý tưởng để
phấn đấu. Đặc biệt ở lứa tuổi thanh niên - Tuổi đẹp nhất của đời người, mỗi
thanh niên dù ở điều kiện và cương vị khác nhau đều hướng tới những mơ ước
cao nhất và đẹp nhất của đời mình. Tuy nhiên, phấn đấu để đạt được lý tưởng
bao giờ cũng là sự phấn đấu lâu dài và đầy gian nan, thậm chí phải xả thân quên
mình.
- Cùng với sự lãnh đạo, tạo điều kiện của Đảng và Nhà nước, sự định
hướng của tổ chức Đoàn, mỗi thanh niên cần có ý chí cao để thực hiện lý tưởng
đúng đắn của mình.
- Trong phạm trù lý tưởng, các lĩnh vực sau đây là quan trọng nhất, đó là:
+ Lý tưởng chính trị - xã hội: Phấn đấu cho mục đích cao cả và tốt đẹp
nhất về mặt xã hội, đây là lĩnh vực quan trọng nhất thể hiện trách nhiệm của bản
thân đối với xã hội của mỗi con người.
+ Lý tưởng đạo đức: Rèn luyện, phấn đấu cho một xã hội và cho cá nhân
mình có đạo đức và phẩm giá cao đẹp, hình thành chuẩn mực giá trị xã hội.
+ Lý tưởng nghề nghiệp: Học tập, lựa chọn, phấn đấu để có một nghề yêu

thích. Thực tế cho thấy, đứng trước ngưỡng của cuộc đời mà thanh niên phải lựa
chọn, thì vấn đề chọn nghề cho mình bao giờ cũng là vấn đề khó khăn và nhiều
bất ngờ nhất.
+ Lý tưởng thẩm mỹ: Quan niệm về cái đẹp, đánh giá cái đẹp, hướng tới
cái đẹp cả nội dung bên trong và hình thức biểu hiện bên ngoài.
Trong 4 lĩnh vực trên, lý tưởng chính trị - xã hội là quan trọng nhất.
- Lý tưởng chính trị - xã hội hiện nay của thanh niên cần rèn luyện, phấn
đấu và vươn tới chính là “Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”. Đó là mục tiêu
phấn đấu của cách mạng Việt Nam, là trọng tâm công tác bồi dưỡng giáo dục
tuổi trẻ, đối với Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với chức năng là trường học xã hội
chủ nghĩa của thanh niên thì vấn đề này càng trở nên quan trọng và cấp thiết hơn
bao giờ hết, nội dung cụ thể của giáo dục lý tưởng chính trị - xã hội cho đoàn
viên, thanh niên là:
3
+ ý thức độc lập tự chủ, tự lực tự cường, cần cù lao động, năng động, sáng
tạo, quyết tâm thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước.
+ Nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng trước âm mưu “Diễn biến hoà
bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch.
+ Quá trình hội nhập với quốc tế phải tích cực, chủ động tiếp thu tinh hoa
văn hoá nhân loại; phải giữ vững độc lập, tự chủ, tránh sự lệ thuộc vào bên
ngoài.
2.3- Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng và xây dựng lối sống đẹp trong thanh
niên có mối quan hệ rất chặt chẽ với nhau.
- Mỗi thanh niên vừa có lý tưởng cách mạng, vừa có lối sống đẹp - Đó là
những người làm tròn trách nhiệm của mình đối với xã hội, là người con hiếu
thảo trong gia đình, là công dân tốt, là những người có hành động và nghĩa cử
đẹp…
- Đoàn thanh niên các cấp cần tập trung làm tốt một số nội dung sau:
+ Tuyên truyền để thanh niên rèn luyện đạo đức cách mạng, đạo đức công

dân, xây dựng lối sống có văn hoá.
+ Động viên thanh niên tích cực học tập, lao động sáng tạo, chủ động
vươn lên lập thân, lập nghiệp và làm giàu chính đáng.
+ Nêu cao tinh thần xung phong tình nguyện, sẵn sàng nhận và hoàn thành
tốt các nhiệm vụ được giao.
2.4- Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng và lối sống đẹp cho thanh niên cũng
chính là thực hiện nội dung “Xây hoài bão lớn” cho tuổi trẻ Việt Nam.
- Theo từ điển tiếng Việt: Hoài bão là ấp ủ trong lòng ý muốn làm những
điều lớn lao, tốt đẹp.
+ Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước vì mục tiêu “Dân
giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” theo con đường xã hội
chủ nghĩa mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn chính là hoài bão lớn của cả dân tộc
ta. Vì vậy, thanh niên phải có hoài bão lớn thì mới trở thành lực lượng xung kích
cách mạng, góp phần thực hiện mục tiêu, lý tưởng của Đảng và dân tộc là “Độc
lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”.
+ Tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IX, Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh đã
có bài phát biểu chỉ đạo quan trọng và thay mặt Ban Chấp hành Trung ương
Đảng tặng thanh niên Việt Nam bức trướng mang dòng chữ: “Tuổi trẻ Việt Nam
4
xây hoài bão lớn, đoàn kết, sáng tạo, xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc”.
- Lý tưởng, hoài bão, lối sống đẹp xét đến cùng đều gắn với những điều tốt
đẹp. Do đó, trong giao đoạn cách mạng hiện nay, mỗi thanh niên cần phải ấp ủ
trong mình những hoài bão lớn - Đó cũng là khẳng định trách nhiệm của thế hệ
trẻ đối với sự phát triển trường tồn của dân tộc.
3. Xây dựng lớp thanh niên có bản lĩnh văn hoá con người việt nam
3.1- Văn hoá là gì?
- Văn hoá có rất nhiều định nghĩa khác nhau, nhưng tựu chung lại, văn hoá
là tổng thể các hoạt động sáng tạo của các cá nhân, các cộng đồng trong quá khứ
và hiện tại. Hoạt động sáng tạo ấy tạo nên một hệ thống các giá trị, truyền thống,

thị hiếu, tập quán - Những yếu tố xác định đặc tính mỗi dân tộc.
- Văn hoá cũng là sức mạnh tạo ra của cải vật chất và văn minh tinh thần
của xã hội. Chính vì vậy, Đảng ta đã khẳng định: Văn hoá là nền tảng tinh thần
của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã
hội.
- Con người không phải ngay khi sinh ra đã có văn hoá, mà phải được nuôi
dưỡng, dạy dỗ, rèn luyện để biết suy nghĩ và động theo các chuẩn mực xã hội, để
trở thành người có văn hoá. Vì thế, thanh niên muốn có bản lĩnh văn hoá của con
người Việt Nam, thì không cách nào khác, đó là phải được bồi dưỡng, giáo dục
truyền thụ lý tưởng và không ngừng rèn luyện, vươn lên để trở thành người có
văn hoá, làm những công việc ích nước, lợi dân và phát triển bản thân.
- Khái niệm bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam là một nét độc đáo
dược khẳng định trong trong đường lối phát triển văn hoá và xây dựng con
người mới của Đảng ta được thể hiện rõ nhất ở Nghị quyết Hội nghị Trung ương
5 khoá VIII và Hội nghị Trung ương 10 khoá IX xủa Đảng và được tiếp tục trong
văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X: “Xây dựng và hoàn thiện giá trị,
nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong
thời kỳ CNH-HĐH, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong
thanh niên, học sinh sinh viên đặc biệt lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ,
đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam”
3.2- Nền văn hoá nước ta đã có những đặc trưng của một nền văn hoá
tiên tiến.
* Một nền văn hoá tiên tiến là:
- Tiên tiến về trình độ học vấn, về dân trí, về trình độ khoa học công nghệ.
5