Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã Nam Cường huyện Chợ Đồn tỉnh Bắc Kạn (Khóa luận tốt nghiệp)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HOÀNG THỊ TIÊN

Tên đề tài:
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA
BÀN XÃ NAM CƯỜNG - HUYỆN CHỢ ĐỒN - TỈNH BẮC KẠN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo
Chuyên ngành
Khoa
Khóa học

: Chính quy
: Địa chính môi trường
: Quản lý Tài nguyên
: 2010 - 2014

Thái Nguyên 2014


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HOÀNG THỊ TIÊN

Tên đề tài:
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA

BÀN XÃ NAM CƯỜNG - HUYỆN CHỢ ĐỒN - TỈNH BẮC KẠN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo
: Chính quy
Chuyên ngành : Địa chính môi trường
Khoa
: Quản lý Tài nguyên
Khóa học
: 2010 - 2014
Giảng viên hướng dẫn: Th.S Nông Thu Huyền
Khoa Quản lý Tài nguyên - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên

Thái Nguyên 2014


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành bài khóa luận này, em xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu
trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên, ban chủ nhiệm khoa tài nguyên, các
thầy cô giáo đã tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và truyền đạt lại
cho em những kiến thức quý báu trong suốt khóa học vừa qua.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Th.S Nông Thu
Huyền, người thầy rất tâm huyết đã tận tình hướng dẫn, động viên, dành
nhiều thời gian và định hướng chỉ bảo em trong suốt thời gian thực tập để em
hoàn thành bài khóa luận này.
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các cán bộ của phòng tài nguyên
môi trường huyện Chợ Đồn và UBND xã Nam Cường đã tạo điều kiện tốt
nhất để em được thực tập tại cơ quan. Ngoài ra, còn giúp em học hỏi được
thêm kinh nghiệm trong cuộc sống.

Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn tới các hộ dân trong xã đã nhiệt
tình giúp đỡ em trong quá trình triển khai điều tra thu thập số liệu thực địa để
phục vụ cho bài khóa luận này.
Cuối cùng em xin gửi tấm lòng ân tình tới gia đình của em. Gia đình đã
thực sự là nguồn động viên lớn lao và là những người truyền nhiệt huyết để
em hoàn thành bài khóa luận này.
Trong thời gian thực tập em đã cố gắng hết sức mình, nhưng do kinh
nghiệm và kiến thức còn hạn hẹp nên bài khóa luận của em không tránh khỏi
những thiếu sót và khuyết điểm. Em rất mong các thầy, cô giáo và các bạn
sinh viên đóng góp thêm ý kiến để bài khóa luận này được hoàn thiện hơn.
Tạo nền tảng cho việc thực hiện khóa luận sắp tới.
Em xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày 10 tháng 5 năm 2014
Sinh viên

Hoàng Thị Tiên


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. Hiện trạng sử dụng đất của Việt Nam của năm 2012 .................... 13
Bảng 4.1. Tình hình lao động của xã Nam Cường ........................................ 27
Bảng 4.2. Cơ cấu dân tộc của xã Nam Cường năm 2013 .............................. 30
Bảng 4.3: Hiện trạng sử dụng đất của xã Nam Cường năm 2013.................. 36
Bảng 4.4: Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp của xã Nam Cường
năm 2013 .................................................................................... 37
Bảng 4.5. Hiện trạng về diện tích và sản lượng một số cây trồng chính của xã
năm 2013 .................................................................................... 38
Bảng 4.6. Các LUT sản xuất nông nghiệp của xã Nam Cường ..................... 39
Bảng 4.7. Hiệu quả kinh tế của các loại cây trồng chính............................... 46

Bảng 4.8. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất ............................. 47
Bảng 4.9. Phân cấp hiệu quả kinh tế các LUT sản xuất nông nghiệp ............ 48
Bảng 4.10. Hiệu quả kinh tế của LUT cây ăn quả ......................................... 51
Bảng 4.11. hiệu quả kinh tế của cây mỡ ....................................................... 52
Bảng 4.12. Hiệu quả xã hội của các LUT ..................................................... 54
Bảng 4.13. Hiệu quả môi trường của các kiểu sử dụng đất ........................... 56


DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 4.1. Cánh đồng lúa thôn Nà Mèo ......................................................... 41
Hình 4.2. Cánh đồng lúa thôn Cốc Lùng ...................................................... 42
Hình 4.3. Cánh đồng trồng lạc thôn Nà Lình ................................................ 42
Hình 4.4. Bãi trồng ngô của nhà ông Tô Văn Ký thôn Cỏn pỏong ................ 43
Hình 4.5. Cây xoài nhà ông Nông Văn Mân thôn Cốc Lùng......................... 44
Hình 4.6. Nhà ông Dương Đình Dếnh thôn Bản Chảy đang
chăm sóc đồi mỡ ........................................................................... 45
Hình 4.7. Người dân thôn Cốc Lùng thu hoạch khoai lang vụ đông ............. 49
Hình 4.8. Người dân thôn Phiêng cà thu hoạch lạc ....................................... 50
Hình 4.9. Cây ngô bị đổ do thời tiết tại cánh đồng thôn Bản Chảy ............... 51


DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
STT Chữ viết tắt
1
2
3
4
5
6

7
8
9
10

BVTV
LX
LM
VL
L
M
H
VH
LUT
FAO

11
12
13
14

CPSX
GTSX
TNT
CAQ

Nghĩa
Bảo vệ thực vật
Lúa xuân
Lúa mùa

Very Low (rất thấp)
Low (thấp)
Medium (trung bình)
High (cao)
Very high (rất cao)
Land use type - loại hình sử dụng đất
Food and Agriculture Organization - Tổ chức
lương thực và nông nghiệp của Liên Hợp Quốc
Chi phí sản xuất
Giá trị sản xuất
Thu nhập thuần
Cây ăn quả


MỤC LỤC
Trang
PHẦN 1: MỞ ĐẦU ....................................................................................... 1
1.1. Đặt vấn đề ............................................................................................... 1
1.2. Mục đích của đề tài ................................................................................. 2
1.3. Yêu cầu của đề tài ................................................................................... 2
1.4. Ý nghĩa của đề tài .................................................................................... 2
PHẦN 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 3
2.1. Đất nông nghiệp và vai trò của đất đối với sản xuất nông nghiệp ............ 3
2.1.1. Khái niệm về đất và đất nông nghiệp .................................................... 3
2.1.2. Đặc điểm đất nông nghiệp .................................................................... 4
2.1.3. Vai trò và ý nghĩa của đất đai trong sản xuất nông nghiệp .................... 5
2.2. Sử dụng đất và những quan điểm sử dụng đất.......................................... 6
2.2.1. Sử dụng đất và những nhân tố ảnh hưởng đến sử dụng đất ................... 6
2.2.1.1. Sử dụng đất là gì? .............................................................................. 6
2.2.1.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng đất ................................ 6

2.2.2. Quan điểm sử dụng đất bền vững ......................................................... 8
2.2.3. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp trên Thế giới và Việt Nam........... 11
2.2.3.1. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp trên thế giới .............................. 11
2.2.3.2. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp ở Việt Nam .............................. 12
2.3. Hiệu quả và tính bền vững trong sử dụng đất......................................... 13
2.3.1. Khái quát hiệu quả sử dụng đất ........................................................... 13
2.3.2. Sự cần thiết phải đánh giá hiệu quả sử dụng đất ................................. 15
2.3.3. Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất .......................................... 16
2.4. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp .................................................... 16
2.4.1. Cơ sở khoa học và thực tiễn trong đề xuất sử dụng đất ....................... 16
2.4.2. Quan điểm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp...................... 17
2.4.3. Định hướng sử dụng đất ..................................................................... 17
PHẦN 3: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ........................................................................................... 19
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................... 19
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 19
3.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 19


3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................. 19
3.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 19
3.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 19
3.4.1. Phương pháp điều tra số liệu thứ cấp .................................................. 19
3.4.2. Phương pháp điều tra số liệu sơ cấp .................................................... 20
3.4.3. Phương pháp tính hiệu quả của các loại hình sử dụng đất ................... 20
3.4.3.1. Hiệu quả kinh tế .............................................................................. 20
3.4.3.2. Hiệu quả xã hội................................................................................ 20
3.4.3.3. Hiệu quả môi trường ........................................................................ 20
3.3.4. Phương pháp đánh giá tính bền vững .................................................. 21
3.4.5. Phương pháp tính toán phân tích số liệu ............................................. 21

PHẦN 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ......................... 22
4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của xã Nam Cường - huyện Chợ Đồn
- tỉnh Bắc Kạn .............................................................................................. 22
4.1.1. Điều kiện tự nhiên, các nguồn tài nguyên và môi trường .................... 22
4.1.1.1. Vị trí địa lý ...................................................................................... 22
4.1.1.2. Địa hình, địa mạo ............................................................................ 22
4.1.1.3. Điều kiện khí hậu............................................................................. 23
4.1.1.4. Thuỷ văn.......................................................................................... 23
4.1.1.5. Các loại tài nguyên .......................................................................... 24
4.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................... 26
4.1.2.1. Tăng trưởng và cơ cấu ngành kinh tế ............................................... 26
4.1.2.2. Tình hình dân số và lao động ........................................................... 27
4.1.2.3. Cơ sở hạ tầng ................................................................................... 28
4.1.2.4. Dân tộc ............................................................................................ 30
4.1.2.5.Tình hình sản xuất một số ngành ...................................................... 31
4.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội của xã Nam
Cường ảnh hưởng tới sử dụng đất ................................................................ 33
4.1.3.1. Thuận lợi ......................................................................................... 33
4.1.3.2. Khó khăn ......................................................................................... 34
4.2. Đánh giá hiện trạng và xác định loại hình sử dụng đất của
xã Nam Cường ............................................................................................. 35
4.2.1. Hiện trạng sử dụng đất........................................................................ 35
4.2.1.1. Tình hình sử dụng đất vào các mục đích .......................................... 35


4.2.1.2. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp của xã ..................................... 37
4.2.1.3. Hiện trạng về diện tích và cơ cấu một số cây trồng chính
năm 2013...................................................................................................... 38
4.2.2. Các loại hình sử dụng đất nông nghiệp của xã Nam Cường
huyện Chợ Đồn ............................................................................................ 39

4.2.2.1. Các loại hình sử dụng đất của xã Nam Cường ................................. 39
4.2.2.2. Mô tả các loại hình sử dụng đất ....................................................... 40
4.3. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp .......................................... 45
4.3.1. Hiệu quả kinh tế ................................................................................. 45
4.3.1.1. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất trồng cây hàng năm 45
4.3.1.2. Hiệu quả kinh tế của cây ăn quả....................................................... 51
4.3.1.3. Hiệu quả kinh tế của rừng trồng sản xuất ........................................ 52
4.3.2. Hiệu quả xã hội................................................................................... 53
4.3.3. Hiệu quả Môi trường .......................................................................... 55
4.4. Lựa chọn và định hướng các loại hình sử dụng đất nông nghiệp đạt hiệu
quả kinh tế - xã hội - môi trường cho xã Nam Cường ................................... 57
4.4.1. Lựa chọn các loại hình sử dụng đất nông nghiệp đạt hiệu quả cho xã
Nam Cường .................................................................................................. 57
4.4.2. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp đạt hiệu quả ............................. 58
4.5. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp cho
xã Nam Cường ............................................................................................. 59
4.5.1. Giải pháp chung.................................................................................. 59
4.5.2. Giải pháp cụ thể. ................................................................................. 61
4.5.2.1. LUT trồng cây hàng năm ................................................................ 61
4.5.2.2. LUT trồng cây lâu năm ................................................................... 62
PHẦN 5: KẾT LUẬN ĐỀ NGHỊ ............................................................... 64
5.1. Kết luận ................................................................................................. 64
5.2. Đề nghị .................................................................................................. 65
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 66


1

PHẦN 1: MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề

Con người trải qua quá trình tiến hóa và phát triển qua mỗi giai đoạn
đều tác động tới nguồn đất đai, con người sống dựa vào đất đai là chủ yếu và
khai thác khả năng sản xuất của đất để tạo ra của cải vật chất nhằm phục vụ
nhu cầu và mục đích sống của con người. Đất đóng vai trò vô cùng quan trọng
đối với đời sống con người thiên nhiên. Đất đai còn là nền tảng để định cư và
tổ chức các hoạt động kinh tế xã hội, và cũng là nền tảng của mọi quá trình
hoạt động của con người, nó không chỉ là đối tượng lao động mà còn là tư
liệu sản xuất không thể thay thế được. Đất là cơ sở của sản xuất nông nghiệp,
là yếu tố đầu vào có tác động mạnh mẽ đến hiệu quả sản xuất nông nghiệp,
tạo ra lương thực, thực phẩm nuôi sống con người. Việc sử dụng đất một cách
có hiệu quả và bền vững đang trở thành vẫn đề cấp thiết với mỗi quốc gia,
nhằm duy trì sức sản xuất của đất đai cho hiện tại và cho cả tương lai.
Với điều kiện hiện nay, xã hội phát triển, dân số tăng nhanh kèm theo
những đòi hỏi ngày càng tăng về lương thực và thực phẩm, chỗ ở cũng như
các nhu cầu về văn hóa xã hội. Con người đã tìm mọi cách để khai thác đất
đai nhằm thỏa mãn những nhu cầu ngày càng tăng đó. Các hoạt động ấy đã
làm cho diện tích đất nông nghiệp vốn có hạn về diện tích ngày càng bị thu
hẹp, đồng thời làm giảm độ màu mỡ, lại có nguy cơ bị suy thoái dưới tác
động của thiên nhiên và sự thiếu ý thức của con người trong quá trình sản
xuất làm giảm tính bền vững trong sử dụng đất. Trong khi đó việc khai thác
đất hoang đưa vào sử dụng và chuyển mục đích sử dụng đất khác sang đất
nông nghiệp là rất hạn chế. Do vậy việc đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông
nghiệp từ đó lựa chọn các loại hình sử dụng đất có hiệu quả, để sử dụng hợp
lý theo quan điểm sinh thái và phát triển bền vững đang trở thành vấn đề toàn
cầu đang được các nhà khoa học trên thế giới quan tâm. Đối với một nước có
nền kinh tế nông nghiệp là chủ yếu như Việt Nam, nghiên cứu, đánh giá hiệu
quả sử dụng đất nông nghiệp càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Xã Nam Cường là một xã vùng cao của huyện Chợ Đồn tỉnh Bắc Kạn,
nằm cách trung tâm huyện khoảng 34km về phía Bắc. Người dân trên địa bàn
xã còn gặp nhiều khó khăn trong sản xuất, hiệu quả sử dụng đất đem lại chưa

Khóa luận đủ ở file: Khóa luận full