SKKN Khai thác kênh hình dạy học sách giáo khoa Lịch sử 8

1. Tên sáng kiến: Khai thác kênh hình dạy học sách giáo khoa Lịch sử 8
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:Lịch sử
3. Thời gian áp dụng sáng kiến:
Từ ngày1tháng 9năm 2017 đến ngày1 tháng3 năm2018
4. Tác giả:
Họ và tên: .Nguyễn Xuân Liệp
Năm sinh: 1982
Nơi thường trú:Minh Tân –Vụ Bản-Nam
Trình độ chuyên môn:Đại học
Chức vụ công tác: Giáo viên lịch sử
Nơi làm việc:Trường THCS Quang Trung
Điện thoại: 0936729234
5.Đơn vị áp dụng sáng kiến:
Tên đơn vị:Trường THCS Quang Trung
Địa chỉ:Vụ Bản

1


I.

BÁO CÁO SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Mục tiêu học tập của mơn Lịch sử nhằm hình thành và phát triển cho học sinh
những kỹ năng cần thiết: Biết để hiểu lịch sử phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo
trong quá trình tiếp thu lĩnh hội kiến thức lịch sử.
Đặc điểm của môn lịch sử không thể trực tiếp quan sát các sự kiện, hiện tượng,
nhân vật trong quá khứ.
Mục đích của việc dạy học lịch sử khơng phải là cung cấp cho học sinh những kiến
thức sẵn có qua kênh chữ, SGK mà mục đích cuối cùng giúp học sinh để hiểu được
lịch sử.

Sáng kiến kinh nghiệm phát huy tính tích cực của học sinh qua việc sử dụng kênh
hình lịch sử lớp 8 để vận dụng tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh phù hợp
với môn học, đặc điểm đối tượng học sinh nhằm gây sự hứng thú sinh động trong giờ
học.
Động cơ học tập và hiểu biết lịch sử của học sinh còn nhiều hạn chế.
Đặc trưng môn lịch sử là đi nghiên cứu tìm hiểu từ xa đến gần, từ quá khứ đến hiện
tại, từ phức tạp đến đơn giản, mang tính khơng lặp lại, không tạo được hứng thú cho
học sinh trong học tập nghiên cứu, tìm hiểu lịch sử. Khắc phục những sai lầm hiện đại
hóa lịch sử.
Xuất phát từ chức năng nhiệm vụ đặc trưng của bộ môn lịch sử và yêu cầu đổi
mới giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học. Tổ chức tiết dạy có hiệu quả sinh động,
gây hứng thú, phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong quá trình dạy học
lịch sử.
Việc sử dụng kênh hình để minh họa các sự kiện nhân vật, kết hợp với lời nói
truyền cảm có sức thuyết phục cao đối với học sinh vì thế nội dung bài giảng thêm
sinh động, phong phú và hấp dẫn trong tiết học.
Đối tượng học sinh nghiên cứu
Học sinh khối 8-Trường THCS Quang Trung - Năm học 2017-2018
II. Mô tả giải pháp:
1.Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến:
Học tập nói chung và học mơn lịch sử nói riêng cũng là một quá trình nhận thức
tuân theo những quy luật chung của sự nhận thức và cũng có quy luật riêng do đặc
trưng của bộ môn, xuất phát từ sự kiện, trình tự thời gian của diễn biến lịch sử, xác
định khơng gian….....chi phối. Vì vậy khi xác định cho mình nhiệm vụ tổ chức chỉ
đạo hoạt động nhận thức của học sinh về lịch sử xã hội loài người từ trước đến nay,
giáo viên không thể làm việc mày mị, tuỳ tiện bằng bất cứ hình thức nào mà phải có
phương pháp cụ thể được xây dựng trên cơ sở khoa học.
Phương pháp dạy học lịch sử phát huy tính tích cực của học sinh thơng qua sử dụng
kênh hình dạy học lịch sử 8 là phát hiện những quy luật của quá trình dạy học lịch sử,
2

xác định đúng nội dung hình thức tổ chức và phương pháp dạy phù hợp với đặc trưng
bộ môn và các bài dạy cụ thể.
- Giáo viên
Việc dạy học lịch sử ở THCS là quá trình phức tạp đa dạng. Trong thực tế có nhiều
giáo viên biến dạy học lịch sử thành bài dạy chính trị khơ khan trống rỗng, cứng nhắc
làm cho học sinh chán nản, hay thông báo các kiến thức thiếu sinh động và khơng có
hồn. Ngồi ra cịn có nhiều sai phạm khác như biến bài học lịch sử thành câu chuyện
với những chi tiết giật gân để mua vui cho học sinh trong chốc lát mà khơng cung cấp
tri thức và hình thành các kỹ năng tư duy sáng tạo của học sinh, thiếu tính giáo dục.
-Học sinh
Thường xem nhẹ bộ môn coi môn lịch sử là môn học phụ không chú trọng vào việc
học.Thường có thói quen lĩnh hội kiến thức bằng cách học thuộc lịng những gì mà
giáo viên cung cấp cũng như những kiến thức sẵn có thơng qua kênh chữ ở sách giáo
khoa.
- Giáo viên chủ yếu vận dụng phương pháp thuyết trình: Thầy giảng trị nghe, thầy
đọc trị chép.
Học sinh thường bị động tiếp thu lĩnh hội kiến thức.
Trong dạy học lịch sử giáo viên chỉ mới chủ trọng khai thác kiến thức sẵn có trong
SGK, ln coi đây là nguồn kiến thức chính cung cấp cho học sinh.
Phương tiện đồ dùng dạy học không đầy đủ.
Học sinh không thể phát huy được tính tích cực sáng tạo tìm tịi trong tiết học, vì
vậy khả năng tiếp thu kiến thức chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ và học thuộc lịng. Khơng
phát triển kỹ năng tư duy và chưa tạo cho học sinh các kỹ năng lịch sử quan trọng
như: đọc, chỉ bản đồ, phân tích các sự kiện…........................
Giáo viên với tư cách là người tổ chức hướng dẫn đồng thời giảm thiểu việc nói
giảng, thuyết trình trong tiết học.
Phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh thơng qua các kiến thức sẵn
có kể cả kênh chữ và kênh hình trong SGK.

Tăng cường vai trị chủ động của học sinh, học sinh khơng cịn là người thụ động
tiếp thu và lĩnh hội kiến thức.
Rèn luyện khả năng khám phá và phát hiện, khả năng tư duy tự học, tư duy lôgic.
Rèn luyện kỹ năng sử dụng lược đồ bản đồ tranh ảnh và đồ dùng trực quan.
Vì vậy từ thực tiễn của việc dạy học lịch sử hiện nay và từ mục tiêu đào tạo thế hệ
trẻ. Việc phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong quá trình dạy
3


học lịch sử là yếu tố cấu thành quá trình phát hiện những quy luật nhận thức của học
sinh trên cơ sở khách quan của mối quan hệ giữa giáo dục và phát triển học sinh, gây
cho học sinh sự hứng thú và có trách nhiệm tạo điều kiện thuận lợi cho việc nâng cao
chất lượng trong quá trình đổi mới giáo dục.
2.Mơ tả giải pháp sau khi có sáng kiến:
a.Biện pháp:
Hiệu quả của một bài lịch sử là kết quả của sự kết hợp chung, khách quan và các
yếu tố riêng cụ thể địi hỏi cần có sự sáng tạo.
Giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học: “Hướng tích cực hố hoạt động của
học sinh” tạo điều kiện cho học sinh tìm tịi, khai thác kiến thức và biết điều khiển
hoạt động nhận thức của mình.
Dạy học phải đổi mới theo hướng tích hợp vận dụng, phương pháp phù hợp. Kết
hợp hài hoà hoạt động giữa thầy và trị, hình thành biểu tượng ban đầu cho học sinh.
Cần nắm chắc đặc điểm ý nghĩa nội dung của từng bài, từng đồ dùng trực quan
hướng tới liên hệ rút ra bài học.
Thơng thường kênh hình nói chung, các hình vẽ tranh ảnh nói riêng được trình bày
với tư cách là nguồn cung cấp thông tin kiến thức được in kèm theo câu hỏi để học
sinh tự làm việc với SGK. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên nhằm rút ra những kiến
thức lịch sử nhất định. Để sử dụng tốt loại kênh hình này, trước hết giáo viên cần
phải:
Xác định rõ nội dung lịch sử của kênh hình được phản ánh cái gì. Nội dung cần

khai thác (bản đồ, lược đồ tranh ảnh, đồ dùng trực quan…..............).
Giáo viên dự kiến xác định phương pháp sử dụng phù hợp kênh hình trong từng bài
cụ thể. Khi sử dụng khai thác cần có sự lựa chọn phù hợp với trình độ nhận thức của
học sinh đặc biệt là các đồ dùng trực quan sinh động tạo ấn tượng, tái hiện lại kiến
thức đã học giúp học sinh khắc sâu.
Kênh hình khi sử dụng phải đảm bảo tính khoa học, tính thấm mỹ.
Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát (đầu tiên quan sát tổng thể rồi mới quan sát
các chi tiết).
Sử dụng hệ thống câu hỏi gợi mở để học sinh tìm tịi khám phá.
Học sinh phải chủ động tích cực sáng tạo và lĩnh hội kiến thức mà giáo viên cung
cấp.
Học sinh biết quan sát xác định chi tiết của kênh hình rút ra nội dung bài học qua
kênh hình đồ dùng trực quan cần cung cấp.
4


Giáo viên kết luận khái quát nội dung kiến thức của kênh hình cần khai thác để học
sinh khắc sâu.
2. Một số kênh hình minh họa:
a.Khai thác kênh hình 5 khi dạy mục 2 tình hình chính trị xã hội nước Pháp
trước cách mạng trong bài “cách mạng tư sản Pháp 1789-1794”

Đổi với kênh hình này khi khai thác giáo viên cần:
Hướng dẫn học sinh quan sát và sử dụng các câu hỏi gợi mở.
Nhìn vào bức tranh em có nhận xét gì?
Tại sao người nơng dân già nua lại phải cõng trên lưng hai người quý tộc và Tăng
lữ béo tốt?
Qua hình 5, em hãy miêu tả tình cảnh người nông dân trong xã hội Pháp thời bấy
giờ?
Em thấy xã hội Pháp gồm mấy đẳng cấp?

Học sinh tự nhận xét và đưa ra phương án trả lời:
Giáo viên kết luận: Bức tranh miêu tả người nông dân già nua ốm yếu phải cõng
trên lưng hai người có thân hình béo khoẻ đó là hình ảnh tượng trưng cho hai đẳng
cấp quý tộc và tăng lữ trong xã hội Pháp trước cách mạng. Người ngồi trước mặc áo
choàng với nét mặt phởn chí, thoả mãn là Tăng lữ. Người ngồi sau đeo thanh gươm có
5