Ôn tập cơ sở vật lý hạt nhân cuối kỳ đại học bách khoa tphcm

Xạ trị là gì ?
Xạ trị thường được viết tắt là RT, RTx, hoặc XRT, là liệu pháp sử dụng bức xạ ion
hoá được cung cấp bởi một máy gia tốc tuyến tính chiếu vào vị trí của các kh ối
u, thường là một phần của điều trị ung thư.
Các phương pháp xạ trị?
*Phương pháp xạ trị ngoài : là biện pháp xạ trị tác động lên vùng ung thư từ bên
ngoài cơ thể. Phương pháp xạ trị ngoài thông thường được thực hiện thông qua
các chùm hai chiều sử dụng tia X trị liệu (2DXTR) hoặc các máy gia tốc tuy ến
tính y học tạo tia X năng lượng cao. 2DXRT chủ yếu bao gồm một chùm bức xạ
duy nhất được phân phối cho bệnh nhân từ nhiều hướng: thường là mặt trước
hoặc sau, và cả hai mặt.
*Phương pháp xạ trị trong : là biện pháp xạ trị có sử dụng các túi có chứa hoạt
chất phóng xạ đặt trực tiếp lên khối u hoặc gần khối u trong cơ th ể
*Phương pháp đồng vị phóng xạ (RIT): là một hình thức trị liệu nhắm mục tiêu.
Nhắm mục tiêu có thể dựa trên tính chất hóa học của đồng vị như radioiodine
được hấp thu đặc biệt bởi tuyến giáp gấp ngàn lần so với các cơ quan cơ th ể
khác. Nhắm mục tiêu cũng có thể đạt được bằng cách gắn đồng vị phóng xạ với
một phân tử hoặc kháng thể khác để dẫn nó tới mô đích. Đồng vị phóng xạ được
truyền qua đường truyền (vào máu) hoặc qua đường tiêu hóa.
Nguyên lý phát huỳnh quang tia X ?
Tia x phát ra trong va chạm giữa các e nguyên tử của anot . Mỗi e mất E khác nhau
nên phổ tia X là liên tục e tới có năng lượng đủ lớn để làm bật 1 e lớp trong và nguyên
tử bia sẽ bị kích thích tạo thành 1 lỗ trống. Các photon này có E = hiệu E giữa 2 mức
E => đặc trưng cho từng kim loại làm bia.
Đặc trưng tia X : có khả năng đâm xuyên lớn,làm đen kính ảnh,làm phát quang một
số chất,làm ion hóa không khí,có tác dụng sinh lý hủy diệt tế bào
Đồng vị phóng xạ đánh dấu ?
Đồng vị đánh dấu là phương pháp khảo sát các quá trình bằng cách
đưa các hợp chất thích hợp phát phóng xạ vào cùng với vật liệu
trong hệ thống để khảo sát quá trình vận động, chuyển hóa của hệ
thống thông qua hệ máy đo phóng xạ mà không cần dừng hoạt động

sản xuất.
Phương pháp :
+ Gắn trực tiếp vào đối tượng đánh dấu


+ Gắn chất mang dưới dạng phân tử nào đó
+ Hòa tan trong môi trường liên tục hoặc khí lỏng

Nguyên lý hoạt động máy gia tốc Cyclotron ?
Cyclotron sử dụng quá trình gia tốc nhiều lần bằng điện tr ường xoay chi ều t ần
số cao trong một từ trường đồngnhất và chủ yếu để gia tốc proton và các ion
nặng.
Các ion xuất phát từ tâm của từ trường nằm giữa 2 điện cực có dạng n ửa hình
tròn được gọi là "Dee - hình chữ D".Các hạt chuy ển động xoáy tròn ốc v ới bán
kính lớn dần,được gia tốc mỗi khi đi qua khe giữa 2 nữa chữ D.
Quãng đường đi được trong một chu kỳ tăng dần cùng với vận tốc hạt đ ể đ ảm
bảo sự phù hợp về pha với sóng cao tần.Thời gian hạt thành một quỹ đ ạo là
không đổi.
Khi hạt chuyển động hết một chu kỳ pha thì điện áp xoay chi ều thay đ ổi 180
độ.Bằng cách chọn tần số phù hợp của điện áp xoay chiều,đảm b ảo khi các ion
đi từ Dee này sang Dee khác có sự đổi dấu của điện thế gi ữa các Dee sao cho các
ion được gia tốc
Plasma là gì ?
Plasma là trạng thái thứ tư của vật chất trong đó các chất bị ion hóa mạnh. Đại
bộ phận phân tử hay nguyên tử chỉ còn lại hạt nhân,các electron chuyển động
tương đối tự do giữa các hạt. Trong bốn trạng thái vật chất, plasma được xem
như trạng thái đầu tiên trong vũ trụ
Nếu sự ion hóa được xảy ra bởi việc nhận năng lượng từ các dòng vật chất bên
ngoài, như từ các bức xạ điện từ thì plasma còn gọi là plasma lạnh.
Nếu sự ion hóa xảy ra do va chạm nhiệt giữa các phân tử hay nguyên tử ở nhiệt

độ cao thì plasma còn gọi là plasma nóng.
Ưng dụng của Plasma trong y tế ?
Ứng dụng máy phát tia Plasma lạnh điều trị vết thương sẽ khử trùng, di ệt
khuẩn cho vết thương, làm giảm đau, giảm ngứa và khó chịu tại chỗ; kích thích
và tăng tốc làm lành vết thương như tái sinh mô, tăng sinh tế bào, hình thành
mạch. Các vết thương sau phẫu thuật khi được điều trị bằng plasma sẽ liền
nhanh hơn, ít viêm, ít đau và ít để lại sẹo. Hơn thế, còn giúp gi ảm thời gian và chi
phí điều trị các vết thương hở và một số bệnh da liễu khác.

Nguyên lý xạ phẫu dao Gamma ?


Sau khi xác định được điểm cần phẫu thuật, dựa vào chụp cắt lớp mô phỏng
định vị khối u, sẽ dùng chính tia gamma từ nguồn Co-60 để điều trị. Vì v ậy đi ểm
tập trung các tia này có cùng độ lớn sẽ phá huỷ và tiêu di ệt kh ối u mà vùng não
xung quanh hầu như không bị tổn thương. Phẫu thuật bằng Dao Gamma, có
nghĩa là ở đây giống như phẫu thuật cắt bỏ nhưng không phải dùng dao kéo
thông thường mà dùng chùm tia Gamma rất mảnh có năng lượng cao đưa vào đ ể
tiêu diệt khối u trong não.
Nguyên lý hoạt động của dao mổ Gamma Leksell ? Ưu điểm sử dụng ?
-Nguyên lý hoạt động : Dựa trên việc sử dụng 201 chùm tia gamma năng lượng
cao, rất mảnh, phát ra từ 201 nguồn Cobalt-60, hội tụ tại vị trí tổn thương nhằm mục
đích cung cấp một liều xạ lớn nhất tại tổn thương, phá hủy tổn thương, trong khi ảnh
hưởng chiếu xạ là tối thiểu lên các vùng lân cận. Khi chiếu tia Gamma lên tế bào với
một liều lượng nhất định, bức xạ sẽ cung cấp năng lượng tới các tế bào khối u làm
thay đổi ADN của các tế bào. Các tế bào sẽ mất khả năng phân chia và hấp thụ và
chết.
-Ưu điểm :
● Tiêu diệt được triệt để khối u hoặc tổ chức bệnh lý trong sọ mà không cần mở

hộp sọ, không gây chảy máu, không làm ảnh hưởng đến tổ chức não lành xung
quanh.
● Không gây đau do không có vết mổ. Chỉ 2 ngày sau phẫu thuật, bệnh nhân có

thể sinh hoạt bình thường.
● Bệnh nhân sử dụng kỹ thuật này sẽ tránh được rủi ro và biến chứng nguy hiểm

như nhiễm khuẩn hay nguy cơ liên quan đến gây mê.
● Mặt khác, lợi ích thẩm mỹ rất rõ vì người bệnh không có vết mổ, không sẹo và

không cần cạo tóc.
● Người bệnh không phải chịu một cuộc mổ não kéo dài, giảm thiểu các biến

chứng nặng gây ra như khi phẫu thuật mở hộp sọ.
● Phẫu thuật bằng dao gamma có hiệu quả khá cao. So với các phương pháp phẫu

thuật kinh điển, việc phẫu thuật các khối u ở thân bằng Dao Gamma sẽ an toàn,
hiệu quả hơn, rất ít biến chứng và không có tử vong
TC-99m ? Nguồn TC-99m ?
Tecneti (tiếng La tinh: Technetium) là nguyên tố hóa học có nguyên tử lượng
và số nguyên tử nhỏ nhất trong số các nguyên tố không có đồng vị ổn định
nào. Trên Trái Đất, nó là nguyên tố được con người phát hiện ra nhờ tổng
hợp. Nó có số nguyên tử 43 và ký hiệu Tc. Các tính chất hóa học của kim loại
chuyển tiếp màu xám bạc và kết tinh này là trung gian


giữa rheni và mangan. Đồng phân hạt nhân bức xạ gama và có chu kỳ sống
ngắn Tc99m được sử dụng trong y học hạt nhân cho nhiều loại thử nghiệm
chẩn đoán lâm sàng. Tc99 được sử dụng như là nguồn chứa các hạt beta không
chứa tia gama. Các ion pertecnetat (TcO4-) có thể được sử dụng như là tác

nhân ức chế mạnh sự ăn mòn anôt cho thép mềm trong các hệ thống làm
lạnh khép kín.

Nguyên lý hoạt động ống nhân quang điện ?
Các photon phát ra từ bản nhấp nháy đập vào photocathode của ống nhân quang
điện sẽ đánh bật các electron quang điện ra khỏi đó, dưới tác d ụng của đi ện
trường các electron này được tăng tốc rồi đập vào dynode thứ nhất. Từ dynode
thứ nhất phát ra một số electron thứ cấp nhiều hơn số electron đập vào, quá
trình này xảy ra liên tục trên các dynode thứ hai – thứ ba…(kho ảng từ 10 đ ến 20
dynode) cứ như vậy tới anode sẽ thu được một dòng electron rất l ớn so v ới dòng
phát ra từ photocathode. Cuối cùng, do tương tác của m ột hạt mang đi ện thì tín
hiệu ánh sáng phát ra từ bản nhấp nháy đã biến thành một xung đi ện có biên đ ộ
khá lớn ở lối ra của nhân quang điện .